Luận án tiến sĩ quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục (emis) trong các cơ sở giáo dục đại học nghiên cứu trường hợp tại trường đại học dược hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
**********

PHẠM ĐÌNH THẮNG

QUẢN LÝ HỆ THỐNG THƠNG TIN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
(EMIS) TRONG CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TẠI TRƯỜNG
ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
MÃ SỐ

: 91. 40. 114

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. GS. TS. Nguyễn Hữu Châu
2. PGS.TS. Phạm Quang Trình

HÀ NỘI


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu riêng của cá nhân tôi, các số
liệu kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực theo thực tế
nghiên cứu, chưa từng được bất cứ tác giả nào khác nghiên cứu và công bố.
Tác giả luận án

Phạm Đình Thắng

I

LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin trân trọng cảm ơn sâu sắc nhất tới Ban Giám đốc Học Viện
Quản lý Giáo dục, đến GS.TS. Phạm Quang Trung, Giám đốc Học Viện Quản lý
Giáo dục và PGS. TS. Trần Hữu Hoan, Phó Giám đốc Học Viện Quản lý Giáo dục
cùng các Thầy Cô của Học Viện đã giúp đỡ và tạo điều kiện để tác giả hồn thành
chương trình đào tạo tiến sĩ và hoàn thành luận án.
Tác giả đặc biệt cảm ơn GS.TS. Nguyễn Hữu Châu và PGS.TS. Phạm
Quang Trình, người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tác giả
trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành
đến lãnh đạo và các thầy cơ giáo Phịng Đào tạo Sau Đại học và cảm ơn tập thể
lãnh đạo, các thầy, cô giáo Khoa Quản lý Giáo dục về sự giúp đỡ đóng góp nhiều ý
kiến hay cho tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu.
Tác giả xin bày tỏ lời cảm ơn tới Học Viện Quản lý Giáo dục và Trường
Đại học Dược Hà Nội, các thầy cô giáo và các bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ tác
giả trong quá trình thực hiện luận án.
Tác giả đặc biệt gửi lời tri ân đến gia đình, bạn bè và người thân đã
thường xuyên động viên, khích lệ và giúp đỡ tác giả trong suốt q trình cơng tác,
học tập và hồn thành luận án.

Tác giả luận án

Phạm Đình Thắng

II


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN............................................................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN.................................................................................................................................. ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................ vii
DANH MỤC CÁC BẢNG .......................................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ........................................................................................................ x
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ ........................................................................................................... xi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................................. 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 3
4. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................................................... 4
5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................................... 4
6. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................................. 4
8. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................................................... 5
9. Luận điểm bảo vệ ........................................................................................................................ 7
10. Đóng góp mới của luận án ....................................................................................................... 7
11. Cấu trúc của luận án................................................................................................................. 8
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ
GIÁO DỤC (EMIS) Ở CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC............................................................. 9
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................................ 9
1.1.1. Các nghiên cứu về hệ thống thông tin quản lý giáo dục .................................................. 9
1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục .................................. 13
1.2. Một số khái niệm cơ bản được sử dụng trong Đề tài luận án .......................................... 20
1.2.1. Hệ thống thông tin quản lý (MIS) ..................................................................................... 20
1.2.2. Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) .................................................................. 24
1.3. Hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong một cơ sở giáo dục đại học .......................... 36
1.3.1. EMIS trong một cơ sở giáo dục đại học ........................................................................... 36
1.3.2. Mục tiêu của EMIS đối với cơ sở giáo dục đại học ......................................................... 38
1.3.3. Những đặc trưng của EMIS trong một cơ sở giáo dục đại học .................................... 39
1.4. Quản lý EMIS trong các cơ sở giáo dục đại học ................................................................ 54
1.4.1. Vai trò và ý nghĩa của Quản lý EMIS trong các cơ sở giáo dục đại học.................... 54

1.4.2. Nội dung quản lý EMIS trong một cơ sở giáo dục đại học ........................................... 57
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý EMIS ở các cơ sở giáo dục đại học .................... 64

III


Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ GIÁO
DỤC (EMIS) TRONG CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC - NGHIÊN CỨU TRƯỜNG
HỢP TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI ................................................................... 67
2.1. Khái quát về Trường Đại học Dược Hà Nội....................................................................... 67
2.1.1. Sơ lược về sự phát triển của Trường Đại học Dược Hà Nội ......................................... 67
2.1.2. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ, giáo viên .................................................................... 70
2.1.3. Quy mô đào tạo ................................................................................................................... 71
2.1.4. Cơ sở vật chất và Công nghệ thông tin ............................................................................ 72
2.2. Những vấn đề chung về nghiên cứu thực trạng ................................................................. 73
2.2.1. Mục tiêu ................................................................................................................................ 73
2.2.2. Xây dựng công cụ khảo sát ................................................................................................ 74
2.2.3. Chọn mẫu khảo sát ............................................................................................................. 74
2.2.4. Tổ chức khảo sát ................................................................................................................. 75
2.2.5. Xử lý số liệu .......................................................................................................................... 75
2.2.6. Tiêu chí và thang đánh giá ................................................................................................. 75
2.3. Thực trạng hệ thống thông tin quản lý giáo dục tại trường Đại học Dược Hà Nội ...... 78
2.3.1. Thực trạng về việc thiết lập các nguồn dữ liệu và xác định các loại thông tin cần thiết
.......................................................................................................................................................... 78
2.3.2. Thực trạng việc xây dựng cơ sở dữ liệu của trường Đại học Dược Hà Nội ................ 82
2.3.3. Thực trạng về quy trình thu thập số liệu của trường Đại học Dược Hà Nội .............. 84
2.3.4. Thực trạng việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của thông tin cung cấp
bởi EMIS ........................................................................................................................................ 86
2.3.5. Thực trạng việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận của EMIS ở Trường Đại học
Dược Hà Nội .................................................................................................................................. 92

2.3.6. Thực trạng về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động của EMIS ở Trường
Đại học Dược Hà Nội .................................................................................................................... 96
2.4. Thực trạng quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục ở trường Đại học Dược Hà Nội
.......................................................................................................................................................... 98
2.4.1. Thực trạng quản lý việc thiết lập các nguồn dữ liệu và việc xác định các loại thông tin
cần thiết .......................................................................................................................................... 98
2.4.2. Thực trạng quản lý xây dựng cơ sở dữ liệu của trường Đại học Dược Hà Nội ........ 102
2.4.3. Thực trạng về quản lý quy trình thu thập số liệu của trường Đại học Dược Hà Nội
........................................................................................................................................................ 104
2.4.4. Thực trạng quản lý việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của các thông
tin của EMIS ................................................................................................................................ 106

IV


2.4.5. Thực trạng quản lý việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận trong EMIS của Trường
Đại học Dược Hà Nội .................................................................................................................. 112
2.4.6. Thực trạng về quản lý cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ hoạt động quản lý EMIS của
Trường Đại học Dược Hà Nội ................................................................................................... 115
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý EMIS ở trường Đại học Dược Hà Nội
........................................................................................................................................................ 128
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HỆ THỐNG THÔNG TIN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
(EMIS) TRONG CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC - NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP
TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI ........................................................................... 132
3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp.................................................................................. 132
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục trong trường đại học .................................... 132
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo chất lượng quản lý ....................................................................... 132
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thống nhất và đồng bộ ......................................................... 132
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp với thực tiễn nhà trường...................................... 133
3.1.5. Biện pháp phát triển quản lý HTTTQLGD phải thiết thực, phù hợp với điều kiện

nguồn lực tài chính của nhà trường.......................................................................................... 133
3.2. Biện pháp quản lý EMIS tại trường Đại học Dược Hà Nội ........................................... 134
3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của EMIS cho toàn thể
cán bộ, nhân viên trường Đại học Dược Hà Nội ..................................................................... 134
3.2.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu của EMIS của trường Đại
học Dược Hà Nội ......................................................................................................................... 137
3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí, bảng biểu của EMIS
của trường Đại học Dược Hà Nội.............................................................................................. 142
3.2.4. Biện pháp 4: Đưa vấn đề phát triển năng lực đội ngũ cán bộ chuyên trách quản lý
EMIS của trường Đại học Dược Hà Nội thành vấn đề ưu tiên trong chiến lược phát triển
cán bộ của trường đại học Dược Hà Nội .................................................................................. 145
3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường chỉ đạo việc bổ sung và hoàn thiện cơ sở vật chất và ứng
dụng khoa học công nghệ tiên tiến, hiện đại vào EMIS của trường Đại học Dược Hà Nội
........................................................................................................................................................ 148
3.2.6. Biện pháp 6: Tổ chức xây dựng ban hành các chính sách hỗ trợ để nâng cao hiệu quả
ứng dụng công nghệ thông tin của trường Đại học Dược Hà Nội ........................................ 157
3.3. Khảo nghiệm về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp được đề xuất ................. 161
3.3.1. Mục đich, nội dung, đối tượng, phương pháp khảo nghiệm ....................................... 161
3.3.2. Phương pháp đánh giá kết quả khảo nghiệm ............................................................... 162
3.3.3. Kết quả khảo nghiệm........................................................................................................ 162
3.4. Thử nghiệm biện pháp ........................................................................................................ 169

V


3.4.1. Mục đích thử nghiệm........................................................................................................ 170
3.4.2. Kế hoạch tổ chức thử nghiệm .......................................................................................... 170
3.4.3. Nội dung thử nghiệm ........................................................................................................ 170
3.4.4. Tiêu chí và thang đánh giá ............................................................................................... 171
3.4.5. Một số kết quả liên quan đến thử nghiệm ..................................................................... 172

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................................... 178
1. Kết luận .................................................................................................................................... 178
2. Khuyến nghị............................................................................................................................. 181
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................................... 184
PHỤ LỤC

VI


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CBGV

: Cán bộ giảng viên

CBQL

: Cán bộ quản lý

CNTT

: Công nghệ thông tin

CNTT & TT

: Công nghệ thông tin và truyển thông

ĐH

: Đại học

ĐNGV

: Đội ngũ giảng viên

GDĐT

: Giáo dục đào tạo

GV

: Giảng viên

ĐHDHN

: Đại học Dược Hà Nội

SV

: Sinh viên

HV

: Học viên

ICT

: Công nghệ thông tin và Truyền thông.
(Information and Communication Technology)

CSDL

: Cơ sở dữ liệu

SGK

: Sách giáo khoa

TTQL

: Thông tin quản lý

TTQLGD

: Thông tin quản lý giáo dục

HTTT

: Hệ thống thông tin

HTTTQL

: Hệ thống thông tin quản lý

HTTTQLGD

: Hệ thống thông tin quản lý giáo dục

KHCN

: Khoa học công nghệ

QLGD

: Quản lý giáo dục

MIS

: Hệ thống thông tin Quản lý
(Management Information System)

EMIS:

Hệ thống thông tin Quản lý giáo dục
(Education Management Information System)

VII


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Đánh giá của CBQL về mức độ thực hiện các hoạt động thiết lập các nguồn dữ liệu và
xác định các loại thông tin cần thiết................................................................................................ 78
Bảng 2.3. Đánh giá của SV về mức độ thực hiện các hoạt động thiết lập các nguồn dữ liệu và xác
định các loại thông tin cần thiết ...................................................................................................... 81
Bảng 2.4. Ý kiến của CBQL về nguồn thông tin chủ yếu được sử dụng để khai thác các loại
thông tin ........................................................................................................................................... 82
Bảng 2.5. Thực trạng về kết quả thực hiện quy trình thu thập số liệu của CBQL, CBGV và SV 84
Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL về việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của thông
tin cung cấp bởi EMIS .................................................................................................................... 87
Bảng 2.7. Đánh giá của CBGV về việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của thông

tin cung cấp bởi EMIS .................................................................................................................... 88
Bảng 2.8. Đánh giả của SV về việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của thơng tin
được cung cấp bởi EMIS ................................................................................................................ 91
Bảng 2.9. Đánh giả của CBQL về thực trạng việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận của EMIS92
Bảng 2.10. Đánh giả của CBGV về thực trạng việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận của EMIS
.......................................................................................................................................................... 94
Bảng 2.11. Đánh giả của SV về thực trạng việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận của EMIS .. 95
Bảng 2.12. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động của EMIS ở trường Đại học Dược Hà
Nội ................................................................................................................................................... 96
Bảng 2.13. Đánh giá của CBQL về quản lý các hoạt động để thiết lập các nguồn dữ liệu và xác
định các loại thông tin cần thiết ...................................................................................................... 98
Bảng 2.14. Đánh giá của CBQL, CBGV, SV về quản lý xây dựng cơ sở dữ liệu của EMIS .... 102
Bảng 2.15. Đánh giá của CBQL, CBGV và SV về kết quả quản lý quy trình thu thập số liệu . 104
Bảng 2.16. Đánh giá của CBQL về quản lý việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy
của các thơng tin ............................................................................................................................ 106
Bảng 2.17. Đánh giá của CBGV về quản lý việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy
của các thông tin ............................................................................................................................ 108
Bảng 2.18. Đánh giá của SV về quản lý việc xử lý số liệu và đánh giá độ chính xác, tin cậy của
các thông ........................................................................................................................................ 110
Bảng 2.19. Đánh giá của SV về thực trạng quản lý việc chia sẻ thông tin giữa các bộ phận trong
EMIS.............................................................................................................................................. 112
Bảng 2.20. Đánh giá của sinh viên về quản lý cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ quản lý EMIS của
trường hiện nay.............................................................................................................................. 115
Bảng 2.21. Đánh giá chung về Quản lý EMIS ở trường hiện nay của CBQL ............................ 123

VIII


Bảng 2.22. Đánh giá thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý EMIS ở trường Đại học Dược
Hà Nội............................................................................................................................................ 128

Bảng 3.1. Kết quả đánh giá của CBQL về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp...... 162
Bảng 3.2. Kết quả đánh giá của CBGV về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ...... 165
Bảng 3.3: Mức độ đáp ứng về trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS hiện tại ............ 172
Bảng 3.4: Ý kiến về mức độ cấp thiết phải bổ sung, hoàn thiện trang thiết bị tin học, các phần
mềm của EMIS hiện tại................................................................................................................. 173
Bảng 3.5: Ý kiến về các quy định, quy trình bổ sung, hồn thiện trang thiết bị tin học, các phần
mềm của EMIS được đề xuất ....................................................................................................... 173
Bảng 3.6: Ý kiến về công tác chỉ đạo của lãnh đạo nhà trường trong việc thực hiện bổ sung, hoàn
thiện trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS trong quá trình thử nghiệm ..................... 174
Bảng 3.7: Đánh giá về tuân thủ các quy định, quy trình bổ sung, hồn thiện trang thiết bị tin học,
các phần mềm của EMIS trong quá trình thử nghiệm ................................................................. 175
Bảng 3.8: Mức độ đáp ứng về trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS sau khi thử nghiệm
........................................................................................................................................................ 175
Bảng 3.9: So sánh mức độ đáp ứng về trang thiết bị tin học, các phần mềm của EMIS trước và
sau khi thử nghiệm ........................................................................................................................ 176

IX


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Đánh giá của CBQL về quản lý các hoạt động để thiết lập các nguồn dữ liệu
và xác định các loại thông tin cần thiết .......................................................... 99
Biểu đồ 2.2. Đánh giá của CBGV về quản lý các hoạt động để chỉ đạo việc thiết lập các
nguồn dữ liệu và xác định các loại thông tin cần thiết .................................. 100
Biểu đồ 2.3. Đánh giá của SV về quản lý các hoạt động để thiết lập các nguồn dữ liệu và
xác định các loại thông tin cần thiết ............................................................. 101
Biểu đồ 2.4. Tỷ lệ kết nối mạng LAN, Internet và sử dụng các phần mềm quản lý của các
đơn vị trong Nhà trường .............................................................................. 118
Biểu đồ 3.1. Sự tương quan về tính cấp thiết của các biện pháp ..................................... 168
Biểu đồ 3.2. Sự tương quan về tính khả thi của các biện pháp ........................................ 169

X


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Mơ hình hệ thống thông tin được mô tả sau đây .............................................. 22
Sơ đồ 1.2. Sơ đồ khái quát một hệ thống thông tin quản lý............................................... 24
Sơ đồ 1.3: Tiếp cận hệ thống tới thông tin quản lý giáo dục ............................................. 26
Sơ đồ 1.4: Các cơ sở dữ liệu về trường học [13] .............................................................. 27
Sơ đồ 1.5. Đối tượng sử dụng và việc sử dụng thông tin trong QLGD ............................. 28
Sơ đồ 1.6. Các yếu tố của một hệ thống EMIS ................................................................. 30
Sơ đồ: 1.7. Sơ đồ Sơ đồ Hiển thị sự phát triển của EMIS [52].......................................... 34
Sơ đồ:1.8. Các hệ thống con của một EMIS trong một cơ sở giáo dục đại học ................. 48
Sơ đồ:1.9. Mối quan hệ của hệ thống EMIS trong nhà trường .......................................... 50

XI


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong nhiều năm qua, giáo dục Việt Nam nói chung, giáo dục đại học nói
riêng đã đạt được những thành tựu to lớn, đóng góp nhiều vào sự nghiệp xây dựng
và phát triển đất nước. Tuy nhiên, giáo dục đại học Việt Nam nếu so sánh với giáo
dục đại học các quốc gia trong khu vực và trên thế giới, thì vẫn cịn nhiều hạn chế,
cách tiếp cận quản lý hệ thống thông tin chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
Công tác quản lý giáo dục trong các trường đại học hiện nay chưa đáp ứng
được các đòi hỏi, yêu cầu của sự phát triển: Hệ thống thơng tin quản lý giáo dục cịn
bộc lộ nhiều yếu kém; Cơ chế phối hợp trong quản lý nói chung và quản lý giáo dục
chưa thực sự thống nhất đồng bộ, kém hiệu quả.
Quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục là một khoa học, đồng thời cũng

là một nghệ thuật, giữ một vai trò vơ cùng quan trọng. Ngày nay, mơi trường tồn
cầu hóa địi hỏi các cơ sở giáo dục nói chung và các nhà quản lý giáo dục nói riêng
phải giải quyết và xử lý một khối lượng thông tin rất lớn, địi hỏi cung cấp thơng tin
nhanh chóng và chính xác. Vì vậy ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào cơng tác quản
lý giáo dục là một việc làm mang tính tất yếu của thời đại khi mà hệ thống thông tin
quản lý đã và đang được sử dung phổ biến và rất hiệu quả ở các nước phát triển như
Hoa Kỳ, Nhật Bản và các nước Châu Âu...
Ở nước ta hiện nay, mặc dù nền kinh tế đang phát triển với tốc độ cao nhưng
tỉ lệ sử dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý trong các ngành còn khá
khiêm tốn so với khu vực và thế giới, nhất là đối với lĩnh vực quản lý giáo dục.
Nhận thức được tầm quan trong của công nghệ thông tin và ứng dụng của nó
trong phát triển kinh tế xã hội, Đảng, Nhà nước ta đã và đang tập trung ưu tiên phát
triển và ứng dụng công nghệ thông tin, coi đó là chính sách đi trước đón đầu. Một
loạt các dự án đang được triển khai như Chính phủ điện tử. Với mong muốn đưa đất

1


nước ta nhanh chóng bắt kịp trình độ phát triển của các nước trong khu vực và thế
giới, sớm đưa đất nước trở thành xã hội thông tin, xã hội số.
Quản lý giáo dục cũng tuân theo qui luật chung của khoa học quản lý, rất cần
thông tin. Kinh nghiệm từ các quốc gia trên thế giới cho thấy, khi các hoạt động
giáo dục vươn tới những tầm cao mới về cả qui mơ lẫn chất lượng, nó địi hỏi các
hoạt động và cơ chế quản lý giáo dục, vốn được thiết lập để điều chỉnh và phối hợp
các hoạt động này, cũng phải đạt được trình độ tương xứng. Hệ thống giáo dục vốn
là một hệ thống mở sẽ luôn luôn phải trao đổi thông tin với môi trường bên ngoài.
Ngay trong nội tại một hệ thống giáo dục cũng luôn diễn ra những luồng thông tin
chỉ đạo từ cấp trên xuống, phản hồi từ các cấp lên, thông tin ngang giữa các đơn vị
cùng cấp… Một nhà quản lý giáo dục hàng ngày phải đối mặt với một lượng rất lớn
các thơng tin đến và đi. Vì vậy để quản lý thành công một hệ thống giáo dục ở mọi

cấp độ, từ hệ thống giáo dục quốc dân cho tới một trường học, nhất thiết phải quản
lý có hiệu quả việc thu thập và cung cấp thông tin về các chính sách giáo dục, kế
hoạch chiến lược, chỉ đạo, đánh giá và kiểm tra trong giáo dục... Để đáp ứng địi
hỏi này, hệ thống thơng tin quản lý giáo dục đã được ra đời với vai trò kết nối chủ
thể quản lý và đối tượng quản lý, kết nối giữa các hệ thống giáo dục cùng cấp và
giữa hệ thống lớn với các hệ thống con…
Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (Education Manegement Information
System - EMIS) là một công cụ quan trọng giúp nâng cao năng lực điều hành cho các
nhà quản lý giáo dục. Đây là hệ thống cho phép tiếp cận những thông tin quản lý giáo
dục, trong đó diễn ra sự biến đổi các thông tin đầu vào dưới dạng số liệu thô thành
các thơng tin đầu ra kịp thời, chính xác và sử dụng hiệu quả cho hoạt động quản lý
giáo dục. Hệ thống thông tin quản lý giáo dục đã, đang và sẽ hỗ trợ, tham gia vào mọi
hoạt động của giáo dục và đào tạo: quản lý mục tiêu, nội dung, chương trình, cơ sở
vật chất thiết bị, quá trình dạy và học, quản lý tài chính giáo dục và đào tạo, quản lý
nhân sự, quản lý hành chính… Bởi vậy, một điều kiện để có nền giáo dục đại học thật
sự hiện đại là phải xây dựng và phát triển hệ thống thông tin quản lý giáo dục tiên
tiến và hiệu quả phục vụ quá trình quản lý và nâng cao chất lượng toàn hệ thống.
Đối với Việt Nam, ứng dụng hệ thống thông tin quản lý giáo dục không phải là
một việc mới mẻ nhưng thực tế cho thấy còn nhiều bất cập và thiếu hiệu quả ở cả tầm

2


vĩ mơ và vi mơ. Nhận thức rõ điều đó ở tầm quản lý vĩ mô, Đảng và Nhà nước ta
cũng đã khẳng định vai trò hết sức quan trọng của hệ thống thông tin quản lý giáo dục
trong việc đổi mới quản lý giáo dục tại các cơ sở đào tạo đại học nhằm nâng cao chất
lượng và sức cạnh tranh của các cơ sở trong thời đại hội nhập kinh tế tri thức.
Trong khi nước ta đang chủ trương xây dựng các trường đại học Việt Nam đạt
chuẩn khu vực và quốc tế, một việc cần làm ngay đối với tất cả các trường đại học nói
chung là phải xây dựng một hệ thống thông tin quản lý giáo dục tiên tiến hiện đại.

Đối với một trường đại học trong đó có Trường đại học Dược Hà Nội, nếu có
một hệ thống thơng tin quản lý giáo dục theo đúng nghĩa của nó thì sẽ vơ cùng
thuận lợi cho nhà trường trong việc thu thập và cung cấp thơng tin đầy đủ, kịp thời
và chính xác phục vụ cho công tác quản lý. Trên thực tế, hệ thống thông tin quản lý
ở các cơ sở giá dục đại học ở nước ta hiện nay được đầu tư khá nhiều, hạ tầng khá
tốt. Song việc khai thác hệ thống thông tin ở các trường lại chưa đạt hiệu quả cao.
Một trong các nguyên nhân dẫn đến thực trạng này là công tác quản lý hệ thống
thông tin chưa thực sự được quan tâm đúng mức, còn nhiều bất cập, hạn chế.
Xuất phát từ những lý do trên, đề tài “Quản lý hệ thống thông tin quản lý
giáo dục (EMIS) trong các cơ sở giáo dục đại học - Nghiên cứu trường hợp tại
trường Đại học Dược Hà Nội” được tác giả chọn làm đề tài luận án với hy vọng
đưa ra được các biện pháp để khai thác hiệu quả quản lý hệ thống thông tin quản lý
ở cơ sở giáo dục Đại học Dược nói riêng và các trường Đại học ở nước ta nói
chung, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành trong nhà trường.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý hệ thống thông tin quản lý
giáo dục trong các cơ sở giáo dục đại học nói chung và Trường đại học Dược Hà
Nội nói riêng, đề xuất các biện pháp quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục ở
trường đại học nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, điều nhà trường.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong các cơ sở giáo dục đại học.

3


3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong trường đại học Dược Hà Nội.
4. Câu hỏi nghiên cứu
(1) Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) là gì; bao gồm những thành

phần nào và những yếu tố nào sẽ tác động tới sự hoạt động của hệ thống này?
(2) Quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục như thế nào trong một cơ sở
giáo dục đại học?
(3) EMIS trong các cơ sở giáo dục đại học ở Hà Nội đang vận hành và quản lý
như thế nào?
(4) Những biện pháp quản lý nào có thể nâng cao được hiệu quả hoạt động của
EMIS tại các cơ sở giáo dục đại học.
5. Giả thuyết khoa học
Chất lượng và hiệu quả đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học nói chung và
của trường đại học Dược Hà Nội nói riêng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó yếu
tố Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) và quản lý hệ thống này của cơ sở
giáo dục đóng vai trò hết sức quan trọng. Hiện nay việc quản lý hệ thống thông tin
quản lý ở trường Đại học Dược Hà Nội còn khá nhiều bất cập, hạn chế về việc phát
triển, quản lý hệ thống thông tin quản lý: quản lý thiết lập các nguồn dữ liệu; quản
lý tổ chức cơ sở dữ liệu; quản lý quy trình thu tập dữ liệu cho hệ thống; quản lý việc
khai thác, chia sẽ nguồn dữ liệu… Đề xuất được các biện pháp quản lý hệ thống
EMIS có cơ sở khoa học, phù hợp với thực tiễn và thực hiện chúng một cách đồng
bộ ở trường Đại học Dược Hà Nội sẽ góp phần làm thay đổi hiện trạng của các q
trình lưu trữ, cập nhật, xử lý, khai thác các thông tin phục vụ tốt hơn việc quản lý,
điều hành các hoạt động của một cơ sở giáo dục nói chung và của trường đại học
Dược Hà Nội nói riêng, góp phần nâng cao chất lượng quản lý, hiệu quả đào tạo của
trường đại học Dược Hà Nội.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu xây dựng cơ sở lý luận của đề tài luận án, bao gồm: Các khái
niệm cơ bản; Lý luận về hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong các cơ sở giáo

4


dục đại học và quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong các cơ sở giáo dục

đại học; Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong
các cơ sở giáo dục đại học.
6.2. Nghiên cứu, đánh giá thực trạng về hệ thống thông tin quản lý giáo dục và
quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong trường đại học Dược Hà Nội để
rút ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó.
6.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong
trường đại học Dược Hà Nội và thử nghiệm sư phạm nhằm khẳng định kết quả
nghiên cứu của đề tài.
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
- Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý EMIS trong các cơ sở giáo dục đại học
và đề xuất các biện pháp quản lý EMIS trong trường đại học Dược Hà Nội.
- Cơ sở thực tiễn của Đề tài được giới hạn nghiên cứu dựa trên việc nghiên
cứu trường hợp tại trường Đại học Dược Hà Nội.
- Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên và Sinh viên
trường Đại học Dược Hà Nội.
- Thử nghiệm biện pháp: Đề tài chỉ thử nghiệm biện pháp tăng cường cơ sở
vật chất và ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại trong hệ thống thông tin quản lý
giáo dục của trường Đại học Dược Hà Nội.
8. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp luận
8.1.1. Phương pháp duy vật biện chứng
Luận án vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, trong
phân tích mối quan hệ biện chứng giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản lý, giữa
các biện pháp quản lý và chất lượng quản lý.
8.1.2. Phương pháp tiếp cận tổng thể
Mục tiêu quản lý, nội dung quản lý và các biện pháp quản lý đều dựa trên cơ
sở những quy định chung của hệ thống giáo dục phổ thông cũng như tuân thủ các

5

quy định của Luật giáo dục đại học, những Chiến lược phát triển giáo dục, các yêu
cầu cũng như nội dung của việc đổi mới giáo dục đại học của đất nước.
8.1.3. Tiếp cận quản lý sự thay đổi
Tất cả mọi quá trình đổi mới giáo dục đại học đều phải được triển khai một
cách chủ động. Sự thay đổi trong cách tiếp cận quản lý giúp loại bỏ những hạn chế,
bất cập trong quản lý vẫn tồn tại lâu nay, đây chính là lúc nhà lãnh đạo và quản lý
cần phải hành động làm cho quá trình thay đổi được diễn ra thuận lợi, hiệu quả và
không gây ra tác động tiêu cực làm ảnh hưởng hay gián đoạn hoạt động giáo dục.
Từ đó, phát huy những mặt mạnh của quản lý đã được chứng minh qua thực tiễn và
bổ sung những chương trình mới, cách thức quản lý mới phù hợp với xu thế chung,
đáp ứng được yêu cầu của xã hội.
8.1.4. Tiếp cận quản lý theo quá trình vận hành
Để nghiên cứu vấn đề này cách tiếp cận làm rõ hơn bản chất về vấn đề quản
lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục trong trường đại học Dược Hà Nội theo tiếp
cận quản lý EMIS theo q trình vận hành Hệ thống thơng tin trong một cơ sở giáo
dục đại học.
8.2. Phương pháp nghiên cứu
8.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa tài liệu, bao gồm: các tác
phẩm nghiên cứu lý luận, tác phẩm kinh điển, văn kiện của Đảng và chính sách của
Nhà nước, các chuyên khảo khoa học, cơng trình nghiên cứu trong và ngồi nước có
liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.
Các thông tin được thu thập từ các nghiên cứu trong và ngoài nước, các cơng
trình khoa học, các bài viết trên tạp chí khoa học chuyên ngành, luận án tiến sĩ; tài
liệu hội thảo; các cơng trình, dự án nghiên cứu,... có liên quan đến đề tài nghiên
cứu; báo cáo, phân tích các tài liệu thống kê,… đã được công bố; nguồn tư liệu phục
vụ đề tài còn bao gồm các tư liệu, tài liệu của các cơ quan chuyên môn, các cơ quan
quản lý Nhà nước.

6


8.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra (bằng phiếu hỏi): Thiết kế và sử dụng các mẫu phiếu
điều tra để tìm hiểu nhận thức, quan điểm, nhận xét, đánh giá của các đối tượng
được hỏi ý kiến về thực trạng vấn đề nghiên cứu, làm cơ sở thực tiễn cho việc đề
xuất các biện pháp.
- Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn một số nhà quản lý của cơ sở
GDĐH, một số hiệu trưởng/phó hiệu trưởng trường đại học để thu thập các thông
tin cần thiết. Đồng thời, bổ sung làm rõ thêm các thông tin, số liệu thu được của
phiếu điều tra nghiên cứu thực trạng.
- Phương pháp chuyên gia: Lấy ý kiến các chuyên gia (các nhà quản lý, các học
giả, các nhà chuyên môn,… để trưng cầu ý kiến, đánh giá về các biện pháp đề xuất.
8.3. Các phương pháp bổ trợ
- Phương pháp nghiên cứu hồ sơ: Nghiên cứu hồ sơ về hệ thống EMIS và
quản lý EMIS;
- Các phương pháp xử lý thống tin: Sử dụng phần mềm SPSS
9. Luận điểm bảo vệ
(1) Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS) trong một cơ sở giáo dục đại
học đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc quản lý, điều hành của cơ sở giáo
dục. Để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành cơ sở giáo dục đại học trong bối cảnh
hiện nay cần đổi đổi mới quản lý EMIS.
(2) Thực trạng quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục đại học cịn có những bất cập,
hạn chế cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành.
(3) Đổi mới quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục đại học sẽ nâng cao hiệu quả quản
lý, điều hành của cơ sở giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của cơ sở
giáo dục, cung cấp nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu xã hội.
10. Đóng góp mới của luận án
10.1. Về mặt lý luận

Luận án đã xây dựng được cơ sở lý luận về quản lý EMIS trong cơ sở giáo dục
đại học. Theo tiếp cận q trình vận hành hệ thống thơng tin, luận án làm sáng tỏ
được nội dung quản lý EMIS trong cơ sở giáo dục đại học, góp phần làm sáng tỏ
7


phong phú thêm lý luận về quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục đại học trong bối cảnh
hiện nay.
10.2. Về mặt thực tiễn
- Nhận diện được thực trạng quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục đại học theo tiếp
cận q trình vận hành hệ thống thơng tin trong một cơ sở giáo dục đại học; chỉ ra
được những hạn chế, nguyên nhân hạn chế của việc quản lý EMIS ở cơ sở giáo dục
đại học thông qua nghiên cứu trường hợp ở trường đại học Dược Hà Nội trong thời
gian vừa qua;
- Đề xuất được các biện pháp để khắc phục những hạn chế trong quản lý EMIS
ở các cơ sở giáo dục đại học trong thời gian tới.
11. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, Danh
mục các cơng trình nghiên cứu đã cơng bố của tác giả, luận án được cấu trúc thành
3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về Quản lý Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS)
ở cơ sở giáo dục đại học.
Chương 2. Thực trạng Quản lý Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS)
trong các cơ sở giáo dục đại học - Nghiên cứu trường hợp tại Trường Đại học Dược
Hà Nội.
Chương 3. Biện pháp Quản lý Hệ thống thông tin quản lý giáo dục (EMIS)
trong các cơ sở giáo dục đại học - Nghiên cứu trường hợp tại trường Đại học Dược Hà
Nội.

8

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HỆ THỐNG THÔNG TIN
QUẢN LÝ GIÁO DỤC (EMIS) Ở CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu về hệ thống thông tin quản lý giáo dục
Từ nửa cuối thế kỷ XX và những năm đầu của thế kỷ XXI, chúng ta chứng
kiến một sự thay đổi to lớn trong xã hội loài người, trong đó kỹ năng tồn cầu, hiểu
biết quốc tế, cơng nghệ thông tin, công nghệ sinh học, tri thức mới và sự uyên thâm
mới làm nên sự khác biệt giữa các chủ thể (quốc gia, con người). Không giống như
trước đây, sự khác biệt được quyết định bởi tiền vốn, vật tư, đất đai và năng lượng.
Nhờ biết đón đầu và nắm bắt được những ưu thế về tri thức mới và khoa học công
nghệ mà Ấn Độ - vốn là một nước nghèo nhưng lại là quốc gia xuất khẩu phần mềm
lớn nhất sang phương Tây, hàng năm đào tạo ra hàng nghìn kỹ sư chất lượng cao từ
các Viện đại học công nghệ và quản lý. Người Philipines cũng nhờ những kỹ năng
toàn cầu này mà kiếm được khá nhiều tiền bằng dịch vụ tại sân bay Dubai và thu
ngoại tệ khoảng 6-8 tỷ đôla/năm nhờ xuất khẩu lao động [44].
Những dẫn giải trên đây đặt ra các vấn đề phải suy ngẫm về một chiến lược
đào tạo con người có chất lượng cao để làm giàu bằng chất xám với tỷ trọng lãi lớn
trong một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên kinh tế tri thức và toàn cầu hóa. Nói cách
khác, chính sự xuất hiện nền kinh tế tri thức và tồn cầu hóa đang địi hỏi một hệ
thống giáo dục mới với nội dung giáo dục mới và phương pháp giáo dục mới để
cung cấp cho con người khả năng thích nghi được với mơi trường xã hội thay đổi
nhờ trang bị những kỹ năng toàn cầu: hiểu biết và sử dụng máy tính, Internet, ngoại
ngữ, địa lý, văn hóa và truyền thống dân tộc, văn hóa, kinh tế và những vấn đề
mang tính thời đại, tính quốc tế[13].
Để đáp ứng yêu cầu đó, hệ thống giáo dục hiện đại mang những đặc điểm khác
biệt và cần đổi mới rất nhiều so với hệ thống giáo dục hiện tại. Trước hết nền giáo
dục tương lai phải mang tính mở và mềm dẻo, linh hoạt hơn so với hệ thống giáo
dục hiện tại cịn đóng kín, cứng nhắc. Giáo dục hiện đại tạo điều kiện cho con người

9


học tập suốt đời, học mọi lúc mọi nơi, trong đó các trường, các cấp học được liên
thơng, móc xích với nhau trong khi giáo dục hiện nay giới hạn học tập chỉ trong một
khoảng thời gian nhất định và rất khó chuyển đổi ngành nghề. Hơn nữa, thay vì tư
tưởng thi cử và bằng cấp như hiện nay, giáo dục hiện đại cần tập trung xây dựng
chất lượng con người theo những tiêu chí được quốc tế hóa [49].
Như vậy, để đáp ứng những thay đổi đó, cần cấu trúc hóa lại cả hệ thống lẫn
nội dung giáo dục và đào tạo, đưa ra những tiêu chuẩn chất lượng mới, hợp tác quốc
tế và đặc biệt là phải thay đổi tư duy về giáo dục và quản lý giáo dục. Một trong
những điểm cần đổi mới tư duy đó là đổi mới quản lý giáo dục dựa trên nền tảng
của công nghệ thông tin và truyền thông. Nhờ cuộc cách mạng về công nghệ
thông tin và truyền thông mà hạt nhân của nó là tin học và viễn thơng, hoạt động
quản lý nói chung và quản lý giáo dục nói riêng đã được nâng lên một tầm cao mới.
Thuật ngữ cơng nghệ thơng tin và truyền thơng có một lịch sử dài thay đổi thuật
ngữ qua các thời kỳ khác nhau: từ điện tử + tốn tính (điện tốn)  Máy tính  Tin
học  Cơng nghệ thơng tin  Công nghệ thông tin và truyền thông [13].
Hệ thống thông tin quản lý ra đời kết nối chủ thể quản lý với đối tượng quản
lý. Với sự phát triển nhanh mạnh của CNTT việc ứng dụng nó trong quản lý góp
phần hết sức quan trọng trong quản lý EMIS. Công nghệ thông tin là thuật ngữ dùng
để chỉ các ngành khoa học và công nghệ liên quan đến thông tin và các q trình xử
lý thơng tin. Theo quan niệm này thì cơng nghệ thơng tin là một hệ thống các
phương pháp khoa học, công nghệ, phương tiện, công cụ, chủ yếu là máy tính,
mạng truyền thơng và hệ thống các kho dữ liệu nhằm tổ chức, lưu trữ, truyền dẫn và
khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn thông tin trong mọi lĩnh vực hoạt động
kinh tế, xã hội, văn hố... của con người.
Thuật ngữ “cơng nghệ thông tin” (Information Technology) được hiểu là các
ứng dụng liên quan đến máy vi tính và được phân loại dựa trên phương thức chúng

được sử dụng trong lớp học chứ không dựa trên nguyên lý hoạt động của chúng.
(Means et al, 1993)

10


Việc sử dụng máy vi tính, phương tiện truyền thơng và internet… trong giáo
dục hiện nay đã phát triển nhanh chóng góp phần tạo ra nhiều hình thức dạy học hết
sức đa dạng và phong phú. Công nghệ thông tin là một công nghệ tạo khả năng
(enabling technology), nghĩa là giúp con người có thêm khả năng trong hoạt động
trí tuệ chứ không phải thay thế con người trong hoạt động đó. Có thêm nhiều
phương tiện hỗ trợ trong việc dạy học nghĩa là giúp cho giáo viên có thêm thời gian
và điều kiện để chăm lo những công việc địi hỏi chất lượng trí tuệ cao hơn hoạt
động dạy học theo phương pháp truyền thống.
Trong nền giáo dục mới, người học khơng chỉ địi hỏi biết thêm nhiều tri thức,
mà phải có năng lực tìm kiếm tri thức và tạo tri thức. Vì vậy, người giáo viên phải
làm tốt vai trị người hướng dẫn q trình tìm kiếm tri thức, gợi mở những con
đường phát hiện tri thức. Qua đó trau dồi khả năng độc lập và tư duy sáng tạo cho
học sinh. Để ứng dụng chất lượng và hiệu quả cao công nghệ thông tin vào dạy học
trong điều kiện của xã hội tri thức, khi mà khối lượng tri thức tăng lên nhanh chóng,
những tri thức mà học sinh cần đến và sử dụng trong cuộc sống của mình trong
tương lai có thể là những tri thức mà hiện tại nằm ngoài hiểu biết của giáo viên. Thì
vốn quý của giáo viên là truyền lại cho học sinh những phương pháp suy nghĩ, độc
lập tìm kiếm và phát hiện tri thức chứ không nhất thiết là tri thức và kỹ năng cụ thể
của mình. Theo nhà triết học Whitehead, có thể chúng ta là thế hệ đầu tiên trong
lịch sử mà những hiểu biết của cha ông ít có giá trị thực tiễn đối với cuộc sống của
chúng ta nhưng những tri thức có giá trị lại được sản sinh ra trong quãng đời mà
chúng ta sống.
Vì vậy, để chuẩn bị cho thể hệ trẻ hiện nay thích nghi với một “xã hội học tập”
trong thế kỷ 21, giáo dục phải hướng người học vào việc học, cách học như thế nào

và như thế nào để kết hợp được những hiểu biết mới với những tri thức đã có.
Cho đến thập niên 60 của thế kỷ XX, vai trị của các hệ thống thơng tin mới
chỉ là xử lý các hoạt động giao dịch kinh doanh, lưu trữ... sau đó mở rộng chức
năng tập trung vào việc cung cấp thông tin tổng hợp trợ giúp các nhà quản lý trong
việc ra quyết định và hệ thống thông tin quản lý (MIS - Management Information

11


Systems) được hình thành. Bên cạnh hệ thống thơng tin quản lý là hệ thống thông
tin tác nghiệp (OIS -Operations Information Systems) gắn liền với viêc xử lý các
hoạt động tác nghiệp của một chức năng nghiệp vụ xác định và nhằm nâng cao hiệu
quả hoạt động có tính thường xuyên trong một tổ chức. Nó chịu trách nhiệm xử lý
các hoạt động giao dịch, công việc điều khiển các q trình hoặc hệ thống tự động
hóa văn phịng [13].
Thập niên 70: Chứng kiến xu thế phát triển hệ thống quản lý, phương pháp
luận, kinh tế và máy tính hóa.
Vào những năm của thập niên 80: Người ta thấy rõ xu thế xây dựng cơ sở dữ
liệu quản lý, các công cụ nâng cao năng suất, ảnh hưởng của công nghệ tới cơ cấu
tổ chức, tin học văn phòng [44].
Đến thập niên 90, các nhà nghiên cứu đi sâu vào hoạt động thơng tin và hiệu
quả của nó trong các tổ chức, đặc biệt quan tâm tới EMIS, trọng tâm nghiên cứu sử
dụng và phân phối thông tin, nghiên cứu những ứng dụng và ảnh hưởng tích cực
của cơng nghệ thông tin tới chất lượng và hiệu quả của quản lý [33].
Do vậy, khái niệm EMIS được sử dụng để miêu tả những khái niệm hệ thống
thông tin với phạm vi rộng được thịnh hành ở nhiều giai đoạn khác nhau.
Cho đến nay có rất ít đề tài nghiên cứu về EMIS trong số đó phải kể đến là
Vương Thanh Hương, 1999 với đề tài cấp bộ “Một số giải pháp hồn thiện hệ thống
thơng tin quản lý giáo dục và đào tạo Việt Nam”. Nội dung của đề tài phần lớn đánh
giá thực trạng của hệ thống thông tin quản lý giáo dục và đào tạo Việt Nam trong đó

EMIS chỉ là một số hạn chế và nguyên nhân của thực trạng trong giai đoạn hiện
nay. Bộ Giáo dục và Đào tạo “Lộ trình xây dựng hệ thống thơng tin quản lý giáo
dục (EMIS) tích hợp”, với qui mơ và cấp độ đánh giá đơn giản các lộ trình chung
xây dựng hệ thống thông tin quản lý giáo dục EMIS tích hợp Lộ trình EMIS này
giải quyết các vấn đề sau đây: Xác định các yêu cầu cơ bản cho một hệ thống EMIS
tích hợp; Vạch ra các hoạt động cần thiết, các giai đoạn tiến hành; Thiết kế những
cơ chế và phương thức tổ chức cần thiết để đạt được kết quả mong muốn. UNESCO

12


2002 - 2015 “Hệ thống thông tin quản lý EMIS và việc xây dựng cho tất cả (EFA)
Kế hoạch hành động”, với hệ thống EMIS nêu lên một số khái niệm cơ bản về
EMIS và các tính năng chính, xây dựng kế hoạch, các giai đoạn thiết kế và phát
triển EMIS. Haiyan Hua và Jon Herstein đại học Harvard 2003 “EMIS và tác động
của họ trong quản lý giáo dục và Hua Herstein Hệ thống quản lý giáo dục Thông tin
(EMIS). Tích hợp dữ liệu và Hệ thống thơng tin và tác động của họ trong quản lý
giáo dục”, Đề tài đánh giá về quản lý hệ thống dữ liệu và hệ thống EMIS
Framework, định nghĩa của EMIS; ba biện pháp chính để EMIS thành cơng; bên
cạnh đó đề tài cũng đề cấp đến một số vấn đề về sản xuất kịp thời và đáng tin cậy
của dữ liệu và thông tin; đề tài cũng đề cập đến một số vấn đề về tích hợp dữ liệu và
chia sẻ dữ liệu giữa các Sở và Sử dụng hiệu quả dữ liệu và thơng tin cho các quyết
định chính sách; Tổng hợp EMIS; tích hợp dữ liệu cho phép tạo ra thơng tin chính
sách có liên quan; Chiến lược tích hợp các yếu tố kỹ thuật. Mã hóa thơng tin, chiến
lược tích hợp dữ liệu; Sử dụng các dữ liệu EMIS; Hệ thống hoạch định chính sách
và đánh giá EMIS; Giám sát và đánh giá hệ thống EMIS; Chính sách và nghiên cứu
chính sách cho phát triển EMIS; Tầm nhìn chung vấn đề thể chế chung cho EMIS;
Xây dựng một môi trường để có một nền văn hố thơng tin Sử dụng EMIS; Văn hóa
giao tiếp và chia sẻ thơng tin; Ngân sách, nhân sự và điều phối EMIS.
1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý hệ thống thông tin quản lý giáo dục

Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý giáo dục trên thế giới đã
có từ lâu: Tổ chức Châu Á- Thái Bình Dương đã tổ chức nhiều hội nghị cho các nuớc
thành viên trong khu vực về phát triển EMIS và công tác quản lý được tin học hóa [49].
Chương trình hoạt động của APEID (Asia and the Parcific programme of
Educational Innovatin for Development) của UNESCO được chuẩn bị cho giai đoạn
2002-2007 đã có chủ đề Sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông để đổi mới
giáo dục.
Philipines là một trong những nước thuộc châu Á có EMIS rất tiên tiến và hiện
đại, thực hiện thu và nhận thông tin qua trạm vệ tinh. Mơ hình EMIS của Philipines
đã được nhiều nước học tập và nhận chuyển giao [13].

13