Phát huy tính tích cực của trẻ 5 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên

TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC VÀ MẦM NON
-----------------------

NGUYỄN THỊ HỒNG THẮM

PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA TRẺ 5 - 6
TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH VỚI
NGUYÊN VẬT LIỆU THIÊN NHIÊN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Giáo dục Mầm non

Phú Thọ, 2020


TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC VÀ MẦM NON
-----------------------

NGUYỄN THỊ HỒNG THẮM

PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA TRẺ 5 - 6
TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH VỚI
NGUYÊN VẬT LIỆU THIÊN NHIÊN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Ngành: Giáo dục Mầm non

Người hướng dẫn: ThS. Nguyễn Thị Hồng Vân

Phú Thọ, 2020


i
LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lịng biết ơn tới các thầy giáo,
cơ giáo trường Đại Học Hùng Vương, đặc biệt là Cô giáo Th.s Nguyễn Thị
Hồng Vân đã tận tình giúp đỡ em hồn thành khóa luận tốt nghiệp này. Đến
nay, đề tài “Phát huy tính tích cực của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi thơng qua hoạt
động tạo hình với ngun vật liệu thiên nhiên” đã hoàn thành.
Qua đây, em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến: Các thầy cô giáo
Khoa Giáo dục Tiểu học và Mầm non, các bạn sinh viên lớp K14 - Đại học
Giáo dục Mầm non A và tồn thể các thầy cơ giáo, các cháu học sinh lớp 5 6 tuổi trường mầm non Hùng Vương và trường Mầm non Sao Mai - Thị xã
Phú Thọ đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho em thực hiện đề tài này.
Tôi xin cảm ơn các bạn học đã chia sẻ kinh nghiệm nghiên cứu khoa
học, hỗ trợ tơi tìm kiếm tài liệu liên quan đến đề tài.
Do giới hạn kiến thức và khả năng lý luận của bản thân cịn nhiều thiếu
sót và hạn chế, kính mong sự chỉ dẫn và đóng góp của các thầy cơ giáo để khóa

luận của em được hồn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Phú Thọ, ngàytháng

năm 2020

Sinh viên
Nguyễn Thị Hồng Thắm


ii

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI...................6
1.1. Cơ sở lí luận của đề tài...............................................................................6
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề......................................................................6
1.1.2. Tính tích cực và việc phát huy tính tích cực cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi.
9
1.1.3. Phát huy tính tích cực của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi thông qua hoạt động
tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên.........................................................17
1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài.........................................................................27
1.2.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng........................................................... 27
1.2.2. Đối tượng khảo sát thực trạng...............................................................27
1.2.3. Phương pháp khảo sát...........................................................................28
1.2.4. Kết quả nghiên cứu thực trạng..............................................................28
Tiểu kết chương 1........................................................................................... 36
CHƯƠNG 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA TRẺ 5 -

6 TUỔI THƠNG QUA HOẠT ĐỘNG TẠO HÌNH VỚI NGUYÊN VẬT LIỆU

THIÊN NHIÊN............................................................................................... 37
2.1. Cơ sở định hướng xây dựng một số biện pháp phát huy tính tích cực của
trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên..........37
2.1.1.Căn cứ vào mục tiêu của giáo dục mầm non và hoạt động tạo hình......37
2.1.2. Căn cứ vào chương trình chăm sóc giáo dục trẻ và nội dung hoạt động
tạo hình của trẻ 5 - 6 tuổi................................................................................ 38
2.1.3. Dựa vào đặc điểm phát triển tâm lí và khả năng hoạt động tạo hình của
trẻ 5 - 6 tuổi.....................................................................................................39
2.1.4. Căn cứ vào thực tiễn việc tổ chức hoạt động tạo hình ở một số trường
mầm non hiện nay...........................................................................................39
2.2. Những nguyên tắc xây dựng các biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5

- 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên..................41
2.2.1. Đảm bảo tính phát triển.........................................................................41


iii
2.2.2. Đảm bảo tính giáo dục và thẩm mĩ.......................................................42
2.2.3. Đảm bảo vệ sinh an toàn.......................................................................42
2.2.4. Thực hiện quan điểm lấy trẻ làm trung tâm của quá trình hoạt động. .. 43

2.3. Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động
tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên.........................................................44
2.3.1. Biện pháp 1: Sử dụng vật liệu thiên nhiên phong phú, đa dạng hướng tới

việc phát huy tính tích cực của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi...................................44
2.3.2. Biện pháp 2: Mở rộng chủ đề hoạt động, nội dung tạo hình nhằm phát
huy tính tích cực cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi.................................................. 46
2.3.3. Biện pháp 3: Sử dụng câu hỏi, lời gợi ý, lời nhận xét, hướng trẻ vào việc

tích cực tham gia hoạt động............................................................................48
2.3.4. Biện pháp 4: Thường xuyên thay đổi hình thức tổ chức hoạt động tạo
hình, khuyến khích sự tham gia hoạt động nhóm của trẻ 5 - 6 tuổi................50
2.3.5. Biện pháp 5: Đánh giá và cho trẻ tự đánh giá mức độ tích cực của trẻ
trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên...............................51
2.3.6. Biện pháp 6: Phối hợp gia đình tham gia ủng hộ hoạt động của trẻ.....53
Tiểu kết chương 2........................................................................................... 55
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM................................................... 56
3.1. Mục đích thực nghiệm............................................................................. 56
3.2. Đối tượng, phạm vi và thời gian thực nghiệm......................................... 56
3.2.1. Đối tượng thực nghiệm......................................................................... 56

3.2.2. Phạm vi thực nghiệm............................................................................ 56
3.2.3. Thời gian thực nghiệm..........................................................................56
3.3. Các tiêu chí đánh giá và thang đánh giá...................................................56
3.3.1. Tiêu chí đánh giá...................................................................................56
3.3.2. Thang đánh giá......................................................................................57
3.4. Nội dung thực nghiệm..............................................................................58
3.5. Tiến hành thực nghiệm............................................................................ 59
3.5.1. Tiến hành đo trước thực nghiệm...........................................................59
3.5.2. Tiến hành đo đầu ra...............................................................................60


iv
3.6. Kết quả thực nghiệm................................................................................60
3.6.1. Kết quả đo trước thực nghiệm...............................................................60
3.6.2. Tổ chức thực nghiệm tác động..............................................................63
3.6.3. Kết quả đo đầu ra sau thực nghiệm.......................................................65
Tiểu kết chương 3........................................................................................... 67
PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ SƯ PHẠM..........................................68
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................70
PHỤ LỤC........................................................................................................72


v

DANH MỤC BẢNG TRONG KHĨA LUẬN
STT

Tên bảng

Trang

1.

Bảng 3.1. Tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi thông qua hoạt
động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên ở lớp đối

60

chứng và lớp thực nghiệm trước thực nghiệm (theo TC ở
mục 3.3)
2.

Bảng 3.2. Kết quả đo đầu vào trước thực nghiệm về tính
tích cực của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng (tính

62

theo %)
3.

Bảng 3.3. Tính tích cực của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi thông
qua hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên ở
lớp đối chứng và lớp thực nghiệm sau thực nghiệm (tính
theo TC)

65


vi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ TRONG KHÓA LUẬN

STT

Tên biểu đồ

Trang

1.

Biểu đồ 3.1. Tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi thơng qua
hoạt động tạo hình với ngun vật liệu thiên nhiên ở lớp

61

đối chứng và lớp thực nghiệm trước thực nghiệm (theo
TC ở mục 3.3)
2.

Biểu đồ 3.2: Kết quả đo đầu vào trước thực nghiệm về
tính tích cực của nhóm thực nghiệm và đối chứng (tính

62

theo %)
3.

Biểu đồ 3.3. Tính tích cực của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi
thơng qua hoạt động tạo hình với ngun vật liệu thiên
nhiên ở lớp đối chứng và lớp thực nghiệm sau thực
nghiệm (tính theo TC)

65


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Giáo dục - đào tạo có tác dụng to lớn đến tồn bộ đời sống vật chất và đời
sống tinh thần của xã hội. Phát triển giáo dục - đào tạo là cơ sở để thực hiện
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, chiến lược con người của Đảng và Nhà
nước ta. Chính sách giáo dục là quốc sách hàng đầu được thể hiện ngay trong
điều 35 của Hiến pháp 1992: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”, đến
năm 2001 được sửa thành: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Như vậy,
ngay trong quy định của Hiến pháp, Đảng và Nhà nước ta đã xác định tầm quan
trọng của giáo dục. Theo quan điểm của nhà nước ta, khơng có sự đầu tư nào
mang lại nhiều lợi ích như đầu tư cho giáo dục, bởi giáo dục là hoạt động mà qua
đó hình thành nên nhân cách của công dân, đào tạo nên những người lao động có
nghề, năng động, sáng tạo, là tiền đề cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất
nước. Đặc biệt đối với giáo dục mầm non - bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo
dục quốc dân, cần được đầu tư và phát triển hơn nữa để nâng cao chất lượng giáo
dục và đào tạo. Bởi nó giữ một vai trị vơ cùng quan trọng trong việc hình thành
và phát triển nhân cách con người.

Việc phát huy tính tích cực cho trẻ trong tất cả các hoạt động (hoạt
động vui chơi, hoạt động ngồi trời, hoạt động góc, hoạt động khám phá,...) là
một trong những mục tiêu và nhiệm vụ quan trọng của ngành học. Đối với trẻ,
phát huy tính tích cực có liên quan trực tiếp đến phát triển nhận thức và phát
triển tồn diện. Khi trẻ tích cực tham gia vào hoạt động sẽ giúp trẻ nhận thức
tốt hơn về sự vật, gợi cho trẻ xúc cảm và tình cảm thẩm mĩ, phát triển các kĩ
năng kĩ xảo và từ đó giúp hồn thiện nhân cách trẻ, để trẻ phát triển toàn diện.
Một trong những hoạt động ưa thích của trẻ chính là hoạt động tạo hình.

Hoạt động tạo hình là một hoạt động nghệ thuật chiếm vị trí quan trọng. Nó giúp
trẻ tìm hiểu, khám phá và thể hiện một cách sinh động những gì chúng nhìn thấy
trong thế giới xung quanh. Hoạt động tạo hình góp phần phát triển trí tuệ, trẻ tìm
tịi khám phá để tạo ra những bức tranh đẹp, giúp trẻ hiểu biết thêm về thế giới
xung quanh mình. Sự hình thành và phát triển các đặc điểm tâm lí


2
của trẻ mẫu giáo nói chung và tính tích cực nói riêng là tiền đề cho sự phát
triển tính tích cực sau này của trẻ.
Trong hoạt động tạo hình, việc làm quen và sử dụng nguyên vật liệu
thiên nhiên là một trong những hoạt động giúp trẻ có thể bộc lộ tính tích cực
của mình trong q trình tham gia hoạt động. Khi sử dụng nguyên vật liệu
thiên nhiên, trẻ phải thể hiện các hình tượng dựa vào đề tài và các nguyên vật
liệu thiên nhiên sẵn có. Để tạo nên các sản phẩm theo đề tài từ nguyên vật liệu
thiên nhiên, trẻ phải liên tưởng, tưởng tượng để có thể tái hiện lại các biểu
tượng tạo hình. Sử dụng nguyên vật liệu thiên nhiên là hoạt động góp phần
củng cố các kiến thức đã học nên trẻ cần có tính chủ động, tích cực để tạo ra
các sản phẩm tạo hình đẹp, phong phú.
Tổ chức hoạt động tạo hình thường xun và hợp lí sẽ góp phần lớn
vào việc phát huy tính tích cực của trẻ cũng như phát triển các kĩ năng khác
trong cuộc sống.
Xuất phát từ những lý do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài: “Phát huy tính

tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu
thiên
nhiên” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, đề tài đề xuất một số biện 5
pháp phát huy tính tích cực của trẻ - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với

nguyên vật liệu thiên nhiên.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở lí luận về một số biện pháp phát huy tính tích cực của
trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên.
- Đánh giá thực trạng về biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6
tuổi trong hoạt động tạo hình và sử dụng nguyên vật liệu thiên nhiên trong
quá trình tổ chức các hoạt động tạo hình cho trẻ ở một số trường mầm non.
- Đề xuất một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi
trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên.


3
- Thực nghiệm nhằm xác định hiệu quả và tính khả thi của các biện
pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với
nguyên vật liệu thiên nhiên đã đề xuất.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với nguyên vật
liệu thiên nhiên.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ của đề tài, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu một số
biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với
nguyên vật liệu thiên nhiên ở một số trường mầm non trên địa bàn Thị xã Phú
Thọ - Tỉnh Phú Thọ.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
5.1. Về lí luận
Làm rõ cơ sở lí luận về phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi, vai trị
của việc phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với
nguyên vật liệu thiên nhiên.
Các kết quả nghiên cứu của đề tài đã góp phần làm phong phú kho tàng

lí luận về vấn đề phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo
hình, về việc tổ chức hoạt động tạo hình ở trường mầm non, và việc sử dụng
nguyên vật liệu thiên nhiên đối với trẻ em lứa tuổi mẫu giáo.
5.2.Về thực tiễn
Đề xuất một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong
hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên.
Đề tài là tài liệu tham khảo cho sinh viên ngành giáo dục mầm non và
giáo viên mầm non quan tâm đến vấn đề phát huy tính tích cực trong hoạt
động tạo hình với ngun vật liệu thiên nhiên của trẻ 5 - 6 tuổi.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Sử dụng để so sánh, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa
những nguồn tài liệu có liên quan tới đề tài nhằm xây dựng cơ sở lí luận về một


4
số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình
với nguyên vật liệu thiên nhiên.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6.2.1. Phương pháp quan sát
Phương pháp này được sử dụng để khảo sát thực trạng một số biện
pháp phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với
nguyên vật liệu thiên nhiên của giáo viên mầm non, khảo sát mức độ phát huy
tính tích cực của trẻ 5 - 6 tuổi; phát hiện những thay đổi về một số biện pháp
phát huy tính tích cực cho trẻ 5 - 6 tuổi của giáo viên mầm non, những biểu
hiện của trẻ trong quá trình tham gia vào hoạt động để đánh giá mức độ tích
cực của trẻ trong q trình thực nghiệm.
6.2.2. Phương pháp điều tra
Sử dụng phiếu Anket với hệ thống câu hỏi, tiến hành điều tra giáo viên
mầm non nhằm thu thập các thông tin cần thiết liên quan tới một số biện pháp

phát huy tính tích cực của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với
nguyên vật liệu thiên nhiên.
6.2.3. Phương pháp đàm thoại
Trao đổi với giáo viên mầm non để thu thập thông tin liên quan đến đề tài.

Trò chuyện, đàm thoại với trẻ để làm rõ hơn các vấn đề nghiên cứu.
6.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Sử dụng để phân tích giáo án, quá trình chuẩn bị nguyên liệu và vật
mẫu của giáo viên. Bên cạnh đó, quan sát, đánh giá sản phẩm từ nguyên vật
liệu thiên nhiên mà trẻ đã làm được để nhấn mạnh tầm quan trọng của tính
tích cực trong hoạt động tạo hình.
6.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Phương pháp này được sử dụng để xác định hiệu quả và tính khả thi
của những biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trong
hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên mà chúng tôi đã đề xuất.


5
6.3. Phương pháp thống kê tốn học
Sử dụng các cơng thức tốn thống kê như: Tính phần trăm, tính điểm
trung bình,... nhằm lượng hóa kết quả nghiên cứu thực tiễn, làm cơ sở để phân
tích, bình luận các kết quả nghiên cứu.
7. Cấu trúc của khóa luận
Cấu trúc khóa luận bao gồm:
- Mở đầu.
- Nội dung: Gồm 3 chương
+ Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài.
+ Chương 2: Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ mẫu giáo 5
- 6 tuổi trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên.
+ Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

- Kết luận và kiến nghị
- Tài liệu tham khảo
- Phụ lục


6
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lí luận của đề tài
1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ở nước ngoài
Trên thế giới Từ những năm 40 - 50 các nhà giáo dục, tâm lí Xơ - viết
đã quan tâm đến hoạt động tạo hình của trẻ. Những nghiên cứu của
N.P.Xaculina đã chỉ ra vai trò quan sát trong tạo hình và tìm ra phương pháp
hướng dẫn quan sát trong mối liên hệ với hoạt động tạo hình. Theo tác giả
này, việc làm giàu kinh nghiệm cho trẻ là nguồn gốc quan trọng đối với sự
phát triển tưởng tượng của trẻ.
Theo V.I.lênin: “Q trình nhận thức của lồi người diễn ra từ trực quan
sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn, từ hiện
tượng đến bản chất, từ bản chất kém sâu sắc đến cái sâu sắc hơn.” Con người với
tư cách là một thực thể tự nhiên sống, thực thể tự nhiên hoạt động. Nói đến hoạt
động nhận thức của con người là nói đến hoạt động tích cực của họ nhằm cải tạo,
cải biến thế giới tự nhiên - xã hội và cải tạo chính bản thân mình.

Từ ngun lí nhận thức của Mác - Lênin mà các nhà tâm lí học, giáo
dục học đã xem xét tính tích cực của học sinh ở các mức độ khác nhau. Theo
R.A.Nizamop cho rằng: Tính tích cực thực chất là hoạt động ý chí, một trạng
thái hoạt động đặc trưng bởi sự cố gắng hoạt động nhận thức của cá nhân.
Trong công trình nghiên cứu của các nhà tâm lí, giáo dục Xô viết
(A.P.Usoova, A.A.Liubinxkaia, A.Kabonhan, E.I.Kazacopva) ở lứa tuổi mẫu

giáo đã xuất hiện một hình thức của tính tích cực của hoạt động thể lực hay
cịn gọi là tính tích cực.
Theo Từ điển sư phạm bách khoa Xơ-viết tồn thư: “Có thể phân biệt
được những nét đặc trưng của sự phát triển trí tuệ... Nét đặc trưng thứ nhất, đó là
thái độ tích cực đối với thế giới hiện tượng, sự vật xung quanh; sự ham muốn
vượt ra ngoài phạm vi những gì đã biết; sự mong mỏi mở rộng phạm vi hiểu biết
và sử dụng chúng một cách sáng tạo trong lí luận và thực tiễn. Tính tích


7
cực nhận thức có mối quan hệ chặt chẽ với óc quan sát, với năng lực phân
tách các khía cạnh cũng như các mối quan hệ đặc thù trong các hiện tượng và
sự kiện”.
Ngày nay không chỉ ở Liên Xô mà nhiều tác giả ở nhiều nước khác có
cơng trình nghiên cứu đã quan tâm đến sự phát triển khả năng tưởng tượng
cũng như khả năng sáng tạo, tính tích cực của trẻ như: S.Teintanova
(Bungari),R.Muller, G.Resel (Đức), Xuzuki Xezo và Xinxaku Tada (Nhật),…
Các tác giả trên đều có quan điểm chung là coi trọng vai trị hoạt động tích
cực của bản thân trẻ trong q trình phát triển nói chung cũng như vai trò của
tác động sư phạm trong hoạt động tạo hình nói riêng.
Trong trường mầm non, hoạt động tạo hình là một trong những mơn
học trong chương trình học tập của trẻ. Nội dung hoạt động tạo hình trong
trường mầm non bao gồm nhiều hoạt động, trong đó có hoạt động tạo hình
với ngun vật liệu thiên nhiên.
1.1.1.2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ở Việt Nam
Cùng với sự phát triển nghiên cứu vấn đề tính tích cực của các nước,
nhiều tác giả trong nước cũng rất quan tâm đến việc phát huy tính tích cực và
hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên của trẻ mẫu giáo.
Trong đề tài “Một số biện pháp phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ
5 - 6 tuổi trong trò chơi học tập”, tác giả Nguyễn Thị Hà My cho rằng: Tính

tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi trong các hoạt động cá nhân đều
chứa đựng những quy luật nhất định trong sự phát triển của mình. Tính hiệu
quả của sự phát triển ấy được xác định không bằng tốc độ chiếm lĩnh nội dung
tri thức mà còn bằng cả kĩ năng sử dụng các phương thức nhất định khi giả
quyết nhiệm vụ đã đặt ra trong hoạt động của trẻ.
Cùng với tính tích cực, hoạt động tạo hình đóng vai trị quan trọng đối với
sự phát triển của trẻ. Trong đề tài “Biện pháp dạy tốt hoạt động tạo hình cho trẻ 5
- 6 tuổi” của tác giả Nguyễn Thị Kiều Anh đã nói về vai trị quan trọng của hoạt
động tạo hình: Hoạt động tạo hình là một dạng hoạt động nghệ thuật, một nội
dung quan trọng không thể thiếu trong chương trình chăm sóc giáo dục


8
mầm non. Cho trẻ làm quen với hoạt động tạo hình nhằm giáo dục tình cảm,
đạo đức, thẩm mĩ đồng thời tạo điều kiện cho trẻ phát huy năng khiếu góp
phần phát triển trí tuệ và thể chất cho trẻ. Khi tạo ra sản phẩm tạo hình trẻ
tham gia một cách tích cực kết hợp giữa tính tích cực của trí tuệ và thể lực.
Đó là sự vận dụng kĩ năng kĩ xảo, sử dụng dụng cụ và các phương tiện tạo
hình, trí nhớ, trí tưởng tượng sáng tạo thơng qua các hoạt động đó phát triển
các nhóm cơ bàn tay, ngón tay từ vụng về đến linh hoạt.
Nghiên cứu về hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên, tác giả Lê Thị
Liễu với đề tài: “Một số biện pháp hướng dẫn trẻ 5 - 6 tuổi làm đồ dùng đồ chơi
bằng các nguyên vật liệu tự nhiên” khẳng định: Đồ chơi là nhu cầu tự nhiên
không thể thiếu được đối với cuộc sống của trẻ mầm non. Để thỏa mãn hoạt
động vui chơi của trẻ, chúng ta có thể cho trẻ tự làm đồ chơi. Đồ chơi tự tạo
được làm từ nguyên liệu tự nhiên dễ kiếm, đa dạng và cũng dễ làm, sản phẩm lại
gần gũi với hoạt động của trẻ. Sự đa dạng của nguyên vật liệu tự nhiên đã thu hút
được sự chú ý của trẻ, mang lại cho trẻ niềm say mê hứng thú. Chính những vật
liệu đơn giản sẵn có trong cuộc sống hằng ngày là những đồ chơi có giá trị, giúp
trẻ phát triển tồn diện. Bởi vì đồ chơi tự tạo có ưu điểm nổi bật là sẵn có,

thường xuyên đổi mới, phong phú và đặc biệt sáng tạo.
Ở Việt Nam trong đề tài “ Một số biện pháp phát huy tính tích cực của trẻ
mẫu giáo 5 -6 tuổi thông qua hoạt động vui chơi” tác giả Trần Thị Trúc Diễm đã
đưa ra hệ thống các biện pháp nhằm phát huy tính tích cực cho trẻ mẫu giáo lớn
trong hoạt động vui chơi. Hay trong cơng trình dự thi “Sinh viên nghiên

cứu khoa học” với đề tài “ Một số biện pháp nâng cao chất lượng cho trẻ 5 - 6
tuổi hoạt động tạo hình” các sinh viên nghiên cứu đã đề ra những biện pháp
nhằm thông qua hoạt động tạo hình hỗ trợ phát huy tính tích cực, sáng tạo cho
trẻ 5 -6 tuổi. Qua đó có thể thấy hoạt động tạo hình của trẻ mầm non cũng như
việc phát triển tính tích cực, sáng tạo trong hoạt động tạo hình của trẻ rất được
các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm.
Với những phương pháp, biện pháp đa dạng các tác giả đều hướng đến
việc nâng cao chất lượng hoạt động tạo hình cho trẻ. Thế nhưng hiện nay vẫn


9
chưa có tác giả nào đi sâu tìm hiểu một số biện pháp phát huy tính tích cực
trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên cho trẻ 5- 6 tuổi. Vì
vậy chúng tơi chọn và nghiên cứu đề tài “Phát huy tính tích cực của trẻ 5 - 6
tuổi trong hoạt động tạo hình với nguyên vật liệu thiên nhiên” để đóng góp
một phần nhỏ hiểu biết của mình nhằm nâng cao chất lượng hoạt động tạo
hình với nguyên vật liệu thiên nhiên cho trẻ mầm non.
1.1.2. Tính tích cực và việc phát huy tính tích cực cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi.

1.1.2.1. Khái niệm tính tích cực
a. Khái niệm về tính tích cực.
Theo Từ điển Tiếng Việt, tính tích cực gồm 3 nghĩa:
- Một là, có ý nghĩa, có tác dụng khẳng định, thúc đẩy sự phát triển, trái
với tiêu cực.

- Hai là, tính chủ động, có những hoạt động nhằm tạo ra những biến đổi
theo phương hướng phát triển.
- Ba là, hăng hái nhiệt tình với nhiệm vụ, với cơng việc.
Tính tích cực theo quan điểm duy vật biện chứng: C.Mác - Ph.Ănghen,
V.I.Lênin: “Tính tích cực có nguồn gốc từ yếu tố bên trong và yếu tố bên
ngồi, trong đó yếu tố bên trong giữ vai trị quyết định. Tính tích cực chính là
thái độ cải tạo và biến đổi khách thể của chủ thể, nó có vai trị quan trọng
trong việc tạo ra thế giới hiện thực khách quan, biến đổi và cải tạo nó”.
Các nhà Tâm lý - giáo dục học lại xem xét tính tích cực ở những khía
cạnh khác nhau, đó là: Tính tích cực gắn liền với hành động, P.I.Ganpêrin cho
rằng: “Tính tích cực được thể hiện trong các mức độ lĩnh hội khác nhau và các
mức độ ấy chính là chỉ số đo sự phát triển tính tích cực của chủ thể”.
Tính tích cực chính là tính chủ động của chủ thể (hành động ý chí); tính
tích cực thực hiện chức năng chỉ báo hoạt động của con người. Theo các tác giả
(V.I.Rômanôv, X.D.Xmirnôv…), sự phát triển tính tích cực chính là sự phức tạp
hóa dần các chức năng tính tích cực của chủ thể. Tính tích cực được gắn với một
hoạt động cụ thể.Theo A.N.Lêônchiev, A.A.Liublinxkaia: “Tính tích cực chỉ sự
sẵn sàng hoạt động và con người tích cực có ý nghĩa là con người


10
đang ở trạng thái hoạt động. Nhu cầu có mối quan hệ chặt chẽ với tính tích
cực, nó chính là nguồn gốc, là động lực của tính tích cực”.Xem xét tính tích
cực trong mối quan hệ chặt chẽ giữa trạng thái hoạt động của con người với
thái độ cải tạo thế giới của họ. Các tác giả L.M.Ackhanghenxki, R.Minle
(Đức)… cho rằng, khơng nên xem xét tính tích cực chỉ là trạng thái hoạt động
cũng như không nên tách rời mặt bên trong của tính tích cực với mặt bên
ngồi của nó hoặc là sự phát triển tính tích cực chỉ xem xét bằng các đặc trưng
số lượng và chất lượng của con người. Tính tích cực cịn thể hiện ở sự nỗ lực,
sự quyết tâm của chủ thể trong quá trình tương tác với đối tượng để đạt được

mục đích đã đặt ra với chất lượng cao.
Từ những quan điểm trên chúng tơi xác định:
- Tính tích cực là thái độ cải tạo, biến đổi của chủ thể đối với thế giới
xung quanh, là phẩm chất quan trọng của nhân cách.
- Tính tích cực gắn liền với hoạt động, mang tính chủ động của chủ thể,
đối lập với bị động.
- Động cơ, nhu cầu, hứng thú hoạt động chính là nguồn gốc bên trong
của tính tích cực, là động lực thúc đẩy con người hoạt động.
- Tính tích cực là sự cố gắng, nỗ lực, vượt khó của chủ thể để đạt được
mục đích đã đề ra. Đây cũng là nội hàm của khái niệm công cụ để chúng tôi
nghiên cứu tính tích cực nhận thức của con người trong đó có tính tích cực
nhận thức của trẻ mẫu giáo.
b. Tích cực nhận thức
* Khái niệm về tính tích cực nhận thức.
Tính tích cực nhận thức cũng là một khái niệm được nhiều tác giả đề cập,
nghiên cứu và phân tích. Để làm rõ khái niệm này ta cần xem xét cả về nội hàm
cũng như những biểu hiện của nó. Tác giả I.F.Kharlơmơv cho rằng, tính tích cực
nhận thức là trạng thái hoạt động của học sinh đặc trưng bởi nguyện vọng học
tập, nỗ lực trí tuệ và nghị lực trong quá trình nắm vững tri thức. Ở đây tác giả đã
đặt tính tích cực nhận thức trong hoạt động học tập và phân tích dựa trên biểu
hiện về nhu cầu, ý chí của chủ thể nhận thức để xem xét khái niệm tính


11
tích cực nhận thức cũng như biểu hiện của nó. Tính tích cực nhận thức là một
phẩm chất của nhân cách, một thuộc tính của q trình nhận thức, giúp con
người thực hiện các nhiệm vụ nhận thức với kết quả cao. I.I.Samơva xem tính
tích cực nhận thức như mục đích hoạt động, phương tiện và kết quả của hoạt
động. Trên thực tế mục đích của việc học tập khơng phải chỉ là nắm tri thức, kỹ
năng, kỹ xảo mà là hình thành những phẩm chất nhân cách. Theo tác giả, một

trong những phẩm chất đó chính là tính tích cực nhận thức, được biểu hiện

ở tính định hướng, tính bền vững của hứng thú nhận thức, sự cố gắng tìm tịi
phương thức hiệu quả để nắm vững kiến thức và phương pháp hành động, tập
trung chú ý để đạt được mục đích học tập. Tính tích cực nhận thức là thái độ
cải tạo của chủ thể đối với khách thể, thông qua sự huy động ở mức độ cao
các chức năng tâm lý, trong đó có tính độc lập và tư duy sáng tạo của chủ thể.
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Bảo thì tính tích cực nhận thức là thái độ cải
tạo của chủ thể đối với khách thể thông qua sự huy động ở mức độ cao các chức
năng tâm lý nhằm giải quyết những vấn đề học tập - nhận thức, nó vừa là mục
đích hoạt động, vừa là phương tiện, vừa là điều kiện để đạt mục đích. Ở đây tác
giả đã xem xét nội hàm của khái niệm nhận thức dưới góc độ thái độ của hoạt
động học tập. Khi các chức năng tâm lý được vận dụng cao nhất để giải quyết
vấn đề học tập thì tính tích cực nhận thức thể hiện rõ nhất, cao nhất.

Theo tác giả Nguyễn Kỳ, tính tích cực nhận thức là sự ham muốn hoạt
động nhận thức của chủ thể. Chính chủ thể tạo nên biểu hiện bên trong và bên
ngồi, chính lịng ham muốn hiểu biết hình thành nên động cơ nhận thức. Ở
đây tác giả muốn nhấn mạnh nhu cầu, động cơ… là những yếu tố tâm lý tạo
nên động lực thúc đẩy và lôi cuốn học sinh vào các q trình học tập tích cực.
Theo tác giả Thái Duy Tuyên, tính tích cực nhận thức biểu hiện sự nỗ
lực của chủ thể khi tương tác với đối tượng trong quá trình học tập, nghiên
cứu, thể hiện ở sự hoạt động nỗ lực của trí tuệ, sự huy động mức độ cao các
chức năng tâm lý (như hứng thú, chú ý, ý chí…) nhằm đạt được mục đích đặt
ra với chất lượng cao.


12
Tóm lại, tính tích cực nhận thức của trẻ đều chứa đựng tính quy luật nhất
định trong sự phát triển của trẻ. Tính hiệu quả của sự phát triển ấy được xác định

không chỉ bằng tốc độ chiếm lĩnh nội dung tri thức mà còn bằng cả những kĩ
năng sử dụng các phương thức nhất định khi giải quyết nhiệm vụ đã đặt ra trong
hoạt động của chúng. Giáo viên mầm non cần biết được các cấp độ tính tích cực
nhận thức của trẻ để từ đó xác định mục tiêu và lựa chọn nội dung cũng như các
phương tiện thực hiện nhằm đạt được mục tiêu giáo dục đã đặt ra.

* Tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo.
Các nhà tâm lý học Xô Viết như V.X.Mukhina, I.F.Kharlômôv… chỉ ra
rằng, lứa tuổi mẫu giáo đã có nhu cầu được người khác thừa nhận, mong
muốn được người khác ủng hộ và công nhận. Nhu cầu được người khác thừa
nhận của trẻ mẫu giáo chính là thành tố, là một hình thức biểu hiện tự nhiên
quan trọng của tính tích cực, là điều kiện cần thiết cho nhân cách phát triển
bình thường. Cho nên, việc giáo dục và phát triển tính tích cực có thể bắt đầu
ngay từ lứa tuổi mẫu giáo.
Theo nghiên cứu của A.A.Liubinxkaia, lứa tuổi mẫu giáo đã xuất hiện tính
tích cực ở bình diện cao nhất đó là tính tích cực của hoạt động trí tuệ (tính tích
cực nhận thức). “Trẻ em hồn tồn có khả năng hoạt động trí tuệ, nó biết suy
nghĩ về những điều mắt thấy, tai nghe, biết giải đáp các câu đố, biết sáng tác cốt
truyện và kể chuyện theo trí tưởng tượng của mình”. Trẻ thường hay hỏi mọi
người xung quanh về những điều chưa biết, tranh luận cùng với họ… Việc nghe
và kể bằng ngôn ngữ sáng tạo ấy đã trở thành hình thức đặc thù trong hoạt động
trí tuệ của trẻ mẫu giáo. Có rất nhiều nhà nghiên cứu quan tâm đến khái niệm
tính tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo. Trong Từ điển sư phạm bách khoa tồn
thư Xơ Viết có đoạn: “Có thể phân biệt được những nét đặc trưng của sự phát
triển trí tuệ… đó là thái độ tích cực đối với thế giới sự vật, hiện tượng xung
quanh, sự ham muốn vượt ra ngồi phạm vi những gì đã biết, sự mong mỏi mở
rộng phạm vi hiểu biết và sử dụng chúng một cách sáng tạo trong lý luận và thực
tiễn. Tính tích cực có mối quan hệ chặt chẽ với óc quan sát, với