Quản lý hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông thị xã phổ yên tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

ĐẶNG THÁI SƠN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG
CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG THỊ XÃ PHỔ YÊN- TỈNH THÁI NGUYÊN
Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. PHAN HỮU THAM

THÁI NGUYÊN - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu do chính tơi thực hiện dưới sự
hướng dẫn khoa học của TS. Phan Hữu Tham, các số liệu, kết quả nghiên cứu được
trình bày trong luận văn là trung thực theo thực tế nghiên cứu, có nguồn gốc và trích
dẫn rõ ràng.
Thái Nguyên, tháng 12 năm 2021
Tác giả luận văn
Đặng Thái Sơn

i


LỜI CẢM ƠN

Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, phòng Đào tạo bộ
phận Sau đại học, BCN khoa Tâm lý - Giáo dục, các thầy giáo, cô giáo Khoa
Tâm lý - giáo dục - Trường Đại học Sư Phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo
điều kiện thuận lợi cho tơi trong q trình học tập, nghiên cứu và hồn thành
luận văn của mình.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng kính trọng và sự biết ơn sâu sắc đến TS.
Phan Hữu Tham, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tơi
trong suốt q trình nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của Ban giám hiệu và
các thầy giáo, cô giáo các trường THPT thị xã Phổ Yên đã tham gia đóng góp ý
kiến, cung cấp thơng tin, tư liệu, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tơi trong
q trình điều tra, nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, đã ln động viên,
giúp đỡ nhiệt tình và đóng góp nhiều ý kiến q báu cho tơi trong q trình học
tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 12 năm 2021
Tác giả luận văn
Đặng Thái Sơn

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii
MỤC LỤC............................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... v
MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .................................................................... 2
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài .......................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
VĂN HÓA HỌC ĐƢỜNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .............. 6

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu....................................................................... 6
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................... 6
1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ................................................................... 8
1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................. 12
1.2.1. Quản lý..................................................................................................... 12
1.2.2. Văn hóa .................................................................................................... 12
1.2.3. Văn hóa học đường .................................................................................. 13
1.2.4. Giáo dục văn hóa học đường ................................................................... 14
1.2.5. Quản lý giáo dục văn hóa học đường cho học sinh ................................. 16
1.3. Một số vấn đề về hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học sinh
ở trường trung học phổ thông .................................................................. 16

iii


1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của trường trung học phổ thông ........................... 16
1.3.2. Tầm quan trọng của hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học
sinh trường trung học phổ thông ............................................................. 18

1.3.3. Mục tiêu của hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học sinh
trường trung học phổ thông ..................................................................... 19
1.3.4. Nội dung hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học sinh trường
trung học phổ thơng ................................................................................. 21
1.3.5. Các hình thức giáo dục văn hóa học đường cho học sinh trường trung
học phổ thông .......................................................................................... 25
1.3.6. Phương pháp giáo dục văn hóa học đường cho học sinh ở trường
trung học phổ thông ................................................................................. 27
1.4. Một số vấn đề về quản lý hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho
học sinh ở trường trung học phổ thơng ................................................... 29
1.4.1. Vai trị của Hiệu trưởng trong giáo dục văn hóa học đường cho học
sinh ở trường trung học phổ thông .......................................................... 29
1.4.2. Mục tiêu quản lý hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học
sinh ở trường trung học phổ thông .......................................................... 30
1.4.3. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học
sinh ở trường trung học phổ thông .......................................................... 31
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục văn hóa học
đường ở trường trung học phổ thông ...................................................... 36
1.5.1. Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục văn
hóa học đường cho học sinh .................................................................... 36
1.5.2. Các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục
văn hóa học đường cho học sinh ............................................................. 37
Kết luận chương 1.............................................................................................. 40
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN
HÓA HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG THỊ XÃ PHỔ YÊN- TỈNH THÁI NGUYÊN ............................. 41
iv


2.1. Vài nét về địa bàn nghiên cứu .................................................................... 41

2.1.1. Vài nét về các trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên .................... 41
2.2. Khái quát chung về khảo sát thực trạng ..................................................... 43
2.2.1. Mục đích của khảo sát thực trạng ............................................................ 43
2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng ................................................................... 43
2.2.3. Đối tượng được khảo sát ......................................................................... 43
2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 43
2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên .............. 44
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về giáo
dục văn hóa học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ
thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ................................................. 44
2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục văn hóa học đường cho học sinh ở
các trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên .............. 45
2.3.3. Thực trạng về việc thực hiện các nội dung giáo dục văn hóa học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông thị xã Phổ
Yên, tỉnh Thái Nguyên ............................................................................ 49
2.3.4. Thực trạng các hình thức giáo dục văn hóa học đường cho học sinh ở
các trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ....... 53
2.3.5. Thực trạng các phương pháp giáo dục văn hóa học đường cho học sinh ở
các trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên............. 56
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học sinh ở
các trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên............. 59
2.4.1. Thực trạng về công tác lập kế hoạch hoạt động giáo dục văn hóa học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông ở thị xã Phổ
Yên, tỉnh Thái Nguyên ............................................................................ 59
2.4.2. Thực trạng về tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục văn hóa học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông ở thị xã Phổ
Yên, tỉnh Thái Nguyên ............................................................................ 62
v

2.4.3. Thực trạng về hoạt động chỉ đạo của Hiệu trưởng đối với giáo dục
văn hóa học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông
trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ....................................... 65
2.4.4. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục văn hóa
học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông trên địa
bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên .................................................... 68
2.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động giáo dục văn
hóa học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông thị xã
Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ..................................................................... 70
2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục văn hóa học đường cho học
sinh ở các trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên .. 71
2.6.1. Kết quả đạt được ...................................................................................... 71
2.6.2. Hạn chế, nguyên nhân của hạn chế ......................................................... 73
Kết luận chương 2.............................................................................................. 75
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HÓA
HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG THỊ XÃ PHỔ YÊN - TỈNH THÁI NGUYÊN ..................................... 76

3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .............................................................. 76
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .......................................................... 76
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 76
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ ........................................... 76
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho
học sinh các trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên- tỉnh
Thái Nguyên ........................................................................................... 77
3.2.1. Tổ chức tuyên truyền, giáo dục thường xuyên nâng cao nhận thức
cho đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh các trường trung
học phổ thông về ý nghĩa, tầm quan trọng của cơng tác giáo dục văn
hóa học đường cho học sinh .................................................................... 77

vi


3.2.2. Đổi mới mạnh mẽ nội dung và hình thức giáo dục văn hóa học đường
ở các trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .... 82
3.2.3. Chỉ đạo quyết liệt việc triển khai thực hiện đầy đủ các nội dung giáo dục
văn hóa học đường đáp ứng mục tiêu phát triển của các nhà trường ........... 84
3.2.4. Phát huy vai trị tích cực của các chủ thể giáo dục trong giáo dục văn
hóa học đường cho học sinh .................................................................... 91
3.2.5. Tăng cường các nguồn lực cho các hoạt động giáo dục văn hóa học
đường cho học sinh.................................................................................. 97
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................... 100
3.4. Khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp
quản lý đã đề xuất .................................................................................. 100
3.4.1. Những vấn đề chung về khảo nghiệm ................................................... 100
3.4.2. Phân tích kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết, tính khả thi của các
biện pháp quản lý................................................................................... 101
Kết luận chương 3............................................................................................ 105
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 106
DANH MỤC CƠNG TRÌNH CƠNG BỐ CĨ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN ...... 111
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 112
PHỤ LỤC ...............................................................................................................

vii


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL

Cán bộ quản lí

ĐTB

Điểm trung bình

GD

Giáo dục

GD&ĐT

Giáo dục & đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

VHHĐ

Văn hóa học đường

iv

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Quy mô học sinh các khối lớp tại các trường trung học phổ
thông ở thị xã Phổ Yên ................................................................. 41

Bảng 2.2.

Trình độ GV, CBQL các trường trung học phổ thông ở thị xã
Phổ Yên ....................................................................................... 42

Bảng 2.3.

Thực trạng nhận thức về giáo dục văn hóa học đường cho học sinh..... 44

Bảng 2.4.

Thực trạng thực hiện mục tiêu của giáo dục văn hóa học đường
cho học sinh ................................................................................. 46

Bảng 2.5.

Thực trạng thực hiện các nội dung của giáo dục văn hóa học
đường cho học sinh ...................................................................... 50

Bảng 2.6.

Thực trạng thực hiện các hình thức giáo dục văn hóa học
đường cho học sinh ...................................................................... 54

Bảng 2.7.

Thực trạng các phương pháp giáo dục văn hóa học đường cho
học sinh ở các trường trung học phổ thông ................................. 57

Bảng 2.8.

Thực trạng về công tác lập kế hoạch hoạt động giáo dục văn hóa học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông ....................... 59

Bảng 2.9.

Thực trạng về tổ chức giáo dục văn hóa học đường cho học
sinh ở các trường trung học phổ thông........................................ 62

Bảng 2.10.

Thực trạng về chỉ đạo giáo dục văn hóa học đường cho học
sinh ở các trường trung học phổ thông........................................ 66

Bảng 2.11.

Thực trạng về kiểm tra, đánh giá giáo dục văn hóa học đường
cho học sinh ở các trường trung học phổ thông .......................... 68

Bảng 2.12.

Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục văn hóa học
đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông............... 70

Bảng 3.1.

Mức độ cần thiết của các biện pháp .......................................... 101

Bảng 3.2.

Tính khả thi của các biện pháp .................................................. 103

v


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Phát triển giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là một trong những
động lực thúc đẩy sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, là điều kiện
để phát huy nguồn lực con người. Công cuộc đổi mới của đất nước ta trong những
năm qua mang tính sâu sắc và toàn diện, từ một nền kinh tế tập trung quan liêu
bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự
quản lý của Nhà nước. Với cơng cuộc đổi mới, chúng ta có nhiều thành tựu rất
đáng tự hào về phát triển kinh tế- xã hội, văn hóa- giáo dục. Hiện nay chúng ta
đang sống trong thời đại công nghệ 4.0 những cơ hội cùng thách thức vô cùng lớn
đang đặt ra trước mắt chúng ta trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong
đó có lĩnh vực giáo dục - đào tạo mà trước hết là giáo dục học đường. Tuy tính
chất và mức độ có khác nhau nhưng ở bất cứ nơi đâu và bất cứ thời đại nào, nhà
trường cũng đều là một trung tâm văn hoá của xã hội. Bởi vậy, vấn đề VHHĐ và
giáo dục VHHĐ được xem là một tiêu chí quan trọng để mỗi nhà trường hướng
đến trong quá trình thực hiện chức năng của mình.
Về thực trạng vấn đề VHHĐ và giáo dục VHHĐ ở Việt Nam, chúng ta
không thể phủ nhận những thành tựu to lớn đã đạt được thể hiện ở nhiều tấm
gương nhà trường, nhà giáo với những đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp giáo

dục của đất nước, nhiều tấm gương học sinh với những hành động thể hiện giá
trị văn hố cao q. Song bên cạnh đó cịn có những biểu hiện đáng lo ngại của
VHHĐ và giáo dục VHHĐ trong thời gian gần đây. Hàng ngày, các phương
tiện truyền thông đại chúng vẫn dẫn các tin tức về sự giảm sút các giá trị văn
hóa trong nhà trường; các hành vi lệch chuẩn của những nhà quản lý giáo dục
với người giảng dạy; của thầy, cô giáo với học sinh (như đánh đập, ngược đãi,
xâm hại tình dục, bạo lực tinh thần…) và ở chiều ngược lại (học sinh xúc phạm
người dạy dỗ chính quy của mình, bỏ học, đánh nhau, trộm cắp,…); mơi trường
giáo dục đang bị thương mại hóa; giáo viên đến lớp chỉ để giảng bài và học

1


sinh giống như các cỗ máy thi cử… Đối với một đất nước mà giá trị truyền
thống, đạo đức luôn được đặt lên hàng đầu thì những hiện tượng xã hội trên là
đáng báo động khẩn cấp. Ngoài ra, bản sắc văn hoá riêng của VHHĐ chưa
được thể hiện rõ nét trong mỗi nhà trường Việt Nam. Đây là điều cần hết sức
quan tâm trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay để nhà trường thực
sự là nơi chứa đựng, nuôi dưỡng, phát triển, truyền tải những giá trị văn hoá
tinh thần tinh tuý của nhân loại và của dân tộc.
Ở các trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên - tỉnh Thái Nguyên, vấn
đề VHHĐ và giáo dục VHHĐ đã được các nhà trường quan tâm ở một số khía
cạnh như xây dựng cảnh quan, môi trường, thiết lập các quy tắc ứng xử trong
giao tiếp giữa thầy với thầy, thầy với trò; giữa các học sinh… Tuy nhiên, hầu
như các nhà trường chưa có sự quan tâm và đầu tư đầy đủ; chưa thực sự chú
trọng và xem giáo dục VHHĐ như một yếu góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục trong nhà trường.
Từ những lí do trên cùng với thực tiễn nhiều năm công tác tại thị xã Phổ
Yên - tỉnh Thái Nguyên, tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động giáo
dục văn hóa học đường cho học sinh ở các trường trung học phổ thông thị xã

Phổ Yên - tỉnh Thái Nguyên”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng quản lý hoạt động
giáo dục VHHĐ cho học sinh, đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao
chất lượng và hiệu quả của hoạt động giáo dục VHHĐ cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động giáo dục VHHĐ ở các trường trung học phổ thông.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lí hoạt động giáo dục VHHĐ cho học sinh ở các trường
trung học phổ thông thị xã Phổ Yên - tỉnh Thái Nguyên.
2


4. Giả thuyết khoa học
Hiện nay công tác giáo dục VHHĐ cho HS ở các trường trung học phổ
thông thị xã Phổ Yên - tỉnh Thái Nguyên đã đạt được một số kết quả nhất định,
nhưng chưa đạt được kết quả như mong muốn. Nếu hiệu trưởng nêu ra được
những hoạt động quản lý cụ thể và đề xuất được hệ thống các biện pháp quản lý
đồng bộ, phù hợp thì hoạt động giáo dục VHHĐ cho HS sẽ có kết quả khả
quan, góp phần xây dựng VHHĐ ở các trường trung học phổ thông thị xã Phổ
Yên - tỉnh Thái Nguyên sẽ tốt hơn.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để hoàn thành được đề tài luận văn cần thực hiện tốt các nhiệm vụ
nghiên cứu sau đây:
5.1. Xác định cơ sở lý luận của hoạt động giáo dục VHHĐ cho học sinh
và quản lý hoạt động này ở trường trung học phổ thơng;
5.2. Đánh giá thực trạng quản lí hoạt động giáo dục VHHĐ ở các trường
trung học phổ thông thị xã Phổ Yên - tỉnh Thái Nguyên;

5.3. Đề xuất biện pháp quản lí hoạt động giáo dục VHHĐ cho học sinh ở
các trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên - tỉnh Thái Nguyên.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
6.1. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
Nghiên cứu tại 04 trường trung học phổ thông của thị xã Phổ Yên - tỉnh
Thái Nguyên: Trường trung học phổ thông Phổ Yên; trung học phổ thông Lê
Hồng Phong; trung học phổ thông Lý Nam Đế và trường trung học phổ thông
Bắc Sơn.
6.2. Giới hạn về khách thể khảo sát
- 04 Hiệu trưởng và 08 hiệu phó của 04 trường (trung học phổ thông Phổ
Yên; trung học phổ thông Lê Hồng Phong; trung học phổ thông Lý Nam Đế và
trường trung học phổ thông Bắc Sơn);
- 108 giáo viên 04 trường trung học phổ thơng nói trên;
- 100 Học sinh 04 trường trung học phổ thơng nói trên;
3


6.3. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu những biện pháp quản lý hoạt động giáo dục
VHHĐ cho học sinh của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông thị xã
Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng các nhóm phương pháp nghiên cứu, đó là:
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các vấn đề
lý luận trong các cơng trình nghiên cứu khoa học liên quan đến đề tài; các
văn kiện của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các văn bản chỉ đạo của ngành
Giáo dục, sách, báo, tạp chí… nhằm xác lập cơ sở lý luận cho đề tài.
7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Trong nghiên cứu này, sử dụng các phương pháp định tính và định lượng

nhằm thu thập thông tin và dữ liệu nghiên cứu. Do vậy, tôi sẽ vận dụng các
phương pháp nghiên cứu cụ thể sau:
7.2.1. Phương pháp quan sát
Phương pháp này nhằm ghi chép lại về việc tổ chức xây dựng VHHĐ ở
các trường trung học phổ thông, quan sát biểu hiện VHHĐ của HS, CBGV
cũng như cảnh quan, môi trường các trường trung học phổ thông của thị xã Phổ
Yên, tỉnh Thái Nguyên.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Tác giả trực tiếp phỏng vấn các đối tượng bao gồm: Cán bộ quản lí, giáo
viên, học sinh ở trường trung học phổ thông và một số HS.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng phiếu
Tác giả sử dụng bộ phiếu điều tra bằng bảng các câu hỏi cho ba nhóm
đối tượng.
- Nhóm 1: Nhóm các cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên nhà trường ;
- Nhóm 2: Nhóm HS.

4


Thông qua phiếu điều tra để khảo sát cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh
và cha mẹ học sinh về hoạt động giáo dục VHHĐ cho HS của nhà trường trung
học phổ thông.
7.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục
Tham khảo các tài liệu báo cáo hằng năm, qua trao đổi, phỏng vấn nhằm
thu thập kinh nghiệm của cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông Phổ
Yên, Lê Hồng Phong, Lý Nam Đế và Bắc Sơn về biện pháp quản lí giáo dục
VHHĐ cho HS mà các trường đã có kinh nghiệm nhất định.
7.2.5. Phương pháp khảo nghiệm, thăm dò
Sau khi đề xuất một số biện pháp quản lý giáo dục VHHĐ cho học sinh,
đề tài lấy ý kiến của chuyên gia (một số CBQL, giáo viên có kinh nghiệm...) về

mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp này.
7.3. Phương pháp toán học thống kê
Sử dụng các cơng thức của tốn học thống kê để xử lý các kết quả nghiên
cứu thu được từ các phương pháp nghiên cứu khác nhau về mặt định lượng,
qua đó tạo cơ sở để đưa ra những phán đốn, những nhận định, những đánh giá
chính xác hơn về sự vật, sự việc, hiện tượng mà ta đang nghiên cứu.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Mục lục, Danh mục tài
liệu tham khảo và Phụ lục, vv... Luận văn được chi thành 3 chương:
- Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động giáo dục VHHĐ ở trường
trung học phổ thông
- Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục VHHĐ cho HS ở các
trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên
- Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục VHHĐ cho HS các
trường trung học phổ thông thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

5


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN
HÓA HỌC ĐƢỜNG Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Tác giả Purkey và Smith (1982), xác định giáo dục VHHĐ như một kết cấu,
một quá trình và một không gian của các giá trị và chuẩn mực có khả năng dẫn các
thành viên (các giáo viên, học sinh và cán bộ nhân viên) theo hướng dạy và học
chất lượng. Như vậy, tác giả này nhấn mạnh đến yếu tố giá trị và chuẩn mực trong
giáo dục VHHĐ. Yếu tố có vai trị định hướng điều chỉnh các hoạt động của người
dạy và người học, của các cán bộ nhân viên của nhà trường. Nói cách khác các giá

trị, chuẩn mực của nhà trường của xã hội định hướng và điều chỉnh hành vi của
các thành viên trong tổ chức nhà trường.
Về vai trò của giáo dục VHHĐ đối với các hoạt động dạy và học của nhà
trường, tiêu biểu có một số cơng trình nghiên cứu sau: Barth (2002) cho rằng văn
hoá nhà trường tác động đến toàn bộ các thành viên trong nhà trường; tác động
đến sự thành công, hiệu quả hoạt động của nhà trường. Tác giả nhấn mạnh: “Văn
hố nhà trường cịn có sức ảnh hưởng mạnh mẽ hơn đến các hoạt động và việc
học tập trong trường học hơn là tổng thống của quốc gia, Bộ giáo dục, hội đồng
nhà trường, hay thậm chí là hiệu trưởng, giáo viên và các phụ huynh” [24].
Tương tự, Peterson (2002) cho rằng “Mơi trường văn hố nhà trường tích cực,
các thành viên ln có ý thức chung về sự kết nối giữa các cá nhân, ý thức được
chia sẻ rộng rãi về sự tôn trọng và chăm sóc cho mọi người. Cịn mơi trường văn
hóa chứa đựng các yếu tố tiêu cực sẽ tác động xấu đến hiệu quả giáo dục cũng
như các hoạt động khác của nhà trường” [24].

Nghiên cứu của Peter Smith Đại học Sunderlans cho thấy VHHĐ ảnh
hưởng vô cùng to lớn đối với chất lượng và hiệu quả hoạt động của một nhà
trường. Các lý do cần phải nuôi dưỡng vun trồng VHHĐ tích cực, lành mạnh
có thể tóm tắt như sau:
6


-Sự phát triển của học sinh chịu ảnh hưởng rất lớn của mơi trường văn
hóa - xã hội mà họ lớn lên
- Văn hóa học đường lành mạnh giảm bớt sự khơng hài lịng của giáo
viên và giúp giảm thiểu hành vi cử chỉ không lịch sự của học sinh
- Văn hóa học đường tạo ra mơi trường thuận lợi hỗ trợ việc dạy và học,
khuyến khích GV và học sinh nỗ lực trong rèn luyện, học tập đạt thành tích
mong đợi…[4].
Kinh nghiệm Singapore là một nước có nền giáo dục được xem là tồn

diện và phát triển nhất Đơng Nam Á. VHHĐ ở Singapore được chú trọng xây
dựng. Mỗi trường đều có logo, biểu tượng và khẩu hiệu hành động rõ ràng. Các
vấn đề về nghi thức, trang phục cũng được quan tâm. Vấn đề hợp tác, xây dựng
nhà trường thành tổ chức học tập là một trong những điểm cốt lõi trong định
hình VHHĐ ở quốc gia này. Bên cạnh trang bị cho học sinh các kiến thức và kỹ
năng cần thiết trong chương trình chính khố, các trường học của Singapore
cũng có rất nhiều hình thức tổ chức hoạt động ngoại khố lành mạnh và bổ ích,
qua đó xây dựng tinh thần đồn kết, hợp tác, thân thiện giữa các học sinh [4].
Sự thành công của hệ thống giáo dục Phần Lan được xây dựng trên ý
tưởng học ít hiểu nhiều. Các học sinh được học trong một khơng khí thoải mái
và thân mật. Các trường học ở đây cởi mở, khơng chịu sự gị ép về chính trị.
Với sự kết hợp này, người Phần Lan tin rằng khơng có trẻ em nào bị bỏ lại phía
sau. Từ những cơng trình khoa học đã phân tích dễ dàng nhận thấy có nhiều
cách tiếp cận VHHĐ nên có nhiều định nghĩa khác nhau.
Tùy theo mục đích, các nhà nghiên cứu có thể nhấn mạnh khía cạnh này
hay khía cạnh khác. Có ý kiến khẳng định VHHĐ là tập hợp các chuẩn mực,
giá trị và niềm tin, các lễ nghi và nghi thức, các biểu tượng và truyền thống tạo
ra “vẻ bề ngoài” của trường học. Ý kiến khác cho rằng: VHHĐ là một cấu trúc,
một quá trình, là các giá trị và chuẩn mực dẫn dắt giảng viên và học sinh đến
việc giảng dạy và học tập có hiệu quả. Khuynh hướng thứ 3 tiếp cận VHHĐ

7


đưa ra quan điểm về sự vận động, khẳng định giáo dục VHHĐ khơng phải là
một thực thể tĩnh. Nó ln được hình thành và định hình thơng qua các tương
tác với người khác và thông qua những hành động đáp lại trong cuộc sống nói
chung. VHHĐ phát triển ngay khi các thành viên tương tác với nhau, thầy với
thầy, trò với trò, nhà trường với xã hội, cá nhân với cộng đồng. Nó trở thành
chỉ dẫn cho hành vi giữa các thành viên của nhà trường. Theo đó, VHHĐ có

các chức năng biểu tượng, chức năng xây dựng, chức năng hướng dẫn và chức
năng gây cảm xúc. Nếu các chức năng ấy của VHHĐ được làm tốt, mỗi thành
viên trong các trường học sẽ vừa thấm nhuần, gìn giữ các giá trị văn hóa truyền
thống và những phẩm giá quý báu của dân tộc: như tinh thần yêu nước, ý thức
độc lập dân tộc, tự lực, tự cường, đoàn kết vì đại nghĩa; tính trung thực, cần cù
sáng tạo trong mọi hoạt động; sự hiếu học và tôn sư trọng đạo…vừa đầy đặn
lịng nhân ái, tình cảm vị tha và khoan dung; tính trung thực, cần cù sáng tạo
trong mọi hoạt động; có hành động và thái độ rõ ràng đối với những hiện tượng
phản văn hóa.
1.1.2. Những nghiên cứu trong nước
Trên tạp chí Tâm lý học số 10 (10 - 2008) tác giả Đào Thị Oanh cho rằng:
VHHĐ là giá trị cần có của một nhà trường. Văn hóa học đường là một cấu trúc
gồm 3 thành tố có sự tác động ảnh hưởng lẫn nhau là:
- Hệ thống thái độ và niềm tin của những cá nhân trong nhà trường.
- Hệ thống các chuẩn mực văn hoá của nhà trường.
- Hệ thống các mối quan hệ qua lại giữa các cá nhân, thành viên bên
trong trường với nhau, giữa các cá nhân của trường với cộng đồng [16].
Hồ Sĩ Lộc trong “Xây dựng văn hóa học đường trong một số trường đại
học ở Hà Nội hiện nay” (Đề tài cấp bộ 2011, mã số B.11-20) quan niệm: Mơi
trường văn hóa học đường đại học là tổng hịa các mối quan hệ (mang tính văn
hóa) giữa các cá nhân (giảng viên, học sinh, cán bộ, công nhân viên) và các tổ
chức thành viên (khoa, phòng, ban, viện, trung tâm, lớp học) trong nhà trường

8


trên cả hai phương diện vật chất và tinh thần trong một thời gian xác định thuộc
phạm vi không gian trường đại học đó nhằm hướng tới mục tiêu đào tạo được
những cá nhân có trình độ chun mơn vững vàng, có đạo đức nghề nghiệp,
khỏe mạnh về thể chất và phong phú về đời sống tinh thần đáp ứng nhu cầu

ngày càng cao của thị trường lao động và tham gia đóng góp vào sự nghiệp đổi
mới đất nước [14].
Phạm Văn Khanh quan niệm trường học là một tổ chức, vì vậy xem văn
hóa học đường là VHHĐ - một tổ chức sau khi được hình thành, tồn tại và phát
triển thì tự khắc nó sẽ dần dần hình thành nên những nề nếp, chuẩn mực, lễ
nghi, niềm tin và giá trị. Đó là sợi dây vơ hình gắn kết các thành viên trong tổ
chức lại với nhau cùng phấn đấu cho những giá trị chung của tổ chức. Đó là
nghi lễ, đồng phục, khơng khí học tập trật tự, sinh hoạt nề nếp, đi học đúng giờ,
tôn trọng luật giao thơng…Có thể nói, VHHĐ là yếu tố cơ bản trong văn hóa
học đường, nó hiện diện trong khắp các hoạt động của nhà trường [10].
Theo tác giả Trần Quốc Thành (2009), phân tích đã phân tích phần nổi
trong nhà trường, đó là định hướng phát triển của nhà trường, mục tiêu phát
triển, các giá trị mà nhà trường theo đuổi, khung cảnh của nhà trường (nhà,
phòng học, phòng làm việc, cơ sơ vật chất, biểu trưng của nhà trường), những
yếu tố này đã ảnh hưởng đến trạng thái tâm lý của các cá nhân, mặt khác bầu
khơng khí tâm lý của nhà trường có tác động tới các thành viên trong nhà
trường…Với quan điểm này cho thấy, để xây dựng làm việc trong nhà trường
cần chú ý tới các yếu tố về cơ sở vật chất và bầu khơng khí tâm lý nhằm tạo
cho các thành viên trong nhà trường sự thân thiện, hợp tác [17].
Cuốn sách “Văn hóa ứng xử thời kỳ hội nhập” của Thế Hùng [9] đề cập
một số kỹ năng cơ bản trong giao tiếp của con người thời kỳ hội nhập quốc tế.
Trong cuốn sách này, tác giả khẳng định văn hóa ứng xử đóng vai trị quan
trọng đối với hạnh phúc và thành công của mỗi con người trong thời kỳ mới.
Để đạt được điều đó, mỗi người chúng ta cần khơng ngừng nâng cao các kỹ
năng ứng xử, giao tiếp có văn hóa để đáp ứng nhu cầu hội nhập.
9


Tác giả Phạm Ngọc Trung, (2010), “Văn hóa học đường - Cấu trúc và
quan hệ”, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật, số 315, tháng 9-2010 đã nhấn mạnh thày

và trò phải cùng nhau xây dựng một khơng gian văn hóa học đường vừa thân
thiện, cởi mở, và nghiêm túc, vui vẻ. Khơng gian văn hóa học đường địi hỏi
người thày phải luôn luôn giữ đúng chuẩn mực sư phạm từ trang phục đến lời
nói, từ dáng điệu đứng đến cử chỉ diễn đạt. Ảnh hưởng của người thày đến các
thế hệ học sinh là vô cùng đậm nét. Đạo đức, chuẩn mực, cốt cách của người
thày là nguồn sức sống vô tận truyền bá cho các em nọc sinh [19].
Nguyễn Thành Trung, Xây dựng văn hóa học đường gắn với hệ thống giá
trị và niềm tin, Tạp chí Giáo dục số 305, Kỳ 3, tháng 12/2013 đã nhấn mạnh cần
tạo lập văn hóa ứng xử hài hịa trong nội bộ của mỗi nhà trường với biểu hiện cụ
thể như sau: Người dạy:(a) Đối với chính mình: Trung thực, giản dị trong sinh
hoạt; mô phạm, đức độ, mẫu mực trong hành vi; trong sạch trong lối sống; (b)
Đối với người học: Hết lịng vì học sinh, hết lịng vì sự nghiệp trồng người; sẵn
sàng tư vấn, chỉ bảo tận tình cho người học; mô phạm trong quan hệ ứng xử với
người học; (c)Đối với đồng nghiệp: Trung thực, biết lắng nghe, sẵn sàng học hỏi,
cầu tiến; khiêm tốn, đoàn kết, nhân ái; sẵn sàng cộng tác, chia sẻ trách nhiệm; (d)
Đối với các lực lượng giáo dục trong và ngoài trường: Giản dị, khiêm tốn, mẫu
mực trong hành vi ứng xử; (đ) Đối với cơng việc mình đảm trách: Tận tâm, tận
tụy, tận lực; kỷ luật và trách nhiệm; sáng tạo và đổi mới khơng ngừng; hết lịng
vì sự phát triển ở người học. Người học: (a) Đối với chính mình: Trung thực,
ham học hỏi, cầu tiến; giản dị, khiêm tốn; biết tự trọng; thành khẩn, sẵn sàng
nhận lỗi; (b) Đối với thầy, cơ: Kính trọng, trung thành với đạo học; chăm chỉ,
hợp tác trong các giờ học; (c) Đối với bạn bè đồng học: Đoàn kết, thân ái, chia sẻ,
giúp đỡ lúc khó khăn; (d) Đối với các lực lượng giáo dục trong và ngồi trường:
Kính trọng như cha mẹ; nghe lời khuyên nhủ, chỉ dẫn; sẵn sàng đồng hành trong
các hoạt động vì cộng đồng; (đ) Đối với việc học: Say mê , thích thú học tập; kỷ
luật, tự giác; quyết tâm làm chủ tri thức [18].

10

Cơng trình của Phan Hữu Tươi về Quản lý giáo dục VHHĐ ở trường trung
học phổ thông huyện Vĩnh Tường - tỉnh Vĩnh Phúc đã đưa ra các biện pháp như: (1)
Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ, GV, nhân viên, HS và các lực lượng giáo
dục trong và ngồi nhà trường về tầm quan trọng của cơng tác giáo dục VHHĐ
cho học sinh. (2) Xây dựng các quy định văn hóa học đường của trường trung học
phổ thơng. (3) Kiến tạo và gìn giữ cảnh quan sư phạm xanh -sạch - đẹp trong nhà
trường. (4) Chỉ đạo thực hiện nền nếp các hoạt động trong nhà trường (dạy - học,
sinh hoạt, vệ sinh, trật tự...). (5) Phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài
nhà trường tham gia giáo dục VHHĐ cho HS. (6) Kiểm tra, đánh giá, khen thưởng,
kỉ luật nghiêm túc, kịp thời nhằm duy trì những nền nếp văn hóa đã được khẳng
định một cách bền vững [22].
Tác giả Nguyễn Thị Hà Lan, Thực trạng và biện pháp quản lý giáo dục
VHHĐ cho sinh viên trường đại học Hồng Đức, Tạp chí Giáo dục số 369, kì 1,
tháng 11/2015 đã phân tích thực trạng giáo dục VHHĐ cho sinh viên trường đại
học Hồng Đức, từ đó đưa ra các biện pháp như: Xây dựng mơi trường học đường
thân thiện, đa dạng hóa các con đường giáo dục VHHĐ cho sinh viên, nâng cao
hiệu quả công tác kiểm tra, đánh giá giáo dục VHHĐ cho sinh viên…[13].
Cơng trình của tác giả Hà Văn Ngọc về Quản lý giáo dục VHHĐ tại các
trường trung học phổ thông huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh đã đưa ra các biện
pháp như: Xây dựng kế hoạch, xác định rõ mục tiêu, nội dung và chương trình
quản lý Giáo dục VHHĐ; Quản lý tốt quá trình dạy và học trong nhà trường;
Nâng cao vai trị của Đồn thanh niên, coi đó là lực lượng nịng cốt trong các
hoạt động giáo dục VHHĐ; Xây dựng môi trường cảnh quan văn hóa, khn
viên xanh - sạch - đẹp, kết hợp với tăng cường cơ sở vật chất nhà trường, lớp
học; Phối kết hợp với các lực lượng giáo dục khác [15].
Nhìn chung các tác giả, các nhà khoa học dù cách, góc độ tiếp cận khác
nhau nhưng đều thống nhất với nhau: VHHĐ biểu hiện trước hết trong tầm nhìn,
sứ mạng, triết lý giáo dục, mục tiêu, các giá trị, bầu khơng khí tâm lý; hệ thống các

11

chuẩn mực, các giá trị, niềm tin, quy tắc ứng xử... được xem là tốt đẹp và được
mỗi người trong nhà trường chấp nhận; VHHĐ có vai trị quan trọng góp phần
nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường, góp phần tích cực trong q trình
hồn thiện, phát triển nhân cách con người theo hướng Chân, Thiện, Mỹ.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Theo khái niệm trong cuốn Từ điển Giáo dục học cho rằng: “Quản lý là
hoạt động hay tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người
quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm
cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức” [20, tr.326].
Theo Trần Khánh Đức: “Quản lý là hoạt động có ý thức của con người
nhằm định hướng, tổ chức, sử dụng các nguồn lực và phối hợp hành động của
một nhóm người hay một cộng đồng người để đạt được các mục tiêu đề ra một
cách hiệu quả nhất” [6].
Tiếp thu và phân tích các quan điểm trên, chúng tôi cho rằng quản l là
những tác động có mục đích, có tổ chức, ế hoạch của chủ th quản l lên đối
tượng quản l nhằm đạt được mục tiêu quản l đề ra.
1.2.2. Văn hóa
* Văn hóa
Theo UNESCO (2002) cho rằng: “Văn hóa là tổ hợp các đặc đi m tinh
thần, vật chất, trí tuệ, tình cảm nổi bật của xã hội hay nhóm xã hội, bao hàm cả
nghệ thuật, văn học, lối sống, cùng với đường đời, hệ giá trị, truyền thống và
niềm tin. UNESCO cũng đưa ra hái niệm rất khái quát về văn hóa: Văn hóa là
tồn bộ những giá trị vật chất và tinh thần” [4].
Theo tác giả Thái Duy Tuyên: “Văn hóa là những giá trị vật chất và tinh
thần của nhân loại, là inh nghiệm của lịch sử xã hội lồi người đã được hệ thống
hóa, tích lũy lại qua nhiều thế ỷ và có th truyền lại cho các thế hệ sau” [23].

12


1.2.3. Văn hóa học đường
Văn hóa học đường là thuật ngữ được xuất hiện vào đầu những năm 90
của thế kỷ trước ở các nước phát triển như Anh, Mỹ, Úc... và dần dần trở nên
phổ biến trên thế giới với ý nghĩa tổng quát: “VHHĐ là những giá trị, những
kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người đã tích lũy trong q trình xây dựng
hệ thống giáo dục và quá trình hình thành nhân cách của học sinh” [7, tr. 5].
Theo Giáo sư Phạm Minh Hạc thì “Văn hóa học đường là hệ thống các
chuẩn mực, giá trị giúp các cán bộ quản lý nhà trường, các thầy cô, các vị phụ
huynh và các em học sinh, học sinh có cách thức suy nghĩ, tình cảm, hành động
tốt đẹp” [8, tr. 2-6, tr. 2].
Ở một khía cạnh khác, Trần Thị Tùng Lâm đề cập đến khái niệm như sau:
“Văn hóa học đường là tồn bộ yếu tố vật chất (giảng đường, phịng thí nghiệm,
xưởng thực hành, khơng gian, cảnh quan) đảm bảo tính thẩm mỹ, giáo dục, góp
phần tạo nên môi trường và phương tiện giáo dục tốt nhất; nội quy, quy chế
của nhà trường phù hợp với chuẩn mực văn hóa chung của xã hội, phù hợp với
nội quy, quy định của môi trường học đường đảm bảo cho các hoạt động trong
trường học diễn ra lành mạnh, đạt mục tiêu giáo dục là đào tạo những con
người tồn diện, có đủ đức, trí, mỹ, thể, có tri thức và có hồi bão khát vọng
vươn lên [12, tr. 19].
Trần Quốc Thành cho rằng: “Văn hóa học đường là tổng thể các chuẩn
mực, các giá trị và các hành vi ứng xử giữa thầy với thầy, giữa thầy với trò,
giữa nhà trường với các lực lượng giáo dục tạo nên những đặc điểm riêng của
một nhà trường” [17].
Từ các quan điểm nêu trên, theo chúng tơi: Văn hóa học đường là khái
niệm đề cập đến toàn bộ hoạt động vật chất, tinh thần của một nhà trường;
bi u hiện trước hết ở hệ thống các giá trị, chuẩn mực, niềm tin, quy tắc ứng xử
tốt đẹp giữa các chủ th trong mơi trường giáo dục; đóng góp tích cực vào q

trình hồn thiện, phát tri n nhân cách người học, hướng đến các giá trị chân,
thiện, mỹ.

13


Như vậy, VHHĐ lành mạnh sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự tin cậy, tôn
trọng lẫn nhau, giúp mọi thành viên trong nhà trường quan tâm nâng cao chất
lượng dạy và học, tạo điều kiện khuyến khích học sinh tự xây dựng một hệ giá trị
lành mạnh, đúng hướng cho cuộc sống tương lai của mình, xác lập cho mình một
lẽ sống, lý tưởng sống đúng đắn. “Tác dụng tích cực của văn hóa học đường là
xây dựng nhân cách cho học sinh, chống lại lối sống tiêu cực. Chính vì thế, mỗi
nhà trường cần có văn hóa học đường riêng của mình” [19, tr. 6-10, tr. 6].
1.2.4. Giáo dục văn hóa học đường
Giáo dục văn hóa học đường cho HS là q trình tác động có kế hoạch,
có mục đích của nhà giáo dục đến đối tượng giáo dục nhằm hình thành ở họ ý
thức, tình cảm, hành vi văn hóa đáp ứng mục tiêu xây dựng VHHĐ đã xác định.
Quá trình giáo dục VHHĐ cho học sinh phải được tiến hành lâu dài, tỉ mỉ,
phải phối hợp chặt chẽ với giáo dục đạo đức và giáo dục pháp luật. Khi thực
hiện các hành vi đạo đức và hành vi pháp luật có độ thẩm mĩ nhất định sẽ tạo ra
hành vi văn hóa. Việc giáo dục VHHĐ cho học sinh không phải thành môn học,
thành các hoạt động cụ thể của nhà trường.
Chúng tôi cho rằng, việc giáo dục VHHĐ phải được tiến hành thường
xuyên, liên tục, ở mọi nơi, mọi lúc. Có thể thơng qua giờ học trên lớp để uốn
nắn tư thế tác phong cho học sinh đồng thời trang bị những tri thức văn hóa,
văn minh… có thể thơng qua các hoạt động tập thể, các hoạt động vui chơi giải
trí, văn hóa, văn nghệ để hình thành ở học sinh những tình cảm, nhận thức,
những kỹ năng, hành vi văn hóa…
Căn cứ vào quan niệm về giáo dục, quan niệm về VHHĐ, có thể nêu ra
những đặc trưng cơ bản của giáo dục VHHĐ như sau:

Một là, chủ thể giáo dục VHHĐ cho học sinh trước hết là ban giám hiệu,
giáo viên, giáo viên chủ nhiệm các tổ chức đoàn thể trong nhà trường.
Hai là, giáo dục VHHĐ là định hướng nhận thức, thái độ, hành vi, ứng
xử trong các mối quan hệ giữa cá nhân học sinh với các thành viên khác trong

14


khơng gian trường học vì vậy nội dung giáo dục rất đa dạng, phong phú như
giáo dục những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc; lối sống lành
mạnh, có ích; học tập về nội quy, quy chế của nhà trường; học tập lý luận chính
trị…và các sinh hoạt tập thể giáo dục theo chuyên đề của trường, đoàn thanh
niên, các câu lạc bộ các đề án.
Ba là,giáo dục VHHĐ được thực hiện qua các môn học. Mỗi mơn học
trong chương trình giảng dạy của nhà trường đều có giá trị cung cấp làm giầu
vốn tri thức của người học đều có chức năng giáo dục VHHĐ. Đặc biệt là qua
từng bài giảng, tấm gương trực tiếp của các thầy, cô giáo mà học sinh tiếp nhận
tri thức về VHHĐ thêm sống động.
Bốn là, giáo dục VHHĐ được thực hiện thông qua hoạt động của các tổ
chức, đồn thể, hoạt động giáo dục, thể thao, văn hóa văn nghệ trong nhà
trường. Đây là một trong những hình thức giáo dục VHHĐ thiết thực cho các
thành viên của nhà trường.
Giáo dục văn hóa học đường cho các thành viên trong nhà trường trước
tiên là nhằm hình thành những quan niệm thống nhất về VHHĐ. Sự khác nhau
về nhận thức sẽ dẫn đến những quan niệm, hành vi ứng xử khác nhau trong
trường học. Các tiêu chí của VHHĐ rất dễ mang tính chủ quan. Trình độ tư duy
càng thấp, sự suy lý của con người về chân lý, lẽ phải, cái thiện, cái ác... càng
nhiều hạn chế. Do đó, khơng thể áp đặt cho học sinh các chuẩn mực đạo đức mà
bản thân họ không hiểu và không thừa nhận. Vì lẽ đó, việc cung cấp, làm rõ
những nội dung của VHHĐ cho các thành viên hiểu, thừa nhận và nghiêm túc

thực hiện là một trong những yêu cầu quan trọng của giáo dục VHHĐ. Phải tạo
ra dư luận thống nhất trước các biểu hiện văn hóa của học sinh. Chẳng hạn, khi
thấy học sinh mặc những bộ đồ vá víu, kỳ dị khơng phù hợp vào lớp học, mọi
người có thể tỏ thái độ khó chịu hoặc góp ý. Thơng qua giáo dục mà những giá
trị của VHHĐ được học sinh thừa nhận, trở thành niềm tin, thành động cơ bên
trong của mỗi người, họ có thể tự điều chỉnh thái độ, hành vi phù hợp với yêu
cầu của nhà trường và xã hội, làm cho nó trở thành những nét tính cách cần thiết.
15