Khóa luận tốt nghiệp văn học từ láy trong truyện ngắn nam cao
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.6 MB, 96 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÕ TRƯỜNG TOẢN
KHOA KHOA HỌC CƠ BẢN
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
CHUYÊN NGÀNH VĂN HỌC
TỪ LÁY TRONG TRUYỆN NGẮN NAM CAO
NGUYỄN THỊ BÍCH HUYỀN
Hậu Giang, tháng 05 năm 2013
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÕ TRƯỜNG TOẢN
KHOA KHOA HỌC CƠ BẢN
KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
CHUYÊN NGÀNH VĂN HỌC
TỪ LÁY TRONG TRUYỆN NGẮN NAM CAO
Giảng viên hướng dẫn
Sinh viên thực hiện
NGUYỄN THỊ NGỌC ĐIỆP
NGUYỄN THỊ BÍCH HUYỀN
Hậu Giang, tháng 05 năm 2013
LỜI CẢM TẠ
Thời gian trôi qua thật mau với biết bao kỉ niệm về quãng đời sinh viên. Khi
sắp chia tay, người viết càng thấm thía hơn khi bắt tay vào làm và hoàn thành luận
văn tốt nghiệp để tốt nghiệp ra trường. Để hoàn thành luận văn người viết đã được
sự giúp đỡ của thầy cô, bạn bè và người thân. Vì thế người viết xin gửi lời cảm ơn
đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Võ Trường Toản và q thầy cơ Khoa Ngữ
Văn đã tận tình giúp đỡ và tạo điều kiện cho người viết học tập, nghiên cứu để nâng
cao kiến thức.
Người viết cũng gửi lời cảm ơn đến gia đình và những người bạn đã ủng hộ,
động viên những lúc người viết gặp khó khăn.
Đặc biệt, người viết xin gửi lời cảm ơn đến cô Nguyễn Thị Ngọc Điệp người
đã hướng dẫn trực tiếp, tận tình chỉ dạy, giúp đỡ người viết trong suốt quá trình
hồn thành luận văn tốt nghiệp.
Vì kiến thức người viết có hạn nên luận văn khơng tránh khỏi những thiếu
sót nhất định. Rất mong nhận được sự đóng góp của q Thầy cơ để luận văn được
hồn chỉnh hơn.
Sinh viên thực hiện
NGUYỄN THỊ BÍCH HUYỀN
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đề tài này là do chính tơi thực hiện, các số liệu thu thập và
kết quả phân tích trong đề tài là trung thực, đề tài khơng trùng với bất kì đề tài
nghiên cứu khoa học nào.
Sinh viên thực hiện
NGUYỄN THỊ BÍCH HUYỀN
ii
PHIẾU ĐÁNH GIÁ LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
(Giảng viên hướng dẫn)
1. GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: NGUYỄN THỊ NGỌC ĐIỆP
SINH VIÊN THỰC HIỆN: NGUYỄN THỊ BÍCH HUYỀN
MSSV: 0956010586 ...........................KHĨA:2 .........................................
2. TÊN ĐỀ TÀI: Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao.
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
1. Đánh giá chung quá trình làm luận văn tốt nghiệp:
1.1. Chuyên cần: .................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
1.2. Thái độ: .......................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
1.3. Khác: ...........................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
2. Đánh giá luận văn:
2.1 Đặt vấn đề (theo 5 bước): .........................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
2.2 Nội dung chính: .........................................................................................
iii
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
2.3 Chú thích, thư mục: ...................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
2.4 Hình thức trình bày: ...................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
2.4.1. Dung lượng (trang): ...............................................................................
2.4.2. Khuôn khổ: ............................................................................................
2.4.3. In ấn: ......................................................................................................
2.4.4. Trình bày: ..............................................................................................
2.4.5 Chính tả, ngữ pháp: ................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
3. Đánh giá, xếp loại:
Đánh giá: ....................................................................................................
Xếp loại: ....................................................................................................
........ , ngày ….tháng .......... năm 2013
Giảng viên hướng dẫn
(Kí và ghi rõ họ tên)
iv
MỤC LỤC
LỜI CẢM TẠ ..................................................................................................i
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... ii
PHIẾU ĐÁNH GIÁ LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ....................................... iii
MỤC LỤC ......................................................................................................v
MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài .................................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................ 2
3. Lịch sử vấn đề ..................................................................................... 5
4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 6
5. Phƣơng pháp nghiên cứu.....................................................................6
CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỪ LÁY ............................ 7
1.1 KHÁI NIỆM TỪ LÁY ............................................................................ 7
1.2 PHÂN LOẠI TỪ LÁY ........................................................................... 8
1.2.1 Theo tác giả Hoàng Văn Hành .............................................................. 8
a) Từ láy bậc một ................................................................................ 8
b) Từ láy bậc hai................................................................................ 12
1.2.2 Theo tác giả Đỗ Hữu Châu................................................................. 15
a) Dựa vào số lần tác động của phƣơng thức láy…......................... 15
b) Dựa vào yếu tố đƣợc giữ lại trong âm tiết… ............................... 16
1.2.3 Theo tác giả Nguyễn Thiện Giáp ....................................................... 16
a) . Láy đôi ......................................................................................... 17
b) Láy ba .......................................................................................... 18
c) Láy bốn ........................................................................................ 19
1.3 Ý NGHĨA CỦA TỪ LÁY .................................................................... 20
1.3.1 Nhóm từ láy phỏng thanh..................................................................20
1.3.2 Nhóm từ láy sắc thái hóa ...................................................................21
1.3.3 Nhóm từ láy âm cách điệu ................................................................ 23
v
CHƢƠNG 2: KHẢO SÁT TỪ LÁY TRONG TRUYỆN NGẮN
NAM CAO ................................................................................................. 25
2.1 VÀI NÉT VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM VÀ QUAN ĐIỂM NGHỆ THUẬT CỦA
NAM CAO .................................................................................................. 25
2.1.1 Vài nét về cuộc đời nhà văn Nam Cao ................................................ 26
2.1.2 Tác phẩm ............................................................................................. 27
2.1.3 Quan điểm nghệ thuật.........................................................................28
2.2 THỐNG KÊ, PHÂN LOẠI TỪ LÁY TRONG TRUYỆN NGẮN NAM CAO 31
CHƢƠNG 3: VAI TRÒ CỦA TỪ LÁY TRONG TRUYỆN NGẮN NAM CAO
39
3.1 VAI TRÒ CỦA TỪ LÁY TRONG VIỆC MIÊU TẢ THIÊN NHIÊN, CẢNH VẬT
...................................................................................................................... 39
3.2 VAI TRÒ CỦA TỪ LÁY TRONG VIỆC KHẮC HỌA NHÂN VẬT
...................................................................................................................... 49
KẾT LUẬN ................................................................................................. 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... vii
Bảng thống kê phân loại từ láy .................................................................. viii
vi
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
“Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay, làm theo một vài
kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp được những người biết đào sâu, biết
tìm tịi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có! Trong lĩnh
vực này mà chỉ làm được những thứ vơ vị, nhạt phèo khơng có đóng góp gì mới, thì
chỉ là người thừa, kéo lê một đời thừa”. (Đời thừa- Nam Cao).
Đây là quan niệm của Nam Cao, một quan niệm rất chính xác, một yêu cầu rất
cao về văn chương. Nhà văn, nghệ sĩ tất nhiên phải biết hành nghề, phải am hiểu về
kĩ thuật, phải khéo tay ở một mức độ nhất định, nhất là trong một số ngành nghệ
thuật nào đó chẳng hạn như điêu khắc, biểu diễn âm nhạc…nhưng nhà văn, nghệ sĩ
về bản chất hoạt động mà nói khơng phải là những người thợ cho dù là thợ khéo tay
làm theo những kiểu mẫu có sẵn theo đơn đặt hàng của người khác.
Văn chương nghệ thuật là hoạt động tinh thần, thơi thúc bên trong là tình cảm,
tư tưởng, chỉ có văn chương đó mới rung động được tâm hồn người đọc và mới có
giá trị. Hơn nữa, trong lĩnh vực văn chương chỉ có thật chân thành chưa đủ mà còn
phải sâu sắc phải mới khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có.
Khơng sâu sắc, không phát hiện và không tạo được cái mới, khơng có được cái nhìn
mới, tiếng nói mới thì cũng khơng thể nào có được một chỗ đứng thật sự trong thế
giới nghệ thuật.
Chúng ta dễ nhận ra quan điểm nghệ thuật của Nam Cao từ trong các sáng tác,
cụ thể là trong các truyện ngắn, truyện vừa trước và sau Cách mạng tháng Tám.
Nam Cao đã gửi gắm những suy nghĩ về văn chương nghệ thuật qua các nhân vật
mà ông tâm đắc, sở nguyện.
Tư tưởng bao trùm và sâu xa của Nam Cao là tư tưởng nhân đạo, là tình yêu
thương và nỗi đau đối với những con người sống không ra người bị mất nhân phẩm,
nhân cách, nhân tính. Tấm lịng của Nam Cao, nỗi đau đời của Nam Cao, tư tưởng
nhân đạo của Nam Cao, khát khao không nguôi của Nam Cao về một cuộc sống tốt
đẹp hơn, xứng đáng hơn đối với con người. Sự hiểu biết và lòng chân thành của
Nam Cao đối với những điều ông viết ra luôn luôn lay động mạnh mẽ con người,
khiến con người phải nhìn kĩ hơn vào chính mình và cuộc sống xung quanh để sống
nhân ái hơn, có ý thức hơn, có trách nhiệm hơn.
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
1
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
Những thành công của Nam Cao về nghệ thuật không chỉ độc đáo, tài tình trong
việc miêu tả tâm lí nhân vật, ngơn ngữ văn xuôi gần với đời sống, với quần chúng
nhân dân mà cịn tài tình trong việc sử dụng số lượng từ láy đa dạng và phong phú
trong những trang viết của mình.
Từ láy là một lớp từ đặc biệt trong ngơn ngữ dân tộc. Nó được cấu tạo bằng
phương thức hòa phối ngữ âm độc đáo và mang nhiều sắc thái biểu cảm. Trong
truyện ngắn Nam Cao, từ láy được sử dụng phong phú và đặc sắc góp phần làm nên
thành cơng của Nam Cao trên bình diện ngơn từ. Thiết nghĩ nghiên cứu vấn đề này,
người viết không chỉ hiểu biết thêm về sự đa dạng, phong phú của ngơn ngữ tiếng
Việt mà cịn thấy được sự vận dụng từ láy đặc sắc, đa dạng và sáng tạo của Nam
Cao.
Vì những điều đó nên người viết chọn đề tài Từ láy trong truyện ngắn của Nam
Cao để làm luận văn tốt nghiệp.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Từ láy là một lớp từ đặc biệt trong hệ thống ngôn ngữ dân tộc. Nó có giá trị biểu
đạt, biểu cảm. Nó được sử dụng trong lời ăn tiếng nói hàng ngày giúp người nói có
thể diễn đạt tình cảm, ý nghĩ của mình một cách ngắn gọn, sinh động. Đặc biệt, từ
láy còn được sử dụng nhiều trong lĩnh vực văn học nghệ thuật và giữ vai trị hết sức
quan trọng. Tìm hiểu về từ láy có thể giúp cho người viết hiểu thêm về sự đa dạng
phong phú của tiếng Việt.
Chọn đề tài Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao chúng tôi tập trung khảo sát từ
láy trong truyện ngắn Nam Cao. Qua đó, bước đầu làm nổi bật giá trị của từ láy
trong truyện ngắn của Nam Cao. Cũng như cách sử dụng ngơn ngữ tài tình của nhà
văn.
3. Lịch sử vấn đề
Láy là phương thức cấu tạo từ quan trọng của tiếng Việt. Phương thức cấu tạo
này đã sản sinh ra một số lượng từ khá lớn. Cho đến nay, có nhiều cơng trình
nghiên cứu về từ láy trong tiếng Việt. Tất cả các đặc điểm, cấu tạo, ý nghĩa, giá trị
biểu trưng, giá trị biểu cảm, giá trị gợi tả âm thanh…đều đã được đề cập. Tuy nhiên
về mức độ khái qt nơng sâu của các cơng trình có thể khác nhau. Có thể kể đến
một số nhà nghiên cứu tiêu biểu như: Đỗ Hữu Châu, Hoàng Văn Hành, Nguyễn
Thiện Giáp, Nguyễn Văn Tu, Diệp Quang Ban,…
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
2
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
Trong Từ vựng ngữ nghĩa tiếng Việt, tác giả Đỗ Hữu Châu đã đi sâu khai thác ý
nghĩa của nhóm từ láy sắc thái hóa, phân loại và chứng minh bằng những ví dụ cụ
thể.
Quan niệm của tác giả Hoàng Văn Hành trong Từ láy tiếng Việt là: “Láy là một
sự hòa phối về âm và về nghĩa, mà điệp và đối là những quy tắc hay là những hình
thái thể hiện sự hịa phối đó” [9; 30]. Theo tác giả “Điệp là trạng thái đồng nhất
trong quan hệ giữa các tiếng của từ láy, là hệ quả của sự nhân đôi tiếng gốc trong
q trình cấu tạo từ láy cịn đối là trạng thái dị biệt trong quan hệ giữa các tiếng
của từ láy, là hệ quả của sự biến đổi hoặc kết hợp ở tiếng láy để đảm bảo có sự hịa
phối về âm và về nghĩa với tiếng gốc. [9; 29].
Trong tài liệu này, Hoàng Văn Hành đã đi vào nghiên cứu, phân tích về cơ chế
cấu tạo của từ láy và cơ cấu nghĩa của từ láy. Ông cho rằng “Sở trường của từ láy là
làm chất liệu để xây dựng văn bản nghệ thuật, làm phương tiện cho tư duy nghệ
thuật”. [9; 161].
Ông chỉ ra sự phát huy cao độ tiềm năng nghệ thuật của từ láy. Ông khẳng định
rằng “Từ láy là một trong những yếu tố ngôn ngữ quan trọng nếu khơng nói là quan
trọng nhất, làm bộc lộ cái thần của mỗi bức chân dung” [9; 165]. Về đặc điểm,
phân loại, cơ cấu ngữ nghĩa của từ láy, ơng dựa vào đặc điểm của hình thái biểu
trưng hóa ngữ âm của từ để phân ra ba nhóm từ láy: nhóm từ láy biểu trưng hóa ngữ
âm giản đơn, nhóm từ láy biểu trưng hóa ngữ âm cách điệu, nhóm từ láy vừa biểu
trưng hóa ngữ âm vừa chuyên biệt hóa về nghĩa.
Trong Từ vựng học tiếng Việt, tác giả Nguyễn Thiện Giáp gọi từ láy là ngữ láy
âm. Ông định nghĩa “Ngữ láy âm là những đơn vị được hình thành do sự lặp lại
hồn tồn hay lặp lại có kèm theo sự biến đổi ngữ âm nào đó của từ đã có”. [8; 86].
Ơng chú ý tìm hiểu và đưa ra những hình thức láy. Theo ơng từ láy có ba hình
thức láy đơi, láy ba và láy bốn. Ông đặc biệt quan tâm đến hình thức láy bốn. Ơng
đưa ra các ví dụ để thấy rõ nét độc đáo của hình thức láy này.
Nguyễn Tài Cẩn trong Ngữ pháp tiếng Việt: tiếng- từ ghép- đoản ngữ đã chia từ
láy ra: láy đôi, láy ba, láy tư.
Diệp Quang Ban trong Ngữ pháp tiếng Việt (tập 1) đã phân tích khá kỹ về ý
nghĩa biểu trưng do ngữ âm tạo ra của từ láy. Bên cạnh đó khi phân loại từ láy, tác
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
3
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
giả cũng phân tích và đưa ra những ví dụ cụ thể để minh chứng cho phần từ láy xét
về mặt số lượng tiếng.
Về tác giả Nam Cao, với vai trị vị trí xứng đáng trong nền văn học hiện thực
phê phán giai đoạn 1930- 1945, ông và các tác phẩm của ông được đơng đảo các
nhà nghiên cứu, phê bình và độc giả chú ý.
Trong Nam Cao về Tác gia và tác phẩm do Bích Thu biên soạn và tuyển chọn,
nhiều bài viết đã đề cập và đưa ra những tiêu chuẩn cơ bản làm nên giá trị của một
tác phẩm văn chương. Ở bài Nam Cao con người và xã hội, tác giả Lê Đình Kỵ nói
“Nhược điểm của Nam Cao là đã chỉ dừng lại ở những kiếp sống quẩn quanh, quằn
quại, khổ nhục đã đành là phổ biến; nhược điểm của Nam Cao là khơng nhìn thấy
hướng đi đến tương lai của lịch sử và những lực lượng quần chúng làm nên tương
lai ấy. Nam Cao chưa phải là nhà vơ sản đó là nói chung cịn nói riêng thì bên cạnh
sự đồng cảm sâu sắc của Nam Cao đối với những con người bị hắt hủi, không phải
là không có chút phá phách, chút ít khinh bạc và khá nhiều chua chát”. [16; 60]
Trong bài Đặc điểm thi pháp truyện Nam Cao, tác giả Phạm Quang Long đã
nhận định về Nam Cao như sau: “Nam Cao là nhà văn hiện thực đầu tiên và sâu sắc
nhất đã đặt vấn đề con người, số phận con người, nhân cách con người bị tha hóa,
chà đạp, truyện Nam Cao thuộc loại truyện tâm lý, ít biến cố nhưng lại giàu chất
truyện nó có sức ám ảnh, khơi gợi vì nhà văn đã đụng chạm tới vấn đề của con
người chứ không chỉ bó hẹp trong khn khổ của một sự việc, một hiện tượng”.
[16; 239]
Trong bài Chất hài trong trong truyện ngắn Nam Cao, tác giả Lê Thị Đức Hạnh
đã viết “Mỗi ngịi bút có một cách khai thác và thể hiện vấn đề theo một cách riêng
miễn sao đạt được hiệu quả cao. Trong khi phản ánh hiện thực Nam Cao thường
hay đi vào những chủ đề mang tính suy ngẫm, thiên về truy tìm, đúc rút ra một triết
lý cho cuộc sống, có truyện dễ trầm lặng nặng nề về suy tư hơn là công phá bằng
những tiếng cười to, hả hê, khoái trá. Đương nhiên nhà văn đứng ở góc độ nào,
cười kiểu nào hay khơng cười mà truyện mang tính nhân bản cao thì vẫn có ý nghĩa
xã hội sâu sắc”. [16; 283]
Các nhà nghiên cứu cũng đã thống nhất khi nhận định: “Giọng điệu của Nam
Cao là sự tổng hợp của nhiều chất liệu, giọng điệu và khơng lẫn với bất kì ai và có
thể nói, nét độc đáo tạo nên phong cách Nam Cao là sự pha trộn tài tình các giọng
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
4
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
điệu trong mỗi tác phẩm của ông. Người đọc nhận ra trên những trang viết của
Nam Cao giọng khách quan lạnh lùng xen lẫn đồng cảm, sẻ chia, giọng trữ tình đầy
chất thơ hịa lẫn trong giọng văn xuôi phàm tục, giọng cay đắng chua chát xen lẫn
hài hước, tự trào”. [16; 34]
Trong Khảo luận văn chương, Hà Minh Đức cho ta thấy Nam Cao đã nhìn đúng
sự thật cuộc sống của con người. Nam Cao ln có những ước mơ, khát vọng chân
chính cho tương lai của mình nhưng những ước mơ cao cả ấy bị cái thấp hèn đè bẹp
đưa con người đến bế tắc. Ơng nhận định “Thật ít có trong sách nói đến cảnh nghèo
với nỗi xót xa thương cảm và chân thực đến thế. Nam Cao thiết tha yêu quý cái làng
quê của mình, yêu quý những người đã nghèo cần cù chịu đựng bám chặt lấy mảnh
đất quê hương và gắn bó với nhau bằng một tình thương yêu bền vững”. [7; 276]
Trong Nam Cao- Nhà văn hiện thực xuất sắc. Tác giả Hà Minh Đức đã khẳng
định “Nói đến nghệ thuật của Nam Cao là nói đến sự phong phú và đa dạng của
một ngòi bút đầy tài năng sáng tạo. Với cái sắc sảo của một nhà văn có bản lĩnh
Nam Cao đã tự mở cho mình một hướng đi riêng bên cạnh cái đơn hậu của Nguyên
Hồng, cái trào lộng của Nguyễn Công Hoan, và cái thâm trầm mà sắc sảo của Ngô
Tất Tố, Nam Cao đã góp thêm vào dịng văn học hiện thực phê phán một phong
cách mới”. [6; 262]
Ngồi ra, cịn có nhiều cơng trình, nhiều bài viết khác nhau như: Người và tác
phẩm Nam Cao, Chúng ta mất Nam Cao (Tô Hoài). Nam Cao- Đời văn và tác phẩm
(Hà Minh Đức). Nam Cao- Phác thảo sự nghiệp và chân dung (Phong Lê). Nhà văn
tư tưởng và phong cách (Nguyễn Đăng Mạnh)…
4. Phạm vi nghiên cứu
Với đề tài này, phạm vi nghiên cứu là từ láy trong một số truyện ngắn Nam Cao
trước và sau Cách mạng. Đặc biệt là phân tích hiệu quả biểu đạt của từ láy trong
truyện ngắn Nam Cao. Qua đó, làm nổi bật phần nào tài năng của Nam Cao trên
bình diện ngơn từ. Về phạm vi tư liệu, luận văn có tham khảo một số cơng trình
nghiên cứu từ láy trong tiếng Việt và các sách phê bình văn học về Nam Cao. Về
ngữ liệu khảo sát người viết khảo sát 12 tác phẩm trong Tuyển tập những truyện
ngắn hay nhất của Nhà xuất bản Văn học, 2012.
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
5
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để tiến hành nghiên cứu đề tài này, người viết sử dụng các phương pháp sau:
Trước hết là phương pháp hệ thống. Với phương pháp này người viết sưu tầm,
tập hợp các tài liệu, hệ thống hóa vấn đề lý thuyết về từ láy.
Người viết còn sử dụng phương pháp thống kê.Với phương pháp này, người viết
thống kê, phân loại từ láy trong truyện ngắn Nam Cao. Từ số liệu thống kê, phân
loại người viết có sự đánh giá, phân tích khoa học và chính xác hơn.
Song song đó là phương pháp phân tích để làm sáng tỏ đề tài. Phương pháp này
được người viết vận dụng làm nổi bật hiệu quả biểu đạt của từ láy và tài năng của
Nam Cao.
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
6
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
CHƢƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỪ LÁY
1.1 . KHÁI NIỆM TỪ LÁY
Từ láy được cấu tạo theo phương pháp cấu tạo từ đặc biệt của tiếng Việt là phép
điệp âm không những tạo nên những âm thanh thánh thót, uyển chuyển mà cịn gợi
lên những hình tượng độc đáo. Đã có nhiều nhà văn, nhà thơ sử dụng loại từ này rất
phong phú đa dạng trong những tác phẩm của họ. Vì có tính hấp dẫn nên từ láy đã
thu hút được sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu ngôn ngữ. Tuy nhiên các nhà
nghiên cứu lại có nhiều ý kiến khác nhau về từ láy.
Tác giả Hoàng Văn Hành, trong Từ láy trong tiếng Việt khẳng định: “Láy là sự
hòa phối về âm và nghĩa, mà điệp và đối là những quy tắc hay là những hình thái
thể hiện sự hịa phối đó” [9; 30].
Tác giả Đỗ Hữu Châu, trong Từ vựng ngữ nghĩa quan niệm: “Từ láy là những từ
được cấu tạo theo phương thức láy, đó là phương thức lặp lại tồn bộ hay bộ phận
hình thức âm tiết (với thanh điệu giữ nguyên hay biến đổi theo quy tắc biến thanh,
tức là quy tắc thanh điệu biến đổi theo hai nhóm. Nhóm cao: thanh hỏi, thanh sắc,
thanh ngang và nhóm thấp: thanh huyền, thanh ngã, thanh nặng) của hình vị hay
đơn vị có nghĩa” [3; 34].
Tác giả Nguyễn Thiện Giáp, trong Từ vựng học tiếng Việt, gọi từ láy là ngữ láy
âm “Ngữ láy âm là những đơn vị được hình thành do sự lặp lại hồn tồn hay lặp
lại có kèm theo sự biến đổi ngữ âm nào đó của từ đã có. Chúng vừa có sự hài hịa
về ngữ âm, vừa có giá trị gợi cảm, gợi tả” [8; 86]
Hai tác giả Diệp Quang Ban và Hoàng Văn Thung đã đưa ra định nghĩa “Từ láy
là từ phức được tạo ra bằng phương thức láy âm có tác dụng tạo nghĩa. Và để tạo
ra nhạc tính cho sự hịa phối âm thanh đối với một ngơn ngữ vốn giàu nhạc tính
như tiếng Việt, sự láy không đơn thuần là sự lặp lại âm, thanh của âm tiết ban đầu
mà bao giờ cũng kèm theo sự biến đổi âm, thanh nhất định, dù là ít nhất để tạo ra
cái thế vừa giống nhau lại vừa khác nhau. Cái thế ấy được gọi là cái thế “vừa điệp
vừa đối”. [ 1; 51].
Ngồi ra cịn có nhiều nhà ngôn ngữ khác như: Nguyễn Văn Tu, Nguyễn Hữu
Quỳnh…cũng đưa ra các quan niệm của mình về từ láy. Nhìn chung, từ ý kiến của
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
7
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
các nhà nghiên cứu trên, người viết có thể hiểu từ láy là một hiện tượng ngôn ngữ
đặc biệt trong tiếng Việt. Từ láy được cấu tạo theo phương thức lặp lại toàn bộ hay
bộ phận âm tiết, kèm theo sự hòa phối về ngữ âm, tạo nên sự hài hịa và có giá trị
gợi cảm, gợi tả.
1.2 . PHÂN LOẠI TỪ LÁY
Xuất phát từ quan điểm từ láy được cấu tạo theo phương thức hòa phối ngữ âm,
cho nên khi xem xét từ láy, mặt ngữ âm phải được coi là dấu hiệu cơ bản. Với tư
cách là phương tiện tạo nên tính biểu trưng, tính hình tượng, sự hịa phối ngữ âm
trong từ láy phải có quy luật riêng. Quy luật hịa phối ngữ âm đó khơng những thể
hiện ở chỗ giống nhau mà còn thể hiện ở chỗ khác nhau đều đặn giữa các thành tố
trong từ láy. Hiện nay, sự phân loại từ láy thường được dựa trên cơ sở: số lượng âm
tiết trong từ láy và sự đồng nhất hay khác biệt trong thành phần cấu tạo của các
thành tố trong từ láy do cách phối hợp ngữ âm tạo nên.
1.2.1. Theo tác giả Hoàng Văn Hành
Về mặt cấu tạo của từ láy nên phân loại từ láy trong tiếng Việt theo nhiều
bước và mỗi bước nên chọn dùng một tiêu chí được coi là thỏa đáng. Làm như thế
sẽ đảm bảo được ba yêu cầu là vừa bao quát được đối tượng nghiên cứu, nhìn đối
tượng ấy được từ nhiều mặt, vừa đảm bảo được sự nhất quán trong hệ thống phân
loại ở từng bước. Bước thứ nhất của phân loại từ láy trong tiếng Việt là lấy “số bậc
trong quá trình cấu tạo từ láy” làm tiêu chí. Bước thứ hai của sự phân loại là lấy
“mức độ tác động của cơ chế láy vào tiếng gốc” hay “mức độ điệp trong quan hệ
giữa các tiếng ở từ láy” làm căn cứ. Bước thứ ba trong phân loại này là lấy “tính
chất điệp hoặc đối khn vần” làm căn cứ. Như vậy, theo tác giả có bốn kiểu từ láy:
-Từ láy hoàn toàn, điệp vần: khư khư, đăm đăm…
-Từ láy hồn tồn, đối vần: vằng vặc, ngơ nghê…
-Từ láy bộ phận, điệp vần: lê thê, chạng vạng…
-Từ láy bộ phận, đối vần: đỏ đắn, mấp máy…
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
8
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
a) Từ láy bậc một ( từ láy đơn)
Theo tác giả, từ láy đơn là những từ mà khi cấu tạo tiếng gốc được nhân đôi
một bước sao cho giữa tiếng láy và tiếng gốc có được sự hịa phối ngữ âm thể hiện
ở quy tắc điệp và đối. Láy đơn gồm có láy hoàn toàn và láy bộ phận.
-Từ láy hoàn toàn
Đặc trưng chung của từ láy hoàn toàn là trong cấu tạo của nó, tiếng gốc được
lặp lại tồn bộ ở tiếng láy nhưng sự lặp lại ấy thể hiện dưới hai hình thái: hình thái
giữ ngun dạng khn vần (có hoặc khơng có chuyển đổi thanh), hình thái biến
dạng khn vần một cách đều đặn nhờ chuyển đổi chính âm hoặc phụ âm cuối theo
những quy tắc nhất định.
+Từ láy hoàn toàn, điệp vần:
Đặc trưng của những từ láy này là điệp phụ âm đầu, khuôn vần và thanh.
Trong điều kiện ấy trọng âm trở thành nét dị biệt trong quan hệ giữa tiếng gốc và
tiếng láy và là yếu tố tạo nên thế đối. Trọng âm thường rơi vào tiếng thứ hai, khiến
cho tiếng này được nhấn mạnh và có trường độ dài còn tiếng thứ nhất đọc lướt nhẹ
và ngắn hơn.
Ví dụ: lăm lăm, khư khư, đùng đùng…
Sự chuyển đổi thanh của từ láy hoàn toàn, điệp vần theo quy tắc đối bằng
trắc cùng âm vực.
Ví dụ: Ra rả, sa sả, ha hả, nhem nhẻm…
Hơ hớ, ngay ngáy, phơn phớt, đau đáu…
Chồm chỗm, còm cõm, sừng sững, đèo đẽo…
Vành vạnh, chầm chậm…
Téo tẹo, xốp xộp, sát sạt, rát rạt, sít sịt...
+Từ láy hồn tồn, đối vần
Đặc trưng của từ láy hoàn toàn đối vần là điệp phụ âm đầu và đối khuôn vần
nhờ sự biến dạng theo quy tắc chuyển đổi chính âm hoặc phụ âm cuối.
Sự chuyển đổi này thường diễn ra theo hai hướng:
Một là, giữa chính âm trầm và chính âm bổng, mà chủ yếu là giữa các cặp
chính âm sau đây:
u – i: thủ thỉ, rù rì, xù xì, xúng xính, thùng thình,…
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
9
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
ô – ê: ngô nghê, xồ xề, gồ ghề, ngông nghênh, mông mênh, ..
o – e: thỏ thẻ, ngo ngoe, thòm thèm, nhỏ nhẻ,…
Hai là, giữa các chính âm có âm lượng nhỏ với chính âm có âm lượng lớn
như:
u – ơ: nhu nhơ, đù đờ, ú ớ,…
u – ă: nhùng nhằng, tung tăng, thủng thẳng,…
ơ – a: nhồm nhồm, xồm xồm,…
ê – a: rề rà, khề khà, xuề xịa,…
Ví dụ: vằng vặc, cầm cập…
Để tạo thế đối về khuôn vần tùy thuộc vào phụ âm cuối của tiếng gốc mà phụ
âm cuối của tiếng láy được chuyển đổi theo quy tắc đồng vị, khác thanh. Sự chuyển
đổi này diễn ra ở ba cặp là m- p, n -t, ng- k. Cụ thể là:
m –p: cầm cập, bìm bịp, xăm xắp, lồm lộp, thiêm thiế, nơm nớp,…
n – t: giôn giốt, ngùn ngụt, thơn thớt, hun hút, san sát,…
ng – k: vằng vặc, nhưng nhức, ròng rọc, chênh chếch, anh ách…
Sự chuyển đổi về thanh trong các từ này cũng diễn ra theo quy tắc đối bằng
trắc cùng âm vực. Đây là hệ quả tất yếu của sự chuyển đổi phụ âm cuối khi cấu tạo
từ láy.
Ví dụ: nơm nớp, phăng phắc, hầm hập, nườm nượp…
Do đặc điểm cấu tạo như vậy nên tiếng láy được đọc lướt với trường độ ngắn
hơn tiếng gốc, mặc dù trường độ của tiếng gốc đã bị giảm đi do khuôn vần khép.
-Từ láy bộ phận
Đặc trưng của từ láy bộ phận là trong cấu tạo của nó tiếng gốc chỉ được lặp lại
một phần ở tiếng láy. Nếu phần được lặp lại đó là khn vần, cịn phần dị biệt hóa
là phụ âm đầu thì chúng ta sẽ có từ láy bộ phận điệp vần.
+Từ láy bộ phận, điệp vần
Ví dụ: lịng thịng, lê thê, chạng vạng,…
Đặc trưng của các từ láy này là điệp khuôn vần, thanh và đối phụ âm đầu.
Tiếng gốc đứng ở vị trí thứ hai.
Những cặp phụ âm đầu nằm trong thế đối thường gặp là:
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
10
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
Phụ âm đầu l- với hầu hết các phụ âm đầu còn lại trừ n-, g- .
Ví dụ: lẩy bẩy, lác đác, lủn củn, lún phún, lừng chừng, lẫm bẫm, lôi thôi…
Phụ âm đầu b- với các phụ âm đầu l-, ng-, kh-, r-.
Ví dụ: bả lả, bẻo lẻo, bùi ngùi, bát ngát, bang khuâng, băn khoăn, bủn rủn, bịn
rịn…
Phụ âm đầu ch- với các phụ âm đầu b-, h-, m-, v-.
Ví dụ: chưng hửng, chạng vạng, chon von, chới với, chênh vênh…
Phụ âm đầu c- với các phụ âm đầu n-, nhVí dụ: kèo nèo, cắp nắp, càu nhàu, cằn nhằn…
Phụ âm đầu kh- với phụ âm đầu n-.
Ví dụ: khúm núm, khệ nệ…
+Từ láy bộ phận, đối vần
Từ láy bộ phận đối vần là từ được cấu tạo bằng cách nhân đôi tiếng gốc, vừa
bảo tồn phụ âm đầu vừa kết hợp với một khn vần mới từ ngồi vào tiếng láy để
tạo thế vừa đối vừa điệp. Từ láy bộ phận, đối vần có hai loại:
Loại thứ nhất: tiếng gốc đứng trước.
Ví dụ: đỏ → đỏ đắn
Loại thứ hai: tiếng gốc đứng sau.
Ví dụ: chóe → chí chóe
Những khn vần được dùng để kết hợp vào tiếng láy đứng trước thường
gặp là:
-a: la liếm, tha thẩn…
-âc: lấc láo, xấc xược…
-âm: thấm thoát, ấm ức, hậm hực, ngậm ngùi…
-âp: bấp bênh, bập bùng, bập bõm, chập chờn, chập chững, hấp háy…
-e: ve vẩy, ngoe nguẩy, le lói…
-i: nghi ngút, thì thụt…
-ơ: lơ láo, ngơ ngáo, ngơ ngẩn, vớ vẩn…
-ơn: nhớn nhác, xớn xác…
-uc: nhúc nhích, rục rịch…
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
11
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
Những khuôn vần được dùng để kết hợp vào tiếng láy đứng sau là:
-a: lê la, ngân nga, xấu xa, xót xa…
-ac: chững chạc, gỡ gạc, bôi bác, rải rác…
-ach: phá phách…
-ai: mỉa mai, sơ sài, miệt mài, trống trải…
-ăc: nồng nặc...
b) Từ láy bậc hai ( từ láy kép)
Từ láy bậc hai bao gồm từ láy ba và từ láy tư. Các từ này đều là kết quả của hai
bước nhân đôi tiếng gốc theo quy tắc điệp và đối. Nhưng cách nhân đôi và những
biểu hiện của quy tắc điệp và đối ở từ láy ba và từ láy tư có những điểm riêng.
-Từ láy ba: từ láy ba là kết quả của hai bước nhân đôi tiếng gốc theo quy tắc điệp
và đối.
Ví dụ:
Xốp → xốp xộp (quy tắc điệp phụ âm đầu)
Xốp xộp → xốp xồm xộp (quy tắc điệp phụ âm đầu, đối khuôn vần nhờ
chuyển đổi phụ âm cuối và thanh)
Nếu căn cứ vào vị trí của tiếng gốc và hướng nhân đơi thì từ láy ba có thể
chia ra thành bốn kiểu:
+ Kiểu thứ nhất: mõm→ mõm mòm →mõm mòm mom
+ Kiểu thứ hai: xốp → xốp xộp →xốp xồm xộp
+ Kiểu thứ ba: mờ → tờ mờ → tờ lờ mờ
+ Kiểu thứ tư: dưng→ dửng dưng → dửng dừng dưng
Khi cấu tạo từ láy ba quy tắc điệp và đối chi phối chặt chẽ ở từng bước một. Thế
đối được tạo ra ở đây nhờ:
Dị hóa phụ âm đầu:
Mờ→ tờ mờ → lờ tờ mờ
Mơ → tơ mơ →lơ tơ mơ
Chuyển đổi phụ âm cuối (theo quy tắc đồng vị khác thanh tính).
Sát → sát sạt →sát sàn sạt
Xốp →xốp xộp → xốp xồm xộp
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
12
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
Tách → tách tạch → tách tành tạch
Chuyển đổi thanh điệu theo những quy tắc nhất định.
Nếu tiếng thứ nhất và tiếng thứ ba đồng nhất về bằng trắc mà khu biệt về âm vực
thì thế đối về thanh trong từ láy ba là (rát ràn rạt, khít khìn khịt).
Nếu tiếng thứ nhất và tiếng thứ hai khác nhau về bằng trắc thì thanh trong từ láy
ba sẽ có thế đối trong điều kiện cùng âm vực (mảy mày may, dửng dưng dưng) hoặc
có thể đối nhau trong điều kiện khác âm vực (tì tì ti, tẹo tèo teo, cuống cuồng
cuồng).
-Từ láy tƣ:
Sau khi xem xét ý kiến của (Hồ Lê, Nguyễn Văn Tu) về từ láy tư, tác giả
Hoàng Văn Hành đã đưa ra ý kiến của mình về từ láy tư như sau: “Từ láy tư là kết
quả của phép nhân đôi từ láy đôi dưới sự chi phối của quy tắc điệp và đối. Trong
phép nhân đơi này có ba loại từ láy đơi có khả năng được dùng làm đơn vị gốc là từ
láy bộ phận đối vần, từ láy bộ phận điệp vần và từ láy hoàn toàn đối vần”. [8; 63]
Tác giả đưa ra bốn tiêu chí phân loại từ láy tư như sau:
+Tiêu chí thứ nhất có thể dùng để phân loại từ láy tư là tính chất của đơn vị
gốc. Trong trường hợp này ta có:
Từ láy tư được cấu tạo trên cơ sở từ láy bộ phận đối vần.
Ví dụ: khấp khểnh: khấp kha khấp khểnh
vội vàng: vội vội vàng vàng
Từ láy tư được cấu tạo trên cơ sở từ láy bộ phận điệp vần.
Ví dụ: luộm thuộm: luộm thà luộm thuộm
Từ láy tư được cấu tạo trên cơ sở từ láy hoàn toàn đối vần.
Ví dụ: hổn hển: hổn hà hổn hển
+Tiêu chí thứ hai: căn cứ vào cách láy lại từ láy đôi được dùng làm đơn vị gốc
mà phân loại từ láy tư thì có hai kiểu:
Kiểu thứ nhất gồm những từ láy tư mà trong từ gốc được láy lại nguyên khối để
tạo thế điệp. Trong trường hợp này bao giờ cũng diễn ra những sự biến đổi hay kết
hợp để tạo thế đối.
Ví dụ: bồi hồi → bổi hổi bồi hồi
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
13
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
Trong ví dụ này từ láy tư được tạo bằng cách nhân đôi nguyên khối đơn vị
gốc bồi hồi thành cả khối đơn vị láy bổi hổi để tạo thế điệp về khuôn vần và phụ âm
đầu, đồng thời có sự biến thanh để tạo thế đối
Các kiểu láy tư như lếch thếch, lông bông lang bang, bông lông ba la, tẩn
ngẩn tần ngần…đều là những từ được láy lại theo nguyên khối gốc với sự biến đổi
hoặc thay thế theo quy tắc nhất định.
Kiểu thứ hai gồm những từ láy tư mà khi từ gốc được láy lại để tạo thế điệp
thì khơng giữ nguyên khối mà chia tách ra và xen kẽ với tiếng láy. Trong trường
hợp này ta có hai khả năng:
Một là, khơng có sự biến đổi hoặc kết hợp ở các tiếng láy so với tiếng gốc
nếu tiếng gốc vốn đã có thế đối.
Ví dụ: hùng hổ → hùng hùng hổ hổ.
Hai là, có sự biến đổi hoặc kết hợp ở tiếng láy so với tiếng gốc nếu ở tiếng
gốc đã có điệp và đối.
Ví dụ: nhồm nhồm → lồm nhồm lồm nhồm.
+Tiêu chí thứ ba: Căn cứ vào cách biến đổi hoặc kết hợp ở từ láy so với
tiếng gốc trong q trình nhân đơi mà phân loại từ láy tư thì chúng ta có:
Những từ láy tư mà trong đó các từ láy có sự biến đổi theo những quy tắc
nhất định.
Quy tắc 1: Biến thanh để tạo thế đối theo tiêu chí cao thấp cùng âm vực.
Ví dụ: tẩn ngẩn tần ngần, lảm nhảm làm nhàm.
bắng nhắng bặng nhặng, loáng choáng loạng choạng.
Quy tắc 2: Chuyển đổi chính âm để tạo thế đối theo tiêu chí trầm- bổng, âm
lượng lớn- âm lượng nhỏ.
Ví dụ: lơng bơng lang bang.
Những từ láy tư mà trong đó ở các tiếng láy có sự thay thế khn vần hoặc
phụ âm đầu theo những quy tắc nhất định để tạo thế đối.
Nếu khi nhân đôi tiếng gốc mà bảo tồn khn vần nhằm giữ thế điệp thì sẽ
xảy ra sự dị biệt hóa phụ âm đầu để tạo thế đối. Sự dị biệt hóa này thường diễn ra
giữa phần lớn các phụ âm với một trong hai âm lỏng /r/, /l /
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
14
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
Ví dụ: thơ thẩn → lơ thơ lẩn thẩn.
Xơ xác→ xơ rơ xác rác.
Nếu khi nhân đôi tiếng gốc mà vẫn bảo tồn phụ âm đầu thì sẽ diễn ra sự kết
hợp để thay thế khuôn vần nhằm tạo thế đối theo các quy tắc sau: thay bất kì khn
vần vốn có nào bằng khuôn vần ở tiếng thứ hai để tạo thế đối với khn vần ở tiếng
thứ hai trong từ gốc.
+Tiêu chí thứ tƣ: Dựa vào điệp hoặc đối vần mà phân loại từ láy tư thì hệ thống
từ láy tư trong tiếng Việt gồm có:
Kiểu láy tư đối vần:
Những từ láy tư đối vần hai đôi một trong điều kiện mà phụ âm đầu điệp hai
đơi một.
Ví dụ: Vội vàng →vội vội vàng vàng.
Thơ thẩn →lơ thơ lẩn thẩn.
Đây là những từ láy tư đối vần tồn bộ hai đơi một.
Những từ láy tư đối vần giữa tiếng thứ hai với tiếng thứ tư trong điều kiện
phụ âm đầu điệp hai đơi một.
Ví dụ: Hổn hển → hổn hà hổn hển.
Gập ghềnh →gập gà gập ghềnh.
Đây là từ láy tư đối vần bộ phận.
Kiểu láy tư điệp vần:
Những từ láy tư điệp vần và điệp phụ âm đầu hai đơi một trong điều kiện đối
thanh hai đơi một
Ví dụ: bặng nhặng → bắng nhắng bặng nhặng.
Những từ láy tư điệp vần, điệp thanh và điệp phụ âm đầu từng đơi một trong
điều kiện ln phiên chính âm để tạo thế đối.
Ví dụ: lơng bơng → lơng bơng lang bang.
1.2.2. Theo tác giả Đỗ Hữu Châu
Từ láy có thể phân thành từng kiểu khác nhau từ lớn đến nhỏ. Cần chú ý đến
tính đồng loạt cao của tiêu chí phân loại và thứ tự vận dụng các tiêu chí đó.
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
15
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
a) Dựa vào số lần tác động của phƣơng thức láy:
Phương thức láy tác động lần đầu vào một hình vị gốc một âm tiết sẽ cho ta các
từ láy đôi hay từ láy hai âm tiết.
Ví dụ: gọn gàng, đẹp đẽ, hay ho, hay hớm, hay hay…
Tiếp đó phương thức láy có thể tác động lần thứ hai vào một từ láy đôi để
cho ta các từ láy bốn âm tiết.
Ví dụ: Khểnh→ khấp khểnh→ khấp kha khấp khểnh
Nham nhở→ nham nham nhở nhở
Phương thức láy cũng có thể tác động một lần vào một hình vị một âm tiết
cho ta một từ láy ba âm tiết.
Ví dụ: sạch→sạch sành sanh
Tóe → tóe tịe toe
Phương thức láy cũng có thể tác động một lần vào một đơn vị hai âm tiết cho
các từ láy tư. Nhưng các từ láy tư này khác với các từ láy tư nói trên ở chỗ nó chỉ
chịu tác động láy có một lần.
Ví dụ: Quần áo→ quần quần áo áo
Từng lớp → từng từng lớp lớp
b) Dựa vào yếu tố đƣợc giữ lại trong âm tiết hình vị cơ sở: Nếu toàn bộ âm
tiết đươc giữ nguyên thì ta có từ láy tồn bộ. Nếu bộ phận âm tiết được giữ lại thì ta
có từ láy bộ phận.
Từ láy bộ phận có thể là láy âm tức là từ láy mà phụ âm đầu thì giữ lại cịn
phần vần thì khác.
Ví dụ: đẹp → đẹp đẽ, xinh → xinh xắn
Từ láy bộ phận có thể là láy vần nếu vần được giữ lại còn phụ âm đầu thì
khác.
Ví dụ: Túng→ lúng túng
Chỏng→ lỏng chỏng
1.2.3. Theo tác giả Nguyễn Thiện Giáp
Hiện tượng trùng lặp ngữ âm với tư cách là phương tiện tạo nên tính gợi
cảm, hình tượng, sự hòa phối ngữ âm trong ngữ láy âm phải có quy luật rõ ràng.
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
16
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
Từ láy trong truyện ngắn Nam Cao
Quy luật của sự hịa phối này khơng những thể hiện ở chỗ giống nhau mà còn thể
hiện ở chỗ khác nhau đều đặn giữa các thành tố.
Cụ thể những hình thức láy sau đây được coi là có tính quy luật:
a) Láy đơi: Gồm những đơn vị có hai thành tố trực tiếp, mỗi thành tố là một từ đơn.
Loại láy đơi cịn được chia nhỏ ra thành hai kiểu: láy hoàn toàn và láy bộ phận.
- Láy hoàn toàn:
Đây là những tổ hợp có sự tương ứng hồn tồn giữa hai thành tố như: ầm
ầm, ào ào, oang oang, khò khò, hu hu, rầm rầm…
Do hiện tượng phát âm lướt nhẹ ở âm tiết đầu nên có thể xảy ra hiện tượng
biến thanh, biến vần; nhưng phải biến thanh, biến vần theo những quy luật chặt chẽ.
Cần chú ý rằng hiện tượng biến thanh, biến vần khơng có tính bắt buộc nên trong
khá nhiều trường hợp có hai biến thể cùng song song tồn tại.
Ví dụ: Khang khác / khác khác
Dằng dặc / dặc dặc
Chiêm chiếp / chiếp chiếp
Bình bịch / bịch bịch
Các thanh trắc bao giờ cũng chuyển sang thanh bằng ở cùng âm vực.
Ví dụ: Tím tím → tim tím
Mởn mởn → mơn mởn
Vạnh vạnh → vành vạnh
Chỗm chỗm → chồm chỗm
Các phụ âm tắc vô thanh p, t, k, ch sẽ chuyển thành phụ âm mũi cùng cặp:
Ví dụ: p → m: chiêm chiếp, cầm cập…
t → n : chan chát, rần rật…
k→ ng : eng éc, ùng ục, rừng rực…
ch→ nh : chênh chếch, bình bịch…
-Láy bộ phận: Căn cứ vào bộ phận khác biệt giữa hai thành tố, ta chia ra thành hai
kiểu nhỏ hơn.
GVHD: Nguyễn Thị Ngọc Điệp
17
SVTH: Nguyễn Thị Bích Huyền
