bài tập lớn mối quan hệ pháp luật và tập quán pháp và liên hệ

LỜI MỞ ĐẦU
Xã hội có thể tồn tại và phát triển được dựa trên cơ sở của sự trật tự và ổn
định. Để làm được điều này thì pháp luật giữ vai trị rất quan trọng, nó là chuẩn
mực cho hành vi của con người được quy định thành văn bản. cùng với pháp luật
thì phong tục tập quán cũng là công cụ hữu hiệu, quan trọng trong việc điều chỉnh,
quản lí các hành vi của con người. hai yếu tố này vừa có điểm khác nhau nhưng
cũng có điểm giống nhau như vai trò của chúng đối với quan hệ xã hội… và chúng
cũng có những mối quan hệ chặt chẽ, song song cùng tồn tại đồng thời bổ sung,
hồn thiện lẫn nhau. Nên khi tìm hiểu về mối liên hệ giữa chúng chúng ta sẽ có thể
vận dụng vào trong thực tế ở Việt Nam.


NỘI DUNG
1_ khái niệm
Pháp luật là hệ thống quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do nhà nước
ban hành hoặc thừa nhận nhằm điều chỉnh các mối quan hệ xã hội theo mục tiêu,
định hướng chung.
Phong tục tập quán là những quy tắc xử sự chung mang tính cộng đồng,
được lưu truyền một cách chủ yếu theo phương thức truyền miệng, được bảo đảm
thực hiện thói quen,dư luận xã hội và bằng cả các biện pháp cưỡng chế phi nhà
nước.
2_ giống nhau
Pháp luật và phong tục tập quán có nhiều điểm giống nhau.
Thứ nhất chúng đều là những quy tắc xử sự chung để hướng dẫn cách xử sự
cho mọi người trong xã hội, hay chúng chính là khuôn mẫu, chuẩn mực để hướng
dẫn mọi hành vi xử sự cho con người, để khi vào bất cứ trường hợp, hồn cảnh nào
con người đều có thể dự liệu được cách xử sự của mình cho đúng và nhờ vào pháp
luật và phong tục tập quán chúng ta có thể biết được mình được làm gì, khơng
được làm gì,phải làm gì và làm như thế nào khi rơi vào một hồn cảnh nhất định,
ngồi ra chúng cịn là tiêu chuẩn để xác định giới hạn và đánh giá hành vi con
người.

Ví dụ hành động chặt phá rừng là hành vi trái pháp luật vì đây là hành vi
làm” suy kiệt tài nguyên và hủy hoại môi trường “ hành vi này được nghiêm cấm
trong Hiến pháp và các bộ luật của nhà nước. Tính chất này là quy tắc xử sự chung
còn được thể hiện ở việc pháp luật và phong tục tập quán đặt ra không phải cho
một chủ thể hay một tổ chức cá nhân cụ thể mà cho tất cả các chủ thể tham gia vào
quan hệ xã hội do chúng điều chỉnh, chúng đươc thực hiện nhiều lần trong thực tế
vì chúng được đặt ra để điều chỉnh mọi trường hợp có thể xảy ra trong xã hội.
Thứ hai cả pháp luật và phong tục tập quán đều tham gia điều chỉnh quan hệ
xã hội nhằm thiết lập và giữ gìn trật tự xã hội, chúng được đảm bảo thực hiện bằng
những biện pháp nhất định như tuyên truyền, thuyết phục, khuyến khích….


Thứ ba pháp luật và phong tục tập quán chúng đều có tính xã hội tức là
chúng đều thể hiện ý chí chung của một cộng đồng dân cư nhất định và chúng đều
có sự thay đổi theo điều kiên và tình hình phát triển của xã hội.
Thứ tư cả pháp luật và phong tục tập quán đều là hai hiện tượng thuộc kiến
trúc thượng tầng nên chúng chịu sự quyết định của cơ sở hạ tầng. khi cơ sở hạ tầng
thay đổi thì sớm hay muộn thị chúng cũng thay đổi. mặc khác phong tục tập quán
và pháp luật cũng có tác động trở lại mạnh mẽ tới cơ sở hạ tầng, chúng có thể thúc
đẩy, tạo điều kiện cho sự phát triển hoặc kìm hãm cơ sở hạ tầng tùy theo mức độ
tiến bộ và việc sử dụng chúng của các lực lượng cầm quyền trrong xã hội.
Thứ năm, cả phong tục tập quán và pháp luật đều do con người tạo ra và
không bất biến. pháp luật ra đời khi nhà nước ra đời, theo chủ nghĩa mác –lênin thì
nhà nước khơng bất biến và có thể mất đi khi không đảm bảo những yếu tố tạo
thành vì thế pháp luật cũng vậy. phong tục tập quán xuất phát từ ý thức và ý chí
con người , nó cũng có thể mất đi hoặc thay đổi khi con người cảm thấy khơng cịn
phù hợp nữa.
3_ khác nhau
Mặc dù pháp luật và phong tục tập quán đều là những chuẩn mực để đánh
giá hành vi của con người. Tuy nhiên, đây là hai hiện tượng độc lập tương đối, do

đó chúng có sự khác nhau nhất định trong sự tồn tại và phát huy giá trị.
Thứ nhất, nếu như pháp luật được hình thành từ nhà nước thì phong tục tập
quán được hình thành từ xã hội. Pháp luật mang tính quyền lực nhà nước, nó chỉ do
nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và đảm bảo thực hiện bằng các biện pháp của
nhà nước như tuyên truyền, phổ biến, giáo dục hoặc các biện pháp cưỡng chế hay
sử dụng các cơ quan cưỡng chế của nhà nước như nhà tù, tòa án, cảnh sát… còn
phong tục tập quán hình thành một cách tự phát trong xã hội trên cơ sở thói quen
ứng xử có tính chất lặp đi lặp lại và phong tục tập quán được đảm bảo thực hiện
bằng dư luận xã hội, bằng sức thuyết phục hoặc bằng các biện pháp phi cưỡng chế.
Thứ hai, về hình thức thì pháp luật được thực hiện chủ yếu dưới dạng văn
bản, cịn phong tục tập qn thì thường được lưu truyền bằng miệng. pháp luật có
tính xác định chặt chẽ về mặt hình thức và nó thường được biểu hiện dưới các dạng
như tập quán pháp, tiền lệ pháp, và các văn bản quy phạm pháp luật, nên nội dung


của nó thường rất cụ thể, khơng có nhiều nghĩa. Phong tục tập qn khơng có tính
xác định về mặt hình thức bởi nó được tồn tại dưới dạng bất thành văn, được lưu
truyền từ đời này sang đời khác bằng hình thức truyền miệng, vì thế nhiêu khi nó
cịn bị sai lệch về nội dung. Chính vì thế nếu như nói đến pháp luật ta nghĩ đến
những quy định có tính chặt chẽ, cịn phong tục tập qn thì mang tính ước lệ
chung chung.
Thứ ba, pháp luật có tác động vào tất cả tổ chức, cá nhân có liên quan tới các
quan hệ xã hội, còn phong tục tập quán chỉ có tác động trong một cộng đồng dân
cư nhất định. Các tổ chức, cá nhân khi tham gia vào các quan hệ xã hội thì nó phải
tn thủ các quy định mà pháp luật đặt ra trên các văn bản pháp luật, trong khi đó
phong tục tập quán lại được lưu truyền bằng miệng nên nó bị “ tam sao thất bản “
chính vì thế nó chỉ được áp dụng trong một phạm vi nhất định, và mỗi một địa
phương lại có một cách thể hiện các quy định khác nhau
Thứ tư, pháp luật có tính hệ thống cịn phong tục tập qn khơng có tính hệ
thống. pháp luật là một hệ thống các quy tắc xử sự chung để điều chỉnh nhiều loại

quan hệ xã hội phát sinh trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống như kinh tế, lao
động… phong tục tập qn ln có sự khác biệt trong các lĩnh vực với nhau, chẳng
hạn phong tục cheo cưới và phong tục cúng giỗ tổ tiên là hồn tồn khác biệt và
khơng liên quan tới nhau.
Thứ năm, trong khi pháp luật luôn thể hiện ý chí của nhà nước thì phong tục
tập qn thường thể hiên ý chí của một cộng đồng dân trong những địa phương
nhất định. Pháp luật tồn tại khi có nhà nước do nhà nước ban hành mà đại diện là
giai cấp thống trị vì thế mà nó thể hiện ý chí của giai cấp cầm quyền. Phong tục tập
quán được sinh ra và tồn tại trong cộng đồng dân cư nhất định có thể phát triển,
thay đổi hoặc chấm dứt tùy thuộc vào chính nhu cầu của xã hội.
Thứ sáu, pháp luật chỉ ra đời và tồn tại trong những giai đoạn lịch sử nhất
định, giai đoạn có sự phân chia giai cấp, có mâu thuẫn và đấu tranh giai cấp. Còn
phong tục tập quán ra đời và tồn tại trong tất cả các giai đoạn lịch sử nhất định.
Thứ bảy, pháp luật được chính giai cấp thống trị ban hành và sửa đổi nhờ
một nhóm người có tri thức về lĩnh vực này nên nó dễ dàng bị thay đổi khi cần
thiết. Còn phong tục tập quán là tư tưởng trong xã hội nên rất khó thay đổi, nó tồn


tại trong suy nghĩ của cộng đồng xã hội trong một thời gian dài nên khi muốn thay
đổi thì cần rất nhiều thời gian.
Thứ tám, về biện pháp cưỡng chế, nếu như pháp luật có biện pháp cưỡng chế
rõ ràng và cứng rắn thông qua các bộ máy cưỡng chế của nhà nước như nhà tù,
cảnh sát… trong khi đó phong tục tập quán có những biện pháp cưỡng chế mang
bản chất xã hội như tẩy chay, bài xích, phạt bằng tài sản như trâu, bị…. Hay nói
cách khác đó là ‘luật tục’ ít nghiêm khắc hơn, kéo dài hơn so với pháp luật.
Thứ chín, mục đích của pháp luật mang tính hiện thực, cịn phong tục tập
qn ngồi mục đích hiện thực thường có tính lí tưởng cao xa nhiều hơn là tính
hiện thực. Chẳng hạn, luật hình sự là những quy phạm quy định những hành vi
nguy hiểm cho xã hội và những hình phạt nếu mắc phải. Một số phong tục tập quán
thể hiện tính lí tưởng như cúng giỗ tổ tiên vừ thể hiện long hiếu thảo vừa thể hiện

sự mong muốn ông bà giúp con cháu bình an.., lễ hội “PHA LONG” của đồng bào
dân tộc Mông ở huyện Mường Khương tỉnh Lào Cai được tổ chức vào mùng 4 tết
để cầu mưa thuận gió hòa, vạn vật tốt tươi, mùa màng bội thu…
Pháp luật và phong tục tập quán đều là những công cụ để điều chỉnh hành vi,
cách xử sự của con người trong xã hội, được xuất hiện do nhu cầu tổ chức, quản lí
những hoạt động chung của con người do vậy chúng có những chức năng tương tự
nhau, đồng thời ở chúng cũng có sự khác biệt rất lớn từ quá trình hình thành, phát
triển, nguồn gốc, chủ thể ban hành….
4_ mối quan hệ giữa pháp luật và phong tục tập quán
Giữa pháp luật và phong tục tập quán có mối quan hệ tác động qua lại với
nhau. Sự tác động của chúng có thể theo nhiều chiều hướng, tích cực hoặc tiêu cực,
hỗ trợ hay cản trở việc thực thi, xây dựng pháp luật.
Đầu tiên, là sự tác động của phong tuc tập quán tới pháp luật. phong tục tập
qn được hình thành và tồn tại trước khi có pháp luật ,, chúng được coi là “ luật tự
nhiên “ hay “ luật dân gian “, chúng dược hình thành như một nhu cầu tất yếu của
con người. và khi pháp luật xuất hiên thì phong tục tập quán cũng không bị mất đi
mà ngược lại nhiều phong tục tập quán phù hợp với ý chí của nhà nước thì được
nhà nước thừa nhận và được quy định trong pháp luật. cịn những phong tục tập
qn khơng phù hợp, trái với ý chí của nhà nước sẽ trở thành tiền đề để hình thành


nên những quy phạm thay thế chúng, để từ đó góp phần và làm phong phú thêm
cho pháp luật . vì thế trong đời sống có nhiều trường hợp có người vừa vi phạm
pháp luật vừa vi phạm phong tục tập quán, chẳng hạn một người đàn ông lấy hai
vợ thì người đó vừa vi pham trong luật hơn nhân, vừa vi phạm truyền thống ở địa
phương đó... Như vậy thì phong tục tập quán là một trong những ‘nguyên liệu’ tạo
ra pháp luật, đồng thời nó là cơng cụ bổ sung, hỗ trợ cho pháp luật . Trong việc
thực hiện và áp dụng pháp luật thì những phong tục tập quán phù hợp với ý chí của
nhà nước được thừa nhận trong pháp luật góp phần làm cho pháp luật được thực
hiên một cách nghiêm chỉnh, tự giác hơn. chẳng hạn trong điều 625 bộ luật dân sự

về việc bồi thường thiệt hại do súc vật gây ra có quy định “trong trường hợp súc
vật thả rông theo tập quán mà gây thiệt hại thì chủ sở hữu súc vật đó phải bồi
thường theo tập qn nhưng khơng được trái pháp luật, đạo đức xã hội”, như vậy
phong tục tập quán trong một số trường hợp mặc dù không được pháp luật hóa
nhưng được pháp luật thừa nhận và thay mặt pháp luật giải quyết vụ việc. Mặt
khác, có những phong tục tập quán trái với ý chí của nhà nước sẽ gây cản trở việc
thực hiện pháp luật, ví dụ tập qn cưỡng ép kết hơn, tảo hơn tồn tại trong xã hội
đã đi ngược lại với quy định của pháp luật làm việc thực thi pháp luật ở những địa
phương có phong tục này trở nên khó khăn hơn.
Pháp luật không chỉ bị phong tục tập quán tác động một cách bị động mà nó
cũng có vai trò nhất định đối với phong tục tập quán. Việc thực hiện pháp luật một
cách tự giác có thể góp phần củng cố, phát huy vai trò, tác dụng thực tế của các
phong tục tập quán khi chúng phù hợp với ý chí của nhà nước và được nhà nước
thừa nhận trong pháp luật, ví dụ như phong tục giỗ Tổ Hùng Vương là phong tục
tốt đẹp được Nhà nước thừa nhận và được đảm bảo thực hiên không chỉ ở Phú Thọ
mà cịn được đảm bảo trên tồn quốc. Ngoài các quy định nhằm bảo vệ và phát
triển các phong tục tập quán tốt đẹp, pháp luật còn ngăn chặn, lên án, loại trừ dần
các phong tục tập quán bị suy thối và trái với ý chí của nhà nước. chẳng hạn việc
thách cưới trước hôn nhân ở một số địa phương đang dần bị loại bỏ nhờ vào quy
định: cấm yêu sách của cải cưới hỏi trong hôn nhân hay tập tục ‘nối dây’….
Như vậy, pháp luật và phong tục tập qn cùng có vai trị, tác động qua lại
với nhau, phong tục tập quán là một phần trong việc hình thành pháp luật, cịn
pháp luật lại là cơ sở giúp cho phong tục tập quán có sự phát triển tồn diện, phù
hợp với xã hội.pháp luật khơng ngăn cấm, loại trừ mọi phong tục tập quán mà tồn
tại đồng hành với phong tục trong một thời gian nhất định, tạo điều kiện phát triển


những phong tục lành mạnh, có ý nghĩa, để nó có tồn tại mãi trong đời sống xã hội,
pháp luật chỉ ngăn cấm, loại bỏ những phong tục tập quán có hại cho xã hội, khơng
phù hợp với tiến bộ của xã hội. trong một số trường hợp thì pháp luật và phong tục

tập quán phải vận dụng kết hợp với nhauvaf với các quy phạm xã hội khác để đạt
hiệu quả điều chỉnh cao nhất.
5_ liên hệ
Pháp luật cùng phong tục tập quán ở việt nam có mối quan hệ chặt chẽ với
nhau, chúng tác động qua lại với nhau, bổ sung để hoàn thiện nhau. Điều này được
thể hiện rõ nhất trong chính thực tế ở nước ta.
Từ ngàn đời xưa nhiều phong tục tập quán đã in sâu vào tâm thức người Việt
Nam, có nhiều phong tục tập quán được nhà nước thừa nhận hoặc sửa đổi sao cho
phù hợp. mỗi người dân việt nam không ai là không biết đến ngày giỗ Tổ Hùng
Vương cùng với câu ca dao:
“ dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười thang ba
“ Năm 2007, nhà nước ta đã công nhận ngày mùng mười tháng ba là ngày “
Quốc giỗ “ và khuyến khích xây dựng để Đền Hùng trở thành “ Di sản văn hóa thế
giới “, việc đó dẫ góp phần tạo dựng một truyền thống tốt đẹp cho dân tộc nói
chung và người dân Việt Nam nói chung đó là truyền thống “uống nước nhớ
nguồn” và cả niềm tự hào về nòi giống “con rồng cháu tiên” của dân tộc việt nam.
Có rất nhiều phong tục tập quán được nhà nước bổ sung vào văn bản pháp luật,
chẳng hạn điều 53 trong “ luật hơn nhân và gia đình “ có quy định “cái chết của
một trong hai hai vợ chồng bắt đầu cho thời kì để tang, kết thúc bằng lễ đóng cửa
phần mộ”, điều này đã phản ánh rõ phong tục bỏ mả và giữ mả vốn xuất phát từ
vùng Tây Nguyên. Phong tục này yêu cầu thân nhân của người quá cố phải thường
xun chăm sóc, dọn dẹp trong thời kì giữ mả, trong thời kì này người góa phải
tuyệt đối chung thủy với người quá cố cho khi kết thúc. Phong tục này thể hiện một
cách ứng xử tốt đẹp của con người với người quá cố. bên cạnh việc giữ gìn phát
triển những phong tục tập quán tốt đẹp thì pháp luật cũng loại bỏ những phong tục
gây ảnh hưỡng xấu tới xã hội như tảo hôn, trọng nam khinh nữ, việc đốt pháo….
Việc thừa nhận phong tục tập quán là một phần của nguồn hình thức của pháp luật

đã được thể hiện trong một số đạo luật, chẳng hạn điều 409 bộ luật dân sự có quy
định về việc giải thích hợp đồng dân sự “ khi hợp đồng thiếu một số điều khoản thì
có thể bổ sung theo tập quán đối với loại hợp đồng có tại địa điểm giao kết hợp
đồng “, hay điều 6 của luật hơn nhân và gia đình nam 2000 co quy định “ trong
quan hệ hơn nhân và gia đình,những phong tục tập quán thể hiện bản sắc của mỗi
dân tộc mà không trái với nguyên tắc quy định của luật này thì được tơn trọng và
phát huy “. Ngồi ra việc áp dụng tập quán trong pháp luật ở nước ta còn được thể
hiện ở nhiều lĩnh vực khác nữa như tập quán trong quan hệ hôn nhân, quyền nuôi
con khi vợ chồng ly hôn…
Pháp luật Việt Nam hiện hành đã thể hiện ý chí và lợi ích của nhân dân, nó
thể hiện ở việc áp dụng pháp luật vào trong các lĩnh vực của đời sống xã hội như
kinh tế, lao động, hơn nhân và gia đình… pháp luật giúp ổn định trật tự an toàn xã
hội, giúp người dân điều chỉnh hành vi của mình cho đúng với chuẩn mực, đồng
thời pháp luật có các biện pháp yêu cầu, bắt buộc người dân tuân thủ. Chẳng hạn,
điều 136 bộ luật hình sự về tội cướp giật tài sản có quy định “ người nào cướp giật
tài sản của người khác, thì bị phạt tù từ một năm đến năm năm “.
Qua đây, ta thấy được mối quan hệ và những tác động giữa pháp luật và
phong tục tập quán được thể hiện một cách rõ nét qua chính thực tế ở nước ta và cụ
thể trong các lĩnh vực trong đời sống xã hội. Hơn thế nữa, những mặt tích cực hay
hạn chế của phong tục tập quán trong thời đại mới cũng được pháp luật kế thừa,
phát huy hay sửa đổi sao cho phù hợp với thực tế Việt Nam, điều đó cũng cho thấy
vai trị to lớn của cả pháp luật và phong tục tập quán trong xã hội.


KẾT LUẬN
Trong giai đoạn xây dựng và hoàn thiện Nhà nước ở nước ta hiện nay,pháp
luật giữ vị trí quan trọng trong điều chỉnh các quan hệ xã hội.Cùng với pháp luật
cịn có rất nhiều cơng cụ điều chỉnh khác,trong đó phải kể đến phong tục tập quán.
Một hệ thống pháp luật dù hồn chỉnh đến đâu cũng khơng thể đạt hiệu quả cao
nhất nếu khơng có niềm tin của đại bộ phận nhân dân. Vì vậy, muốn hồn thiện bộ

máy nhà nước cần biết kết hợp với phong tục tập qn,biết chắt lọc tính ưu việt của
nó đề cùng pháp luật điều chỉnh các mối quan hệ xã hội. Pháp luật với nội dung,
bản chất, chức năng của mình chứa đựng những tri thức dân gian, giá trị truyền
thống sẽ giúp nâng cao được đời sống pháp lí, ngăn chặn những hủ tục lạc hậu, giữ
gìn trật tự xã hội, ngăn chặn văn hóa ngoại lai xâm nhập, bảo vệ thuần phong mỹ
tục của dân tộc. danh mục tài liệu tham khảo sách giáo trình lí luận nhà nước và
pháp luật _ đậi học luật hà nội giáo trình lí luận chung NN và PL_ đại học quốc gia
hà nội giáo trình lí luận NN và PL _TS NGUYỄN VĂN ĐỘNG những nội dung
căn bản của mơn học lí luận NN và PL_ PGS.TS NGUYỄN THỊ HỒI những vấn
đề cơ bản của mơn học lí luận chung về NN và PL_TS NGUYỄN VĂN ĐỘNG
hướng dẫn ôn tập môn học lí luậ NN và PL_PGS.TS NGUYỄN THỊ HỒI vai trị
của pháp luật trong đời sống xã hội _TS NGUYỄN MINH ĐOAN áp dụng PL ở
VN hiện nay_ts nguyễn thị hồi hỏi đáp những tri thức cơ bản mơn lí luận NN và
PL_TS TRẦN THÁI DƯƠNG giáo trình pháp luật giáo trình pháp luật đại cương
hiến pháp bộ luật hình sự bộ luật dân sự luật hơn nhân và gia đình