quản lý hoạt động giáo dục văn hóa học đường cho học sinh các trường thpt thành phố hạ long, tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LÊ HỮU PHONG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HOÁ
HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG THPT
THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

LÊ HỮU PHONG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN HOÁ
HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG THPT
THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH
Chuyên ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS.

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các
thông tin đã được chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn
đúng quy định.
Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và
chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Lê Hữu Phong

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

i

/>

LỜI CẢM ƠN
Bản luận văn được hoàn thành tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học
Thái Nguyên dưới sự hướng dẫn của TS.

, nhân dịp này tôi

xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới cơ đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tơi
trong suốt q trình thực hiện luận văn.
Xin bày tỏ lòng biết ơn và lời cảm ơn sâu sắc tới Ban chủ nhiệm Khoa
Sau Đại học, Ban chủ nhiệm Khoa Tâm lý giáo dục; Thầy giáo Hiệu trưởng,
các Thầy giáo, Cơ giáo Phó Hiệu trưởng và các Thầy giáo, Cô giáo Trường Đại
học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã giảng dạy và tạo điều kiện thuận lợi
cho tơi trong q trình học tập và nghiên cứu khoa học.
Xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh tại các
trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đã tạo điều kiện giúp
đỡ tơi trong q trình học tập và hồn thành bản luận văn.
Xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, khích lệ tơi trong thời gian
học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Do điều kiện về thời gian và năng lực bản thân còn hạn chế do vậy luận
văn chắc chắn sẽ không tránh khỏi những khiếm khuyết, rất mong nhận được
sự đóng góp ý kiến của các Thầy giáo, Cô giáo và các bạn học viên để luận văn
này được hoàn chỉnh hơn.
Thái Nguyên, tháng 8 năm 2014
Tác giả luận văn

Lê Hữu Phong

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ii

/>

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................ i

LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii
MỤC LỤC .........................................................................................................iii
DANH MỤC NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT ................................................ iv
DANH MỤC BẢNG .......................................................................................... v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ...................................................................... vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu............................................................. 3
4. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 3
5. Giả thuyết khoa học ..................................................................................... 3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4
7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
VĂN HOÁ HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH THPT ..................... 6
1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................... 6
1.1.1. Trên thế giới .......................................................................................... 6
1.1.2. Ở Việt Nam ............................................................................................ 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................ 11
1.2.1. Khái niệm quản lý ............................................................................... 11
1.2.2. Khái niệm quản lý giáo dục ................................................................. 13
1.2.3. Khái niệm quản lý nhà trường ............................................................. 14
1.2.4. Khái niệm văn hóa ............................................................................... 15
1.2.5. Văn hố học đường .............................................................................. 17
1.2.6. Giáo dục văn hoá học đường cho học sinh.......................................... 21
1.2.7. Quản lý hoạt động giáo dục văn hố học đường cho học sinh ............ 22
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iii

/>

1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho học
sinh THPT .......................................................................................................... 22
1.3.1. Đặc điểm về mơi trường văn hố học đường của các trường THPT .. 22
1.3.2. Nội dung giáo dục văn hóa hóa học đường cho học sinh THPT......... 24
1.3.3. Các con đường giáo dục văn hoá học đường cho học sinh THPT ...... 28
1.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến q trình giáo dục văn hố học đường
cho học sinh THPT ........................................................................................ 29
1.4. Vai trò của hiệu trưởng trường THPT trong việc quản lý hoạt động giáo
dục văn hoá học đường cho học sinh ................................................................ 33
1.4.1. Hiệu trưởng, tiêu chuẩn hiệu trưởng ................................................... 33
1.4.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của hiệu trưởng............................................. 34
1.4.3. Vai trò, trách nhiệm của hiệu trưởng trong việc quản lý hoạt động
giáo dục văn hoá học đường cho HS ............................................................. 35
1.4.4. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho
học sinh THPT .............................................................................................. 36
1.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học
đường cho học sinh THPT ............................................................................. 39
Kết luận chương 1.............................................................................................. 43
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN
HOÁ HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH THÀNH PHỐ HẠ
LONG, TỈNH QUẢNG NINH........................................................ 44
2.1. Khái quát về nội dung, phương thức khảo sát ............................................ 44
2.2. Vài nét về tình hình kinh - tế xã hội ở thành phố Hạ Long ........................ 45
2.3. Thực trạng giáo dục văn hoá học đường cho học sinh các trường THPT
thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ............................................................... 47
2.3.1. Thực trạng chung các biểu hiện văn hoá học đường của học sinh ...... 47
2.3.2. Thực trạng nhận thức về văn hố học đường của học sinh ................. 53

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv

/>

2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục VHHĐ cho học sinh các
trường THPT, thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................................... 56
2.3.4. Thực trạng sử dụng biện pháp giáo dục văn hoá học đường cho học
sinh THPT thành phố Hạ Long ..................................................................... 58
2.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến cơng tác quản lý hoạt động giáo dục văn
hố học đường cho học sinh các trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh
Quảng Ninh.................................................................................................... 60
Kết luận chương 2 ............................................................................................ 62
Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC VĂN
HOÁ HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH CỦA HIỆU
TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG THPT THÀNH PHỐ HẠ
LONG, TỈNH QUẢNG NINH ................................................. 64
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục VHHĐ
cho HS các trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ..................... 64
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu của quá trình giáo dục ................. 64
3.1.2. Nguyên tắc giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm lý - nhân cách
của học sinh ................................................................................................... 65
3.1.3. Nguyên tắc giáo dục gắn liền với thực tiễn cuộc sống ........................ 66
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển của hệ thống giá trị ... 66
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo phát huy vai trò chủ thể của giáo viên và học sinh .. 66
3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, thiết thực ..................................... 67
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục VHHĐ cho học sinh THPT
thành phố Hạ Long ............................................................................................ 67
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, GV, HS và cha mẹ HS về tầm quan

trọng của công tác giáo dục VHHĐ cho HS THPT ...................................... 67
3.2.2. Kế hoạch hố cơng tác quản lý hoạt động giáo dục VHHĐ cho học
sinh THPT...................................................................................................... 69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

v

/>

3.3.3. Chỉ đạo xây dựng các giá trị văn hoá đặc trưng, mục tiêu và nội
dung giáo dục VHHĐ cho học sinh THPT.................................................... 72
3.3.4. Chỉ đạo thực hiện đa dạng hố các hình thức tổ chức hoạt động giáo
dục VHHĐ cho học sinh THPT..................................................................... 74
3.3.5. Tăng cường công tác phối hợp giữa Nhà trường- Gia đình- Xã hội
để cùng tham gia hoạt động giáo dục VHHĐ cho học sinh THPT ............... 76
3.3.6. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá, cách thức tổ chức đánh giá kết quả
giáo dục VHHĐ cho học sinh THPT............................................................. 78
3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 80
3.5. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của những biện pháp quản lý
hoạt động giáo dục văn hoá cho HS các trường THPT thành phố Hạ Long,
tỉnh Quảng Ninh ................................................................................................ 81
3.5.1. Mục đích .............................................................................................. 81
3.5.2. Nội dung tiến hành .............................................................................. 82
Kết luận Chương 3 ............................................................................................. 86
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 87
1. Kết luận .......................................................................................................... 87
................................................................................................... 88
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 91
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi

/>

DANH MỤC NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT

BGH

: Ban Giám hiệu

CBGV
CBQL

: Cán bộ quản lý

GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo
GV
HS

: Học sinh

QLGD

: Quản lý giáo dục

SL

: Số lượng

THPT

: Trung học phổ thơng

VHHĐ

: Văn hóa học đường

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv

/>

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Xếp loại hạnh kiểm năm học 2013-2014 của HS THPT các trường
trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................... 46
Bảng 2.2. Xếp loại Học lực năm học 2013-2014 của HS THPT các trường
trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................... 47
Bảng 2.3. Tổng hợp ý kiến đánh giá về các biểu hiện chấp hành tốt các
chuẩn mực văn hoá học đường của học sinh..................................... 48
Bảng 2.4. Tổng hợp ý kiến đánh giá về biểu hiện vi phạm chuẩn mực văn
hoá học đường của học sinh .............................................................. 50
Bảng 2.5. Tổng hợp các ý kiến đánh giá và các biểu hiện giao tiếp ứng xử
của HS với GV .................................................................................. 51
Bảng 2.6. Kết quả đánh giá về hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho
học sinh của GV ................................................................................ 54
Bảng 2.7. Kết quả đánh giá về việc thực hiện các chức năng quản lý của hiệu

trưởng trong việc giáo dục văn hoá học đường cho HS .................... 56
Bảng 2.8. Đánh giá về mức độ thực hiện các biện pháp quản lí giáo dục văn
hoá học đường cho học sinh THPT của hiệu trưởng......................... 58
2.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động giáo dục
văn hoá học đường cho HS THPT .................................................... 60
Bảng 3.1. Tổng hợp các biện pháp được đề xuất trong luận văn ...................... 81
Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các
biện pháp quản lý hoạt động giáo dục VHHĐ cho HS THPT được
đề xuất trong luận văn ....................................................................... 82
Bảng 3.3. Bảng tương quan về tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp
được đề xuất trong luận văn .............................................................. 84

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

v

/>

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Mức độ thực hiện các biện pháp quản lý giáo dục văn hóa học
đường cho học sinh THPT của hiệu trưởng ...................................... 59
Biểu đồ 3.1. Biểu đồ tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của biện
pháp được đề xuất trong luận văn ..................................................... 85

SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Chức năng của quản lý ..................................................................... 13

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi

/>

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục văn hố học đường thực chất là giáo dục hành vi văn hóa cho
HS trong nhà trường. Đó là q trình làm cho các hành vi ứng xử của HS tuân
theo các chuẩn mực, vừa phù hợp với đạo đức truyền thống, vừa phù hợp với
sự phát triển của xã hội hiện đại, qua đó HS khẳng định giá trị của bản thân
trong xã hội.
Việc giáo dục văn hoá học đường cho HS các trường THPT bên cạnh
việc đem lại những giá trị văn hoá thành vi ứng xử của người học mà qua đó
cịn có nhiều tác động tích cực đến hoạt động giáo dục khác (người học biết xây
dựng ý thức, động cơ trong sáng, thiết thực; người học có tinh thần trách nhiệm
trong học taaph, giúp đỡ nhau trong học tập; … và là cơ sở để hoàn thiện nhân
cách người học). Văn hoá học đường của HS trong nhà trường cịn là một thành
tố của văn hố nhà trường, do đó giáo dục văn hố học đường cho HS cũng
chính là giáo dục và xây dựng nét văn hố riêng biệt, vừa phát huy tính truyền
trống của nhà trường, vừa phù hợp với văn hoá hiện đại.
Giáo dục văn hoá học đường cho HS, đặc biệt là HS THPT gắn liền với
việc giáo dục truyền thống của dân tộc, truyền thống trong giáo dục, truyền
thống văn hoá nhà trường. Đó là kết quả của q trình giáo dục văn hoá học
đường từ những cấp học trước và hiện đang được tồn tại bên trong và biểu hiện
từ nhận thức, thái độ, hành vi của HS. Giáo dục cần tổng kết một cách hệ
thống, đầy đủ truyền thống văn hố học đường của HS nhà trường, từ đó xác
định những điểm cần phát huy, những điểm cần thay đổi nhằm để đáp ứng tốt
hơn nữa yêu cầu giáo dục hiện đại.
Ở bậc học THPT, với yêu cầu đào tạo các em trở thành những nhân cách
độc lập, biết tự chủ trong cuộc sống và học tâp, biết tự phát hiện ra và phát huy

năng lực sở trường của mình. Muốn vậy nhà trường phải là một mơi trường văn
hố nghiêm trang và dân chủ, phải là môi trường định hướng, ni dưỡng cho
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

1

/>

văn hố của HS. Đó là văn hố trong học tập, thi cử, văn hoá trong giao tiếp,
ứng xử của HS trong nhà trường.
Khơng thể bó hẹp giáo dục văn hố học đường trong phạm vi một nhà
trường, trong khơng gian trường học. Nhà trường là một đơn vị giáo dục, một
tổ chức có tính độc lập tương đối, tuy nhiên khơng phải vì thế những vấn đề
của giáo dục lại chỉ nhìn và giải quyết vấn đề trong phạm vi giáo dục. Ví dụ
như nhà trường khơng thể giáo dục thành cơng về sự cơng bằng, lịng u chân
lí, khi hằng ngày khi các em khơng thấy điều đó, hoặc chỉ thấy những điều trái
ngược trong môi trường xã hội, trong gia đình .
Những năm gần đây, tỉnh Quảng Ninh đang có những bước phát triển
mạnh mẽ về kinh tế, xã hội. Thành phố Hạ Long là trung tâm văn hoá, kinh tế
của Tỉnh, là nơi tập trung các điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế xã
hội: trung tâm hành chính của Tỉnh, giao thương và phát triển kinh tế về cảng
biển, khai thác khoáng sản, du lịch, dịch vụ của Tỉnh. Do đó bên cạnh sự phát
triển nhanh về kinh tế xã hội thì những tác động tiêu cực do sự pha tạp về văn
hóa xã hội và từ mặt trái của nền kinh tế thị trường đã tác động đến HS, đặc
biệt là ảnh hưởng hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho HS.
Thực tế cho thấy, việc thực hiện các hoạt động giáo dục văn hoá học
đường của các nhà trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh hiện
nay còn nhiều hạn chế cả về tổ chức chỉ đạo và chất lượng giáo dục của hoạt
động này. Trong khi đó những cơng trình nghiên cứu đề cập đến lĩnh vực giáo
dục văn hố học đường cho HS cịn hạn hẹp chưa sâu, một số cơng trình có nội

dung khơng phù hợp với đặc điểm của các trường THPT thành phố Hạ Long,
do đó khơng thể áp dụng có hiệu quả được. Vì vậy rất cần thiết phải xây dựng
một đề tài nghiên cứu sâu hơn, phù hợp với đặc điểm thực tế của các trường
THPT thành phố Hạ Long.
Xuất phát từ những điều nêu trên, chúng tôi lựa chọn vấn đề: “Quản lý
hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho HS các trường THPT thành phố
Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, làm đề tài nghiên cứu”.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

2

/>

2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất một số biện
pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho HS các trường THPT
trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho HS các trường
THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho HS các
trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
4. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt
động giáo dục văn hoá học đường cho HS của hiệu trưởng các trường THPT
trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh trong các mối quan hệ: HSHS, HS- GV, HS- mơi trường văn hố học đường.
Đề tài tiến hành khảo sát tại 6 trường THPT trên địa bàn thành phố Hạ
Long, tỉnh Quảng Ninh, cụ thể: 03 trường THPT cơng lập: Hịn Gai, Bãi Cháy,

Ngơ Quyền; 03 trường THPT ngồi cơng lập: Văn Lang, Nguyễn Bỉnh Khiêm,
Hạ Long.
Khách thể điều tra gồm 06 hiệu trưởng, 60 GV và 400 HS thuộc cả 03
khối lớp (khối lớp 10, 11, 12)
5. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho HS ở các
trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh cịn có những hạn chế nhất
định như: q trình quản lý, chỉ đạo chưa sát thực tế, các biện pháp quản lý
hoạt động này chưa thực sự khoa học. Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng
bộ các biện pháp quản lý phù hợp với tình hình thực tiễn thì cơng tác quản lý
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

3

/>

hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho HS ở các trường THPT thành phố
Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh sẽ đạt hiệu quả tốt hơn.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
1. Nghiên cứu cơ sơ lí luận về quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học
đường cho HS THPT.
2. Khảo sát, đánh giá thực trạng về công tác quản lý hoạt động giáo dục
văn hoá học đường cho HS các trường THPT trên địa bàn thành phố Hạ Long,
tỉnh Quảng Ninh.
3. Đề xuất và khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của một số biện
pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học đường cho HS các trường THPT
thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Tiến hành phân tích, tổng hợp, khái qt hóa, hệ thống hóa các tài

liệu, văn bản, các cơng trình khoa học có liên quan để xây dựng khung lý
thuyết cho đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát
Phương pháp này được sử dụng để thu thập thông tin thực tiễn về những
biểu hiện của nhận thức, thái độ và hành vi của HS, cán bộ, GV có liên quan
đến văn hoá học đường và giáo dục văn hoá học đường cho HS các trường
THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Chúng tơi trị chuyện trực tiếp với cán bộ, GV và HS nhằm thu thập ý
kiến của các khách thể điều tra, tìm hiểu nguyện vọng, những thuận lợi, khó
khăn trong việc giáo dục hành vi văn hố học đường cho HS.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

4

/>

7.2.3. Phương pháp điều tra viết
Chúng tôi sử dụng các mẫu điều tra (Anket) đối với các khách thể là hiệu
trưởng, GV và HS để thu thập thông tin về thực trạng công tác quản lý hoạt
động giáo dục văn hoá học đường cho HS ở các trường THPT thành phố Hạ
Long, tỉnh Quảng Ninh.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia.
Tham khảo ý kiến các chuyên gia, các cán bộ quản lý nhằm thu thập các
thông tin cần thiết liên quan đến đề tài.
7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê tốn học
Chúng tơi sử dụng các phương pháp thống kê tốn học để xử lí các số
liệu về mặt định lượng, tạo cơ sở thực tiễn cho việc phân tích, đánh giá về hoạt
động quản lý của hiệu trưởng và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo

dục văn hố học đường cho HS THPT.
8. Đóng góp của đề tài
- Phát hiện thực trạng về công tác quản lý hoạt động giáo dục văn hoá
học đường cho HS của hiệu trưởng các trường THPT trên địa bàn thành phố Hạ
Long, tỉnh Quảng Ninh.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học
đường cho học sinh của hiệu trưởng các trường THPT, góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục tồn diện trong nhà trường.
9. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, luận văn có 03 chương:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học
đường cho HS các trường THPT.
Chƣơng 2: Thực trạng về quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học
đường cho HS các trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hoá học đường
cho HS THPT các trường THPT thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

5

/>

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
VĂN HOÁ HỌC ĐƢỜNG CHO HỌC SINH THPT
1.1. Sơ lƣợc lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới

-

của HS
(Văn hoá học đường)-

.
văn hoá học
đường
, văn hoá học đường

) cho HS
văn hố

học đường
.
văn hố học đường

cơng tác giáo dục văn hố học đường

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

6

/>

hội
văn hóa học đường.
“văn hóa học
đường
văn hóa học đường
“văn hố học đường
“

vi kinh ng

GV

GV
HS

văn hoá học đường

văn hoá học đường

.
văn hố học đường

Theo Kent D.Peterson [theo 17]
:
).
.
.
).

.
.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

7

/>

.
Về phương diện này “văn hóa học đường” thường được sử dụng đồng
nghĩa với một loạt các thuật ngữ khác nhau như “bầu khơng khí”, “đặc tính
tinh thần hay thái độ” hay “lịch sử truyền thống nhà trường”. Tác giả cho
rằng, văn hoá học đường như là một cấu trúc, một q trình và bầu khơng
khí của các giá trị và chuẩn mực dẫn dắt GV và HS đến với việc giảng dạy
và học tập có hiệu quả.
Một học giả Fullan tin rằng ngành giáo dục cần nhìn vào mơi trường văn
hố học đường một cách tồn diện hơn, tạo thế đồng bộ, nhất quán ngay trong
nội bộ một ngôi trường.
Cịn Jane Turner và Carolyn Crang thì lại quan niệm: văn hoá học đường
bao gồm các giá trị, biểu tượng, niềm tin và sự chia sẻ các quan niệm của cha
mẹ, HS, GV và các thành viên có liên quan như là một nhóm hay cộng đồng.
Văn hóa chỉ đạo các gì là có giá trị của nhóm và các thành viên sẽ suy nghĩ,
cảm thấy và hành động như thế nào…[27]
Elizabeth R.Hinde cho rằng văn hố học đường khơng phải là một thực
thể tĩnh. Nó ln được hình thành và định hình thơng qua các tương tác với
người khác và thông qua những hành động đáp lại trong cuộc sống nói chung.
Văn hố học đường phát triển ngay khi các thành viên tương tác với nhau, với
HS và với cộng đồng. Nó trở thành chỉ dẫn cho hành vi giữa các thành viên
trong nhà trường. Văn hóa được định hình bởi những tương tác với con người
và hành động của họ được chỉ đạo bởi văn hóa. [27]
Như vậy, ở đây tác giả nhấn mạnh đến việc tổ chức hành vi tương tác
cho các thành viên để hình thành văn hóa trong nhà trường, đồng thời văn hóa
cũng tác động mạnh mẽ đến chính các thành viên đó.
1.1.2. Ở Việt Nam
Tác giả Phạm Minh Hạc khi bàn đến giáo dục văn hoá học đường trong
nhà trường nhấn mạnh: mỗi cấp học, bậc học có yêu cầu riêng, nội dung riêng,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

8

/>

biện pháp đặc thù… Trong các biện pháp, giới thiệu một biện pháp là mỗi
trường có Hệ giá trị làm chuẩn mực để mọi thành viên đồng thuận lấy đó làm
mục tiêu phấn đấu, thước đo thành quả của bản thân, của lớp, của trường, đặc
biệt về mặt đạo đức xã hội, giá trị nhân cách- điều mà chúng ta gọi là “dạy
người” bên cạnh “dạy chữ, dạy nghề”. Tác giả khẳng định, văn hố học đường
góp phần quan trọng chấn hung- cải cách nền giáo dục nước nhà.[8]
Tác giả Nguyễn Thị Nhượng- Lê Thị Mai trong bài “Xây dựng văn hoá
học đường ở trường đại học Phú Yên” khẳng định: xây dựng văn hoá học
đường tốt là việc làm hết sức quan trọng góp phần đặc lực cho cơng cuộc xây
dựng các thế hệ cơng dân lành mạnh, có tri thức cho xã hội ngày mai. Các tác
giả nhấn mạnh: HS, sinh viên không thể trở thành những công dân có ích cho
xã hội, những người con hiếu thảo trong gia đình nếu chỉ có học vấn mà khơng
có hành vi ứng xử văn hóa… Một trong những vấn đề cơ bản của văn hoá học
đường là giáo dục hành vi văn hóa cho HS trong nhà trường. Nó là quá trình
làm cho các hành vi ứng xử của học tuân theo các chuẩn mực, vừa phù hợp với
các giá trị truyền thống của dân tộc, vừa phù hợp với sự phát triền của xã hội
hiện đại. Đồng thời, các tác giả cũng tập trung nghiên cứu về biểu hiện, về hành
vi văn hóa, nguyên nhân của những sai lệch trong ngành vi ứng xử của HS và
bước đầu đề ra một số biện pháp giáo dục hành vi văn hóa cho HS hiện nay dựa
trên nghiên cứu về HS.[16]
Trong bài viết “Giáo dục văn hóa cho HS là nhiệm vụ rất quan trọng của
nhà trường hiện nay”, tác giả Quốc Chấn (Hội Khoa học Tâm lý- giáo dục
Thanh Hóa) cho rằng: một mặt nhà trường có nhiệm cụ giáo dục văn hóa cho
HS với tư cách là “văn hóa nhà trường”, mặt thứ hai bản thân nhà trường, từ
học tập, giảng dạy, sinh hoạt đến quan hệ thầy trò, tổ chức trường lớp … phải
phản ánh được nội dung văn hóa HS, tức “nhà trường văn hóa” … Do đó, giáo

dục nâng cao trình độ văn hóa giáo dục HS là nhiệm vụ cơ bản, bức thiết của
mọi trường học.[16; 210-211]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

9

/>

Nguyễn Ngọc Phú trong tác phẩm “Bàn về một số nội dung cơ bản của
văn hóa học đường” [16;29-31] đã mơ tả các thành phần tạo thành của văn hố
học đường gồm: người thầy, người học, các lực lượng trong quản lý giáo dục
trong nhà trường, và đồng thời xây dựng những nội dung cơ bản của văn hóa
học đường- đó là những địi hỏi văn hóa đối với chính đối tượng và các quan hệ
ứng xử của các đối tượng này với công việc, đối với người khác, đối với môi
trường tự nhiên, xã hội, thế giới đồ vật xung quanh. Tác giả khẳng định, để
thực hiện các nội dung trên cần có sự nỗ lực phấn đấu hết mình của các thành
phần, các tổ chức, các lực lượng, trước hết là đội ngũ các thầy cô giáo và các
HS sinh viên.
Vương Quang Minh khi viết bài “Xây dựng văn hoá học đường cho HS
sinh viên hiện nay” [21] đã nêu: Mơi trường giáo dục có vai trị quyết định hình
thành nên nét đép văn hóa trong mỗi con người, đó chính là mơi trường học
đường- nơi HS sinh viên cắp sách đến trường không chỉ để học hành, trau rồi
kiến thức cho hành trang vào đời, mà còn là nơi diễn ra cách xử sự giao tiếp
giữa HS, sinh viên với nhau, giữa trị với thầy cơ giáo, cách học và tiếp thu kiến
thức qua phát triển ngô ngữ, cách ăn mặc, lối sống. Tác giả cho rằng, để xây
dựng văn hoá học đường lành mạnh:
Trước hết phải tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho HS,
sinh viên;
Thứ hai, xây dựng tiêu chí về nếp sống văn hoá học đường trong HS,
sinh viên;

Thứ ba, tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao.
Thứ tư, đổi mới hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống.
Các tác giả nêu trên đã bước đầu đề cập đến vấn đề văn hóa học đường;
quan niệm, các chuẩn giá trị, nội dung, biện pháp xây dựng văn hoá học đường
trong nhà trường nhưng ở quy mơ rộng, chung chung, chưa có cơng trình nào đi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

10

/>

sâu nghiên cứu cụ thể những biện pháp quản lý giáo dục văn hoá học đường
cho HS THPT. Trên thực tế,
trường THPT

các

tập trung vào quản lý chuyên môn nhằm nâng cao chất

lượng dạy và học của nhà trường. Từ n
cho HS THPT
.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Khái niệm quản lý
Quản lý là một hiện tượng xuất hiện rất sớm, là một phạm trù tồn tại
khách quan được ra đời từ bản thân nhu cầu của mọi chế độ xã hội, mọi quốc
gia trong mọi thời đại mà qua đó có nhiều quan điểm khác nhau về quản lý,
chúng tôi hiểu: Quản lý là một quá trình tác động có tổ chức, có kế hoạch của
chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được các mục tiêu chung. Bản
chất của quản lý là một loại lao động đặc biệt nhằm điều khiển lao động xã hội

ngày càng phát triển. Các loại hình lao động càng phong phú, phức tạp thì hoạt
động quản lý càng có vai trị quan trọng.
* Các chức năng cơ bản của quản lý: Trong lĩnh vực quản lý đã có
nhiều hệ thống phân loại chức năng quản lý, song có thể khái quát lại thành các
chức năng cơ bản như sau:
- Chức năng kế hoạch hóa: Là chức năng khởi đầu, là tiền đề, điều kiện
của mọi quá trình quản lý. Kế hoạch là bản thiết kế, trong đó xác định mục
đích, mục tiêu đối với tương lai của tổ chức và xác định con đường, biện pháp,
cách thức để đạt được mục tiêu, mục đích đó. Có ba nội dung chủ yếu của chức
năng kế hoạch hóa:
+ Xác định, hình thành các mục tiêu phát triển của tổ chức, của hoạt
động và các mục tiêu của quản lý tương thích.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

11

/>

+ Xác định chương trình hành động, các biện pháp cần thiết để đạt được
các mục tiêu của quản lý và các mục tiêu phát triển của tổ chức.
+ Xác định và phân phối các nguồn lực, các điều kiện cần thiết.
- Chức năng tổ chức: Là quá trình hình thành các quan hệ và cấu trúc các
quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức nhằm tạo cơ
chế đảm bảo sự phối hợp, điều phối tốt các nguồn lực, các điều kiện cho việc
thực hiện thành cơng kế hoạch, chương trình hành động và nhờ đó mà đạt được
mục tiêu tổng thể của tổ chức. Q trình tổ chức sẽ lơi cuốn việc hình thành,
xây dựng các bộ phận cùng các công việc của chúng và sau đó là vấn đề nhân
sự, gồm việc xác định và nhóm gộp các hoạt động, giao phó quyền hành của
người quản lý và tạo ra sự phối hợp thực hiện mục tiêu của tổ chức một cách

khoa học, có hiệu quả.
- Chức năng chỉ đạo (lãnh đạo): Sau khi kế hoạch đã được lập, cơ cấu bộ
máy đã hình thành, nhân sự đã được tuyển dụng thì phải có q trình tác động
chỉ đạo (directing, hay infuencing). Chỉ đạo (hay lãnh đạo) bao hàm cả việc liên
kết các thành viên và động viên họ hoàn thành nhiệm vụ.
- Chức năng kiểm tra: Là chức năng của quản lý nhằm đánh giá, phát
hiện và điều chỉnh kịp thời giúp cho hệ quản lý vận hành tối ưu, đạt mục tiêu đề
ra. Kiểm tra là nhằm xác định kết quả thực tế so với yêu cầu tiến độ và chất
lượng vạch ra trong kế hoạch, phát hiện những sai lệch, đề ra những biện pháp
uốn nắn điều chỉnh kịp thời. Kiểm tra không chỉ là giai đoạn cuối cùng của chu
trình quản lý, mà ln cần thiết từ đầu đến cuối q trình thực thi kế hoạch.
Ngồi 4 chức năng cơ bản, truyền thống nói trên, nghiên cứu quá trình quản lý
trong điều kiện xã hội thơng tin, gần đây nhiều cơng trình đã đưa thơng tin
quản lý như là một chức năng cần thiết.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

12

/>

HOẠCH ĐỊNH

KIỂM TRA

Hệ thống thông tin
quản lý
TỔ CHỨC

Quyết định quản lý

CHỈ ĐẠO

Sơ đồ 1.1. Chức năng của quản lý
1.2.2. Khái niệm quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục là một khoa học quản lý chuyên ngành. Cũng giống
như khái niệm quản lý, khái niệm quản lý giáo dục cũng có nhiều cách tiếp cận
khác nhau, ở đây chúng tôi chỉ đề cập tới khái niệm quản lý giáo dục trong
phạm vi quản lý một hệ thống giáo dục nói chung mà hạt nhân của hệ thống là
các cơ sở trường học.
Như vậy, có thể hiểu một cách khái quát: Quản lý giáo dục là q trình
tác động có ý thức (có mục đích, có tổ chức) của chủ thể quản lý tới khách thể
quản lý, thực hiện các chức năng quản lý nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ
thống giáo dục đạt tới mục tiêu mong muốn.
* Nội dung của quản lý giáo dục:
Trong quá trình quản lý giáo dục cũng thể hiện đầy đủ các chức năng
quản lý cơ bản. Nhưng nội dung quản lý giáo dục lại mang những đặc trưng
của quản lý hành chính nhà nước, của mỗi quốc gia và cụ thể hóa theo phạm vi
của cấp quản lý. Ở Việt Nam, nội dung của quản lý nhà nước về giáo dục được
quy định tại Điều 99-Luật giáo dục Việt Nam 2005 [12].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

13

/>

1. Xây dựng và chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính
sách phát triển giáo dục.
2. Ban hành, tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật giáo dục đào
tạo, ban hành điều lệ nhà trường, quy định hoạt động cơ sở giáo dục-đào tạo.

3. Quy định mục tiêu, nội dung, chương trình giáo dục, tiêu chuẩn nhà
giáo, cơ sở vật chất thiết bị trường học, biên soạn, in, xuất bản sách giáo khoa,
giáo trình, quy chế thi và cấp văn bằng chứng chỉ.
4. Tổ chức quản lý việc bảo đảm chất lượng giáo dục đào tạo, kiểm định
chất lượng giáo dục-đào tạo.
5. Thực hiện công tác thống kê thông tin về tổ chức hoạt động giáo dục.
6. Tổ chức bộ máy quản lý giáo dục.
7. Tổ chức chỉ đạo, bồi dưỡng quản lý nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục.
8. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực để phát triển sự nghiệp giáo
dục-đào tạo.
9. Tổ chức quản lý công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ
trong lĩnh vực giáo dục.
10. Tổ chức quản lý công tác hợp tác quốc tế về giáo dục đào tạo.
11. Quy định việc tặng danh hiệu cho người có nhiều cơng lao cho sự
nghiệp giáo dục.
12. Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành luật giáo dục, giải quyết khiếu
nại, tố cáo, xử lý hành vi vi phạm pháp luật về giáo dục đào tạo.
1.2.3. Khái niệm quản lý nhà trường
Trường học là đơn vị cơ sở nằm trong hệ thống giáo dục, là một thiết chế
đặc biệt của xã hội thực hiện chức năng đào tạo nguồn nhân lực theo yêu cầu
của xã hội, đào tạo các công dân cho tương lai. Trường học với tư cách là một
tổ chức giáo dục cơ sở vừa mang tính giáo dục vừa mang tính xã hội, trực tiếp
đào tạo thế hệ trẻ, nó là tế bào quan trọng của bất kỳ hệ thống giáo dục nào từ
Trung ương đến địa phương, như vậy Quản lý nhà trường chính là một bộ phận
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

14

/>