(Đồ án HCMUTE) đánh giá khả năng ngăn ngừa bệnh đái tháo đường loại 2, mỡ máu và thừa cân béo phì của cao chiết ethanol 70% từ lá cây dương đầu bằng thử nghiệm in vivo

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP
NGÀNH CƠNG NGHỆ THỰC PHẨM

ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG NGỪA BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
LOẠI 2, MỠ MÁU VÀ THỪA CÂN BÉO PHÌ CỦA CAO
CHIẾT ETHANOL 70% TỪ LÁ CÂY DƯƠNG ĐẦU
BẰNG THỬ NGHIỆM IN VIVO

GVHD: PGS.TS. TRỊNH KHÁNH SƠN
TS. VÕ THỊ NGÀ
KS. HUỲNH NGUYỄN LINH CHI
SVTH: LÊ THỊ HẠNH
TRƯƠNG THỊ LIỄU

SKL009141

Tp.Hồ Chí Minh, tháng 8/2022

i


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA CƠNG NGHỆ HĨA HỌC VÀ THỰC PHẨM
BỘ MƠN CƠNG NGHỆ THỰC PHẨM

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
MÃ SỐ: 2022-18116164

ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG NGĂN NGỪA BỆNH
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG LOẠI 2, MỠ MÁU VÀ
THỪA CÂN BÉO PHÌ CỦA CAO CHIẾT
ETHANOL 70% TỪ LÁ CÂY DƯƠNG ĐẦU
BẰNG THỬ NGHIỆM IN VIVO
GVHD: PGS.TS. TRỊNH KHÁNH SƠN
TS. VÕ THỊ NGÀ
KS. HUỲNH NGUYỄN LINH CHI
SVTH

MSSV

LÊ THỊ HẠNH

18116164

TRƯƠNG THỊ LIỄU

18116181

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 08/2022

i


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA CƠNG NGHỆ HĨA HỌC VÀ THỰC PHẨM
BỘ MƠN CƠNG NGHỆ THỰC PHẨM

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
MÃ SỐ: 2022-18116164

ĐÁNH GIÁ KHẢ NĂNG NGĂN NGỪA BỆNH
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG LOẠI 2, MỠ MÁU VÀ
THỪA CÂN BÉO PHÌ CỦA CAO CHIẾT
ETHANOL 70% TỪ LÁ CÂY DƯƠNG ĐẦU
BẰNG THỬ NGHIỆM IN VIVO
GVHD: PGS.TS. TRỊNH KHÁNH SƠN
TS. VÕ THỊ NGÀ
KS. HUỲNH NGUYỄN LINH CHI
SVTH

MSSV

LÊ THỊ HẠNH

18116164

TRƯƠNG THỊ LIỄU

18116181

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 08/2022

i


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA CƠNG NGHỆ HĨA HỌC VÀ THỰC PHẨM

BỘ MƠN CƠNG NGHỆ THỰC PHẨM

NHIỆM VỤ KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
Họ và tên sinh viên: LÊ THỊ HẠNH

MSSV: 18116164

TRƯƠNG THỊ LIỄU

MSSV: 18116181

Ngành: Cơng nghệ Thực phẩm
1. Tên khóa luận: Đánh giá khả năng ngăn ngừa bệnh đái tháo đường loại 2, mỡ máu và
thừa cân béo phì của cao chiết ethanol 70% từ lá cây Dương đầu bằng thử nghiệm in
vivo.
2. Nhiệm vụ của khóa luận: Nghiên cứu sự ảnh hưởng của cao chiết ethanol 70% từ lá
cây Dương đầu trên mô hình động vật (chuột) được kích ứng gây bệnh đái tháo đường
loại 2, mỡ máu và thừa cân béo phì bằng khẩu phần ăn giàu béo kết hợp Streptozocin
liều thấp. Qua đó đánh giá được hiệu quả của cao chiết đến các chỉ số sinh lý, hành vi
và chuyển động trên động vật thí nghiệm.
3. Ngày giao nhiệm vụ khóa luận: 14/02/2022
4. Ngày hồn thành khóa luận: 31/07/2022
5. Họ tên người hướng dẫn 1: PGS.TS. Trịnh Khánh Sơn. Phần hướng dẫn: 70%
6. Họ tên người hướng dẫn 2 và 3: TS. Võ Thị Ngà (30%)
KS. Huỳnh Nguyễn Linh Chi (phần thực nghiệm
in vivo)
Nội dung và yêu cầu khóa luận tốt nghiệp đã được thông qua bởi
Trưởng Bộ môn Công nghệ Thực phẩm
Tp.HCM, ngày 09 tháng 08 năm 2022
Trưởng Bộ môn

Người hướng dẫn chính

i

i


LỜI CẢM ƠN
Trong q trình hồn thành khóa luận tốt nghiệp, cùng với sự cố gắng nỗ lực của bản
thân, chúng tôi đã nhận được hỗ trợ rất quan trọng từ thầy cơ, gia đình, nhà trường và các
bạn sinh viên đã giúp chúng tơi vượt qua khó khăn, thử thách để hồn thành tốt bài khóa
luận tốt nghiệp này.
Lời đầu tiên chúng tôi xin chân thành cảm ơn đến các thầy cô trong Bộ môn Thực
phẩm – Khoa Công nghệ Hóa học và Thực phẩm đã hướng dẫn, truyền đạt những kiến thức
để chúng tơi hồn thành tốt khóa luận này.
Chúng tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến hai giảng viên hướng dẫn Thầy PGS.TS.
Trịnh Khánh Sơn và Cô TS. Võ Thị Ngà đã hướng dẫn tận tình, chỉ bảo chúng tơi trong suốt
q trình hồn thành khóa luận. Đồng thời chúng tơi cũng xin gửi lời cảm ơn đến KS. Huỳnh
Nguyễn Linh Chi đã đồng hành cũng chúng tơi trong suốt q trình thực nghiệm. Khóa luận
tốt nghiệp này là một phần trong luận án thạc sĩ của kỹ sư Linh Chi.
Đồng thời, chúng tôi xin cảm ơn tất cả các bạn bè thực hiện khóa luận tốt nghiệp trong
học kỳ này và đặc biệt là các bạn chung nhóm thầy Sơn đã giúp đỡ chúng tơi trong q trình
làm thí nghiệm.
Trong q trình nghiên cứu do giới hạn về thời gian cũng như lượng kiến thức cịn hạn
chế nên khơng tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tơi rất mong nhận được sự đóng góp và
đánh giá chân thành của q thầy cơ để khóa luận này được đầy đủ và hồn chỉnh hơn.
Chúng tơi xin chân thành cảm ơn

ii

i


LỜI CAM ĐOAN
Chúng tơi xin cam đoan tồn bộ nội dung được trình bày trong khóa luận tốt nghiệp
này được chúng tôi, gồm giáo viên hướng dẫn và sinh viên thực hiện. Các nội dung nghiên
cứu được thực hiện dựa trên các yêu cầu, thiết kế, hướng dẫn và được xác nhận bởi giáo viên
hướng dẫn. Toàn bộ nội dung của khóa luận tốt nghiệp đã được kiểm tra chống đạo văn bằng
phần mềm Turnitin và đảm bảo sự trùng lặp không quá 30%. Chúng tôi xin cam đoan các
nội dung được tham khảo trong khóa luận tốt nghiệp đã được trích dẫn chính xác và đầy đủ
theo qui định.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 09 tháng 08 năm 2022
Ký tên

iii

i


iv

i


v

i

vi

i


vii

i


viii

i


ix

i


x

i


xi

i

xii

i


xiii

i


xiv

i


xv

i


MỤC LỤC
NHIỆM VỤ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ........................................................................ i
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................................ii
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................iii
PHIẾU ĐÁNH GIÁ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỦA NGƯỜI HƯỚNG DẪN ...... iv
PHIẾU ĐÁNH GIÁ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỦA NGƯỜI PHẢN BIỆN ......... vi
PHIẾU ĐÁNH GIÁ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỦA HỘI ĐỒNG XÉT BẢO VỆ
KHÓA LUẬN ....................................................................................................................... x
MỤC LỤC ......................................................................................................................... xvi
DANH MỤC HÌNH .......................................................................................................... xix

DANH MỤC BẢNG........................................................................................................... xx
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................................ xxi
TÓM TẮT KHĨA LUẬN ..............................................................................................xxiii
CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................... 1
1.2. Mục tiêu của đề tài ................................................................................................... 1
1.3. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................ 1
1.4. Nội dung nghiên cứu ................................................................................................ 2
1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài................................................................ 2
1.6. Bố cục của báo cáo .................................................................................................... 3
CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN ............................................................................................... 4
2.1 Giới thiệu chung về cây Dương đầu (Olax imbricata) ............................................ 4
2.1.1 Nguồn gốc............................................................................................................ 4
2.1.2 Thành phần hóa học........................................................................................... 4
2.1.3 Cơng dụng ........................................................................................................... 5
2.2 Giới thiệu các phương pháp thu nhận cao trích ..................................................... 6
2.2.1 Phương pháp ngâm dầm, ngâm chiết, sắc ....................................................... 7
2.2.2 Phương pháp trích ly Soxhlet............................................................................ 7
2.2.3 Các phương pháp trích ly khác......................................................................... 8
2.3 Chuyển hóa các chất dinh dưỡng trong cơ thể ....................................................... 8
xvi

i


2.3.1 Chuyển hóa Carbohydrate ................................................................................ 9
2.3.2 Chuyển hóa Lipid ............................................................................................. 12
2.3.3 Chuyển hóa Protein.......................................................................................... 16
2.4 Các bệnh lý liên quan đến chế độ dinh dưỡng thường gặp ở người ................... 17
2.4.1 Bệnh thừa cân béo phì (Overweight – Obesity)............................................. 17

2.4.2 Bệnh gan nhiễm không do rượu (NAFLD – Non-alcohol Fatty Liver Disease)
..................................................................................................................................... 17
2.4.3 Bệnh đái tháo đường loại 1 (Type 1 Diabetes Mellitus - T1DM) ................. 19
2.4.4 Bệnh đái tháo đường loại 2 (Type 2 Diabetes Mellitus - T2DM) ................. 19
2.5 Thử nghiệm in vivo trên động vật .......................................................................... 21
2.5.1 Giới thiệu về phương pháp thử nghiệm trên động vật ................................. 21
2.5.2 Các quy định đạo đức ...................................................................................... 23
2.5.3 Giới thiệu về động vật thí nghiệm................................................................... 24
2.5.4 Mơi trường thí nghiệm..................................................................................... 24
2.6 Tình hình nghiên cứu trước đây ............................................................................ 26
2.6.1 Nghiên cứu trong nước .................................................................................... 26
2.6.2 Nghiên cứu ngoài nước .................................................................................... 27
CHƯƠNG 3: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP ............................................................. 28
3.1 Vật liệu ...................................................................................................................... 28
3.2 Động vật thí nghiệm ................................................................................................ 28
3.3 Khẩu phần thức ăn .................................................................................................. 29
3.4 Thiết kế thí nghiệm.................................................................................................. 30
3.5 Xác định cỡ mẫu thí nghiệm ................................................................................... 32
3.6 Chuẩn bị cao chiết lá cây Dương đầu .................................................................... 33
3.7 Phương pháp xác định hoạt tính kháng -glucosidase ........................................ 34
3.8 Các phương pháp thực hiện trên động vật............................................................ 35
3.8.1 Phương pháp sử dụng cao chiết và acarbose bằng đường miệng ................ 35
3.8.2 Phương pháp đo cân nặng khối lượng chuột ................................................. 36
3.8.3 Phương pháp đo khả năng dung nạp glucose ................................................ 37
3.8.4 Phương pháp đánh giá sự chuyển động và hành vi (Locomotion) .............. 38

xvii

i

3.8.5 Phương pháp giải phẫu và xác định các chỉ số sinh hóa máu ...................... 40
3.9 Phương pháp xử lý thống kê................................................................................... 40
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN ....................................................................... 41
4.1 Đánh giá khả năng kháng -glucosidase của cao chiết trong thử nghiệm in vitro
......................................................................................................................................... 41
4.2 Đánh giá tác dụng của cao chiết ethanol 70% trong q trình thí nghiệm ....... 43
4.2.1 Thể trọng và lượng calories tiêu thụ .............................................................. 43
4.2.2. Đường huyết khi đói........................................................................................ 46
4.2.3 Khả năng dung nạp glucose qua đường miệng (OGTT) .............................. 47
4.2.4 Các chỉ số lipid máu ......................................................................................... 51
4.2.5 Kết quả phân tích mơ gan, mô mỡ, mô thận ................................................. 54
4.2.6 Kết quả đánh giá hành vi và khả năng vận động của các nhóm động vật thí
nghiệm ........................................................................................................................ 63
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT ....................................................................... 68
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 69
PHỤ LỤC............................................................................................................................ 87

xviii

i


DANH MỤC HÌNH
Hình 2. 1. Thành phần hóa học của rễ cây Dương đầu .......................................................... 5
Hình 2. 2. Cơ chế tác dụng của acarbose: ức chế cạnh tranh quá trình thủy phân
oligosaccharides của enzyme đường ruột (Bischoff H, 1991) ............................................. 12
Hình 2. 3. Tiêu hóa và hấp thu chất béo (Mann và Trusell, 2002) ...................................... 13
Hình 2. 4. Mơ gan của chuột (Lim và cộng sự, 2016) ......................................................... 18
Hình 3. 1. Lá cây Dương đầu ............................................................................................... 28

Hình 3. 2. Quy trình thử nghiệm in vivo ............................................................................. 31
Hình 3. 3. Sơ đồ quy trình chiết cao lá cây Dương đầu bằng dung mơi 70% Ethanol ........ 33
Hình 3. 4. Kỹ thuật cho uống bằng đường miệng (Dey và cộng sự, 2021) ......................... 36
Hình 3. 5. Quy trình làm việc của MouseActivity trong MATLAB R2019a ...................... 39
Hình 4. 1. Thể trọng của các nhóm thử nghiệm................................................................... 43
Hình 4. 2. Năng lượng tiêu thụ (CI) của các nhóm thử nghiệm .......................................... 43
Hình 4. 3. Mức đường huyết khi đói của các nhóm thử nghiệm ......................................... 47
Hình 4. 4. Khả năng dung nạp glucose qua đường miệng của các nhóm thí nghiệm .......... 49
Hình 4. 5. Diện tích dưới đường cong đường huyết (AUC) ................................................ 50
Hình 4. 6. Vi phẫu cấu trúc mơ mỡ của các nhóm chuột thử nghiệm ................................. 56
Hình 4. 7. Vi phẫu cấu trúc mơ gan của các nhóm chuột thử nghiệm ................................. 58
Hình 4. 8. Vi phẫu cấu trúc mơ thận của các nhóm chuột thử nghiệm ................................ 60
Hình 4. 9. Vi phẫu cấu trúc cầu thận của các nhóm chuột thử nghiệm ............................... 62
Hình 4. 10. Đồ thị quãng đường đi được của các nhóm chuột thử nghiệm ......................... 64
Hình 4. 11. Quá trình di chuyển của chuột .......................................................................... 67

xix

i


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3. 1. Thành phần trong thức ăn tiêu chuẩn ND và thức ăn giàu béo HF .................... 29
Bảng 4. 1. Hoạt tính ức chế -glucosidase của mẫu thử ..................................................... 41
Bảng 4. 2. Chỉ số lipid máu (cuối tuần 12) của các nhóm thử nghiệm ................................ 52
Bảng 4. 3. Khối lượng mô gan, mỡ, thận và trọng lượng của chúng so với cơ thể ............. 55

xx

i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt Tên tiếng Anh
AGE
Advanced glycation
end products
DAG
Diacylglycerol
ECM
The
extracellular
matrix
EED
Ethanol Extract from
leaves of Duong-dau
tree
FA
Fatty acid
FFA
Free fatty acid
HDL
High-density
lipoprotein
HF
High Fat
HFA
High Fat Acarbose100
(mg/kg.w/day)
HFD

Hight Fat Diet
HFE-50
High Fat Ethanol-50
(mg/kg.w/day)
HFE-100
High Fat Ethanol100
(mg/kg.w/day)
HFE-200
High Fat Ethanol200
(mg/kg.w/day)
LDL
Low-density
lipoprotein

Tên tiếng Việt
Sản phẩm glycation hóa bền vững

MAE

Microwave-assited
extraction

Phương pháp trích ly có hỗ trợ vi sóng

MAG

Monoacylglycerol

Monoacylglycerol

MG

Monoglyceride

Monoglyceride

NAFLD

Non-alcoholic Fatty Bệnh gan nhiễm mỡ khơng do rượu
Liver Disease

ND

Normal Diet

Nhóm ăn khẩu phần ăn tiêu chuẩn

T1D

Type 1 diabetes

Bệnh đái tháo đường loại 1

T2D

Type 2 diabetes

Bệnh đái tháo đường loại 2

Diacylglycerol

Chất nền ngoại bào
Cao chiết ethanol từ lá cây Dương đầu

Acid béo
Acid béo tự do
Lipoprotein tỷ trọng cao
Khẩu phần ăn giàu béo
Nhóm ăn khẩu phần ăn giàu béo và sử dụng
Acarbose 100mg/kg thể trọng/ngày
Nhóm ăn khẩu phần giàu béo
Nhóm ăn khẩu phần ăn giàu béo và sử dụng
cao chiết ethanol 50mg/kg thể trọng/ngày
Nhóm ăn khẩu phần ăn giàu béo và sử dụng
cao chiết ethanol 100mg/kg thể trọng/ngày
Nhóm ăn khẩu phần ăn giàu béo và sử dụng
cao chiết ethanol 200mg/kg thể trọng/ngày
Lipoprotein tỷ trọng thấp

xxi

i


TAG

Triacylglycerol

Triacylglycerol

TG

Triglyceride

Triglyceride

UAE

Ultrasonically
assited
extraction
Very
low-density
lipoprotein
Ultrasound-assisted
extraction
Microwave-assisted
Supercritical fluid
extraction
Thin
Layer
Chromatography
High Performance
Liquid
Chromatography
Paper
Chromatography
Gas
Chromatography
Oral
Intravenous

Subcutaneous
Intraperitoneal
The
glucose
tolerance test
Oral
glucose
tolerance test
Area under the curve
The fasting plasma
glucose test
Body mass index
Diabetes mellitus
Acetylcholine
Acetylcholinesterase
α-glucosidase
inhibitors
Glucagon-like
peptide-1
Cholesterol total
Transforming
growth factor beta 1
Insulin Resistance
Free fat acid
Apolipoprotein C-III

Phương pháp trích ly có hỗ trợ sóng siêu âm

VLDL
UAE

MAE
SFE
TLC
HPLC

PC
GC
PO
IV
SC
IP
GTT
OGTT
AUC
FPG
BMI
DM
Ach
AchE
AGIs
GLP-1
TC
TGF- β1
IR
FFA
ApoCIII

Lipoprotein tỷ trọng rất thấp
Chiết xuất có hỗ trợ siêu âm
Chiết xuất hỗ trợ vị sóng

Chiết xuất siêu tới hạn
Sắc ký lớp mỏng
Sắc ký lỏng hiệu năng cao

Sắc ký giấy
Sắc ký khí
Đường uống
Tiêm tĩnh mạch
Tiêm dưới da
Tiêm phúc mạc
Thử nghiệm dung nạp glucose
Thử nghiệm dung nạp glucose bằng đường
uống
Diện tích dưới phần đường cong đường huyết
Nồng độ glucose đường huyết lúc đói
Chỉ số khối cơ thể
Bệnh đái tháo đường
Acetylcholine
Acetylcholinesterase
Ức chế α-glucosidase
Glucagon-like peptide-1
Cholesterol tổng
Yếu tố tăng trưởng biến đổi TGF- β1
Kháng insulin
Axid béo tự do
Apolipoprotein C-III

xxii

i