Tiểu luận cao học tư tưởng hồ chí minh về hiểu biết cán bộ, khéo dùng cán bộ

1

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ "HIỂU BIẾT CÁN BỘ, KHÉO DÙNG
CÁN BỘ" TRONG TÁC PHẨM "SỬA ĐỔI LỐI LÀM VIỆC"

Mở đầu
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng khẳng định: cùng với chủ
nghĩa Mác - lê nin, Đảng ta lấy tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng,
kim chỉ nam cho hành động. Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng Cộng sản Việt
Nam là bộ phận quan trọng trong toàn bộ nội dung tư tưởng của Người về sự
nghiệp cách mạng Việt Nam. Đó là sự kế thừa, phát triển tư tưởng của các nhà
kinh điển chủ nghĩa Mác - lênin, nhất là học thuyết về Đảng kiểu mới của giai
cấp công nhân của V.I.lênin trong điều kiện cụ thể ở Việt Nam. Những bước
phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam qua thực tiễn các thời kỳ cách mạng,
đó là những bước vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh, đưa tư tưởng Hồ Chí Minh
vào thực tiễn cuộc sống.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về Đảng Cộng sản Việt Nam đã được kiểm
nghiệm, thử thách qua các thời kỳ lịch sử. Đặc biệt, khi tình hình thế giới
có những biến động chính trị phức tạp, dẫn đến sự tan rã các Đảng Cộng
sản, sụp đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu. Với Việt Nam,
cùng với chủ nghĩa Mác - lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vẫn đứng vững và
ln soi sáng cho tồn Đảng, tồn dân và tồn quân thực hiện công cuộc
đổi mới đất nước trên đường đi lên xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa.
Hiện nay trong quá trình xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo Nghị quyết Đại
hội Đảng toàn quốc lần thứ IX. Đảng ta rất chú trọng quán triệt, vận dụng tư
tưởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống.
Phạm vi bài luận này, xin đề cập nội dung tư tưởng Hồ chí Minh về "giáo
dục bồi dưỡng đội ngũ đảng viên về mọi mặt, trước hết là đạo đức cách mạng".
KẾT CẤU TIỂU LUẬN GỒM 2 PHẦN

2

I. Tư tưởng Hồ Chí Minh về rèn luyện đạo đức cách mạng của cán
bộ, đảng viên.
II. ý nghĩa đối với rèn luyện đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên
trong quân đội ta hiện nay.
I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
VỀ RÈN LUYỆN ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG CỦA CÁN BỘ, ĐẢNG VIÊN

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng và xây dựng Đảng Cộng sản Việt
Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến công tác giáo dục, rèn
luyện cán bộ, đảng viên. Người đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng
phải thật sự xứng đáng là người chiến sĩ cách mạng tiên phong, người lãnh
đạo, người đày tớ trung thành của nhân dân. Hồ Chí Minh cho rằng: "Để
lãnh đạo cách mạng, Đảng phải mạnh. Đảng mạnh là do chi bộ tốt. Chi bộ
tốt là do các đảng viên đều tốt" (1). Người luôn luôn nhắc nhở: " Để làm cho
tất cả cán bộ, đảng viên xứng đáng là những chiến sĩ cách mạng. Đảng ta
phải ra sức tăng cường giáo dục toàn Đảng về lý tưởng cộng sản chủ nghĩa,
về đường lối, chính sách của Đảng, về nhiệm vụ và đạo đức của người
đảng viên" (2). Trong công tác giáo dục, rèn luyện đảng viên, Hồ Chí Minh
đã đề cập tồn diện, từ việc xác định tư cách của người đảng viên cộng sản,
những yêu cầu cụ thể về phẩm chất và năng lực của người đảng viên đến
những phương châm, biện pháp cơ bản để xây dựng đội ngũ đảng viên của
Đảng, trong đó vấn đề hàng đầu và xuyên suốt được Hồ Chí Minh đặc biệt
quan tâm là vấn đề rèn luyện đạo đức cách mạng. Người đã viết và nói
nhiều về đạo đức cách mạng để giáo dục cán bộ, đảng viên.
Ngay từ khi viết tác phẩm "Đường cách mệnh" (năm 1927) để nhằm
truyền bá lý luận cách mạng và chuẩn bị cho việc thành lập Đảng Cộng sản
Việt Nam, Người đã viết về "tư cách một người cách mệnh" trong đó đã đề
cập những nội dung cơ bản của đạo đức cách mạng của người đảng viên

cộng sản.


3

Sau cách mạng thành công (tháng 8 năm 1945), Đảng ta trở thành
Đảng cầm quyền. Để đề phòng nguy cơ chủ nghĩa quan liêu nảy sinh trong
__________________
(1), (2). Hồ Chí Minh: Về xây dựng đảng, Nxb Sự thật Hà Nội, 1981, tr. 234, 40.

Đảng, trong bộ máy Nhà nước do một bộ phận cán bộ, đảng viên thối hóa
về phẩm chất đạo đức, gây tác hại cho Đảng và cách mạng. Hồ Chí Minh đã
thường xuyên nhắc nhở mọi cán bộ, đảng viên ở bất cứ cương vị nào cũng đều
phải luôn luôn tu dưỡng, rèn luyện nâng cao đạo đức cách mạng, giữ vững
phẩm chất, danh hiệu của người cách mạng. Người đã nghiêm khắc phê phán
những thói hư, tật xấu của một số cán bộ, đảng viên như: cơng thần, kiêu ngạo,
tham ơ, lãng phí, cục bộ, hẹp hịi, tự do vơ kỷ luật . . .
Trọn cả cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của
dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương sáng ngời về rèn luyện phẩm
chất đạo đức cách mạng. Người là một biểu tượng mẫu mực của thời đại về
phẩm chất đạo đức cách mạng. Trước khi vĩnh biệt chúng ta Chủ tịch Hồ
Chí Minh cịn căn dặn: " Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên
và cán bộ cần phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần
kiệm liêm chính, chí cơng vơ tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải
xứng đáng là người lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành của nhân
dân" (1).
Khi bàn về vai trò của đạo đức cách mạng, Hồ Chí Minh ln ln nhấn
mạnh đó là cái "gốc, cái nền tảng, bản chất" của người cách mạng. Người viết:
"Cũng như sơng có nguồn thì mới có nước, khơng có nguồn thì sơng cạn. Cây
phải có gốc, khơng có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức,

khơng có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân. Vì
muốn giả phóng cho dân tộc, giải phóng cho lồi người là một việc to tát, mà
tự mình khơng có đạo đức, khơng có căn bản, tự mình đã hủ hố, xấu xa thì


4

làm nổi việc gì? " (2). Chủ tịch Hồ Chí Minh coi sự thối hóa về phẩm chất đạo
đức, lối sống của cán bộ, đảng viên là kẻ thù nguy hiểm của Đảng, của cách
mạng, của nhân dân. Người còn coi : "Bệnh chủ quan, bệnh ích kỷ, bệnh
hẹp hịi, mỗi chứng bệnh là một kẻ địch. Mỗi kẻ địch bên trong là một
bạn đồng
__________________
(1) Hồ Chí Minh: Về xây dựng đảng, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, tr . 237.
(2), Hồ Chí Minh: Tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, tập 5, tr. 252 - 253.

minh của kẻ địch bên ngồi. Địch bên ngồi khơng đáng sợ. Địch bên
trong đáng sợ hơn, vì nó phá hoại từ bên trong phá ra"

(1)

. Đồng thời,

Người chỉ rõ những biểu hiện sự thối hóa về phẩm chất đạo đức cách
mạng của cán bộ, đảng viên: " Họ mang nặng chủ nghĩa cá nhân, việc gì
cũng nghĩ đến lợi ích riêng của mình trước hết. Họ khơng lo "mình vì mọi
người" mà chỉ muốn "mọi người vì mình", ngại gian khổ, khó khăn, sa vào
tham ơ, hủ hóa, lãng phí xa hoa . . . , tham danh trục lợi, thích địa vị quyền
hành . . ., tự cao, tự đại, độc đoán chuyên quyền . . . , xa rời quần chúng, xa
rời thực tế, mắc bệnh quan liêu, khơng chịu học tập để tiến bộ..., mất đồn

kết, thiếu tính tổ chức, tính kỷ luật, kém tinh thần trách nhiệm, khơng chấp
hành đúng đường lối, chính sách của Đảng và của Nhà nước, làm hại đến
lợi ích của cách mạng và của nhân dân" (2).
Thực tiễn cuộc sống đã chứng tỏ những lời dạy của Hồ Chí Minh là
vơ cùng sâu sắc. Đảng ta thấm nhuần lời chỉ dẫn của Người về tính chất
phá hoại nghiêm trọng của sự thối hóa về phẩm chất đạo đức, lối sống của
một bộ phận cán bộ, đảng viên đối với Đảng và cách mạng. Nó phá hoại
sức mạnh lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, làm suy yếu Đảng về chính
trị, tư tưởng và tổ chức, làm xói mịn bản chất cách mạng của Đảng và làm
tổn hại nghiêm trọng đến niềm tin của quần chúng đối với Đảng. Chính vì
đạo đức là cái "gốc, cái nền tảng" của người cách mạng và sự vững chắc


5

của cái "nền tảng" ấy trực tiếp ảnh hưởng quyết định đến sự tồn tại, phát
triển và thắng lợi của Đảng, của cách mạng. Do vậy trong giáo dục, xây
dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên Hồ Chí Minh quan tâm trước hết là vấn đề
đạo đức. Người coi đó là vấn đề có ý nghĩa quyết định để xây dựng đội ngũ
cán bộ, đảng viên trong sạch vững mạnh góp phần quyết định vào thắng lợi
của sự nghiệp cách mạng. Nếu coi nhẹ, buông lỏng vấn đề giáo dục đạo đức
cách mạng thì
__________________
(1) Hồ Chí Minh: Tồn tập, Nxb Chính tri quốc gia , Hà Nội, 2000, tập 5, tr. 238 - 239.
(2) Hồ Chí Minh: Về xây dựng đảng, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, tr. 234.

chủ nghĩa cá nhân - kẻ thù của đạo đức cách mạng, sẽ ngóc đầu dậy phá
hoại và làm nảy sinh những hiện tượng tiêu cực trong Đảng, và do đó cách
mạng khơng thể giành được thắng lợi. Người nói: "Thắng lợi của chủ nghĩa
xã hội không thể tách rời thắng lợi của cuộc đấu tranh trừ bỏ chủ nghĩa cá

nhân" (1). Hồ Chí Minh khẳng định: " Đạo đức cách mạng khơng phải trên
trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển
củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong"
(2)

. Vì vậy, Hồ Chí Minh nhắc nhở cán bộ, đảng viên phải không ngừng tu

dưỡng, rèn luyện mới giữ vững và nâng cao được đạo đức cách mạng.
Về nội dung tiêu chuẩn đạo đức của người cách mạng: Hồ Chí Minh đã
chỉ ra những nội dung tiêu chuẩn cụ thể: " Đạo đức cách mạng là quyết
tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng, đó là điều chủ chốt
nhất; là ra sức phấn đấu dể thực hiện mục tiêu của Đảng, giữ vững kỷ luật
của Đảng, thực hiện tốt đường lối chính sách của Đảng; là trong hồn
cảnh nào người đảng viên cũng phải đặt lợi ích của Đảng lên trên hết; là
hịa mình với quần chúng thành một khối, tin quần chúng, hiểu quần
chúng; là thật thà phê bình và thành khẩn phê bình, tự giác tu dưỡng cải
tạo rèn luyện bản thân gột sạch chủ nghĩa cá nhân"

(3)

. Như vậy, Chủ tịch


6

Hồ Chí Minh đã chỉ ra nội dung tồn diện của đạo đức cách mạng với
những mối quan hệ bản chất tạo nên tư cách của người đảng viên cộng sản.
Với lý tưởng cộng sản chủ nghĩa thì người đảng viên phải giác ngộ
sâu sắc và ra sức phấn đấu để thực hiện lý tưởng đó, đây là phẩm chất đạo
đức cách mạng hàng đầu của người đảng viên. Với công tác xây dựng

đảng, người đảng viên phải hết sức chăm lo giữ nghiêm kỷ luật của Đảng.
Với nhân dân, phải chiến đấu hy sinh vì hạnh phúc của nhân dân, tôn
trọng nhân dân, làm cho dân tin, dân phục, dân mến. Với bản thân mình,
phải tự
__________________
(1), (2) Hồ Chí Minh: Về xây dựng đảng, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, tr116, 104.
(3) Hồ Chí Minh: S đd, tr 106 - 113.

giác học tập cầu tiến bộ, gột rửa những thói hư tật xấu, quét sạch chủ nghĩa
cá nhân . . .
Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, những nội dung về đạo đức của
người cách mạng mà Hồ Chí Minh đã chỉ dẫn vẫn là phương hướng, là nội
dung cơ bản của công tác giáo dục, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách
mạng cho toàn thể cán bộ, đảng viên của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Để giáo dục nâng cao đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên
Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến nội dung giáo dục về chủ nghĩa
Mác - lênin, mục tiêu, lý tưởng cách mạng và chủ trương, đường lối,
chính sách của Đảng cho cán bộ, đảng viên. Người coi đó là cơ sở,
tiền đề hình thành, phát triển và củng cố đạo đức cách mạng. Hồ Chí
Minh chỉ rõ: "Có học tập lý luận Mác - lênin mới củng cố được đạo đức
cách mạng, giữ vững lập trường, nâng cao sự hiểu biết và trình độ chính
trị, mới làm tốt được cơng tác Đảng giao phó cho mình"

(1)

; "...Có nắm

vững đường lối cách mạng mới thấy rõ phương hướng tiến lên của cách

7

mạng, mới hiểu rõ mình phải làm gì và đi theo phương hướng nào để thực
hiện mục đích của đảng " (2).
Đạo đức cách mạng là động lực mạnh mẽ, là vũ khí để đấu tranh cách
mạng và phục vụ cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng của Đảng. Thông qua
đấu tranh cách mạng mà đạo đức cách mạng được thể hiện, củng cố và phát
triển. Vì vậy, Hồ Chí Minh đã đặc biệt quan tâm giáo dục, rèn luyện nâng
cao đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên thơng qua thực tiễn đấu
tranh cách mạng. Theo Hồ Chí Minh thực tiễn đấu tranh cách mạng là một
trường học tốt nhất để giáo dục, rèn luyện, cải tạo con người nói chung và
đạo đức cách mạng nói riêng.
Hồ Chí Minh coi tự phê bình và phê bình là một biện pháp tốt nhất và
__________________
(1) Hồ Chí Minh Về xây dựng đảng, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, tr115.
(2) Hồ Chí Minh: S đd, tr 206 - 207.

có hiệu quả nhất để rèn luyện nâng cao đạo đức cách mạng, để sửa chữa
khuyết điểm, phát huy ưu điểm, để không ngừng tiến bộ. Người đặc biệt
nhấn mạnh vai trò quyết định của các tổ chức đảng đối với việc rèn luyện
đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Người thường xuyên nhắc nhở
phải chú ý đến việc xây dựng các tổ chức đảng vững mạnh. Chỉ có trên cơ
sở đó, mới có thể giáo dục, rèn luyện, xây dựng được đội ngũ đảng viên
trong sạch, vững mạnh. Bởi vì, chỉ có một tổ chức chặt chẽ vững mạnh, thì
con người mới được rèn luyện tiến bộ. Trái lại tổ chức lỏng lẻo, thiếu chặt
chẽ thì khơng thể quản lý giáo dục, rèn luyện được con người. Người luôn
luôn nhấn mạnh kỷ luật của Đảng phải nghiêm từ trên xuống dưới bất cứ
mọi đảng viên dù ở cương vị nào cũng đều phải tôn trọng, chấp hành
nghiêm chỉnh kỷ luật của Đảng, khơng ai có quyền đặt mình ra ngồi vịng
kỷ luật của Đảng, ai có thiếu sót, sai lầm đều phải xét xử theo đúng kỷ luật

của Đảng. Đối với những đảng viên đã thối hóa biến chất, khơng còn đủ


8

tư cách, phẩm chất của người đảng viên, phải kiên quyết đưa ra khỏi Đảng.
Đồng thời, Người cũng chỉ rõ muốn giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán bộ,
đảng viên, còn phải thường xuyên thực hiện chặt chẽ chế độ kiểm tra của
Đảng. Hồ Chí Minh khẳng định: "Muốn chống bệnh quan liêu, bệnh bàn
giấy; muốn biết các nghị quyết có được thi hành khơng, thi hành có đúng
khơng; muốn biết ai ra sức làm, ai làm qua chuyện, chỉ có một cách là khéo
kiểm sốt. Kiểm sốt khéo, bao nhiêu khuyết điểm lịi ra hết. Hơn nữa,
kiểm sốt khéo về sau khuyết điểm nhất định bớt đi" (2). Theo tư tưởng Hồ
Chí Minh, việc giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên luôn luôn kết hợp
chặt chẽ giữa tư tưởng và tổ chức, lý luận với thực tiễn, giữa giáo dục
nâng cao nhận thức lý luận, quan điểm tư tưởng với rèn luyện trong thực
tiễn đấu tranh cách mạng và tiến hành trong tổ chức chặt chẽ. Đó là biện
pháp cơ __________________
(1) Hồ Chí Minh: Tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, Tập 5, tr 287.

bản, có hiệu quả để giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên. Nếu xem nhẹ hoặc
buông lỏng một mặt nào đó, hoặc tách rời giữa các mặt đó thì cơng tác giáo
dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên không thể có chất lượng và hiệu quả cao.
Theo Hồ Chí Minh: " Để làm cho tất cả cán bộ, đảng viên xứng đáng là những
chiến sĩ cách mạng, Đảng ta phải ra sức tăng cường giáo dục toàn Đảng về tư
tưởng cộng sản, về đường lối, chính sách của Đảng, về nhiệm vụ và đạo đức
của người đảng viên. Phải thực hành phê bình và tự phê bình nghiêm chỉnh
trong đảng. Phải hoan nghênh và khuyến khích quần chúng thật thà phê bình
cán bộ, đảng viên. Chế độ sinh hoạt của chi bộ phải nghiêm túc. Kỷ luật của
Đảng phải nghiêm minh. Công tác kiểm tra của Đảng phải chặt chẽ" (1).

Thấm nhuần những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta luôn
luôn coi trọng công tác giáo dục, rèn luyện, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng
viên trong sạch vững mạnh. Trong đó vấn đề phẩm chất đạo đức của đội


9

ngũ cán bộ, đảng viên được Đảng ta đặc biệt chú trọng và coi đó là một
yếu tố trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng lãnh đạo và uy tín của Đảng.
Được chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta giáo dục, rèn luyện và được
thử thách rèn luyện trong thực tiễn đấu tranh cách mạng, lâu dài, gian khổ,
quyết liệt, một đội ngũ đông đảo cán bộ, đảng viên đã phấn đấu quên mình
cho sự nghiệp cách mạng của Đảng, của nhân dân, xứng đáng là những chiến
sĩ tiên phong, được quần chúng tin yêu, mến phục. Bên cạnh đó, Đại hội đại
biểu tồn quốc lần thứ IX của Đảng đã chỉ rõ: “ Trong công tác xây dựng
Đảng, bên cạnh những ưu điểm, đang nổi lên một một số mặt yếu kém và
khuyết điểm, nhất là khuyết điểm về công tác giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán
bộ, đảng viên, chưa ngăn chặn và đẩy lùi được sự suy tối về tư tưởng chính
trị và đạo đức, lối sống” (2). Trong đó có ở các cấp, các ngành từ trên xuống
__________________
(1) Hồ Chí Minh Về xây dựng đảng, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, tr 234.
(2) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội 2001, tr. 138.

dưới, có những đảng viên đã từng nhiều năm lăn lộn trong đấu tranh chống
giặc ngoại xâm, trong các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ trước
đây; nhiều người từ sai lầm trong sinh hoạt, quan liêu hoá trong tác phong, đã
đi đến chỗ bị biến chất trong lối sống, thối hố về chính trị . Họ mất hết ý chí
chiến đấu, làm sai chính sách của Đảng, coi thường kỷ cương, pháp luật của
Nhà nước. Sự sa sút về phẩm chất đạo đức của bộ phận cán bộ, đảng viên ấy

đã và đang làm suy giảm uy tín của Đảng, làm yếu hiệu lực tổ chức thực hiện
đường lối chính sách của Đảng, làm giảm sút lịng tin của quần chúng đối với
Đảng và gây tác hại to lớn về chính trị, kinh tế xã hội.
Tình hình đó địi hỏi Đảng ta và mọi tổ chức của Đảng cần ý thức sâu
sắc hơn, đầy đủ hơn và thực hiện một cách triệt để hơn những lời dạy của


10

Chủ tịch Hồ Chí Minh về ván đề rèn luyện nâng cao phẩm chất đạo đức
cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên.
II. Ý NGHĨA ĐỐI VỚI RÈN LUYỆN ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG

CỦA CÁN BỘ, ĐẢNG VIÊN TRONG QUÂN ĐỘI TA HIỆN NAY

Đảng bộ quân đội là một bộ phận của Đảng Cộng sản Việt Nam. Cán
bộ, đảng viên trong quân đội là một bộ phận cán bộ, đảng viên của Đảng,
được Đảng giao nhiệm vụ công tác trong quân đội. Do vậy, việc giáo dục,
rèn luyện đạo đức cách mạng cho bộ phận cán bộ, đảng viên này phải tuân
theo những nội dung, yêu cầu, biện pháp giáo dục đạo đức cách mạng cho
cán bộ, đảng viên mà Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề ra. Nhưng
do đặc điểm nhiệm vụ hoạt động quân sự, do yêu cầu cơ cấu tổ chức của
quân đội, đòi hỏi các cấp uỷ đảng trong quân đội phải cụ thể hoá những nội
dung về rèn luyện đạo đức cách mạng của người cán bộ, đảng viên của
Đảng cho phù hợp với nhiệm vụ và hoạt động quân sự của cán bộ, đảng
viên trong quân đội, thì việc giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho
đội ngũ cán bộ, đảng viên trong quân đội mới đạt được hiệu quả cao.
Trước hết, việc giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ,
đảng viên trong quân đội theo tư tưởng Hồ Chí Minh là phải tăng cường
giáo dục lý tưởng chiến đấu, sự sẵn sàng xả thân hy sinh vì độc lập tự do

của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, tuyệt đối trung thành với Đảng, với cách
mạng, luôn luôn tha thiết với sự nghiệp xây dựng, chiến đấu của qn đội
và nền quốc phịng tồn dân, ra sức khắc phục khó khăn hồn thành mọi
nhiệm vụ, gương mẫu trong chiến đấu, sản xuất, công tác, học tập và chấp
hành kỷ luật, có tinh thần đồn kết, thương yêu quần chúng, thương yêu
chiến sĩ, gương mẫu trong lối sống và đạo đức cách mạng, Hồ Chí Minh
dạy rằng: “ Mỗi đồng chí phải ra sức học tập, rèn luyện, tu dưỡng, củng cố


11

lập trường giai cấp cơng nhân, nâng cao trình độ chính trị và quân sự, phát
huy truyền thống tốt đẹp của quân đội ta; phải tuyệt đối chấp hành đường
lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, hết sức gần gũi và đoàn kết chặt
chẽ với chiến sĩ. Dù ở cương vị nào, các đồng chí đều phải gương mẫu,
ln xứng đáng là người đày tớ trung thành, tận tuỵ của nhân dân” (1).
Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các cấp uỷ và mọi cán
bộ, đảng viên trong toàn quân phải căn cứ và yêu cầu nhiệm vụ của đơn vị,
nhiệm vụ chức trách của từng người mà xác định những yêu cầu, nội dung
rèn luyện đạo đức cách mạng cho thật cụ thể, thiết thực.
Đối với những đảng viên là cán bộ lãnh đạo, chỉ huy, nhất là cán bộ
chủ trì ở các cấp thì sự giác ngộ về lý tưởng cộng sản, về trách nhiệm xây
dựng đảng và quan hệ với quần chúng phải được thể hiện ở tính đảng và
tinh thần trách nhiệm chính trị cao. Lịng trung thành với sự nghiệp cách
mạng phải được thể hiện ở việc thấu suốt đường lối, năng lực tổ chức đơn
vị thực hiện thắng lợi đường lối, chính sách của Đảng, thực hiện tốt dân
chủ, đồn kết phát huy cao độ hiệu lực của mọi tổ chức, mọi con người
trong
__________________
(1) Hồ Chí Minh: Với lực lượng vũ trang. Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1975, tr 335 336.

đơn vị để thực hiện nhiệm vụ, gương mẫu trong công tác và lối sống trong
sáng, giản dị trong sinh hoạt, hết lịng thương u chiến sĩ, khơng độc đốn
chun quyền, có ý thức tơn trọng tập thể, không dựa dẩm vào tập thể.
Hiện nay, chúng ta đang thực hiện cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với
Quân đội và vấn đề thực hiện chế độ một người chỉ huy trong quân đội, đặt
ra yêu cầu đối với cán bộ chỉ huy, lãnh đạo ở tất cả các cấp trong quân đội
ta phải tu dưỡng rèn luyện mình hơn bao giờ hết theo hình mẫu “người


12

lãnh đạo, người đày tớ trung thành của nhân dân” như Hồ Chí Minh đã
dạy. Vấn đề phấn đấu để trở thành “người lãnh đạo, người đày tớ trung
thành của nhân dân”, người cán bộ chỉ huy và lãnh đạo trong quân đội
trước hết, phải tu dưỡng, rèn luyện lý tưởng chiến đấu của mình. Đó là
điểm xuất phát để xem xét, đánh giá người lãnh đạo. Lãnh đạo, phục vụ
quần chúng là để thực hiện lý tưởng chiến đấu của người đảng viên cộng
sản. Muốn lãnh đạo, phục vụ được quần chúng thì phải có niềm tin vững
chắc vào đường lối của Đảng và sự tất thắng của cách mạng. Đường lối của
Đảng là nội dung, phương hướng của hoạt động lãnh đạo, tổ chức vận
động quần chúng và phản ánh nguyện vọng của quần chúng. Lòng tin vào
đường lối của Đảng là cơ sở của lòng tin vào sự giác ngộ và khả năng cách
mạng của quần chúng. Bởi vì, đường lối cách mạng đúng đắn của Đảng
bao giờ cũng phù hợp với nguyện vọng của quần chúng và có sức thuyết
phục và khơi dậy mạnh mẽ khả năng cách mạng của quần chúng. Do vậy,
bất kỳ sự một dấu hiệu nào của sự dao động, thiếu kiên định về đường lối
đều dẫn đến những lệch lạc trong lãnh đạo, giáo dục và tổ chức quần
chúng. Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy rằng: “ Trong quân đội, nhiệm vụ của
người tướng là: phải trí, nhân, tín, liêm, trung” (1). Người giảng giải: “ Trí là

phải có óc sáng suốt để nhìn mọi việc, để suy xét địch cho đúng” (2). Lời chỉ
dạy ấy bao hàm thế giới quan khoa __________________
(1), (2) Hồ Chí Minh: Tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1985, Tập 5, tr 125.

học, vạch ra phương hướng để người chỉ huy biết cách xử trí đúng các mối
quan hệ với sự nghiệp của Đảng, với quần chúng, với bản thân. Nói đến lý
tưởng khơng thể khơng nói tới thế giới quan khoa học giúp người chỉ huy có
thái độ phù hợp với khách quan và đòi hỏi người chỉ huy trong mọi hoạt động
phải thực sự vững vàng trong thực hiện lý tưởng, phải ngăn chặn bệnh hám
danh địa vị, quan liêu, xa rời quần chúng.


13

Lý tưởng chiến đấu giúp người chỉ huy có định hướng đúng: vì ai mà làm,
vì ai mà phụ trách. Hồ Chí Minh nói: “Nếu chúng ta hỏi cán bộ : “ Việc đó làm
cho ai ? Đối với ai phụ trách ? ”, chắc số đông cán bộ sẽ trả lời : “ Làm cho
Chính phủ hoặc Đảng, phụ trách trước cấp trên”. Câu trả lời đó chỉ đúng một
nửa. Nếu chúng ta lại hỏi: “Chính phủ và Đảng vì ai mà làm việc đó ? Và phụ
trách với ai ? ” thì e nhiều cán bộ khơng trả lời được. Chính phủ và Đảng chỉ
mưu giải phóng cho nhân dân, vì thế bất kỳ việc gì cũng vì lợi ích của nhân
dân mà làm và chịu trách nhiệm trước nhân dân” (1). Như vậy, u cầu có tính
ngun tắc đó đã đặt ra cho người chỉ huy là: trong hoạt động của mình, phải
ln ln có trách nhiệm cao với đơn vị, kiên quyết trong chấp hành nhiệm vụ,
lấy đó làm căn cứ để xem xét ưu điểm, khuyết điểm của bản thân.
Lý tưởng chiến đấu còn thể hiện ở năng lực hoạt động thực tiễn, biểu hiện
ở kết quả lãnh đạo và phục vụ quần chúng. Quá trình phát triển năng lực cũng
là quá trình phấn đấu thực hiện lý tưởng. Đồng thời quá trình phấn đấu thực
hiện lý tưởng cũng là q trình hồn thiện năng lực. Như vậy, năng lực quan
hệ chặt chẽ với ý chí; có xác lập được mục đích, động cơ đúng thì mới có ý

chí trong hoạt động và qua hoạt động thực tiễn có ý chí mà phát triển năng lực.
Thực tiễn nhiệm vụ luôn luôn biến động và phát triển đòi hỏi năng lực
của người cán bộ, đảng viên cũng phải phát triển và hồn thiện để đạt tới
trình độ thích ứng với những yêu cầu mới đặt ra. Là người chịu trách
nhiệm __________________
(1) Hồ Chí Minh: Về xây dựng đảng, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, Tập , tr 255.

trước Đảng, trước Nhà nước, trước người chỉ huy cấp trên và đảng uỷ cấp
mình về tình hình và kết quả chấp hành nhiệm vụ mọi mặt của đơn vị,
người chỉ huy cần ý thức đầy đủ rằng sự nỗ lực phấn đấu nâng cao năng
lực hoạt động thực tiễn là một biểu hiện của tính đảng, là nhu cầu và trách
nhiệm chính trị. Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “ cách


14

mạng cũng là một nghề. Làm nghề gì cũng phải học, vậy làm cách mạng
cũng phải học”

(1)

. Cán bộ, đảng viên trong quân đội đều phải ra sức học

tập để khơng ngừng nâng cao trình độ về mọi mặt, chỉ có như vậy mới đảm
đương được trọng trách mà Đảng, qn đội và nhân dân giao phó, mới làm
trịn trách nhiệm vừa là người lãnh đạo, vừa là người đày tớ của nhân dân.
Đối với những đảng viên trực tiếp thực hiện nhiệm vụ huấn luyện sẵn
sàng chiến đấu, đạo đức cách mạng phải thể hiện ở ý chí sẵn sàng chiến
đấu cao, chấp hành các quy định sẵn sàng chiến đấu, có ý thức kỷ luật chặt
chẽ, ra sức góp phần vào sự lãnh đạo của chi bộ, thực hiện tốt nhiệm vụ

chính trị trung tâm là nâng cao chất lượng huấn luyện sẵn sàng chiến đấu,
chiến đấu giành thắng lợi trong mọi huống.
Đối với những đảng viên làm nhiệm vụ quản lý cơ sở vật chất kỷ
thuật,
đạo đức cách mạng phải thể hiện ở việc thực hành cần kiệm liêm chính, chí
cơng vơ tư, biết hướng dẫn mọi người cùng làm.
Như vậy, dù bất kỳ ở cương vị nào, cán bộ, đảng viên đều phải thấm nhuần
sâu sắc những lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về rèn luyện đạo đức cách
mạng, biết cụ thể hoá những lời dạy đó cho phù hợp với nhiệm vụ được giao.
Một vấn đề hết sức quan trọng có ảnh hưởng quyết định trực tiếp đến
việc
rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên theo tư tưởng Hồ Chí
Minh là phải xây dựng các tổ chức đảng trong sạch vững mạnh, đặc biệt là xây
dựng chi bộ, đảng bộ cơ sở trong sạch, vững mạnh. Hồ Chí Minh viết: “ Muốn
đảng __________________
(1) Hồ Chí Minh: Về xây dựng đảng, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, tr 225.

viên tốt thì chi bộ phải thường xuyên giáo dục mỗi đồng chí; nhiệm vụ của
đảng viên là gì? tư cách của đảng viên là thế nào? Đồng thời giúp đảng viên


15

hàng ngày tự kiểm điểm” (1). Xây dựng chi bộ trong sạch, vững mạnh, thực sự
là hạt nhân đoàn kết lãnh đạo mọi mặt công tác trong đơn vị là một vấn đề
quan trọng có ý nghĩa then chốt để rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ,
đảng viên. Hiện nay, trong công tác xây dựng chi bộ đang và sẽ tiếp tục thực
hiện tăng cường cải tiến, nâng cao chất lượng sinh hoạt, xây dựng thành nền
nếp, chế độ quản lý, rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên như:
phân công công tác, rèn luyện đảng viên thơng qua thực hiện nhiệm vụ khi có

khó khăn trong huấn luyện chiến đấu, công tác, trong phong trào hành động
cách mạng của quần chúng; giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên toàn diện cả
phẩm chất và năng lực, giúp đỡ đảng viên trong công tác và đời sống; xem xét
và đánh giá đúng cả đội ngũ và từng cán bộ, đảng viên, tạo điều kiện thuận lợi
cho họ hồn thành tốt nhiệm vụ được giao. Tích cực bồi dưỡng đội ngũ cán
bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chỉ huy, bí thư chi bộ, các cấp uỷ viên, tổ
trưởng đảng để làm nòng cốt vững chắc và làm gương mẫu trong rèn luyện
đạo đức cách mạng. Bất kỳ đảng viên ở cương vị công tác nào cũng đều
phải chịu sự quản lý, rèn luyện của chi bộ.
Hành động gương mẫu của người cán bộ, đảng viên là bài học sống động có
tác dụng giáo dục thuyết phục trực tiếp mạnh mẽ đến cấp dưới và quần chúng
chiến sĩ, là điều kiện quan trọng để đoàn kết đơn vị thành một khối thống nhất.
Hành động gương mẫu và đúng đắn của cán bộ, đảng viên (nhất là những cán bộ,
đảng viên giữ cương vị lãnh đạo, chỉ huy), có lúc có tính chất quyết định đối với
việc hoàn thành nhiệm vụ của cả đơn vị trong những tình huống chiến đấu
khó khăn, gian khổ, hoặc trong việc rèn luyện con người mới ở những môi
trường xã hội phức tạp. Thực tiễn thiếu gương mẫu về phẩm chất đạo đức
__________________
(1) Hồ Chí Minh: Về xây dựng đảng, Nxb Sự thật, Hà Nội, 1981, tr 200.


16

cách mạng của một số cán bộ, đảng viên hiện nay trong tồn Đảng nói
chung, cũng như trong Đảng bộ quân đội nói riêng đang là một nguyên
nhân trực tiếp làm ảnh hưởng đến uy tín của Đảng và làm tổn thương đến
lòng tin của quần chúng đối với Đảng.
Uy tín của người cán bộ, đảng viên trong quần chúng gắn liền với hoạt
động thực tiễn, hình thành và phát triển qua hoạt động thực tiễn. Uy tín
nhiều hay ít, cao hay thấp là kết quả của quá trình tự rèn luyện, học tập để

nâng cao năng lực tổ chức và vận động quần chúng của cán bộ, đảng viên.
Hồ Chí Minh, cịn đặc biệt quan tâm đến việc giáo dục cho cán bộ, đảng
viên không được coi thường ý kiến của tập thể. Người chỉ dẫn: “Người lãnh
đạo không nên kiêu ngạo, mà nên hiểu thấu. Sự hiểu biết và kinh nghiệm của
mình, cũng chưa đủ cho sự lãnh đạo đúng đắn. Vì vậy, ngồi kinh nghiệm của
mình, người lãnh đạo còn phải dùng kinh nghiệm của đảng viên, của dân
chúng để thêm cho kinh nghiệm của mình. Nghĩa là một giây, một phút cũng
không thể giảm bớt mối liên hệ giữa ta và dân chúng”

(1)

. Điều đó nhắc nhở

cán bộ, đảng viên không được coi thường tập thể, tách rời tập thể. Cán bộ,
đảng viên giữ cương vị lãnh đạo, chỉ huy có trách nhiệm là người đứng
đầu đơn vị. Đó là trách nhiệm cá nhân trước đơn vị và trước cấp trên.
Chế độ trách nhiệm cá nhân là địi hỏi tất yếu của q trình lãnh đạo
nhằm bảo đảm cho hoạt động của tập thể có kỷ luật chặt chẽ. Tuy vậy,
chế độ trách nhiệm cá nhân không đối lập với tập thể. Thực tế cho thấy
người chỉ huy khơng thể hồn thành tốt nhiệm vụ khi cả đơn vị không
đáp ứng được yêu cầu của nhiệm vụ. Do đó, biết kết hợp chặt chẽ giữa
trách nhiệm
cá nhân với khả năng to lớn của quần chúng chiến sĩ trong đơn vị là nghệ thuật
của người lãnh đạo, chỉ huy. Nghệ thuật đó địi hỏi phải tơn trọng tập thể, có


17

khả năng đoàn kết tập hợp, phát huy được sức mạnh của tập thể, và từng cá
__________________

(1) Hồ Chí Minh: Tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, Tập 5, tr 285.

nhân trong đơn vị. Con người cách mạng bao giờ cũng hoạt động trong một
tập thể nhất định. Để phù hợp, thích ứng với tập thể, địi hỏi con người cách
mạng phải có quan điểm tập thể, đó là tơn trọng trí tuệ tập thể, phục tùng mục
đích ý chí của tập thể. Cần phải nhận thức rõ rằng tôn trọng tập thể là để bảo
đảm sự đúng đắn của mọi quyết định, tạo sự nhất trí cao giữa lãnh đạo, chỉ huy
và phục tùng, ngăn ngừa sự lạm dụng quyền hành. Quan điểm tập thể còn bao
hàm cả sự quan tâm và trách nhiệm đối với đồng chí, đồng đội, lịng tha thiết
với kết quả hồn thành nhiệm vụ của cán bộ, chiến sĩ. Quan điểm tập thể địi
hỏi người cán bộ, đảng viên phải ln luôn nhạy cảm trước những yêu cầu,
nguyện vọng của quần chúng, dự kiến được những khó khăn sẽ gặp phải để
hướng dẫn quần chúng cách khắc phục. Hồ Chí Minh đã dạy: “Từ tiểu đội
trưởng trở lên, từ Tổng tư lệnh trở xuống, phải săn sóc đời sống vật chất và
tinh thần của đội viên, phải xem đội viên ăn uống như thế nào, phải hiểu
nguyện vọng và thắc mắc của đội viên. Bộ đội chưa ăn cơm, cán bộ khơng
được kêu mình đói. Bộ đội chưa đủ áo mặc, cán bộ khơng được kêu mình rét.
Bộ đội chưa đủ chỗ ở, cán bộ khơng được kêu mình mệt. Thế mới là dân chủ,
là đoàn kết, là tất thắng” (1). Chăm lo đời sống vật chất và tinh thần của quần
chúng chính là trách nhiệm của người lãnh đạo, chỉ huy, của người cán bộ,
đảng viên. Thực hiện tốt điều đó sẽ làm cho quần chúng, chiến sĩ gắn bó với
tập thể của quân đội. Chỉ có trên cơ sở nhận thức như vậy mới thấu triệt tư
tưởng Hồ Chí Minh trong việc giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng của cán
bộ, đảng viên trong quân đội.
Cùng với kết hợp giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng
viên trong thực tiễn chiến đấu, công tác và học tập như Hồ Chí Minh đã dạy,


18

phải phát động và tạo điều kiện cho quần chúng tích cực tham gia xây dựng đảng
và xây dựng phẩm chất đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên, phê bình góp
ý cho cán bộ, đảng viên trong chấp hành nhiệm vụ; rèn luyện đạo đức cách mạng.
__________________
(1) Hồ Chí Minh: Về đấu tranh vũ trang và các lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb Quân đội
nhân dân, Hà nội, 1970, tr. 244.

Nâng cao chất lượng đảng viên và kết nạp đảng viên mới phải đi đôi
với việc kiên quyết, kịp thời đưa những phần tử thoái hoá, biến chất, những
người không đủ tư cách đảng viên ra khỏi hàng ngũ của Đảng, làm cho tổ
chức đảng trong sạch, vững mạnh. Đó cũng là một biện pháp để giáo dục,
rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên. Hồ Chí Minh ln
ln u cầu tất cả các tổ chức đảng và mọi cán bộ, đảng viên phải nhận
thức đầy đủ ý nghĩa, tầm quan trọng và nghiêm chỉnh thực hiện vấn đề này.
Chỉ có như vậy mới bảo đảm cho phẩm chất đạo đức cách mạng của người
cán bộ, đảng viên cộng sản mãi mãi trong sạch và uy tín của Đảng được giữ
vững.
Trong giai đoạn mới của cách mạng, để góp phần cùng tồn dân phấn
đấu vượt qua mọi khó khăn, thử thách thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi
mới đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng. Vấn đề có ý nghĩa quyết định là
phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với quân đội, xây dựng đảng bộ
quân đội trong sạch, vững mạnh. Muốn vậy phải xây dựng đội ngũ cán bộ,
đảng viên trong quân đội có phẩm chất đạo đức cách mạng trong sáng. Đây
là một trong những vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt đối với việc hoàn
thành nhiệm vụ của quân đội và xây dựng đảng bộ quân đội trong sạch,
vững mạnh. Hơn lúc nào hết, cần phải nhận thức đầy đủ ý nghĩa, tầm quan
trọng của việc giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng
viên. Điều đó địi hỏi phải nghiêm túc học tập và phấn đấu rèn luyện đạo
đức cách mạng thực hiện theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh với trách

19

nhiệm cao, ý chí và nghị lực bền bỉ như Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
IX của Đảng đã xác định: “ Toàn Đảng nghiêm túc học tập chủ nghĩa Mác
- lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Mỗi cấp uỷ, mỗi chi bộ có kế hoạch định
kỳ kiểm điểm việc thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về nâng
cao đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân” (1).
__________________
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội 2001, tr. 139.