Vai Trò Của Gia Đình Với Xây Dựng Lối Sống.docx

ĐẠIHỌCQUỐCGIAHÀNỘI
TRƢỜNGĐẠIHỌCKHOAHỌCXÃHỘIVÀNHÂNVĂN
-----------------------------------

ĐẶNGTHỊNGA

VAITRỊCỦAGIAĐÌNHVỚIXÂYDỰNGLỐISỐNGCỦ
ACONNGƢỜIVIỆTNAMHIỆNNAY

LUẬNVĂNTHẠCSĨTRIẾTHỌC

HàNội-2015


ĐẠIHỌC QUỐCGIAHÀNỘI
TRƢỜNGĐẠIHỌCKHOAHỌCXÃHỘIVÀNHÂNVĂN
-----------------------------------

ĐẶNGTHỊNGA

VAITRỊCỦAGIAĐÌNHVỚIXÂYDỰNGLỐISỐNGCỦ
ACONNGƢỜIVIỆTNAMHIỆNNAY

LUẬNVĂN THẠCSĨTRIẾTHỌC

Chunngành:Triếthọc
Mãsố:60.22.03.01

Ngƣờihƣớngdẫnkhoahọc:TS.DƣơngVănDun

HàNội-2015

LỜICAMĐOAN
Tơixincamđoanđâylàcơngtrìnhnghiêncứucủariêngtơi,dướisựhướngdẫn
củaTS.DươngVănDun.Cácsốliệuđượcsửdụngtrongluậnvănl à trungt h ự c,có
nguồng ốc,xuấtx ứr õ ràng.Nhữngkếtquảtrìnhb à y trongluậnvănchưatừngđượccơ
ngbốtrongbấtcứcơngtrìnhnàokhác.

Tácgiảluậnvăn


MỤC LỤC

MỞĐẦU...........................................................................................................1
CHƢƠNG1:LỐISỐNGVÀVAITRỊCỦAGIAĐÌNHTRONGXÂYDỰNG
LỐISỐNGCỦACONNGƢỜIVIỆTNAMHIỆNNAY..................................8
1.1. LỐISỐNGVÀXÂYDỰNGLỐISỐNGCỦACONNGƯỜIVIỆTNAMH
IỆNNAY........................................................................................................8
1.1.1. Lốisống............................................................................................8
1.1.2. XâydựnglốisốngcủaconngườiViệtNamhiệnnay………….18
1.2. GIAĐÌNHVIỆTNAMVÀVAITRỊC ỦAGIAĐÌNHTRONGXÂYDỰN
GLỐISỐNG CỦA CON
NGƯỜIVIỆTNAMHIỆNNAY..361.2.1.GiađìnhViệtNamhiệnnay........36
1.2.2.Vaitrịc ủagiađìnhtronggiáod ụ clốisốngcủaconngườiViệtN a m hiệnn
ay...........................................................................................................444
Tiểukếtchương1.........................................................................................544
CHƢƠNG2:VAITRỊCỦAGIAĐÌNHVỚIXÂYDỰNGLỐISỐNGCỦAC
ONNGƢỜIVIỆTNAMHIỆNNAYTHỰCTRẠNGVÀGIẢIPHÁP.......555
2.1. THỰCTRẠNGVAITRỊCỦAGIAĐÌNHTRONGXÂYDỰNGLỐISỐN
GCỦACONNGƯỜIVIỆTNAMHIỆN NAY.............................................555

2.1.1. Nhữngkếtquảđạtđược..................................................................555
2.1.2NhữnghạnchếcủagiađìnhtrongxâydựnglốisốngcủaconngườiViệtNam
hiệnnay..................................................................................................833
2.2. NHỮNGGIẢIPHÁPNÂNGCAOVAITRỊCỦAGIAĐÌNHTRONGXÂY
DỰNGLỐISỐNGCỦACONNGƯỜIVIỆTNAMHIỆNNAY....................922


2.2.1. Nângcaonhậnthứctồnxãhộivềvaitrịcủagiađìnhtrongxâydựnglốis
ốngconngườiViệtNamhiệnnay...............................................................922
2.2.2. Pháttriểnkinhtế,nângcaomứcsốngcủacácgiađìnhlà
điềukiệnquantrọngđểxây d ựngconngườimớic ó l ốihànhxửphùhợpvớitựnh
iên,vớigiađìnhvàxã hộivàlốitiêudùngvănminh.....................9797
2.2.3Nângcaochấtlượnggiáodụcgiađìnhnhằmpháthuyvaitrịcủanótrong
xâydựnglối sốngcủaconngườiViệtNamhiệnnay1011
Tiểukếtchương2.......................................................................................1066
KẾTLUẬN..............................................................................................10707D
ANHMỤCTÀILIỆUTHAM KHẢO...............................................10909


DANHMỤCCHỮCÁIVIẾTTẮT.
STT

Chữviếttắt

Ngunnghĩa

1.

CNH–HĐH

Cơngnghiệphóa, hiệnđạihóa

2.

CNXH

Chủnghĩaxãhội

3.

XHCN

Xãhộichủnghĩa

DANHMỤCSƠĐỒ,BIỂUĐỒ
Biểuđồ2.1:Cơcấulaođộngcóviệc
làmtheokhuvựckinhtếnăm2014.61Biểuđồ2.2:CơcấunềnkinhtếViệtNamnăm2
014.................................................................................................................62
Bảng:2.1:Tốcđộtăngtổngsảnphẩmtrongnướcnhữngnămgầnđây....................63


MỞĐẦU
1. Lýdochọnđềtài
Giađìnhlàtếbàocủaxãhội,làmộtthiếtchếcơbảntrongcơcấutổchứcxãh
ội.S ựổnđịnhvà pháttriểncủagiađìnhcóvị trí,vaitrịhếtsứcquantrọngđốivớisựổn
địnhvàpháttriểncủaxãhội.Giađìnhkhơngchỉlànơiduytrìnịigiống,màcịnlàchỗd
ựatinhthầnhếtsứcquantrọngchomỗithànhviên.Giađìnhcáinơinidưỡngconngư
ời,làmơitrườnggiáodụcvàhồnthiệnnhâncáchcủamỗicánhân,nhắcnhởcácthành
viêntơntrọngkỷluậtlaođộng,tạodựngkỹnăngsốngchocác thànhviên.Dovậy,giáo
dụctronggiađìnhlàrấtquantrọng,thơngquagiađìnhmàlốisốngcủamỗiconngườiđ

ượcđịnhhình cụthểtrongxãhội.
Lốisốnglàmộthìnhthứcbiểuhiệncủavănhóa.Nóiđếnlốisốnglànóiđếncảk
híacạnhvănminhnhânloạivàtruyềnthốngcủamộtdântộcvànó chịusựquyđịnhcủa
phươngthứcsảnxuấtxãhộivàtồnbộnhữngđiềukiệnsốngcủaconngười.Lốisốngcủ
aconngườiViệtNamđượchìnhthànhd o điềukiệnđịalý,kinhtế,chínhtrị,trướchếtlà
tâmlývàvănhóadântộcViệtNam.Dovậy,lốisốngcủangườiViệtNamlàsựhóathân
củacácđặcđ i ể mtruyềnthốngdânt ộcmangnhữngnétriêngbảnsắccủaconngườiv
àvănhóaViệtNam.
Giađìnhlàmơitrườngvănhóađầutiên,nơimàmỗicánhânkhichàođờivàqt
rìnhpháttriển,liêntụcđượctiếpnhậnnhữngtìnhcảmtốtđẹptừc á c thànhviênkhác.
Giađìnhgiáodụccácthànhviênthơngquacácmốiquanh ệđặcbiệt.Đólàquanh ệruộtt
hịtgiữamẹ,con,quanhệhuyếtthốnggiữac h a , con,tìnhcảmcủaanhchịemruột,củ
abốmẹ,ơngbà.Qtrìnhxãhộihóac á nhânb ắtđầut ừkhic á c thànhviênx á c đ ị nhvị
t r í , vait r ị củamìnhtrongcácmốiquanhệấy.Giađìnhthơngquatháiđộ,tâmlý,tìnhcả
mvàmốiliênhệthườngxun,bềnbỉđãtruyềnthụchomỗicánhânnhữngkhnmẫu

1


vàchuẩnmựcxãhộiđểứngxửđúngtronggiađìnhvàngồixãhội.Quamốiquanhệđặc
biệt,tháiđộ,tìnhcảmtâmlýgiađìnhtừngbướcuốnnắnnhữnghànhvilệchlạc,ngănc
hặnnhữnghànhvitráivớichuẩnmựcxãhộiởtừngthànhviên.Việcgiáodụcvàhìnhth
ànhlốisốngcủaconngườithơngquagiađìnhcótínhchấtđặtnềnmóng,mangtínhtruy
ềnthốnggiaphong,thựchiệnbướcđ i đầutiên.Giađìnhl à x uấtphátđ i ể mvà n ềntảng
củagiáod ụcconngười,làtrườnghọcđầutiêncủaconngười.Dovậy,việcpháthuytầ
mquantrọngcủagiađìnhtrongviệchìnhthànhlốisốngmangnétđặctrưngcủaconng
ườiViệtNam“vừahồng, vừachun”hiệnnaylàhếtsứccầnthiết.
Ởnướcta,cơngcuộcđổimớidoĐảngCộngsảnViệtNamkhởixướngv à lãnhđ
ạol à mộtsựnghiệpcáchmạngt ol ớn,sâu s ắcvàtoàndiệnnhằmmụct i ê u x â y dựngx
ãh ội“dângiàu,nướcmạnh,dânc h ủ,cơngbằng,vănminh”,vữngbướcđilênchủnghĩ

axãhội.Đặctrưngquantrọngnhấtcủaqtrìnhđổimớilàsựchuyểnđổitừnềnkinhtếk
ếhoạchhốtậptrungsangnềnkinhtếthịtrường,địnhhướngxãhộichủnghĩa.Qtrình
chuyểnđổivềkinht ếđãlàmbiếnđổimạnhmẽvà tồndiệncáclĩnhvựccủađờisốn
gxãhội.l àm thayđổibộmặtxãhộivànhiềuthiếtchếcơsở.Làtếbàocủaxãhội,giađìn
hViệtNamcũngchịuảnhhưởngrấtlớntừqtrìnhchuyểnđổiấy.Trướch ết,cơsởvàđ
iềukiệnkinhtếcủagiađìnhvàxãhộithayđổivàngàycàngđượcnângcao. S ựsơiđộn
gcủakinhtếthịtrườngđã khơidậ ynhữngt i ềmnăngtiềmẩncủacácgiađình,khaithá
cvàpháthuycóhiệuquảsứcsángtạot o lớncủac á c giađìnhtrênnhiềulĩnhvựckhácnh
au,t ạođiềukiệnđểg i a đìnhđónggóptíchcựcvàosựổnđịnhvàpháttriểnchungcủađất
nước.
Nhưngkinhtếthịtrườngvớinhữngmặttráicủanócũngtácđộngtiêucựcđếngia
đình.Hệluỵcủacơchếcạnhtranhtrongkinhtếthịtrườnglànạnthấtnghiệp,thiếuviệcl
àm,sự“vạnnăng”củađồngtiềnvàgiatăngcáctệnạnx ã hội,…
đãkhiếnchogiađìnhcónhữngxáotrộntrongviệcthựchiệncác


chứcnăngcủamình.Phânhốgiàunghèocũngtạonênnhữnggiađìnhyếuthế;sựhối
hảcủacơngviệckhiếncácthànhviêntronggiađìnhdànhítthờigianchonhauhơndẫn
đếníthiểuvàchiasẻvớinhaudẫntớidễxungđột,t h ậmchílàđổvỡ.
Dođó,xâydựngmộtlốisốngtíchcựclànhucầukháchquanvàucầuấyđặtra
vấnđềnângcaovaitrịcủagiađìnhtronggiáodụclốisốngtíchcựcchomỗiconngườiVi
ệtNamhiệnnay càngtrởnênbứcthiết.
GiađìnhViệtNamhiệnnaycầnxâydựngdựatrênsựkếthừacácyếutốcủagia
đìnhtruyền
thốngvàtiếpnhậncóchọnlọccácgiátrịcốtlõicủagiađìnhhiệnđại.Đ ể c ó t h ểlàmđượ
cđ i ề u đ ó , cầnphảicủngcốthiếtchếgiađình,điềukiệnkháchquanđểxãhộihóac á nh
ântronggiađình,t h i ế tlậpmạnglướigiữagiađình,nhàtrường,xãhộitrongviệcgiáod
ụcđểhìnhthànhlốisốngtốtđẹpchomỗicánhân.
Vớinhậnthứcđ ó , tơichọn:“Vaitrịcủagiađìnhvớixâydựngl ốisốngcủacon
ngườiViệtNamhiệnnay”làmđềtàinghiêncứucholuậnvăntốtnghiệpcủamình.

2. Tổngquantìnhhình nghiêncứu
Vấnđề giađìnhvớ ixâydựngl ốisốngcủaconngườiViệtNam hiệnnay,từlâ
uđãđượccácnhàGiáodục,Tâmlýhọc,Xãhộihọcnghiêncứutiêubiểulàcơngtrìnhc
ủat ậpthểtácgiảXơViết“Lốisốngxãhộichủnghĩa’’,trongcơngtrìnhnàycáctácgi
ảđãđềcậpđếnnhiềukháiniệmlốisống,nộidungvàbảnchấtcủalốisốngxãhộichủng
hĩa,cơsởkinhtếchínhtrịcủalốisống.
Trongnhữngnăm80ởnướctacũngđãxuấthiệnnhữngcơngtrìnhđềc ậ p đếnv
ấnđềlíluậnvềlốisốngnhưtácgiảHàXnTrườngvớibàibáo:“Từngbướcxâydựng
nềnvănhóamới”,tácgiảVũKhiêuvới“Lốisốnglàgì?”,PhongChâuvàNguyễnTrọ
ngThụ:“Vềlốisốngcủachúngta”vànhững


vấnđềvềlốisốngcũngđượctácgiảLêHoatrìnhbàytrong“Bànvềlốisốngv à nếpsống
x ã hộichủnghĩa”.Đâyc ũ n g lànghiêncứulíluận,đưar a h ệ thốngc á c kháiniệm,c á
c mặtnghiêncứuv ề lốisốngở ViệtN a m theomơhìnhx ã hộichủnghĩathờibaocấp(tr
ướcn ă m 1986).TácgiảHuỳnhKháiVinhcũngcócơngtrìnhnghiêncứucủamình:“ M
ộtsốvấnđềv ề lốisống,đạođức,chuẩnmực
giátrịxãhội”.Trongcuốnsáchnày,tácgiảđưaraphạmt r ù lốisốngrấtsâusắc.Trongs
ựtácđộngcủacácnhântốchínhtrị,kinhtế,xãhộivàxuhướngchuyểnđổilốisốngởnư
ớctatronggiaiđoạncơngnghiệphóa,hiệnđạihóa,thìtácgiảTrầnĐộ(chủbiên),Nxb
Vănhóa(năm1985),cũngđềcậpđến:“Bànvềlốisốngvànếpsốngxãhộichủnghĩa”.
Trongđó,phầnthứnhấtcủacuốnsáchbànvềnếpsốngvàlốisốngxãhộichủnghĩa.Phầ
nthứ

hai,cáctácgiảtậptrungbànvềcácgiảiphápxâydựnglốisống,

nếpsốngxãhộichủnghĩa.
Trongcáccơngtrìnhnêutrên,cáctácgiảđãđềcậpđếnvấnđềcơsởlíluậnnghiên
cứulốisốngtheocácquanđiểmkhácnhauvàmớitrênbìnhdiệnl í thuyết,phươngpháp
luậnnghiêncứuvềlốisống,xâydựngvềlốisốngmớix ã hộichủnghĩa.

VấnđềgiađìnhViệtNamđãnhậnđượcsựquantâmcủachủtịchHồChíMin
hvàĐảngCộngsảnViệtNam.TrongcácđạihộiĐảngđềucómộtphầnnóivềgiađình.
Đạih ộiđạibi ểutồnquốclầnt h ứI X ĐảngCộngsảnViệtNamnhấnmạnh:“Nêucaot
ráchnhiệmcủagiađìnhtrongviệcxâydựngv à bồidưỡngcácthànhviêncủamìnhcól
ốisốngvănhóa,làmchogiađìnhthựcsựlàtổấmcủamỗingườivàlàtếbàolànhmạnhc
ủaxãhội”.
Trongnhữngnămgầnđây,ởnướctađãcómộtsố cơngtrìnhnghiêncứuliênq
uanđếngiađình:“Giađìnhvàvấnđềgiáodụcgiađình”doGSLêThi(chủbiên)NxbK
HXH,
(HàNội,năm1994);“ GiađìnhViệtNamvớic h ứ c năngxãhộihóa”củaTSLêNgọcV
ăn- NxbGiáodục,(HàNội,năm


1996);“VaitrịgiađìnhtrongsựhìnhthànhnhâncáchconngườiViệtNam”c ủ a GSL
êThi(chủbiên)-NxbPhụnữ,(HàNội, năm1997).
Trongcáct ư liệunày,c á c t á c giảđãcungc ấ p chocácbậcc h a mẹnhữnghiể
ubiếtvềgiađình,trangbịnhữngkiếnthứckhoahọcđểnidạyconcáithànhnhữngc
ơngdântốtcóíchchoxãhộivớinhữngnộidungchămsócgiađìnhhếtsứccơbản:Đức,
trí, thể,mỹvà laođộng.
Dướigócđộchunngành,cómộtsốluậnvăn,luậnánnghiêncứucácvấnđềGia
đình,Phụnữ;GiađìnhGiáodụcgiađình,LuậnánT.scủaĐặngThịLinh:“VấnđềphụnữtronggiađìnhViệtN
amhiệnnayThựctrạngvàgiảipháp”(HàNội,năm1997);LuậnánT.ScủaNghiêmSỹLiêm“Vai
trịcủaGiađìnhViệtNamhiệnnaytrongviệcgiáodụcthếhệtrẻởnướctahiệnnay”(Hà
Nội,năm2001);LuậnánTScủaDươngThịMinh“GiađìnhViệtN a m vaitrịngườip
hụnữhiệnnay”(HàNội,năm2003)
Cáccơngtrìnhnàygópphầnlàmrõthêmvềmặtlýluậncũngnhưthựctiễnvaitrị
củagiađìnhtrongviệchìnhthànhnhâncáchcủaconngười.Tuynhiên,căncứvàosựp
háttriểncủathờiđạihiệnnaythìvaitrịcủagiađìnhtrongxâydựnglốisốngcủaconngư
ờiViệtNamhiệnnaylàmộtvấnđềmới,chưacócáccơngtrìnhchunsâunghiêncứum
ặcdùđâylàmộttrongnhữngyếutốquantrọngtạonênsựvănminhvàpháttriểncủaxãhộ

i.
3. Mụcđíchvànhiệmvụnghiêncứu
- Mụcđích:Trêncơsởphântíchvaitrịvàthựctrạngthựchiệnvaitrịc ủagiađìn
hViệtNamt r o n g x â y d ựnglốisốngconngườiViệtNamtrongnhữngnămđổimới,lu
ậnvănđềxuấtmộtsốgiảiphápnhằmpháthuytốthơnn ữavaitrịcủagiađìnhtronghoạt
độngnày.
-Nhiệmvụ:baogồm:


+Làmrõmộtsốvấnđềlýluậnchungvềlốisống,vaitrịgiáodụclốisốngcủagia
đìnhtronghìnhthànhlốisốngcủaconngườiViệtNam


+Nêulênt h ựctrạngvaitrịcủagiađìnhtronggiáodụclốisốngcủaconngườiVi
ệtNamnhữngnămđổimớivừaqua.
+Đềxuấtmộtsốgiảiphápđểpháthuyvaitrịcủagiađìnhtrongxâydựnglốisốn
gcủaconngườiViệtNamhiệnnay.
4. Cơsởlýluậnvàphƣơngphápnghiêncứu
- CơsởlýluậncủaluậnvănlàchủnghĩaMácLênin,tưtưởngHồChíMinh,quanđiểmcủaĐảngvàchínhsáchcủaNhànướcvềgiađì
nh,giađìnhvớixâydựnglốisốngcủaconngườiViệtNamhiệnnay.
- Phươngphápnghiêncứusửdụngtrongluậnvăn:phươngphápluậnchunglà
ChủnghĩaduyvậtbiệnchứngvàChủnghỉduyvậtlịchsử.Ngồira,cịnsửdụngtổnghợ
pcácphươngphápkhácnhư:phântích,tổnghợp,lơgic,s o sánh,điềutraxãhộihọc,…
5. Đốitƣợngvàphạmvi
- Đốitượng:vaitrịcủagiađìnhtrongxâydựnglốisốngcủaconngườiViệtNam
hiệnnay.
- Phạmvinghiêncứu:xemxétmộtsốphươngdiệnvềvaitrịcủagiađìnhtrong
xâydựnglốisốngcủaconngườiviệtNamtrongthờikỳđổimới.
6. Đónggópmớicholuậnvăn
- KháiqtvaitrịcủagiađìnhtrongxâydựnglốisốngcủaconngườiViệtnamh

iệnnay.
- Đềxuấtnhữnggiảiphápcótínhkhảthi,gópphầnnângcaohiệuquảtrongviệc
xâyd ựnglốisốngcủaconngườiViệtNamtronggiaiđ o ạ n đổimới.
7. Ýnghĩalýluậnvàthựctiễncủaluậnvăn
- Luậnvăngópphầnlàmrõmộtsốvấnđềvềmặtlíluậngiađìnhvớixây dựngl
ốisốngcủaconngườiViệtNam.


- Luậnvăncóthểlàmtàiliệuthamkhảochonhữngaiquantâmtớivấnđềnày.
8. Kếtcấucủaluậnvăn
Ngồiphầnmởđầu,kếtluậnvàdanhmụctàiliệuthamkhảo,luậnvănđượckếtc
ấuthành2chương4tiết.


CHƢƠNG1:LỐISỐNGVÀVAITRỊCỦAGIAĐÌNHTRONGXÂYDỰNG
LỐISỐNGCỦACONNGƢỜIVIỆTNAMHIỆNNAY
1.1. LỐISỐNGVÀXÂYDỰNGLỐISỐNGCỦACONNGƢỜIVIỆTNAMH
IỆNNAY
1.1.1. Lốisống
1.1.1.1. .1.Kháiniệm
Lốisốnglàphạmtrùbaoqtmộtbìnhdiệnrộnglớncủaconngườivàx ã hội.Do
đó,cónhiềungànhkhoahọcnghiêncứuvớinhiềucáchtiếpcậnkhácnhaunhư:triếth
ọc,xãhộihọc,kinhtếchínhtrịhọc,vănhốhọc....Mộttrongnhữngngườiđầutiênsửdụ
ngthuậtngữ“lốisống”nhưmộtkháiniệmkhoahọclàmộthọcgiảngườiĐứcMaxWeber(1864- 1920).
Đếnnay,mặcd ù đ ã c ó nhiềutácgiả,nhiềutàiliệuđ ề c ậpđếnkháin i ệmlốisố
ngnhưngvẫnchưacómộtđịnhnghĩathốngnhấtvềvấnđềnày.
C.MácvàPh.Ăngghentrong
tácphẩm“HệtưtưởngĐức”cóviết:“Khơngnênnghiêncứuphươngthứcsảnxuấtấyđơ
nthuầntheokhíacạnhnólàsựtáisảnxuấtrasựtồntạithểxáccủacánhân.Màhơnthế,nó
làmộtphươngthứchoạtđộngnhấtđịnhcủanhữngcánhânấy,mộthìnhthứcnhấtđịnhc

ủahoạtđộngsốngcủahọ,mộtphươngthứcsinhsốngcủahọ”.[34,tr.30].
Nhưvậy,C.Mác
đãkhẳngđịnh,sảnxuấtlàyếutốquyếtđịnhsựtồntạic ủacánhânvàphươngthứcsảnxu
ấtlàhìnhthứchoạtđộngcơbảncủaconngười,làphươngthứcsinhsốngcủaconngười,
làmặtcơbảncủalốisống.TheoC . Mác,lốisốngchínhlàphươngt h ứ c,làdạnghoạtđ
ộngcủaconngười,nó chịus ựquyếtđịnhcủaphươngthứcsảnxuất.Tuych ịus ựquyết
địnhcủaphươngthứcsảnxuất,nhưnglốisốngkhơngphảilàsảnphẩmthụđộngcủalự
clượngsảnxuất,quanhệsảnxuấtvànhữngđiềukiệnsốngkhác.Bởil ẽ,phạmvi c ủalối
sốngrộnghơnphươngt h ứ csảnxuất.Ngoàinhững


hoạtđộngvậtchất,conngườicịncóhoạtđộngchínhtrị,xãhội,nghệthuật,...Dovậy,ph
ạmvicủalốisốngtươngứngvớihìnhtháikinhtế-xãhội.
Hìnhtháikinht ếx ã hộigắnvớihoạtđộngmọimặtc ủac o n ngườinhưngnólàmộthiệnthựckháchqua
n,độ clậpvớiýthứcvà tìnhcảmconngười.Trongkhiđó,l ố isốngphảnánhh o ạtđộn
gchủthể,baogồm:nhậnt h ức,tìnhcảm,đ ộn gc ơ, hànhvi,ứngxử,thểchếxã hội...và
cảnhữngmốiliênhệgiữachúng.Nhiềumặtcủalốisốngcótínhchấtđộclậptươngđối
sovớisựpháttriểncủacơsởhạtầngxãhội.Lốisốngcủaconngườilàkếtquảhoạtđộng
v à t ổchứcc ủaconngườitrongqtrìnhthíchnghiv à b i ếnđ ổ ihồncảnhsốngmàco
nngườivừalàsảnphẩmcủahồncảnh,vừalàchủthểsángtạorahồncảnhsốngcủachí
nhnó.Lốisốnglàbiểuhiệncủacáixãhộitrongcáicánhân,
chonênnócótínhlinhhoạtvà cơđộngcao.
Cóthểnói,“lốisốnglàsựkhúcxạhìnhtháikinhtếxãhộitrongnhậnthức,tìnhcảm,tháiđộvàhoạtđộngxãhội,tổchứcđờisốngvàsinhho
ạtcánhâncủaconngười”[52,tr.28].C.Mácchorằng,ởnhữnghìnhtháikinhtếx ã hộikhácnhau,sẽcólốisốngkhácnhau.Đặcbiệt,trongnhữnghìnhtháikinhtếxãhộicógiaicấp,nhấtlàcóđốikhánggiaicấpthìlốisốngmangtínhgiaicấp.
Theotừngcáchtiếpcậnlốisốngtrênphươngdiệnphươngthứchoạtđộngvàtổ
ngthểnhữngquanhệkinhtế,chínhtrị,vănhố,xãhộicủanhữngc á nhântrongmộthìn
htháikinhtếx ã hội,TS.Rútkêvichchorằng:“Lốisốnglàmộttổngthể,mộthệthốngnhữngđặcđiể
mchủyếunóilênhoạtđộngcủacácdân
tộc,cácgiaicấp,cácnhómxãhội,cáccánhântrongnhữngđiềukiệncủamộthìnhtháik
inht ếxãhộinhấtđ ị nh”[53,tr.45].CịnG.Glezermanchorằng:“Lốisốnglàtổnghồnhữn

gnétcơbản,nóilênđặcđi ể mcủahoạtđộngsốngcủaxãhội,cáccánhântrongmộthìn
htháikinhtế-x ã hộinhấtđịnh”[52,tr18].


Dựavàophạmtrùhìnhtháikinhtếxãhội,mộtphạmtrùbaoqttấtc ảnhữngđiềukiệnv à nhữngnhântốquyếtđịnhlốisố
ng,đ ể xácđịnhn ộidunglốisống,TStriếthọcV.I.Tơnxtưkhơcóđịnhnghĩa:“Lốisống
lànhữnghìnhthứccốđịnh,điểnhìnhcủahọatđộngsốngcánhânvàtậpđồncủaconn
gười;nhữnghìnhthứcấynóilênđặcđiểmvềsựgiaotiếp,hànhvivànếpnghĩcủahọtr
ongcáclĩnhvực laođộng,hoạtđộngxã hội- chínht rị,sinhhoạtvàgiảitrí”[53,tr1718].
Cùngvớiquanđiểmxemxétlốisốnglàmộtphươngthứchoạtđộng,I.V.Bext
ugiepchorằng:“Lốisốngđượckiếngiảinhưmộtphươngthứchoạtđộngsốngcủaco
nngười,thìđiềuhợpl ý làlấycáchoạtđộngsốngquantrọngnhấtlàmnềntảngchocơc
ấucủalốisống,cáclĩnhvựcđótađềubiếtl à: laođộng,sinhhoạt,hoạtđộngchínhtrịxãhộivàvănhốxãhội”[Tríchdẫn18,tr.19].Ởgócđộkhác,M.N.Rutkêvichcịnkhẳn
gđịnh,lốisốngchịus ựquyếtđịnhc ủaphươngt hứ csảnxuất,kháini ệm“lốisống”vàk
háin i ệ m“phươngthứcsảnxuất”liênhệchặtchẽvớinhau.Ơngviết:“Lốisốnglàmộtt
rongnhữngkháiniệmc ơ bảncủachủnghĩaduyvậtlịchs ử,nó liênquanchặtchẽvớim
ộtkháini ệmcóýnghĩamấ uchốtđốivớinólàphươngthứcsảnxuấtcủacảivậtchất”[5
3,tr12].Theohướngnày,Z.Dunốpkhẳngđịnh“lốisốngtrướchếtlànhữngđiềukiệnt
rongđóconngườitựtáisảnxuấtvềmặtsinhh ọccũngnhưm ặ tx ã hội.Đólàtồnbộ nh
ữnghìnht h ứchànhvihàngngày,ổnđị nh vàđ i ể nhìnhcủaconngười”[Tríchdẫn52,t
r.19].Địnhnghĩanàychothấylốisốngchịusựquyđịnhcủađiềukiệnvậtchất,mànóc
hínhlànềntảngđểthỏamãnnhucầuvậtchấtvàtinhthầncủaconngườivàx ã hội.Ở Việ
tNam,cũngc ó nhữngđịnhnghĩakhácnhauvềlốisống,“lốisống”làmộtdanhtừghép.
Lốil à lềlối,t h ểthức,kiểucách,phươngt h ứ c.Sốngl à sinhhoạt,làquá trìnhho ạtđộ
ngsinhvậtcủaconngườiv à xãh ội.Hiệnnay,nhiềut ừđiểnViệtvàViệtHánđãvàđanglưuhànhchỉđề cập


kháin i ệm“lốisốnggiảnd ị”l à m v í dụminhh o ạchot ừ“lối”v à “nếpsống”khiđ
ềcậpkháin i ệm“sống”.Cótácg i ả chorằng,từlốisốngv à n ếpsốnglàkếtq u ảcủaviệct
ạot ừtrongngônn g ữtiếngViệtv à l à cáchdùngthuậtngữkhácnhauđểdịchmộtthuậtn

gữnướcngồi(Nga).Và“Sáchcổ,sáchchữHán,sáchchữNơmkhơngcóhaithuậtng
ữnày.Trongthờikỳcậnđạivàhiệnđại(saucáchmạngthángTám)đãbắtđầuhìnhth
ànhkháiniệmv ềcáchthức,lềlối,nềnếpcủaconngườitrongsựsống.Cáckháiniệmtr
ênc ó thểmượndịchhoặcphỏngtheotừnướcngồi”[21,tr.21].Hiệnnaykháin i ệml
ốisốngđư ợ ctiếpcậndướinhiềugócđộkhácnhau:tr i ếthọc,xãhộihọc,tâmlýhọc....
TrongcácvănkiệncủaĐảngcộngsảnViệtNam,kháiniệm“lốisống”đượcđềc
ậplầnđầutiênởĐạihộiĐạibiểutồnquốclầnthứIVcủaĐảng.Vàtiếptụcđượcs ửdụn
gtrongcáckỳđạih ộitiếptheo.TrongNghịquyếtHộinghịlầnthứNăm,Banchấphàn
hTrungươngĐảngkhốVIIIđãnhấnmạnh:“Tệsùngbáinước ngồi,coithườngnh
ữnggiát r ịvănhốdânt ộ c,chạytheolốisốngthựcdụng...Nghiêmtrọnghơnlàsựsuyt
hốivềđạođức,lốisốngởmộtbộphậnkhơngnhỏcánbộ,đảngviêntrongđócócảcánb
ộcóc h ức,cóquyền”[10,tr.4647].Cóthểnói,chưabaogiờlốisốngđượcĐảngt a quantâmsâusắcnhưhiệnnay.Thá
ng7năm2004,Hộinghịlầnthứmười,B a n chấphànhTrungươngĐảngkhốIXhọpt
ổngkết,đánhgiátìnhhình5n ă m thựchiệnNghịquyếtnăm,BanchấphànhĐảngkhó
aVIII,Đảngtađã1 7 lầnđềcậpđếnkháiniệmlốisống.
Nhậnthứct ầmquantrọngcủavấnđềlốisống,các đềtàinghiêncứuc ấpNhàn
ướccũngbắtđầutậptrungnghiêncứuvấnđềnày.Mớiđây,quanđ i ể mcủac á c nhàkh
oah ọcthuộcđềtàic ấpNhàn ư ớ cKX.0613đượcnêutrongBáoc á o tổngk ếtchươngtrìnhK X -06(19911995)cũngđưar a quanniệm:“Lốisống,trongchừngmựcnhấtđịnh,làcáchứngxửcủ
aconngười


cụthể,nhữngđiềukiện,hồncảnhcụthểcủamơitrườngsống.Mơitrườngl à cáikhác
hquanquyđịnh,làđiềukiệnkháchquantrựctiếptácđộngvàảnhhưởngđ ế nl ốisốngc
ủaconngười,lốisốngcủacácnhómxãh ộivàcộngđồngdâncư”[48,tr.12].Địnhnghĩa
n à y t i ế pc ậnlốisốngnhưmộtphươngt h ứchoạtđộngt h ựccủaconngườitrongmột
môit r ư ờ ngnh ấtđịnh.Vàl ốisốngtuybịquyđịnhkháchquanbởimơitrườngsốngnhư
ngkhitrởthànhvănhóa,lốisốngcùngvớitruyềnthốngvănhóacảibiếnmơitrườngtựn
hiênsaochophùhợpvớihệthốngnhucầusốngcủaconngười.Dovậy,ởđịnhnghĩan à y
nócóưuđiểmlàlàmsángrõmốiquanhệbiệnchứnggiữalốisốngvàmơitrường.
TrêncơsởtiếpcậnquanđiểmcủachủnghĩaMácLêninvềlốisống,GSVũKhiêutrongt á c p h ẩ m “VănhoáV i ệ tNam,x ã h ộivàc o n n

gười”đãquanniệmlốisốngtheonghĩarộng:“Lốisốnglàphạmtrùxãhộikháiqttồ
nbộhoạtđộngcủacácdântộc,cácgiaicấp,nhómxãhội,cáccánhântrongđiềukiệnc
ủamộthìnhtháikinhtếxãhộinhấtđịnhvàbiểuhiệntrênc á c lĩnhvựccủađờisống:tronglaođộngvàhưởngt
hụ,trongquanhệgiữangườivớingười,trongsinhhoạttinhthầnvàvănhố”[26,
tr.514].
Xétlốisốnggắnliềnvớihoạtđộngsốngcủaconngườivàvớimộthìnhtháikinhtế
x ã hội,GSThanhLêquanniệm:“Lốis ốnglàm ộth ệthốngnhữngnétcănbảnnóilênh
oạtđộngcủacácdântộc,cácgiaicấp,cáctậpđồnxãhội,cáccánhântrongnhữngđiề
ukiệncủamộthìnhtháikinhtếxãhộinhấtđịnh”[31,tr.24].Ởgócđộxemxéttổnghồcácmặtcơbản,khắchoạnhữn
gđặcđiểmcánhân,tậpthể,giaicấpvàcộngđồng,GS.TSNguyễnVănHunchorằn
g:“Lốisốnglàtổhợpcácmơhình,cáchthứcvàphongtháisốngcủaconngườithểhiệ
ntrongmọiphươngthứccũngnhưlĩnhvựchoạtđộng,từsảnxuất,tiêudùngđếntháiđ
ộhànhvi,cáchtưduy,lốiứngxử


giữaconngườivớiconngười,giữachủthểvớiđốitượng,giữađiềukiệnvớiphươngtịê
nvàmụcđíchsống”[24,tr29].
GS.TSĐỗH u y k h ẳngđịnh:“Lốisốnglàtổnghồnhữngd ạnghoạtđộngsống
điểnhìnhcủaconngườitrongđiềukiệntựnhiênvàxãhộinhấtđịnh”[23,tr353].Cùng
vớiquanđ i ể mnày,TSNguyễnViếtChứctrongquyển:“Xâydựngtưtưởngđạođức,
lốisốngvănhốởthủđơHàNộitrongthờik ỳđẩymạnhcơngnghiệphố,hiệnđạihốđ
ấ t nước”đãđịnhnghĩa:“Lốisốnglàtổnghồnhữngdạnghoạtđộngsốngđiểnhìnhvàt
ươngđốiổnđịnhcủaconngườiđượcvậnhànhtheomộtbảnggiátrịxãhộinàođó,tron
gs ựthốngnhấtvớicácđiềukiệncủamộthìnhtháikinhtế-xãhộinhấtđịnh”[ 8 , tr.6667].
GS.TSHuỳnhKháiVinhtrongbài“Kếthừavàpháttriểnnếpsốngthanhlịchcủ
angườiHàNộitrongthờikỳcơngnghiệphố,hiệnđạihốđấtnước”cũngchorằng:L
ốisốnglàmộtkháiniệmcótínhđồngbộvàtổnghợp.Nóbaogồmcácmốiquanhệkhác
nhaucủaconngười,kểcảđặctrưngsinhhoạtcủah ọtrongnhữngđiềuk i ệncủamộthìn
htháikinhtếx ã hộinhấtđịnh.Nhưvậy,điểmgiốngnhaucơbảncủacáctácgiảkhiđịnhnghĩavềlối
sốnglàởchỗ,chorằnglốisốngbaogồmtấtcảcáclĩnhvựchoạtđộngsốngc ơ bảncủaco

nngười,từlaođộng,sinhhoạt,hoạtđộngxãhội-chínhtrịvàgiảitrí.
Từđó,chúngtacóthểkháiqtvềlốisốngởnhữngđặctrưngcơbảns a u đây:
+Thứnhất,nóiđếnlốisốnglànóiđếntổnghồcáchoạtđộngsốngổnđịnhcủaco
nngườigắnliềnvớidântộc,giaicấp,nhómxãhộivàcáccánhântrongcộngđồng.Vìvậ
ycóthểphânloạilốisốngtheobacấpđộ:lốisốngcủadântộc,
lốisốngcủagiaicấp(nhómxãhội), lốisốngcủacánhân.