Sử dụng trò chơi truyền hình để củng cố hoạt động học tập tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường thpt

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TỈNH NAM ĐỊNH
TRƯỜNG
THPT
C NGHĨA
HƯNG
(TÊN
CƠ QUAN,
ĐƠN
VỊ CHỦ
QUẢN)

(TÊN CƠ QUAN ÁP DỤNG SÁNG KIẾN)

BÁO CÁO SÁNG KIẾN
(Tên sáng kiến)

BÁO CÁO SÁNG KIẾN
Tác giả:...................................................................

SỬ DỤNG TRÒ CHƠI TRUYỀN HÌNH ĐỂ CỦNG CỐ HOẠT ĐỘNG HỌC
Trình
chun
TẬP TÍCH
CỰCđộ
CỦA
HỌCmơn:...........................................
SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ

Chức vụ:.................................................................
Ở TRƯỜNG THPT
Nơi công tác:...................................................................

Lịch sử (07)/THPT

THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Họ và tên: Nguyễn Thị Nga
Trình độ chun mơn: Cử nhân
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THPT C Nghĩa Hưng

Nam Định, ngày 27 tháng 8 năm 2020


THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: “Sử dụng trị chơi truyền hình để củng cố hoạt động học tập
tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THPT”
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Lịch sử (07)/THPT
3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ ngày 20 tháng 9 năm 2019 đến ngày 25 tháng
6 năm 2020
4.Tác giả
Họ và tên: Nguyễn Thị Nga.
Năm sinh: 1984.
Nơi thường trú: TDP 2 – Thị trấn Rạng Đông – Nghĩa Hưng – Nam Định.
Trình độ chun mơn: Cử nhân lịch sử.
Chức vụ công tác: Giáo viên dạy Lịch sử
Nơi làm việc: Trường THPT C Nghĩa Hưng.
Điện thoại: 0977.827.372.
Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100%
6. Đơn vị áp dụng sáng kiến
Tên đơn vị: Trường THPT C Nghĩa Hưng
Địa chỉ: : Khu Đơng Bình thị trấn Rạng Đơng huyện Nghĩa Hưng tỉnh Nam Định.

MỤC LỤC

Trang

I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN ………………………... 1
1.Cơ sở lí luận ……………………………………………………………………1
2. Cơ sở thực tiễn ………………………………………………………………... 1
II. MƠ TẢ GIẢI PHÁP …………………………………………………………. 3
1. Mơ tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến………………………………….3
1.1.Ưu điểm của công tác dạy và học tại trường THPT C Nghĩa Hưng.4
1.2.Hạn chế của công tác dạy và học tại trường THPT C Nghĩa Hưng..4
2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến…………………………………………5
2.1. Một số khái niệm………………………………………………………5
2.2.Vai trị của lịch sử và môn học Lịch sử………………………………..7
2.3. Các quốc gia trên thế giới đều coi trọng môn Lịch sử……………..11
2.4. Một số trị chơi truyền hình có thể sử dụng ………………………..13
2.4.1. Trị chơi “ Đừng để tiền rơi” ……………………………….14
2.4.2. Trò chơi “ Ai là triệu phú”………………………………….15
2.4.3. Trò chơi “ Nhanh như chớp”…………………………… …16
2.4.4. Vai trị, ý nghĩa của trị chơi truyền hình ………………….17
2.4.5. u cầu khi sử dụng trị chơi truyền hình …………………20
3. Thực nghiệm sư phạm ……………………………………………………….22
3.1. Mục đích thực nghiệm ………………………………………….. ….22
3.2. Đối tượng thực nghiệm ……………………………………………...22
3.3. Minh chứng về hiệu quả của sáng kiến……………………………..25
4. Kết luận ……………………………………………………………………….26
III. HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI ………………………………...27
1.Hiệu quả về kinh tế ……………………………………………………………27

2. Hiệu quả về xã hôi …………………………………………………………...27
3. Khả năng áp dụng và nhân rộng …………………………………………….28


4. Kiến nghị và đề xuất ………………………………………………………….28
IV: CAM KẾT ………………………………………………………………….29
PHỤ LỤC


1
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN.
1.Cơ sở lí luận
1.1. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ
thông.
Tháng 12/2018, Bộ giáo dục và Đào tạo đã công bố Chương trình giáo dục
phổ thơng mới, chỉ ra những khác biệt chủ yếu của chương trình giáo dục mới so
với chương trình hiện hành, cụ thể như sau: Chương trình GDPT hiện hành được
xây dựng theo định hướng nội dung, nặng về truyền thụ kiến thức, chưa chú trọng
giúp học sinh vận dụng kiến thức học được vào thực tiễn. Vì vậy, học sinh phải học
và ghi nhớ rất nhiều nhưng khả năng vận dụng vào đời sống rất hạn chế. Do đó,
Chương trình GDPT mới được xây dựng theo mơ hình phát triển năng lực, thơng
qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các phương pháp tích cực hóa
hoạt động của người học, giúp học sinh hình thành và phát triển những phẩm chất,
năng lực mà nhà trường và xã hội kỳ vọng. Với bộ môn Lịch sử THPT, cần chú
trọng vận dụng các phương pháp giáo dục tích cực, nhấn mạnh việc sử dụng các
phương tiện dạy học, đa dạng hóa hình thức dạy học và đánh giá kết quả giáo dục
nhằm hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực ở học sinh. Đây là một trong
những nhiệm vụ cấp bách cần thực hiện nhằm nâng cao hoạt động học tập và giảng
dạy của học sinh và giáo viên.

1.2. Đặc điểm, mục tiêu của môn học Lịch sử ở trường THPT.
Lịch sử cấp THPT là một môn học bắt buộc, được dạy học ở cả 3 lớp (10,
11, 12), là môn học tiếp nối môn Lịch sử ở cấp THCS, đồng thời góp phần quan
trọng cho học sinh trong định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Tuy nhiên, nội
dung tri thức lịch sử rất phong phú, đặc biệt là với lớp 12, các nội dung, sự kiện lại
có mối quan hệ mật thiết, chằng chéo và phức tạp, cùng với “ tính q khứ” gây
khó khăn trong việc giảng dạy. Nếu không sử dụng các phương pháp dạy học tích


2
cực, không củng cố kiến thức học sinh rất dễ qn, nhàm chán và khơng cịn niềm
u thích với bộ mơn.
1.3 u cầu phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học Lịch sử
Lứa tuổi THPT là giai đoạn quan trọng nhất trong việc phát triển trí tuệ. Do
cơ thể các em đã hoàn thiện, đặc biệt là hệ thần kinh phát triển mạnh tạo điều kiện
cho sự phát triển năng lực trí tuệ. Cảm giác và tri giác của các em đạt đến mức độ
của người lớn. Quá trình quan sát gắn liền với tư duy và ngôn ngữ, khả năng quan
sát một phẩm chất cá nhân cũng bắt đầu phát triển ở các em. Việc sử dụng trị chơi
truyền hình để củng cố hoạt động học tập tích cực hồn tồn phù hợp với lứa tuổi
bởi những lí do sau:
Thứ nhất: các trị chơi truyền hình trên lớp là “ sân chơi” thú vị giúp các em
khẳng định bản thân, có tâm lí tự hào khi tham gia chương trình thực tế.
Thứ hai: ở lứa tuổi THPT, các em khơng thỏa mãn với vai trị của một thính
giả thụ động trên lớp, các em cũng khơng hứng thú với việc ghi chép những gì giáo
viên đọc cho. Các em thích chờ đợi vào các hoạt động làm quen với tài liệu mới,
mang tính chất hoạt động của tư duy, mang tính độc lập, mà chỉ khi đó các em mới
có cơ hội thể hiện sự tích cực của mình. Các trị chơi truyền hình có thể đáp ứng
những điều kiện trên, các em được trải nghiệm, “ học mà chơi”, “ chơi mà học”.
Thứ ba: cách dạy và phong thái giao tiếp của người lớn, của thầy cô giáo dạy
môn học là sức “hút mạnh” mạnh, gây tình cảm, hứng thú, “ thích học” của học

sinh. Những trị chơi truyền hình với những “ bài tốn”, “ thử thách” tăng dần, kịch
tính, hấp dẫn, giúp học sinh chứng tỏ năng lực, cùng với sự nỗ lực của thầy cơnhững người hóa thân thành người dẫn chương trình với phong thái tự tin, khả năng
giao tiếp tốt sẽ là tấm gương cho các em noi theo, tạo sự hứng thú cho học sinh
trong quá trình học tập.
2. Cơ sở thực tiễn
Dạy học là một quá trình dưới sự hoạt động tổ chức, điều khiển của người


3
giáo viên, cịn người học tự giác, tích cực, chủ động biết tự tổ chức điều khiển hoạt
động học tập của mình.
Đặc thù học tập mơn lịch sử của bậc trung học phổ thông là các em phải tiếp
cận với nhiều sự kiện lịch sử, với những vị anh hùng, những danh nhân lịch sử vĩ
đại không chỉ của dân tộc mà cả của thế giới từ cổ đến trung, từ cận đại đến hiện
đại . Khi học lịch sử thì yêu cầu các em phải nhớ sự kiện và hiểu nội dung bài học
một cách chính xác, đầy đủ. Vì thế bộ mơn Lịch sử khó gây được hứng thú học tập
ở các em.
Để học sinh tiếp thu nhanh, nhớ lâu, trong giảng dạy bộ môn lịch sử ở trường
THPT giáo viên phải phát huy được tính tích cực của học sinh. Muốn vậy, giáo
viên phải tạo được hứng thú học tập của các em, để các em dễ dàng tiếp thu kiến
thức mà khơng bị gị ép.
Trong nội dung bài học có tiểu mục có nội dung dễ nhận biết, nhưng có tiểu
mục có nội dung trừu tượng… khó nhận biết, mà để phát huy tính tư duy của học
sinh thì giáo viên là người hướng dẫn, giúp đỡ các em khai thác kiến thức, không
nên tự giải thích, thuyết trình kiến thức cho các em. Để làm được việc này thì nên
cho các em thảo luận nhóm , các nhóm đọc sách giáo khoa cùng bàn bạc - phân tích
- mổ xẻ - so sánh một nội dung ở tiểu mục giáo viên cho câu hỏi thảo luận rồi các
em đánh giá, nhận xét và đưa ra câu trả lời cho nội dung trong đó. Với tình huống
này các em trong nhóm sẽ tự giải quyết được vấn đề. Các em sẽ tự tin mạnh dạn,
thêm yêu mến bộ môn và ham học hỏi nhiều hơn. Các em cịn có được sự đồn kết

tương thân tương ái giúp đỡ nhau trong học tập theo hướng tích cực. Giáo viên hạn
chế được phương pháp diễn giải thuyết trình, mang tính áp đặt kiến thức.
Sử dụng các trị chơi nói chung, trị chơi truyền hình nói riêng trong dạy học
lịch sử đóng vai trị quan trọng.


4
II. MƠ TẢ GIẢI PHÁP
1.Mơ tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
1.1 Ưu điểm của công tác dạy và học tại trường THPT C Nghĩa Hưng
- Tình hình chung về giảng dạy môn lịch sử ở trường THPT C Nghĩa Hưng:
Đội ngũ giáo viên trẻ, khoẻ, nhiệt tình, tận tâm trong giảng dạy. Có những giáo
viên có kinh nghiệm nên thông qua công tác dự giờ, hội giảng đã đóng góp ý kiến
giúp cho bản thân rút nhiều kinh nghiệm quý báu để vận dụng khi lên lớp.
- Tình hình trường lớp, học sinh: Đa số học sinh chăm ngoan, lễ phép, vâng
lời thầy cơ, bên cạnh đó học sinh cũng được trang bị đầy đủ sách giáo khoa, các đồ
dùng dạy học trực quan…
- Nhà trường đã có thư viện và sách tham khảo để phục vụ cho việc dạy và
học của giáo viên và học sinh.
- Phụ huynh học sinh: Trong hai năm gần đây, được sự quan tâm, chung tay,
góp sức của các bậc phụ huynh, nhiều lớp học đã có thiết bị dạy học hiện đại như ti
vi kết nối internet, thuận tiện cho giáo viên và học sinh trong quá trình day – học.
1.2. Ưu điểm của công tác dạy và học tại trường THPT C Nghĩa Hưng
- Về phía giáo viên: Mặc dù Bộ giáo dục đã điều chỉnh chương trình giảng
dạy nhưng vẫn còn một số bài quá dàn trải dẫn đến tình trạng “quá tải” kiến thức
đối với cả giáo viên truyền thụ lẫn việc lĩnh hội kiến thức của học sinh. Giáo viên
phải dành nhiều thời gian nghiên cứu chắt lọc những kiến thức trọng tâm dể bài dạy
có hiệu quả.
- Về phía học sinh: Đối tượng học sinh thuộc miền hạ Nghĩa Hưng, nhiều
học sinh gia đình hồn cảnh khó khăn, nhiều học sinh có tư tưởng chỉ học để lấy

bằng tốt nghiệp, khơng có chí hướng học đại học, cao đẳng… ảnh hưởng rất lớn
đến việc học tập, trau dồi kiến thức.


5
Đa số các học sinh vẫn cịn thói quen học vẹt, khơng nắm sâu được kiến thức
vì vậy sẽ mau qn kiến thức cũ, hoặc có nhớ thì cũng khơng thực sự chính xác
các sự kiện lịch sử.
Từ thực trạng trên, trong quá trình giảng dạy tại trường THPT C Nghĩa
Hưng, tơi ln tìm tịi các biện pháp để kích thích sự ham học của các em nhằm
nâng cao chất lượng giảng dạy. Kết hợp với phương tiện dạy học ngày càng hiện
đại, một số lớp trong trường đã được các bậc phụ huynh đầu tư ti vi kết nối internet
cho các con. Tôi mạnh dạn đưa ra và áp dụng sáng kiến nhằm nâng cao chất lượng
giảng dạy đó là “Sử dụng trị chơi truyền hình để củng cố hoạt động học tập tích
cực của học sinh trong dạy học Lịch sử ở Trường THPT”
2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến
2.1. Một số khái niệm
Có nhiều định nghĩa khác nhau về “ trò chơi” và “ trị chơi truyền hình”.
Theo tác giả Hà Nhật Thăng- NXB Hà Nội, đưa ra khái niệm: “ Trò chơi là
hoạt động vui chơi mang một chủ đề, mang một nội dung nhất định và có những
quy định mà người tham gia phải tuân thủ”.
Theo từ điển tâm lí học: “ trị chơi là một loại hình hoạt động trong các tình
huống có điều kiện mà hoạt động đó hướng tới sự tái tạo và lĩnh hội kinh nghiệm
xã hội được ấn định trong các phương thức tồn tại của các hành động vật chất,
trong các đối tượng của khoa học và văn hóa. Qua trị chơi, với tư cách là dạng hoạt
động thực tiễn xã hội, các tiêu chuẩn của cuộc sống và hoạt động của con người
được tái tạo, việc tuân thủ các tiêu chuẩn đó đảm bảo việc nhận thức và lĩnh hội
hiện thực vật chất và xã hội đảm bảo sự phát triển trí tuệ, tình cảm và đạo đức của
nhân cách”.
Khái niệm “ truyền hình” theo Từ điển Tiếng Việt là quá trình truyền hình

ảnh, âm thanh bằng sóng điện vơ tuyến. Vậy hiểu thế nào về “trị chơi truyền
hình”?


6
Mỗi nhà nghiên cứu có những quan điểm riêng, nhưng theo tơi: Trị chơi
truyền hình là một sân chơi nhằm mục đích giải trí, giáo dục; có luật chơi, được cải
biến ít nhiều cho phù hợp với đặc trưng, chức năng của chương trình, được đưa lên
sóng truyền hình để khán giả theo dõi, giải trí. Theo đó, trị chơi trong dạy học
được chia thành năm loại cơ bản, bao gồm:
1. Trò chơi khởi động đầu giờ học, là loại trò chơi được tiến hành ở đầu giờ
học, nhằm tạo hứng thú cho người học trước khi vào bài mới.
2. Trò chơi sơ kết bài học, được sử dụng sau khi giáo viên dạy xong một bài
cụ thể, giúp học sinh củng cố kiến thức vừa được học.
3. Trò chơi sơ kết, tổng kết chương, phần nhằm giúp học sinh củng cố khối
lượng lớn kiến thức sau khi đã học xong một chương, phần trong chương trình học.
4. Trị chơi trong hoạt động ngoại khóa giúp học sinh giải trí là chủ yếu.
5. Trị chơi kiểm tra q trình tự học tại nhà của học sinh.
Trong năm loại trò chơi trên, tơi sử dụng trị chơi truyền hình giúp củng cố
kiến thức và hoạt động học tập tích cực của học sin, bao gồm: trò chơi sơ kết bài
học, trò chơi sơ kết, tổng kết một chương, phần lịch sử trên lớp và vận dụng trị
chơi truyền hình tạo thành các bài tập, các câu hỏi giúp học sinh củng cố kiến thức.
2.2. Vai trị của lịch sử và mơn học Lịch sử
Trước hết, cần thiết phải nói về ý nghĩa, vai trị của lịch sử và mơn học Lịch
sử. Theo đó, chúng ta đã đều biết giá trị của tri thức lịch sử.
Lịch sử là quá khứ, là nơi chứa đựng giá trị văn hóa, là nguồn dữ liệu để
tham chiếu kinh nghiệm cha ông vào sự phát triển hơm nay.
Đó là hồn cốt, truyền tải những giá trị truyền thống, mà nếu khơng có lịch sử
khơng thể hiểu được vị trí của hiện tại, với ý nghĩa đó thì nếu lịch sử cịn thì văn
hóa cịn, và văn hóa cịn thì dân tộc cịn.

7
Mặc dù chứa đựng nhiều sự kiện bi tráng nhưng bản thân Lịch sử khơng có
lỗi, bởi đó là sự vận hành khách quan, có những sự kiện oai hùng, nhưng cũng có
những bi thương, vì đó là khơng thể khác.
Lịch sử là sự trung thực của những sự thật khách quan và khơng ai có thể
chọn lịch sử, mà nhờ lịch sử nên con người và thời đại được định hình.
Bác Hồ của chúng ta đã chỉ rõ “Dân ta phải biết sử ta, cho tường gốc tích nước nhà
Việt Nam”.
Theo đó, “Sử ta dạy cho ta những chuyện vẻ vang của tổ tiên ta.
Dân tộc ta là con Rồng cháu Tiên, có nhiều người tài giỏi đánh Bắc dẹp Nam, yên
dân trị nước, tiếng để muôn đời”.
Lịch sử và cuộc sống là một quá trình phát triển biện chứng mà hôm nay
phải là sự kế thừa và phát triển của hôm qua và chuẩn bị cho hôm sau.
Về phương diện này, lịch sử là cả một kho tàng kinh nghiệm vô cùng phong
phú mà con người cần nhận thức để rút ra những bài học.
“Ôn cố tri tân” là một nhu cầu của con người đã trưởng thành và có ý thức được
cuộc sống và vận mệnh của mình, ln muốn vươn lên để nhận thức và cải tạo thế
giới.
Vì thế, có thể khẳng định rằng, có lịch sử mới có tương lai. Học lịch sử để
dạy các em biết, tổ tiên ông cha ta đã lập quốc, xây dựng, bảo vệ Tổ quốc như thế
nào, đặc biệt là trong thời đại ngày nay.
Do đấy, đối với chúng ta, nếu khơng quan tâm đến lịch sử là có tội với tổ tiên.
Theo đó, từ nhận thức dựng lại quá khứ tiến lên nhận thức bản chất của lịch
sử, để từ đó khám phá ra những đặc điểm và quy luật phát triển của lịch sử, cung
cấp những cơ sở khoa học để hoạch định con đường phát triển của mỗi quốc gia,
dân tộc cũng như của mỗi cộng đồng cư dân trên mọi lĩnh vực.
Lịch sử không diễn ra theo một con đường giản đơn và thẳng tắp mà thường gập
ghềnh, quanh co, phức tạp.

8
Vấn đề là liệu chúng ta có đủ bản lĩnh và trí tuệ để học một cách thực sự và nghiêm
túc tất cả các bài học lịch sử hay không thôi chứ bài học lịch sử nào cũng đều hết
sức quý giá.
Nếu như cả thế giới nghiêng mình trước sự lớn mạnh của Trung Quốc, Hàn
Quốc, Nhật Bản, thì khi đánh giá sức mạnh tổng hợp tạo nên, điều đầu tiên họ
khẳng định đó là sức mạnh của lịch sử đem lại, đó là giá trị gốc, tạo nên một cái
móng vững chắc, bền và dẻo như chiếc lị xo, tạo ra sự phát triển, tính bền vững của
quốc gia, dân tộc, đó là bài học đắt giá cho các dân tộc khác trong đó có Việt Nam.
Lịch sử là q trình phát triển khách quan của xã hội lồi người nói chung
cũng như của mỗi quốc gia, dân tộc.
Lịch sử như một dịng chảy khơng ngừng từ khi con người xuất hiện, phát
triển liên tục đến ngày nay và cả mai sau.
Sử học (nói rộng ra là Khoa học Lịch Sử) là một trong những ngành trí thức
sớm nhất của con người và ln giữ vai trị quan trọng trong đời sống xã hội, trong
kho tàng tri thức nhân loại cũng như trong mọi hoạt động của con người, trong
nhận thức thế giới và cải tạo thế giới.
Sử học đáp ứng một nhu cầu tự nhiên và ngày càng nâng cao của con người
vì ai cũng cần biết mình sinh ra từ đâu và quá khứ như thế nào.
Chúng ta khơng thể hình dung được sự tồn tại và phát triển của loài người
nếu như chúng ta bị tách rời khỏi quá khứ hoặc với cả một quá khứ mù mịt.
Nếu Lịch sử dân tộc ngừng chảy, hoặc chảy khơng mạnh, nó sẽ sinh ra một
thế hệ con người Việt Nam mới “vơ thức”.
Có thể nói đó như là những người máy, khơng có q hương, đất nước, gia
đình, dịng họ, khơng có sự u thương đùm bọc, chia sẻ, thêm vào đó là sẵn khơng
có sự tơn trọng, thích thì làm, khơng có trên có dưới, xem thường các đạo lý mà
trước hết là đạo làm người.

9
Những tri thức lịch sử trang bị cho chúng ta những kiến thức tinh hoa của
văn hóa nhân loại, của dân tộc để học hỏi, giao lưu, hội nhập.
Xu hướng tồn cầu hóa hiện nay đã làm cho các quốc gia dân tộc khơng phân
biệt thể chế chính trị xích lại gần nhau. Vì thế, muốn hội nhập phải nói rõ lịch sử
dân tộc mình cho thế giới hiểu đúng.
Đồng thời, nước ta là nước đang phát triển, cần phải học hỏi kinh nghiệm
của các nước khác.
Vì vậy, việc tìm hiểu lịch sử nước ngoài, nhất là lịch sử các nước láng giềng
trong khu vực, các nước lớn có quan hệ mật thiết với chúng ta để hiểu họ và học
hỏi tinh hoa văn hóa của họ là điều khơng thể thiếu.
Kiến thức lịch sử có tác dụng to lớn trong giáo dục các thế hệ người Việt
Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ truyền thống, bản sắc dân tộc để khơng bị hịa tan khi
hội nhập với thế giới, khu vực.
Lịch sử là bản thân những hoạt động xã hội loài người, dân tộc trên tất cả các
lĩnh vực với những biểu hiện muôn màu, muôn vẻ, mà nhờ đó con người có thể đúc
kết được các kinh nghiệm làm gương cho đời sau.
Những bài học kinh nghiệm của lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc còn có ý nghĩa
sâu sắc trong cơng cuộc phát triển đất nước hiện nay.
Vì vậy, muốn phát triển đất nước trong điều kiện hiện nay, phải hiểu sâu sắc
các bài học kinh nghiệm của quá khứ và phải biết sử dụng những hiểu biết về lịch
sử vào thực tiễn sinh động phong phú, đa dạng.
Xuyên suốt chiều dài lịch sử dân tộc đã cho thấy, Việt Nam là một nước nhỏ,
nghèo, lại ln bị nước lớn chèn ép tìm cách vừa dụ dỗ vừa đe dọa để thơn tính đất
nước.
Thực tế, lịch sử dựng nước và giữ nước cũng dạy cho chúng ta bài học là ở bất kỳ
hoàn cảnh nào, giải quyết nhiệm vụ gì thì yếu tố nhân dân và xây dựng khối đoàn
kết toàn dân cũng phải được coi trọng hàng đầu.

10
Đó là bài học đắt giá được rút ra từ lịch sử.
Có thể nhìn nhận một cách chân thực rằng, khơng biết Tốn có thể gặp khó
khăn khi cộng trừ tiền lương, quy chiếu ngoại tệ ra tiền Việt.
Nhưng nếu khơng biết lịch sử thì điều gì sẽ xảy ra khi con cái không biết cha
mẹ, ông bà tổ tiên, dịng họ mình là ai?
Cịn xét về giá trị hiện thực, thì lịch sử là những gì có thật đã xảy ra trong
quá khứ theo quy luật của tự nhiên. Cho nên lịch sử là những bài học vô giá đã
được rút ra từ hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước.
Mà để có được những bài học lịch sử vơ giá đó, biết bao xương máu và nước mắt
của dân tộc đã phải đánh đổi.
Vì thế, học và tìm hiểu về Lịch sử Việt Nam còn là để ghi nhớ biết ơn công
lao vĩ đại của bao thế hệ tiền nhân đã hi sinh xương máu để gìn giữ đất nước Việt
Nam cho thế hệ về sau.
Và quan trọng hơn bao giờ hết, lịch sử xác định nguồn gốc của một dân tộc,
qua đó chủ quyền quốc gia, biên giới lãnh thổ của một đất nước được xác lập, từ đó
khẳng định ví trí và vị thế của một quốc gia trên trường quốc tế.
Đối với giáo dục, dạy lịch sử còn là dạy làm Người, dạy cho thế hệ trẻ giữ
gìn phẩm giá, nhân cách con người, đồng thời góp phần quan trọng vào việc nâng
cao cái “phơng” văn hóa cho học sinh.
Học lịch sử cịn để biết giá trị của ngày hơm nay và từ đó biết ý nghĩa của
thành ngữ “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ người trồng cây”.
Con người xuất hiện từ khi nào thì khoa học lịch sử cũng ra đời từ đó, lịch sử
xã hội lồi người từ khi hình thành cho đến nay đã có biết bao đổi thay, có những
thứ đã vĩnh viễn biến mất hoàn toàn khỏi trái đất, song khoa học lịch sử thì vẫn
vậy, nó như cây cổ thụ ngày càng vươn cao, tán lá càng rộng.
Với tư cách là một môn khoa học, Lịch sử là một bộ môn nền tảng của khoa
học xã hội và nhân văn, là cơ sở quan trọng bậc nhất để trang bị một hệ thống kiến

11
thức về cội nguồn dân tộc, về các thành quả xây dựng và bảo vệ đất nước, về các
giá trị tiêu biểu của truyền thống, văn hóa dân tộc và nhân loại;
Để từ đó, bồi dưỡng các giá trị của truyền thống của dân tộc, nhất là chủ
nghĩa yêu nước, ý chí độc lập tự cường, tinh thần nhân ái..; từ đó xây dựng phẩm
chất và bản lĩnh con người Việt Nam.
Mơn học này có một vị trí, vai trị đặc biệt quan trọng trong việc giáo dục, hình
thành nhân cách, lòng yêu nước và sự hiểu biết, nhận thức về truyền thống dân tộc
của con người nói chung.
Lịch sử tạo niềm tin cho học sinh qua các bằng chứng chứng xác thực (khơng phải
bằng mệnh lệnh).
Ví như, tin vào vai trò của Đảng, của Bác, của nhân dân trong đấu tranh và
xây dựng; tin vào các quy luật sản xuất vật chất, đấu tranh.
Lịch sử cung cấp cho học sinh những kinh nghiệm quý báu về cách xử lý
tình huống thông minh của người xưa trong cuộc sống, nhất là trong đấu tranh bảo
vệ Tổ quốc.
Lịch sử giáo dục lịng u nước qua các tấm gương khắc phục khó khăn,
khơng ngại gian khổ, hy sinh, xả thân vì nước, thể hiện tinh thần “mình vì mọi
người”.
Qua đó học sinh ý thức được trách nhiệm của mình đối với xã hội, Tổ quốc.
Lịch sử là bộ môn khoa học, về mặt văn hóa nó gắn liền với hình hài đất nước, đó
là dịng sơng, bến nước, sân đình, cây đa, giếng nước, lũy tre làng, là gia đình, tổ
tiên.
Lịch sử nuôi dưỡng thế hệ con người Việt Nam, giáo dục góp phần hình thành cái
tâm, tính, cần cù, chăm chỉ, sáng tạo, yêu thương đùm lẫn nhau, gắn tình yêu gia
đình, làng xóm với q hương đất nước.
2.3. Các quốc gia trên thế giới đều coi trọng môn Lịch sử

12
Chính vì những ý nghĩa và vai trị của mơn học lịch sử là như vậy nên các
quốc gia trên thế giới đã rất coi trọng môn học này.
Các kết quả nghiên cứu cho biết, kinh nghiệm của nước ngoài có nhiều, và
rất nhiều nước ưu tiên cho mơn Sử (như Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Israel ...).
Thậm chí, ở trường phổ thông Israel hiện nay, Lịch sử được xếp ngang hàng
với các môn Văn học, môn Kinh thánh và học sinh phải thi.
Nhiều nước trên thế giới đã giành cho chương trình Lịch Sử một vị trí xứng
đáng, là một trong 5 môn học bắt buộc ở phổ thông vì họ quan niệm rằng “Sử học
là thầy dạy của cuộc sống”. Trong hệ thống giáo dục ở Mỹ và Canada, Lịch sử là
một trong những môn bắt buộc ở các cấp phổ thông và đại học cùng với các mơn
học khác như Tốn, tiếng Anh, Vật lý.
Là một mơn khoa học đặc thù nên môn Lịch sử phải dạy học bằng những
phương pháp đặc trưng của bộ môn, tạo nền tảng để phát triển phẩm chất và năng
lực con người Việt Nam, công dân của một quốc gia, hướng tới hình thành những
phẩm chất và năng lực của cơng dân toàn cầu.
Những tri thức lịch sử phải được trang bị một cách khách quan, tồn diện và
có hệ thống. Tri thức nền tảng là vấn đề căn cốt nhất mà con người Việt Nam cần
có trước khi bước vào cuộc sống.
Cùng với đó là nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, thay đổi cách dạy,
cách học và cách thi.
Thực tế cho thấy khi có sự phân tích đúng đắn về ý nghĩa của mơn Lịch sử
thì sẽ có một sự đòi hỏi cao đối với giáo viên dạy sử, ở đây sự thông tuệ về kiến
thức được đặt nên hàng đầu, cùng với đó là phương pháp giảng dạy thích hợp, tạo
sự hấp dẫn đối với học sinh.
Có một câu nói: “Thật vơ cùng may mắn cho ai học được cách học”.
Vì thế, trong cách dạy để đạt được cách học cho học sinh, người dạy sử phải
dạy cho học sinh các kiến thức, kỹ năng như của một nhà sử học.

13
Đó là dạy cách tìm thơng tin lịch sử, cách bóc tách sự kiện khách quan và
các quan điểm; cách nhìn nhận, đánh giá chủ quan của người khác về sự kiện sử;
Dạy cách hình thành, diễn đạt quan điểm của học sinh về sự kiện sử; dạy
cách tôn trọng quan điểm của người khác về cùng sự kiện sử.
Bởi lẽ, một cách hiểu đơn giản là, chỉ cần sau một giấc ngủ, chỉ ngày mai
thơi, tất cả những gì xảy ra hôm nay đã trở thành "lịch sử" và chúng ta cần "xử lý"
chúng như những "sự kiện sử".
Trong cách thi về Lịch sử cần thiết theo hướng nhằm kiểm tra sự hiểu biết
của học sinh về các sự kiện lịch sử chứ khơng phải nhằm kiểm tra trí nhớ, tránh đề
cập việc kiểm tra cho sinh về các con số khô khan.
Về mặt chuyên môn, nghiệp vụ, trong giảng dạy Lịch sử, người giáo viên
phải đóng vai trị quan trọng trong việc làm sống lại các sự kiện lịch sử.
Tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào những kiến thức trong sách giáo khoa thì khó có
thể tạo dựng lại khơng khí lịch sử cần thiết, thu hút các em đi sâu tìm hiểu, khám
phá quá khứ của dân tộc, của thế giới.
Cùng với việc truyền thụ kiến thức cơ bản, giáo viên cần có những phương
pháp nhằm giúp học sinh củng cố phần kiến thức sau mỗi bài, mỗi chương…
2.4. Một số trị chơi truyền hình có thể sử dụng để củng cố hoạt động học
tập tích cực của học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường THPT.
Hiện nay, do sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thơng, có nhiều
trị chơi truyền hình rất có hiệu quả cho việc học tập của học sinh chẳng hạn: trò
chơi “ Ai là triệu phú”, trò chơi “ Đường lên đỉnh Olympia”, trò chơi “ Đừng để
tiền rơi”, trò chơi “ Nhanh chư chớp”…Vấn đề là chọn trò chơi nào phù hợp với
đối tượng học sinh, với môn học… là điều giáo viên quan tâm nhất.
2.4.1. Trò chơi “ Đừng để tiền rơi”
Giới thiệu trò chơi


14

“ Đừng để quà rơi” xuất phát từ trò chơi “ Đừng để tiền rơi” của Đài truyền
hình Việt Nam trên kênh VTV3. Ở lứa tuổi THPT, học sinh không chỉ có nhu cầu
thể hiện mình , mà các em cịn mong muốn được mọi người cơng nhận khả năng,
năng lực của mình. Một phần quà nhỏ đến từ giáo viên sẽ là động lực để giúp các
em phấn đấu hơn, là sự ghi nhận thành quả học tập của các em. Do đó, thay vì giữ
ngun tên trị chơi truyền hình “ Đừng để tiền rơi”, tơi đổi tên thành “ Đừng để
quà rơi” nhằm đảm bảo tính giáo dục và phù hợp với lứa tuổi học sinh hơn. Với
hình thức câu hỏi trắc nghiệm gần gũi, cùng hiệu ứng bắt mắt, kịch tính, trị chơi “
Đừng để q rơi” sẽ giúp học sinh thay đổi bầu khơng khí lớp học trong quá trình
củng cố kiến thức đã học ở trên lớp. Việc học tập, củng cố kiến thức lịch sử khơng
cịn đơn thuần là hình thức kiểm tra độ tập trung, khả năng ghi nhớ, nắm chắc kiến
thức của học sinh, mà đó là khoảng thời gian tuyệt vời để các em “ học mà chơi,
chơi mà học”, các em được thể hiện bản thân, được giáo viên, các bạn trong lớp
công nhận khả năng, được khen thưởng, nhận những phần quà khi các em xứng
đáng. Nhờ đó, học sinh có ấn tượng tốt đẹp về giờ học lịch sử, khơng khí học tập
cũng thay đổi theo chiều hướng tích cực.
Cách thiết kế trị chơi
1. Tạo Background trị chơi “ Đừng để quà rơi” lồng thêm âm thanh tăng
phần hấp dẫn.
2. Sử dụng các hình Shape trang trí nền, câu hỏi, đáp án sao cho gần giống
với phiên bản gốc và “ bắt mắt”.
Trong đó, giáo viên cần chuẩn bị 4 hình ảnh biểu tượng của chương trình và
8 hình Shape chữ nhật cùng kích thước với biểu tượng chương trình. 4 hình chữ
nhật ghi đáp án, 4 hình chữ nhật ghi kết quả “ Rơi” với đáp án sai, “ Nhận quà” với
đáp án đúng.
3. Tạo hiệu ứng cho các câu trả lời và hộp quà.


15
Trò chơi được thiết kế với những kĩ thuật cơ bản: Animation hiệu ứng biến

mất, Trigger giúp hộp quà di chuyển đến vị trí đúng và Hyperlink giúp liên kết hộp
q với Slide có phần q của thầy cơ giáo.
Cách thức tổ chức
- Bước 1: Giáo viên đóng vai là người dẫn chương trình của trị chơi
- Bước 2: Giáo viên giới thiệu luật chơi cho học sinh
Học sinh tham gia bằng hình thức cá nhân – cả lớp. Ở mỗi thử thách các em
sẽ có một món quà. Cùng với nó là câu hỏi có bốn đáp án. Giáo viên có thể sử dụng
trị chơi cho hoạt động củng cố bài học, hoặc sơ kết, tổng kết chương.
Học sinh giơ tay phát biểu trả lời. Nếu trả lời đúng sẽ được nhận quà. Trả lời
sai phần quà sẽ bị rơi xuống. Để tăng phần kịch tính, giáo viên sẽ mở các đáp án sai
trước, đáp án đúng sau.
-Bước 3: Giáo viên nêu nội dung câu hỏi
-Bước 4: Học sinh phát biểu trả lời câu hỏi, giáo viên nhận xét, đánh giá.
2.4.2. Trò chơi “ Ai là triệu phú”
Giới thiệu trò chơi
Ai là triệu phú là phiên bản tiếng Việt của trị chơi truyền hình nổi tiếng đến
từ Vương quốc Liên hiệp Anh Who Wants to Be a Millionaire?. Chương trình
do Ban sản xuất các chương trình giải trí, Đài Truyền hình Việt Nam thực hiện,
phát sóng vào các tối thứ ba hàng tuần từ 4 tháng 1 năm 2005.
Từ 7 tháng 9 năm 2010 đến 28 tháng 6 năm 2011, Ai là triệu phú lên sóng phiên
bản có tên Ai là triệu phú - Ghế nóng với luật chơi mới. Sau khi xem xét phản hồi
của khán giả, chương trình quay trở lại phiên bản cũ từ ngày 5 tháng 7 năm 2011.
Luật chơi
Người chơi phải trả lời 15 câu hỏi với cấp độ từ dễ đến khó. Mỗi câu hỏi có
một mức tiền thưởng, tăng dần theo thứ tự. Có ba mốc quan trọng là câu số 5, câu
số 10 và câu số 15 (mốc "TRIỆU PHÚ"). Khi vượt qua các mốc này, họ chắc chắn


16
có được số tiền thưởng tương ứng của các câu hỏi đó. Khi áp dụng vào q trình

dạy – học, giáo viên có thể điều chỉnh tùy theo mục tiêu, bối cảnh lớp học, có thể
rust ngắn câu hỏi xuống 5 câu cho hoạt động củng cố bài học, không có sự giúp đỡ
thay vào đó là phần quà. Hoặc thay đổi tên goi, luật chơi linh hoạt.
Cách thiết kế
Bước 1: giáo viên cần chuẩn bị Background “ Ai là triệu phú”, những hình
Shape, hình ảnh trang trí câu hỏi, đáp án sao cho giống với phiên bản gốc nhất.
Kèm với nó là các âm thanh, nhạc điệu phù hợp.
Bước 2: Tạo âm thanh cho Background đầu tiên. Để tạo hứng thú cho học
sinh ngay từ cái nhìn đầu tiên, ngay ở phơng nền giới thiệu trị chơi, giáo viên nên
tạo âm thanh, nhạc hiệu “ Ai là triệu phú” nhằm giúp học sinh hứng thú hơn. Vào
Insert, chọn Audio, chọn âm thanh “ Nhạc hiệu Ai là triệu phú” đã tải.
Bước 3: Tạo âm thanh nhạc hiệu ứng cho câu hỏi, đáp án để tạo hiệu ứng cho
câu hỏi, đáp án. Giáo viên cần lưu ý, câu hỏi, đáp án đều viết trong Text Box thay
vì Shape. Nếu khơng tn thủ các hiệu ứng sẽ khơng thể hồn thành như mong
muốn. Giáo viên vào Insert, chọn Text box, điền câu hỏi, đáp án chèn vào các hình
Shape thích hợp. sau đó, giáo viên chọn hiệu ứng màu sắc khác biệt cho đáp án
đúng và sai.
2.4.3. Trò chơi “ Nhanh như chớp”
Giới thiệu trò chơi
Nhanh như chớp (viết tắt: NNC, tiếng Anh: Lightning Quiz Vietnam) là
một trị chơi truyền hình do Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh và Cơng ty
Đơng Tây Promotion phối hợp sản xuất, có bản quyền từ chương trình Pritsana
Fah Laep (tiếng Thái: ปริศนาฟ้ าแลบ, tiếng Anh: Lightning Quiz) của Thái Lan.
Các thí sinh đa số là những nghệ sĩ, khách mời nổi tiếng và họ sẽ vượt qua những
câu hỏi "mẹo" (đôi khi là kiến thức) vui nhộn để giành chiến thắng . Chương trình
bắt đầu phát sóng từ ngày 7 tháng 4 năm 2018, lúc 21 giờ thứ 7 hàng tuần