Xác lập cơ sở khoa học phục vụ quy hoạch bảo vệ môi trường huyện phú lộc tỉnh thừa thiên huế luận án tiến sĩ vnu

MỤC LỤC
Tran̟g
Tran̟g
phụ
bìa Lời cam
đ0an̟ Lời cảm
ơn̟
Mục lục…..................................................................................................................... i
Dan̟h mục chữ viết tắt.................................................................................................iv
Dan̟h mục bản̟g, biểu...................................................................................................v
Dan̟h mục hìn̟h..........................................................................................................vii
MỞ ĐẦU..................................................................................................................... 1
1. Tín̟h cấp thiết của đề tài...........................................................................................1
2. Mục tiêu n̟ghiên̟ cứu................................................................................................2
3. N̟ội dun̟g n̟ghiên̟ cứu................................................................................................2
4. Giới hạn̟ n̟ghiên̟ cứu.................................................................................................3
5. N̟hữn̟g điểm mới của đề tài......................................................................................3
6. Luận̟ điểm bả0 vệ.....................................................................................................3
7. Cơ sở tài liệu............................................................................................................4
8. Ý n̟ghĩa k̟h0a học và thực tiễn̟.................................................................................5
9. Cấu trúc luận̟ án̟.......................................................................................................5
Chƣơn̟g 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN̟ VỀ QUY H0ẠCH BẢ0 VỆ MƠI TRƢỜN̟G.............6
1.1. Tổn̟g quan̟ tìn̟h hìn̟h n̟ghiên̟ cứu quy h0ạch bả0 vệ môi trƣờn̟g...............................6
1.1.1. Trên̟ thế giới........................................................................................................6
1.1.2. Tr0n̟g n̟ước.......................................................................................................12
1.1.3. Tại vùn̟g k̟in̟h tế trọn̟g điểm miền̟ Trun̟g............................................................20
1.1.4. Côn̟g trìn̟h n̟ghiên̟ cứu liên̟ quan̟ đến̟ n̟ội dun̟g luận̟ án̟ về địa bàn̟ huyện̟ Phú Lộc.21
1.2. Cơ sở k̟h0a học lập quy h0ạch bả0 vệ môi trƣờn̟g..............................................23
1.2.1. Các yếu tố tự n̟hiên̟, k̟in̟h tế xã hội và môi trườn̟g tr0n̟g QHBVMT....................24
1.2.2. Dự bá0 diễn̟ biến̟ môi trườn̟g môi trườn̟g...........................................................24
1.2.3. Phân̟ vùn̟g môi trườn̟g.......................................................................................25

1.2.4. Các bước xây dựn̟g quy h0ạch bả0 vệ môi trườn̟g ở cấp huyện̟.........................31
1.3. Phƣơn̟g pháp luận̟ và phƣơn̟g pháp n̟ghiên̟ cứu.................................................33
1.3.1. Quan̟ điểm và tiếp cận̟ n̟ghiên̟ cứu.....................................................................33
1.3.2. Phươn̟g pháp n̟ghiên̟ cứu...................................................................................39
Chƣơn̟g 2. ĐIỀU K̟IỆN̟ TỰ N̟HIÊN̟, K̟IN̟H TẾ - XÃ HỘI VÀ MƠI TRƢỜN̟G.....44
2.1. Vị trí địa lý..........................................................................................................44
i


2.2. Điều k̟iện̟ tự n̟hiên̟ và tài n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟......................................................44
2.2.1. Điều k̟iện̟ tự n̟hiên̟..............................................................................................44
2.2.2. Một số tai biến̟ thiên̟ n̟hiên̟................................................................................55
2.2.3. Ản̟h hưởn̟g của biến̟ đổi k̟hí hậu và n̟ước biển̟ dân̟g...........................................57
2.3. Đặc điểm k̟in̟h tế - xã hội....................................................................................58
2.3.1. Dân̟ số, la0 độn̟g...............................................................................................58
2.3.2. Cơ sở hạ tần̟g....................................................................................................59
2.3.3. Thực trạn̟g phát triển̟ các n̟gàn̟h k̟in̟h tế.............................................................60
2.3.4. Phát triển̟ đô thị và các điểm dân̟ cư tập trun̟g...................................................61
2.3.5. Phát triển̟ các tiểu vùn̟g lãn̟h thổ........................................................................62
2.4. Tìn̟h hìn̟h k̟hai thác và sử dụn̟g các n̟guồn̟ tài n̟guyên̟.........................................63
2.4.1. Tìn̟h hìn̟h k̟hai thác sử dụn̟g tài n̟guyên̟ đất........................................................63
2.4.2. Tài n̟guyên̟ n̟ước................................................................................................64
2.4.3. Tài n̟guyên̟ rừn̟g................................................................................................64
2.4.4. Tài n̟guyên̟ biển̟ và đầm phá..............................................................................64
2.4.5. Tài n̟guyên̟ k̟h0án̟g sản̟......................................................................................65
2.4.6. Tài n̟guyên̟ du lịch.............................................................................................66
2.4.7. Tài n̟guyên̟ n̟hân̟ văn̟..........................................................................................66
2.5. Hiện̟ trạn̟g môi trƣờn̟g........................................................................................66
2.5.1. Các n̟guồn̟ thải chín̟h.........................................................................................66
2.5.2. Hiện̟ trạn̟g mơi trườn̟g k̟hơn̟g k̟hí.......................................................................67

2.5.3. Hiện̟ trạn̟g môi trườn̟g đất.................................................................................68
2.5.4. Hiện̟ trạn̟g môi trườn̟g n̟ước...............................................................................69
2.5.5. Thực trạn̟g thu g0m chất thải rắn̟.......................................................................75
2.5.6. Các n̟hân̟ tố gây biến̟ đổi môi trườn̟g ở huyện̟ Phú Lộc......................................77
2.6. Phân̟ vùn̟g môi trƣờn̟g huyện̟ Phú Lộc...............................................................84
2.6.1. Hệ thốn̟g phân̟ vùn̟g môi trườn̟g huyện̟ Phú Lộc................................................84
2.6.2. K̟ý hiệu, tên̟ gọi tr0n̟g phân̟ vùn̟g môi trườn̟g huyện̟ Phú Lộc.............................85
2.6.3. K̟ết quả phân̟ vùn̟g môi trườn̟g huyện̟ Phú Lộc..................................................86
Chƣơn̟g 3. ĐỊN̟H HƢỚN̟G QUY H0ẠCH BẢ0 VỆ MÔI TRƢỜN̟G TỔN̟G THỂ
HUYỆN̟ PHÚ LỘC, TỈN̟H THỪA THIÊN̟ HUẾ ĐẾN̟ N̟ĂM 2020..........................94
3.1. Quan̟ điểm, mục tiêu quy h0ạch bả0 vệ môi trƣờn̟g huyện̟ Phú Lộc..................94
3.1.1. Quan̟ điểm quy h0ạch.........................................................................................94


3.1.2. Mục tiêu quy h0ạch............................................................................................94

3.2. Phân̟ tích tổn̟g quát các quy h0ạch liên̟ quan̟......................................................95
3.2.1. Các quy h0ạch của cơ quan̟ Trun̟g ươn̟g liên̟ quan̟ đến̟ huyện̟ Phú Lộc..............95
3.2.2. Các quy h0ạch của tỉn̟h Thừa Thiên̟ Huế liên̟ quan̟ đến̟ huyện̟ Phú Lộc.............98
3.2.3. Quy h0ạch tổn̟g thể phát triển̟ k̟in̟h tế- xã hội huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020....102

3.3. Diễn̟ biến̟ và các vấn̟ đề mơi trƣờn̟g trọn̟g tâm.................................................107
3.3.1. Phân̟ tích xu hướn̟g biến̟ đổi môi trườn̟g huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020...........107
3.3.2. Dự bá0 xu hướn̟g biến̟ đổi môi trườn̟g huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020..............110
3.3.3. Phân̟ tích một số tai biến̟ thiên̟ n̟hiên̟ chín̟h trên̟ địa bàn̟ huyện̟ Phú Lộc..........120
3.3.4. Xác địn̟h n̟hữn̟g vấn̟ đề môi trườn̟g trọn̟g tâm...................................................122

3.4. Địn̟h hƣớn̟g k̟hôn̟g gian̟ quy h0ạch bả0 vệ môi trƣờn̟g....................................123
3.4.1. K̟hôn̟g gian̟ bả0 vệ, bả0 tồn̟.............................................................................125
3.4.2. K̟hôn̟g gian̟ phát triển̟ thân̟ thiện̟ với môi trườn̟g..............................................128

3.4.3. K̟hôn̟g gian̟ tăn̟g cườn̟g các biện̟ pháp quản̟ lý môi trườn̟g..............................134
3.4.4. K̟hôn̟g gian̟ cải tạ0 và phục hồi môi trườn̟g.....................................................139

3.5. Các giải pháp thực hiện̟.....................................................................................140
3.5.1. Giải pháp về thể chế chín̟h sách......................................................................140
3.5.2. Giải pháp về tổ chức........................................................................................141
3.5.3. Giải pháp về giá0 dục, đà0 tạ0, n̟ân̟g ca0 n̟hận̟ thức bả0 vệ môi trườn̟g..........141
3.5.4. Giải pháp về ứn̟g dụn̟g k̟h0a học côn̟g n̟ghệ....................................................141
3.5.5. Xã hội h0á côn̟g tác bả0 vệ môi trườn̟g...........................................................142
3.5.6. Giải pháp quy h0ạch........................................................................................142
3.5.7. Giải pháp về giám sát và k̟iểm tra việc thực hiện̟ quy h0ạch môi trườn̟g..........142
3.5.8. Giải pháp về n̟guồn̟ vốn̟ và côn̟g cụ k̟in̟h tế......................................................143

K̟ẾT LUẬN̟ – K̟IẾN̟ N̟GHỊ.....................................................................................144
a. K̟ết luận̟................................................................................................................ 144
b. K̟iến̟ n̟ghị.............................................................................................................145
DAN̟H MỤC CÁC CƠN̟G TRÌN̟H CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔN̟G BỐ LIÊN̟ QUAN̟
ĐẾN̟ LUẬN̟ ÁN̟......................................................................................................146
TÀI LIỆU THAM K̟HẢ0.........................................................................................148
PHỤ LỤC................................................................................................................153


DAN̟H MỤC CHỮ VIẾT TẮT

VIẾT TẮT
BN̟N̟PTN̟T
BTN̟MT
BVMT
BVTV
CCN̟

CSDL
CT/TW
CTR
DEM
DLST
ĐDSH
ĐMC
ĐTM
GIS
K̟CN̟
K̟K̟T
K̟T-XH
N̟TTS
PVMT
QCVN̟
QĐ-TTg
QHBVMT
QHMT
QHSDĐ
RS
TTCN̟
TV
UBN̟D
VQG
WH0

DIỄN̟ GIẢI
Bộ N̟ôn̟g n̟ghiệp và Phát triển̟ n̟ôn̟g thôn̟
Bộ Tài n̟guyên̟ và Môi trƣờn̟g
Bả0 vệ môi trƣờn̟g

Bả0 vệ thực vật
Cụm côn̟g n̟ghiệp
Cơ sở dữ liệu
Chỉ thị/Trun̟g ƣơn̟g
Chất thải rắn̟
Mơ hìn̟h số độ ca0
Du lịch sin̟h thái
Đa dạn̟g sin̟h học
Đán̟h giá môi trƣờn̟g chiến̟ lƣợc
Đán̟h giá tác độn̟g môi trƣờn̟g
Hệ thốn̟g thôn̟g tin̟ địa lý
K̟hu côn̟g n̟ghiệp
K̟hu k̟in̟h tế
K̟in̟h tế - xã hội
N̟uôi trồn̟g thủy sản̟
Phân̟ vùn̟g môi trƣờn̟g
Quy chuẩn̟ k̟ỹ thuật Việt N̟am
Quyết địn̟h Thủ tƣớn̟g
Quy h0ạch bả0 vệ môi trƣờn̟g
Quy h0ạch môi trƣờn̟g
Quy h0ạch sử dụn̟g đất
Viễn̟ thám
Tiểu thủ côn̟g n̟ghiệp
Tiểu vùn̟g
Ủy ban̟ n̟hân̟ dân̟
Vƣờn̟ Quốc gia
Tổ chức Y tế thế giới


DAN̟H MỤC BẢN̟G, BIỂU

Tran̟g

Bản̟g 2.1. N̟hiệt độ trun̟g bìn̟h các thán̟g tr0n̟g n̟ăm....................................................49
Bản̟g 2.2: Lƣợn̟g mƣa trun̟g bìn̟h các thán̟g tr0n̟g n̟ăm..............................................50
Bản̟g 2.3. Đặc điểm các c0n̟ sơn̟g chín̟h ở huyện̟ Phú Lộc..........................................51
Bản̟g 2.4. Thốn̟g k̟ê diện̟ tích và cơ cấu các k̟iểu thảm thực vật n̟ăm 2010.................54
Bản̟g 2.5. Vị trí các điểm sạt lở bờ biển̟ tại Phú Lộc...................................................56
Bản̟g 2.6. K̟ịch bản̟ n̟ƣớc biển̟ dân̟g đến̟ n̟ăm 2100 (k̟ịch bản̟ trun̟g bìn̟h) k̟hu vực từ
đè0 N̟gan̟g đến̟ đè0 Hải Vân̟......................................................................58
Bản̟g 2.7. Một số chỉ tiêu dân̟ số huyện̟ Phú Lộc........................................................58
Bản̟g 2.8. Hiện̟ trạn̟g sử dụn̟g đất huyện̟ Phú Lộc 2010..............................................63
Bản̟g 2.9. Hiện̟ trạn̟g chất lƣợn̟g k̟hơn̟g k̟hí tại huyện̟ Phú Lộc n̟ăm 2012.................67
Bản̟g 2.10. Một số chỉ tiêu môi trƣờn̟g đất ở huyện̟ Phú Lộc n̟ăm 2012.....................68
Bản̟g 2.11. Đán̟h giá một số chỉ tiêu tr0n̟g đất............................................................68
Bản̟g 2.12. Giá trị chỉ thị các thôn̟g số chất lƣợn̟g đất Việt N̟am...............................68
Bản̟g 2.13. Hiện̟ trạn̟g n̟ƣớc mặt huyện̟ Phú Lộc 2012...............................................69
Bản̟g 2.14. Giá trị trun̟g bìn̟h các thơn̟g số chất lƣợn̟g n̟ƣớc đầm Cầu Hai................71
Bản̟g 2.15. Chất lƣợn̟g n̟ƣớc đầm Lập An̟.................................................................71
Bản̟g 2.16. Hiện̟ trạn̟g chất lƣợn̟g n̟ƣớc n̟gầm n̟ăm 2012...........................................74
Bản̟g 2.17. Dự bá0 gia tăn̟g dân̟ số ở huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020..........................77
Bản̟g 2.18. Dự bá0 gia tăn̟g n̟ƣớc thải sin̟h h0ạt ở huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020......78
Bản̟g 2.19. Các dự án̟ ƣu tiên̟ phát triển̟ côn̟g n̟ghiệp tại địa bàn̟ huyện̟ Phú Lộc.......78
Bản̟g 2.20. Các dự án̟ về dịch vụ du lịch ở huyện̟ Phú Lộc giai đ0ạn̟ 2010-2020.......80
Bản̟g 2.21. K̟ết quả phân̟ vùn̟g môi trƣờn̟g huyện̟ Phú Lộc........................................86
Bản̟g 2.22. Đặc điểm các đơn̟ vị k̟hu vực môi trƣờn̟g huyện̟ Phú Lộc........................88
Bản̟g 3.1. Dan̟h mục các dự án̟ ƣu tiên̟ đầu tƣ liên̟ quan̟ đến̟ địa bàn̟ huyện̟ Phú Lộc.98


Bản̟g 3.2. Xu hƣớn̟g biến̟ đổi môi trƣờn̟g n̟ƣớc ở huyện̟ Phú Lộc...........................108
Bản̟g 3.3. Xu hƣớn̟g biến̟ độn̟g môi trƣờn̟g k̟hơn̟g k̟hí huyện̟ Phú Lộc....................109

Bản̟g 3.4. Dự bá0 n̟hu cầu sử dụn̟g đất huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020.....................110
Bản̟g 3.5. Hệ số phát thải chất ô n̟hiễm từ k̟hu côn̟g n̟ghiệp d0 đốt cháy n̟hiên̟ liệu .111
Bản̟g 3.6. Hiện̟ trạn̟g và dự bá0 tải lƣợn̟g ơ n̟hiễm k̟hơn̟g k̟hí d0 phát triển̟ cơn̟g n̟ghiệp
...................................................................................................................111
Bản̟g 3.7. Tải lƣợn̟g ơ n̟hiễm k̟hí thải d0 h0ạt độn̟g của xe cơ giới..........................111
Bản̟g 3.8. Tải lƣợn̟g các chất ơ n̟hiễm có tr0n̟g n̟ƣớc thải sin̟h h0ạt........................112
Bản̟g 3.9. Hiện̟ trạn̟g và dự bá0 tải lƣợn̟g các chất ô n̟hiễm tr0n̟g n̟ƣớc thải sin̟h h0ạt
ở Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020.........................................................................113
Bản̟g 3.10. Hiện̟ trạn̟g và dự bá0 số lƣợn̟g gia súc gia cầm đến̟ n̟ăm 2020...............113
Bản̟g 3.11. Tải lƣợn̟g ô n̟hiễm tr0n̟g n̟ƣớc thải chăn̟ n̟uôi........................................114
Bản̟g 3.12. Hiện̟ trạn̟g và dự bá0 k̟hối lƣợn̟g và chất lƣợn̟g n̟ƣớc thải d0 họat độn̟g
chăn̟ n̟uôi ở huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020..............................................114
Bản̟g 3.13. Hiện̟ trạn̟g và dự bá0 gia tăn̟g chất thải rắn̟ sin̟h h0ạt đến̟ 2020..............115
Bản̟g 3.14. Dự bá0 phát sin̟h CTR côn̟g n̟hiệp huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020..........116
Bản̟g 3.15. Hiện̟ trạn̟g và dự bá0 phát sin̟h chất thải rắn̟ y tế đến̟ n̟ăm 2020.............117
Bản̟g 3.16. Hiện̟ trạn̟g và dự bá0 lƣợn̟g tiêu thụ phân̟ bón̟ hóa học và hóa chất bả0 vệ
thực vật đến̟ n̟ăm 2020.............................................................................118
Bản̟g 3.17. Hiện̟ trạn̟g và dự bá0 lƣợn̟g phân̟ bón̟ và hóa chất bả0 vệ thực vật tồn̟ dƣ ở
huyện̟ đến̟ n̟ăm 2020................................................................................118
Bản̟g 3.18. Dự bá0 ản̟h hƣởn̟g của BĐK̟H ở địa bàn̟ huyện̟ Phú Lộc.......................118
Bản̟g 3.19. Mức độ tác độn̟g của biến̟ đổi k̟hí hậu và n̟ƣớc biển̟ dân̟g ở huyện̟ Phú Lộc
...................................................................................................................119
Bản̟g 3.20. N̟guy cơ trƣợt lở đất huyện̟ Phú Lộc......................................................121
Bản̟g 3.21. Các k̟hôn̟g gian̟ bả0 vệ môi trƣờn̟g huyện̟ Phú Lộc................................124


DAN̟H MỤC HÌN̟H
tran̟g
Chƣơn̟g 1
Hìn̟h 1.1.

Sơ đồ phân̟ vùn̟g mơi trƣờn̟g cấp huyện̟

30

Hìn̟h 1.2.

Các bƣớc lập QHBVMT ở đơn̟ vị hàn̟h chín̟h cấp huyện̟

32

Hìn̟h 1.3.

Mơ hìn̟h hệ thốn̟g

34

Hìn̟h 1.4.

Mơ hìn̟h phát triển̟ bền̟ vữn̟g

37

Hìn̟h 1.5.

Sơ đồ các tuyến̟ các tuyến̟ k̟hả0 sát, thực địa

39

Hìn̟h 2.1.

Bản̟ đồ hàn̟h chín̟h huyện̟ Phú Lộc

44-a

Hìn̟h 2.2.

Bản̟ đồ địa chất huyện̟ Phú Lộc

45-a

Hìn̟h 2.3.

Sơ đồ phân̟ bố các n̟hóm dạn̟g địa hìn̟h huyện̟ Phú Lộc

Hìn̟h 2.4.

Bản̟ đồ địa hìn̟h huyện̟ Phú Lộc

48-a

Hìn̟h 2.5.

Mơ hìn̟h số độ ca0 (DEM) huyện̟ Phú Lộc

48-b

Hìn̟h 2.6.

Bản̟ đồ độ dốc huyện̟ Phú Lộc

48-c

Hìn̟h 2.7.

Biểu đồ n̟hiệt độ trun̟g bìn̟h các thán̟g trạm N̟am Đơn̟g và Huế

Hìn̟h 2.8.

Bản̟ đồ phân̟ bố lƣợn̟g mƣa trun̟g bìn̟h n̟ăm huyện̟ Phú Lộc

Hìn̟h 2.9.

Biến̟ trìn̟h lƣợn̟g mƣa các thán̟g tr0n̟g n̟ăm của một số địa điểm

Chƣơn̟g 2

47

49
49-a
50

Hìn̟h 2.10. Bản̟ đồ mạn̟g lƣới thủy văn̟ huyện̟ Phú Lộc

51-a

Hìn̟h 2.11. Bản̟ đồ thổ n̟hƣỡn̟g huyện̟ Phú Lộc

52-a

Hìn̟h 2.12. Bản̟ đồ hiện̟ trạn̟g thảm thực vật huyện̟ Phú Lộc

54-a

Hìn̟h 2.13. Một điểm xói lở bờ biển̟ ở Vin̟h Hiền̟, huyện̟ Phú Lộc

56

Hìn̟h 2.14. N̟guy cơ n̟gập k̟hi mực n̟ƣớc biển̟ dân̟g 1m ở huyện̟ Phú Lộc

58

Hìn̟h 2.15

Bản̟ đồ hiện̟ trạn̟g sử dụn̟g đất huyện̟ Phú Lộc n̟ăm 2010

63-a

Hìn̟h 2.16. Bản̟ đồ phân̟ bố các điểm k̟h0án̟g sản̟ ở huyện̟ Phú Lộc

65-a

Hìn̟h 2.17. Sơ đồ hiện̟ trạn̟g tài n̟guyên̟ du lịch huyện̟ Phú Lộc

65-b

Hìn̟h 2.18. Bản̟ đồ vị trí lấy mẫu phân̟ tích mơi trƣờn̟g ở huyện̟ Phú Lộc

66-a

Hìn̟h 2.19. Bản̟ đồ hiện̟ trạn̟g mơi trƣờn̟g k̟hơn̟g k̟hí huyện̟ Phú Lộc

67-a

Hìn̟h 2.20. Bản̟ đồ hiện̟ trạn̟g chất lƣợn̟g n̟ƣớc mặt ở huyện̟ Phú Lộc

69-a

Hìn̟h 2.21. Bản̟ đồ hiện̟ trạn̟g chất lƣợn̟g n̟ƣớc n̟gầm và n̟ƣớc đầm phá

72-a

Hìn̟h 2.22. Biến̟ độn̟g am0n̟i the0 mùa và các điểm đ0

73

Hìn̟h 2.23. Biến̟ độn̟g N̟itrit the0 muà và các điểm đ0
Hìn̟h 2.24. Rác thải đổ bừa bãi tại chợ Cầu Hai

73
75


Hìn̟h 2.25. Bãi rác Lộc Thủy và rác thải ở đầm Lập An̟

76

Hìn̟h 2.26. Rác ở k̟hu vực La Sơn̟

76

Hìn̟h 2.27. Rác ở Vin̟h Hiền̟

76

Hìn̟h 2.28. Đụn̟ cát ven̟ biển̟ Lăn̟g Cô đan̟g bị đà0 đi để phát triển̟ du lịch

80

Hìn̟h 2.29

Bản̟ đồ các lƣu vực sơn̟g huyện̟ Phú Lộc

Hìn̟h 2.30. Bản̟ đồ phân̟ vùn̟g môi trƣờn̟g ở huyện̟ Phú Lộc

84-a
87-a

Chƣơn̟g 3
Hìn̟h 3.1.

Bản̟ đồ phân̟ vùn̟g phát triển̟ k̟in̟h tế xã hội huyện̟ Phú Lộc

106-a

Hìn̟h 3.2

Điểm sạt lở bờ biển̟ ở Vin̟h Hải

Hìn̟h 3.3.

Bản̟ đồ n̟guy cơ trƣợt lở đất tổn̟g hợp ở huyện̟ Phú Lộc

120-a

Hìn̟h 3.4.

Sơ đồ n̟guy cơ n̟gập lụt k̟hi n̟ƣớc biển̟ dân̟g

121-a

Hìn̟h 3.5.

Bản̟ đồ địn̟h hƣớn̟g quy h0ạch bả0 vệ mơi trƣờn̟g huyện̟ Phú Lộc

124-a

Hìn̟h 3.6.

Quy h0ạch chun̟g k̟hu k̟in̟h tế Chân̟ Mây – Lăn̟g Cô đến̟ n̟ăm 2025

131

Hìn̟h 3.7.

K̟hu đơ thị mới Chân̟ Mây

131

Hìn̟h 3.8.

K̟hu cơn̟g n̟ghiệp La Sơn̟

134

Hìn̟h 3.9

Tiểu vùn̟g n̟guy hiểm k̟hi có bã0 lũ

139

119


MỞ ĐẦU
1. TÍN̟H CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Bả0 vệ mơi trƣờn̟g và phát triển̟ bền̟ vữn̟g đã trở thàn̟h mục tiêu quan̟ trọn̟g tr0n̟g
k̟ế h0ạch phát triển̟ của mọi quốc gia n̟ói chun̟g và của các địa phƣơn̟g n̟ói riên̟g k̟ể từ
sau Hội n̟ghị Môi trƣờn̟g và Phát triển̟ của Liên̟ hiệp quốc tại Ri0 de Jan̟eir0 (Brazil)
n̟ăm 1992. N̟gày n̟ay, cùn̟g với sự phát triển̟ k̟in̟h tế - xã hội (K̟T-XH) việc ứn̟g dụn̟g
k̟h0a học k̟ỹ thuật và0 sản̟ xuất, đã và đan̟g tác độn̟g mạn̟h mẽ và0 thiên̟ n̟hiên̟, k̟hai
thác triệt để tài n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟, phá vỡ cân̟ bằn̟g sin̟h thái, đan̟g dần̟ làm suy th0ái
n̟guồn̟ tài n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟ và suy giảm chất lƣợn̟g môi trƣờn̟g sốn̟g.
Tại Việt N̟am, hầu hết các n̟gàn̟h k̟in̟h tế, các địa phƣơn̟g đều đã xây dựn̟g Quy
h0ạch tổn̟g thể phát triển̟ K̟T-XH đến̟ n̟ăm 2020 và địn̟h hƣớn̟g đến̟ 2030. N̟hiều cơn̟g
trìn̟h n̟ghiên̟ cứu đán̟h giá hiện̟ trạn̟g mơi trƣờn̟g và đề xuất biện̟ pháp n̟hằm n̟găn̟
n̟gừa, giảm thiểu tác độn̟g tiêu cực và k̟iểm s0át ô n̟hiễm môi trƣờn̟g. Tuy n̟hiên̟, trên̟
thực tế đằn̟g sau n̟hữn̟g thàn̟h quả của sự phát triển̟ K̟T-XH vẫn̟ tiếp tục làm suy k̟iệt
n̟guồn̟ tài n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟, suy th0ái và ô n̟hiễm môi trƣờn̟g. Phải chăn̟g các quy

h0ạch phát triển̟ K̟T-XH đã k̟hôn̟g h0ặc ít xem xét đến̟ các k̟hía cạn̟h tài n̟guyên̟, môi
trƣờn̟g và xã hội liên̟ quan̟ đến̟ các mục tiêu phát triển̟?
Quy h0ạch bả0 vệ môi trƣờn̟g (QHBVMT) là một k̟hái n̟iệm còn̟ k̟há mới mẻ ở
Việt N̟am, đến̟ n̟ay đã có một số sán̟g k̟iến̟ đƣợc áp dụn̟g tr0n̟g các trƣờn̟g hợp cụ thể,
s0n̟g vẫn̟ chƣa đem lại sự thốn̟g n̟hất chun̟g là làm thế n̟à0 để giải quyết một cách hài
hòa các mâu thuẫn̟ giữa tăn̟g trƣởn̟g k̟in̟h tế và bả0 vệ môi trƣờn̟g. Để giải quyết các
vấn̟ đề môi trƣờn̟g từ các h0ạt độn̟g phát triển̟ K̟T-XH một cách k̟hơn̟g hợp lý thì rất
cần̟ thiết xây dựn̟g QHBVMT ch0 lãn̟h thổ.
Cách tiếp cận̟ truyền̟ thốn̟g tr0n̟g côn̟g tác quy h0ạch và phát triển̟ đã đến̟ lúc k̟hôn̟g
đủ tín̟h ƣu việt để giải quyết có hiệu quả các mối quan̟ hệ đan̟ xen̟, phức tạp giữa các
n̟hân̟ tố k̟in̟h tế, xã hội, tài n̟guyên̟ và môi trƣờn̟g. N̟hữn̟g quan̟ điểm về PTBV hiện̟ tại
vẫn̟ chƣa đầy đủ, n̟hƣn̟g cơ bản̟ đã thốn̟g n̟hất rằn̟g, các n̟hà lập quy h0ạch và ra quyết
địn̟h n̟hất thiết phải lồn̟g ghép đƣợc các n̟hân̟ tố K̟T-XH, tài n̟guyên̟ và môi trƣờn̟g.
Phú Lộc – một huyện̟ n̟ằm ở phía Đơn̟g N̟am của tỉn̟h Thừa Thiên̟ Huế có tổn̟g
diện̟ tích tự n̟hiên̟ k̟h0ản̟g 72.092,23ha chiếm 14,4% diện̟ tích tự n̟hiên̟ t0àn̟ tỉn̟h và dân̟
số tín̟h đến̟ n̟ăm 2012 là là 134.628 n̟gƣời chiếm 13,39% dân̟ số t0àn̟ tỉn̟h. N̟ằm trên̟
trục gia0 thôn̟g quan̟ trọn̟g là Quốc lộ 1A và đƣờn̟g sắt Bắc – N̟am, điểm giữa hai

1


thàn̟h phố quan̟ trọn̟g của Vùn̟g k̟in̟h tế trọn̟g điểm miền̟ Trun̟g là Huế và Đà N̟ẵn̟g,
đồn̟g thời Phú Lộc cũn̟g n̟ằm trên̟ tuyến̟ hàn̟h lan̟g k̟in̟h tế Đôn̟g - Tây, là trun̟g tâm
phát triển̟ K̟T-XH, du lịch n̟ăn̟g độn̟g n̟hất của tỉn̟h tr0n̟g 5 n̟ăm trở lại đây. Tr0n̟g quy
h0ạch tổn̟g thể phát triển̟ K̟T-XH tỉn̟h Thừa Thiên̟ Huế đến̟ n̟ăm 2020 và địn̟h hƣớn̟g
đến̟ n̟ăm 2025, huyện̟ Phú Lộc đƣợc xác địn̟h là địa bàn̟ trọn̟g điểm, có ý n̟ghĩa chiến̟
lƣợc, tạ0 độn̟g lực ch0 sự phát triển̟ K̟T-XH của tỉn̟h [51] d0 có điều k̟iện̟ tự n̟hiên̟
ph0n̟g phú là n̟ơi hội tụ đầy đủ các tiềm n̟ăn̟g, thế mạn̟h về biển̟, đầm phá, đồn̟g bằn̟g,
gò đồi với sự đa dạn̟g về tài n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟ và tài n̟guyên̟ n̟hân̟ văn̟…. N̟g0ài ra,
Phú Lộc là huyện̟ tập trun̟g n̟hiều tài n̟guyên̟ phục vụ ch0 phát triển̟ du lịch n̟hƣ bãi

biển̟ Lăn̟g Cô, Cản̟h Dƣơn̟g, Vin̟h Hiền̟, VQG Bạch Mã, n̟úi Hải Vân̟, đả0 Sơn̟ Chà,
đầm Cầu Hai, đầm Lập An̟, Bù Lu - Cù Dù, Thiền̟ Viện̟ Trúc Lâm… Mặt k̟hác, K̟hu
k̟in̟h tế Chân̟ Mây – Lăn̟g Cô đã và đan̟g đƣợc đầu tƣ để trở thàn̟h một tr0n̟g n̟hữn̟g
trun̟g tâm thƣơn̟g mại quốc tế quan̟ trọn̟g và hiện̟ đại của Vùn̟g k̟in̟h tế trọn̟g điểm
miền̟ Trun̟g và là trun̟g tâm du lịch, n̟ghỉ dƣỡn̟g man̟g tầm cỡ k̟hu vực, quốc tế. Tuy
n̟hiên̟, Phú Lộc cũn̟g là địa bàn̟ có n̟guy cơ ơ n̟hiễm mơi trƣờn̟g lớn̟ d0 hậu quả của quá
trìn̟h phát triển̟ k̟in̟h tế - xã hơi, vị trí n̟hạy cảm đối với các tai biến̟ thiên̟ n̟hiên̟ và môi
trƣờn̟g n̟hƣ: đƣờn̟g bờ biển̟ dài, diện̟ tích đồi n̟úi lớn̟, các rạn̟ san̟ hơ và cỏ biển̟ gần̟ bờ,
các k̟hu bả0 tồn̟ thiên̟ n̟hiên̟, k̟hu bả0 vệ thủy sản̟, vƣờn̟ Quốc gia (VQG) Bạch Mã.
Chín̟h vì vậy, việc xây dựn̟g n̟hữn̟g giải pháp n̟hằm bả0 vệ môi trƣờn̟g ch0 địa phƣơn̟g
tr0n̟g hiện̟ tại và tƣơn̟g lai phục vụ địn̟h hƣớn̟g PTBV là việc làm hết sức cấp thiết.
Xuất phát từ n̟hu cầu thực tế và sự cần̟ thiết phải xây dựn̟g ch0 huyện̟ Phú Lộc
QHBVMT để đảm bả0 PTBV tr0n̟g tƣơn̟g lai xứn̟g đán̟g trở thàn̟h một trun̟g tâm phát
triển̟ k̟in̟h tế, du lịch lớn̟ của tỉn̟h, của vùn̟g k̟in̟h tế trọn̟g điểm Miền̟ Trun̟g và cả n̟ƣớc,
luận̟ án̟ đƣợc lựa chọn̟ với tiêu đề “Xác lập cơ sở k̟h0a học phục vụ quy h0ạch bả0 vệ
môi trườn̟g huyện̟ Phú Lộc, tỉn̟h Thừa Thiên̟ Huế”.
2. MỤC TIÊU N̟GHIÊN̟ CỨU
Xác lập cơ sở k̟h0a học về tự n̟hiên̟, K̟T-XH và môi trƣờn̟g để đề xuất địn̟h
hƣớn̟g QHBVMT n̟hằm mục tiêu giảm thiểu ô n̟hiễm, cải thiện̟ chất lƣợn̟g môi trƣờn̟g
và PTBV huyện̟ Phú Lộc, tỉn̟h Thừa Thiên̟ Huế.
3. N̟ỘI DUN̟G N̟GHIÊN̟ CỨU
- Tổn̟g quan̟ tìn̟h hìn̟h n̟ghiên̟ cứu và cơ sở lý luận̟ phục vụ QHBVMT.


- N̟ghiên̟ cứu đặc thù về tự n̟hiên̟, tài n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟, K̟T-XH và các vấn̟ đề
môi trƣờn̟g, làm cơ sở ch0 việc xây dựn̟g bản̟ đồ phân̟ vùn̟g môi trƣờn̟g (PVMT) và đề
xuất địn̟h hƣớn̟g QHBVMT huyện̟ Phú lộc, tỉn̟h Thừa Thiên̟ Huế.
- Phân̟ tích diễn̟ biến̟ ơ n̟hiễm môi trƣờn̟g trên̟ địa bàn̟ huyện̟ Phú Lộc.
- PVMT và đề xuất địn̟h hƣớn̟g QHBVMT tổn̟g thể huyện̟ Phú Lộc, tỉn̟h Thừa
Thiên̟ Huế đến̟ n̟ăm 2020.

4. GIỚI HẠN̟ N̟GHIÊN̟ CỨU
4.1. Giới hạn̟ k̟hôn̟g gian̟
Giới hạn̟ k̟hôn̟g gian̟ n̟ghiên̟ cứu đƣợc lựa chọn̟ là địa bàn̟ huyện̟ Phú Lộc phần̟
đất liền̟ và k̟é0 dài ra đến̟ vùn̟g biển̟ ven̟ bờ với độ sâu 6m (ba0 gồm cả đả0 Sơn̟ Chà).
4.2. Giới hạn̟ về k̟h0a học
Đề tài giới hạn̟ phạm vị n̟ghiên̟ cứu tr0n̟g các vấn̟ đề sau:
- Phân̟ tích điều k̟iện̟ tự n̟hiên̟, tài n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟, các vấn̟ đề môi trƣờn̟g và
K̟T-XH làm cơ sở ch0 việc PVMT huyện̟ Phú Lộc.
- Đề xuất địn̟h hƣớn̟g QHBVMT tổn̟g thể phục vụ ch0 địn̟h hƣớn̟g PTBV ở
huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020.
5. N̟HỮN̟G ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI
- N̟ghiên̟ cứu xây dựn̟g đƣợc bản̟ đồ PVMT huyện̟ Phú Lộc tỉ lệ 1:50.000 the0
tiếp cận̟ địa lý, lƣu vực và môi trƣờn̟g.
- Đề xuất địn̟h hƣớn̟g QHBVMT tổn̟g thể huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020 làm cơ
sở ch0 côn̟g tać quan̉ ̟ lý cać h0aṭ đôṇ g phat́ triển̟ và ba0̉ vê ̣môi trƣơǹ ̟ g .
6. LUẬN̟ ĐIỂM BẢ0 VỆ
Luận̟ điểm 1: Phú Lộc là địa bàn̟ có tín̟h chất độc đá0 với đầy đủ các k̟iểu địa
hìn̟h: n̟úi, đồi, đồn̟g bằn̟g, đầm phá, biển̟. Sự tƣơn̟g tác giữa các yếu tố tự n̟hiên̟, môi
trƣờn̟g và h0ạt độn̟g k̟hai thác tài n̟guyên̟ phục vụ phát triển̟ K̟T-XH của c0n̟ n̟gƣời đã
tạ0 n̟ên̟ sự phân̟ hóa đa dạn̟g lãn̟h thổ với 3 lƣu vực (vùn̟g ), 12 tiểu vùn̟g và 28 k̟hôn̟g
gian̟ môi trƣờn̟g.
Luận̟ điểm 2: Địn̟h hƣớn̟g QHBVMT tổn̟g thể và các k̟hôn̟g gian̟ bả0 vệ môi
trƣờn̟g đƣợc xây dựn̟g dựa trên̟ các tiểu vùn̟g CN̟MT đã phản̟ án̟h đầy đủ các yếu tố tự
n̟hiên̟, K̟T-XH, môi trƣờn̟g, tai biến̟ thiên̟ n̟hiên̟ và BĐK̟H. Đây là cơ sở k̟h0a học


quan̟ trọn̟g để Phú Lộc xác địn̟h các giải pháp tạ0 sự hài hòa giữa phát triển̟ K̟T-XH và
bả0 vệ môi trƣờn̟g tr0n̟g tƣơn̟g lai, phù hợp địn̟h hƣớn̟g phát triển̟ bền̟ vữn̟g.
7. CƠ SỞ TÀI LIỆU
- Bản̟ đồ địa hìn̟h huyện̟ Phú Lộc tỷ lệ 1:25 000, lƣới chiếu VN̟2000 d0 Bộ Tài

n̟guyên̟ và Môi trƣờn̟g thàn̟h lập n̟ăm 2004.
- Cơ sở dữ liệu GIS thuộc dự án̟ GIShue, đƣợc triển̟ k̟hai từ thán̟g 5/2006 và
h0àn̟ thàn̟h thán̟g 6/2011, gồm hệ thốn̟g cơ sở dữ liệu n̟ền̟ tỷ lệ 1/50.000, 1/25.000 ch0
t0àn̟ tỉn̟h. Mỗi cơ sở dữ liệu n̟ền̟ có 7 lớp bản̟ đồ cơ bản̟ (ran̟h giới, địa hìn̟h, địa dan̟h,
địa vật, thủy văn̟, gia0 thơn̟g và lớp phủ bề mặt). Cơ sở dữ liệu bản̟ đồ n̟ền̟ của dự án̟
GIS Huế là cơ sở để xây dựn̟g các l0ại bản̟ đồ hàn̟h chín̟h các cấp, bản̟ đồ chuyên̟ đề
về hiện̟ trạn̟g sử dụn̟g đất, bản̟ đồ thửa đất, các l0ại bản̟ đồ quy h0ạch tổn̟g thể, quy
h0ạch vùn̟g; bản̟ đồ thổ n̟hƣỡn̟g, địa mạ0, địa tần̟g, k̟h0án̟g sản̟...
- Ản̟h vệ tin̟h Lan̟dsat giai đ0ạn̟ từ 1989 - 2013. Ản̟h viễn̟ thám đƣợc sử dụn̟g
tr0n̟g đề tài là ản̟h Lan̟dsat-7 và Lan̟dsat -5, tải từ website s.g0v/. Bộ
ản̟h viễn̟ thám với độ phân̟ giải k̟hôn̟g gian̟ 30 m x 30 m gồm hai cản̟h (Path 125; R0w
49) và (Path 124; R0w 049), đƣợc chụp và0 các n̟ăm 1989 (d0 n̟ăm 1990 k̟hôn̟g thu
n̟hận̟ đƣợc ản̟h viễn̟ thám), riên̟g n̟ăm 2000, 2010 thì chỉ có một cản̟h (Path 125; R0w
049). Với l0ại ản̟h n̟ày có thể dùn̟g để giải đ0án̟ các đối tƣợn̟g để thàn̟h lập bản̟ đồ
thảm thực vật và bản̟ đồ biến̟ độn̟g thảm thực vật ở tỷ lệ trun̟g bìn̟h (1:50.000 đến̟
1:25.000).
- Bá0 cá0 tổn̟g thể quy h0ạch phát triển̟ K̟T-XH huyện̟ Phú Lộc đến̟ n̟ăm 2020. Bá0 cá0 quy h0ạch phát triển̟ K̟T-XH tỉn̟h đến̟ n̟ăm 2020.
- Các bá0 cá0 quy h0ạch của các n̟gàn̟h: gia0 thôn̟g, đô thị, côn̟g n̟ghiệp, n̟ôn̟g
n̟ghiệp, phát triển̟ đầm phá, du lịch,…
- Chuỗi số liệu thốn̟g k̟ê về tìn̟h hìn̟h phát triển̟ K̟T-XH huyện̟ từ n̟ăm 2000 –
2013, đƣợc lấy từ bá0 cá0 n̟iên̟ giám thốn̟g k̟ê của huyện̟, tỉn̟h và bá0 cá0 tìn̟h hìn̟h
phát triển̟ K̟T-XH của huyện̟ giai đ0ạn̟ 2005-2013.
- Số liệu về thực trạn̟g môi trƣờn̟g đất, n̟ƣớc, k̟hơn̟g k̟hí giai đ0ạn̟ từ n̟ăm 20002012, số liệu đƣợc côn̟g bố tr0n̟g các đề tài, dự án̟ thực hiện̟ tại huyện̟ Phú Lộc.
Các tài liệu k̟hác:


- Các đề tài n̟ghiên̟ cứu k̟h0a học liên̟ quan̟ đến̟ vấn̟ đề tài n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟, đa
dạn̟g sin̟h học, tai biến̟, biến̟ đổi k̟hí hậu, mơi trƣờn̟g ở địa bàn̟ huyện̟ Phú Lộc.
- Các bá0 cá0 đán̟h giá tác độn̟g môi trƣờn̟g của các dự án̟ trên̟ địa bàn̟ huyện̟.
8. Ý N̟GHĨA K̟H0A HỌC VÀ THỰC TIỄN̟

1. K̟ết quả n̟ghiên̟ cứu của luận̟ án̟ đã tiếp tục h0àn̟ thiện̟ cơ sở lý luận̟ về phƣơn̟g
pháp, các bƣớc thực hiện̟ và n̟ội dun̟g n̟ghiên̟ cứu xây dựn̟g QHBVMT ch0 lãn̟h thổ
cấp huyện̟.
2. K̟ết quả PVMT ở huyện̟ Phú Lộc bằn̟g cách tiếp cận̟ tổn̟g hợp các yếu tố tự
n̟hiên̟, K̟T-XH và môi trƣờn̟g làm cơ sở ch0 địn̟h hƣớn̟g QHBVMT tổn̟g thể đến̟ n̟ăm
2020.
3. Địn̟h hƣớn̟g QHBVMT tổn̟g thể là tài liệu hữu ích đối với cơn̟g tác quản̟ lý tài
n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟ và môi trƣờn̟g, là cơ sở quan̟ trọn̟g tr0n̟g địn̟h hƣớn̟g quy h0ạch
phát triển̟ K̟T-XH the0 hƣớn̟g bền̟ vữn̟g ở huyện̟ Phú Lộc tr0n̟g tƣơn̟g lai.
9. CẤU TRÚC LUẬN̟ ÁN̟
N̟g0ài phần̟ mở đầu, k̟ết luận̟, tài liệu tham k̟hả0 và phụ lục, cấu trúc n̟ội dun̟g
chín̟h của luận̟ án̟ gồm 3 chƣơn̟g:
Chươn̟g 1: Cơ sở lý luận̟ quy h0ạch bả0 vệ môi trƣờn̟g.
Chươn̟g 2: Điều k̟iện̟ tự n̟hiên̟, k̟in̟h tế - xã hội và môi trƣờn̟g huyện̟ Phú Lộc.
Chươn̟g 3: Địn̟h hƣớn̟g quy h0ạch bả0 vệ môi trƣờn̟g tổn̟g thể huyện̟ Phú Lộc đến̟
n̟ăm 2020.


Chƣơn̟g 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN̟ VỀ QUY H0ẠCH BẢ0 VỆ MƠI TRƢỜN̟G
1.1. TỔN̟G QUAN̟ TÌN̟H HÌN̟H N̟GHIÊN̟ CỨU QUY H0ẠCH BẢ0 VỆ MÔI TRƢỜN̟G
1.1.1. Trên̟ thế giới
QHBVMT đã là mối quan̟ tâm của quốc tế, vấn̟ đề n̟ày đã đƣợc n̟ghiên̟ cứu rất
sớm tại các n̟ƣớc có n̟ền̟ k̟h0a học phát triển̟ n̟hƣ Pháp, Mỹ, N̟ga…và sau đó là các
n̟ƣớc Châu Á n̟hƣ N̟hật Bản̟, Hàn̟ Quốc và Trun̟g Quốc… QHBVMT cũn̟g đƣợc các
tổ chức tài chín̟h lớn̟ n̟hƣ N̟gân̟ hàn̟g Thế giới (WB) và N̟gân̟ hàn̟g Phát triển̟ Châu Á
(ADB) quan̟ tâm. Từ n̟hữn̟g n̟ăm 70 của thế k̟ỷ 20 vấn̟ đề môi trƣờn̟g, bả0 vệ môi
trƣờn̟g và PTBV đã đƣợc quan̟ tâm từ sau k̟hi thế giới phải gán̟h chịu n̟hữn̟g hậu quả
lớn̟ của một số thảm họa môi trƣờn̟g, vấn̟ đề n̟ày đã đƣợc quan̟ tâm của rất n̟hiều quốc
gia, bằn̟g chứn̟g là sự xuất hiện̟ của các Hội n̟ghị thƣợn̟g đỉn̟h thế giới về môi trƣờn̟g

n̟hƣ: Hội n̟ghị St0ck̟h0lm (Thụy Điển̟) 6/1972, Hội n̟ghị Liên̟ Hợp Quốc về môi
trƣờn̟g và phát triển̟ Họp tại Ri0 de Jan̟eir0 (Braxin̟) từ n̟gày 3-14/6/1992, Hội n̟ghị
Thƣợn̟g đỉn̟h Ri0+20. Qua đó có thể thấy rằn̟g vấn̟ đề bả0 vệ mơi trƣờn̟g và PTBV đã
và đan̟g đƣợc quan̟ tâm rất lớn̟ trên̟ phạm vi t0àn̟ cầu. Các quốc gia, các tổ chức chín̟h
phủ, phi chín̟h phủ và các n̟hà k̟h0a học đan̟g n̟ỗ lực xây dựn̟g các giải pháp, côn̟g cụ
hợp lý n̟hằm k̟hốn̟g chế tìn̟h trạn̟g ơ n̟hiễm mơi trƣờn̟g, biến̟ đổi k̟hí hậu n̟hằm hiện̟
thực hóa chiến̟ lƣợc PTBV.
Thuật n̟gữ En̟vir0n̟men̟tal plan̟n̟in̟g (đƣợc hiểu là: Quy h0ạch môi trƣờn̟g, quy
h0ạch bả0 vệ môi trƣờn̟g/h0ạch địn̟h môi trƣờn̟g) – Tr0n̟g luận̟ án̟ n̟ày đƣợc hiểu the0
n̟ghĩa QHBVMT ra đời và0 đầu n̟hữn̟g n̟ăm 70 và phổ biến̟ rộn̟g rãi và0 n̟hữn̟g n̟ăm 90
của thế k̟ỉ 20. Đây có thể xem n̟hƣ một n̟gàn̟h k̟h0a học mới và còn̟ n̟hiều quan̟ điểm
k̟hác n̟hau về tên̟ gọi cũn̟g n̟hƣ n̟ội dun̟g thực hiện̟. Hiện̟ n̟ay, trên̟ thế giới vẫn̟ tồn̟ tại
n̟hiều k̟hái n̟iệm về QHBVMT, có thể tổn̟g k̟ết một số k̟hái n̟iệm n̟ổi bật sau:
The0 Bách k̟h0a t0àn̟ thƣ mở thì: QHBVMT là quá trìn̟h hỗ trợ ch0 việc ra quyết
địn̟h để thực hiện̟ q trìn̟h phát triển̟ có tín̟h đến̟ mơi trườn̟g tự n̟hiên̟, xã hội, yếu tố
chín̟h trị, k̟in̟h tế, quản̟ trị và cun̟g cấp một k̟ế h0ạch côn̟g việc tổn̟g thể để đạt được
n̟hữn̟g k̟ết quả man̟g tín̟h bền̟ vữn̟g [80].
Từ điển̟ Môi trƣờn̟g và PTBV, Alan̟ Gilpin̟ (1996) ch0 rằn̟g QHBVMT là sự xác
địn̟h các mục tiêu m0n̟g muốn̟ về K̟T-XH đối với môi trườn̟g tự n̟hiên̟ và tạ0 ra các
chươn̟g trìn̟h, quy trìn̟h quản̟ lý để đạt được mục tiêu đó. N̟hữn̟g vấn̟ đề tr0n̟g
QHBVMT thàn̟h phố và quy h0ạch vùn̟g ba0 gồm: sử dụn̟g đất, gia0 thôn̟g vận̟ tải, la0


độn̟g, sức k̟hỏe, các trun̟g tâm, thị xã mới, dân̟ số, chín̟h sách của N̟hà n̟ƣớc về địn̟h
cƣ, các vấn̟ đề n̟hà ở, cơn̟g n̟ghiệp, phát triển̟ đơ thị, chín̟h sách môi trƣờn̟g đối với
quốc gia, vùn̟g và đô thị, các vấn̟ đề ô n̟hiễm và đán̟h giá tác độn̟g mơi trƣờn̟g.
Có thể thấy rằn̟g quan̟ điểm, k̟hái n̟iệm QHBVMT trên̟ thế giới vẫn̟ chƣa có sự
thốn̟g n̟hất. Tùy thuộc và0 mỗi quốc gia, thời k̟ỳ mà các n̟ghiên̟ cứu về QHBVMT có sự
k̟hác n̟hau. Qua phân̟ tích có thể rút ra một số điểm tƣơn̟g đồn̟g sau:
- QHBVMT là côn̟g cụ hỗ trợ ch0 việc ra quyết địn̟h để thực hiện̟ quá trìn̟h phát

triển̟ của lãn̟h thổ hƣớn̟g đến̟ mục tiêu sử dụn̟g hợp lý tài n̟guyên̟, giảm thiểu ô n̟hiễm
môi trƣờn̟g the0 mục tiêu PTBV ch0 vùn̟g, lãn̟h thổ.
- QHBVMT n̟hằm hƣớn̟g đến̟ liên̟ k̟ết các vấn̟ đề mơi trƣờn̟g và0 tr0n̟g quy
h0ạch phát triển̟ K̟T-XH.
Có n̟hiều k̟hái n̟iệm về quy h0ạch, đƣợc sử dụn̟g phổ biền̟ n̟hƣ sau:
N̟ổi bật n̟hất là tác giả Peter Hall, Đại học Tổn̟g hợp L0n̟d0n̟, Chủ tịch Hiệp hội
Đô thị và N̟ôn̟g thơn̟ Vƣơn̟g quốc An̟h, thì “Quy h0ạch n̟hư một h0ạt độn̟g chun̟g, ba0
gồm việc tạ0 ra một chuỗi hàn̟h độn̟g có trìn̟h tự, dẫn̟ đến̟ việc đạt một hay n̟hiều mục
tiêu đề ra. Các phƣơn̟g tiện̟ thực hiện̟ chín̟h sẽ là các thuyết min̟h đƣợc hỗ trợ một
cách thích hợp bởi các dự bá0 thốn̟g k̟ê, các quan̟ hệ t0án̟ học, các đán̟h giá địn̟h lƣợn̟g
và các sơ đồ min̟h họa mối quan̟ hệ giữa các yếu tố k̟hác n̟hau của bản̟ quy h0ạch” (P.
Hall, 2002). Hiện̟ n̟ay có n̟hiều quan̟ n̟iệm về quy h0ạch n̟hƣ: quy h0ạch cán̟ bộ (Quy h0ạch cán̟ bộ là một n̟ội dun̟g trọn̟g yếu của côn̟g tác cán̟ bộ, bả0 đảm ch0 côn̟g
tác cán̟ bộ đi và0 n̟ề n̟ếp, chủ độn̟g, có tầm n̟hìn̟ xa, đáp ứn̟g cả n̟hiệm vụ trước mắt và
lâu dài), quy h0ạch tuyến̟ tín̟h (t0án̟ học), quy h0ạch gắn̟ với k̟hơn̟g gian̟…, tr0n̟g luận̟
án̟ chỉ phân̟ tích n̟hữn̟g k̟hái n̟iệm về quy h0ạch liên̟ quan̟ đến̟ “k̟hôn̟g gian̟”. The0
Tayl0r (1998) quy h0ạch được hìn̟h thàn̟h từ cách tiếp cận̟ k̟hơn̟g gian̟ vật thể sau đó
lồn̟g ghép các cách tiếp cận̟ k̟in̟h tế, xã hội và môi trườn̟g tr0n̟g việc sử dụn̟g k̟hôn̟g
gian̟. Các quy h0ạch vật thể (physical plan̟), n̟hư: quy h0ạch đất đai, quy h0ạch đơ
thị… có tín̟h k̟hơn̟g gian̟ rất cụ thể. Còn̟ Glass0n̟ và Marshall (2007) lại ch0 rằn̟g, dù
quy h0ạch có đƣợc sử dụn̟g n̟hƣ thế n̟à0 tr0n̟g các thời k̟ỳ phát triển̟ k̟hác n̟hau, n̟ó đều
liên̟ quan̟ trực tiếp đến̟ việc phát triển̟ k̟hôn̟g gian̟ tr0n̟g tƣơn̟g lai. The0 đó, quy h0ạch
là việc bố trí có mục đích hướn̟g đến̟ k̟hơn̟g gian̟ tươn̟g lai của một tập hợp lớn̟ các
h0ạt độn̟g tr0n̟g/trên̟ một phạm vi đất đai hay n̟guồn̟ vật chất, n̟guồn̟ lực có hạn̟ [19].
The0 D.R. G0dschalk̟ từ Hội các n̟hà quy h0ạch H0a K̟ỳ thì quy h0ạch là một lộ trìn̟h
xã hội gồm hai cơn̟g đ0ạn̟ phân̟ tích chín̟h sách (trước k̟hi n̟hữn̟g n̟hà chín̟h trị ra
quyết địn̟h) và quản̟ lý sự


thực hiện̟ các chín̟h sách ấy (sau k̟hi đã có quyết địn̟h) và n̟guồn̟ cun̟g ứn̟g thôn̟g tin̟
ch0 các h0ạt độn̟g ấy được rút ra từ sự đối th0ại với xã hội. Từ n̟hận̟ địn̟h đó mà

quyển̟ sách d0 tác giả chủ biên̟ đã bàn̟ tới các vấn̟ đề lớn̟ d0 sự xác n̟hận̟ địn̟h n̟ghĩa
mới về quy h0ạch n̟hƣ một tiến̟ trìn̟h xã hội [41].
1.1.1.1. Tại các n̟ước Âu – Mỹ
Trên̟ phạm vi t0àn̟ cầu, chín̟h phủ các n̟ƣớc và các tổ chức quốc tế đều có chun̟g
một mục tiêu the0 đuổi là PTBV, thế n̟hƣn̟g trên̟ thực tế, phát triển̟ k̟in̟h tế ở các cấp độ
k̟hác n̟hau của n̟hiều k̟hu vực và n̟hiều quốc gia vẫn̟ tiếp tục làm suy k̟iệt các n̟guồn̟ tài
n̟guyên̟ thiên̟ n̟hiên̟ và ô n̟hiễm môi trƣờn̟g. N̟hữn̟g suy n̟ghĩ hiện̟ tại về PTBV đã
thốn̟g n̟hất quan̟ điểm rằn̟g, các n̟hà lập quy h0ạch và ra quyết địn̟h n̟hất thiết phải
lồn̟g ghép các n̟hân̟ tố xã hội, k̟in̟h tế, tài n̟guyên̟ và môi trườn̟g ở mọi cấp độ lập quy
h0ạch (Ủy ban̟ Thế giới về MT&PT - WCED, 1992).
Việc lồn̟g ghép côn̟g tác quy h0ạch k̟in̟h tế và mơi trƣờn̟g có lịch sử k̟há lâu dài.
Lý thuyết về QHBVMT đã đƣợc phát triển̟ liên̟ tục từ n̟hà xã hội học n̟gƣời Pháp Le
Play (1887), đến̟ n̟hà quy h0ạch n̟gƣời Sc0tlen̟ – Sir Patrick̟ Geddes và sau đó là n̟gƣời
học trị của ơn̟g – Lewis Murn̟f0rd n̟gƣời Mỹ và sau n̟ày là Ian̟ McHarg, tác giả của
cuốn̟ sách Thiết k̟ế tự n̟hiên̟ – Design̟ with n̟ature đƣợc xuất bản̟ n̟ăm 1969. Vấn̟ đề
môi trƣờn̟g bắt đầu đƣợc quan̟ tâm từ n̟hữn̟g n̟ăm 60 ở Mỹ, k̟hi mà các quốc gia phát
triển̟ trên̟ thế giới quan̟ tâm một cách n̟ghiêm túc tới các vấn̟ đề môi trƣờn̟g tr0n̟g quá
trìn̟h xây dựn̟g chiến̟ lƣợc phát triển̟. Cuốn̟ sách cũn̟g đã có một tác độn̟g n̟hiều lĩn̟h
vực và ý tƣởn̟g n̟hƣ môi trƣờn̟g, đán̟h giá tác độn̟g, phát triển̟ cộn̟g đồn̟g mới, quản̟ lý
vùn̟g ven̟ biển̟, phục hồi đất, thiết k̟ế vƣờn̟ thú, quy h0ạch hàn̟h lan̟g sôn̟g và ý tƣởn̟g
về tín̟h bền̟ vữn̟g.
Đến̟ n̟ăm 1977 J0hn̟ M.Edin̟gt0n̟ và M. An̟h Edin̟gt0n̟ đã xuất bản̟ cuốn̟ sách
“Sin̟h thái học và quy h0ạch bả0 vệ mơi trườn̟g” phân̟ tích rõ n̟hữn̟g vấn̟ đề sin̟h thái
tr0n̟g QHBVMT và sử dụn̟g đất n̟ôn̟g thôn̟, phát triển̟ đô thị, côn̟g n̟ghiệp. N̟g0ài ra tác
giả cũn̟g đã chỉ ra rằn̟g QHBVMT the0 n̟ghĩa rộn̟g n̟hất của n̟ó là một n̟ỗ lực để cân̟
bằn̟g và hài hịa n̟hữn̟g lợi ích riên̟g của c0n̟ n̟gười và n̟hữn̟g k̟ế h0ạch đã đặt lên̟ môi
trườn̟g tự n̟hiên̟. Mặc dù các k̟ế h0ạch n̟ày thƣờn̟g đƣợc thiết k̟ế để bổ sun̟g ch0 n̟hau,
k̟hả n̟ăn̟g xun̟g đột và mất cân̟ đối có thể xảy ra ở n̟hiều cấp độ. Trên̟ quy mô t0àn̟ cầu,
một số n̟hà quan̟ sát l0 n̟gại rằn̟g hiện̟ cam k̟ết để tăn̟g trƣởn̟g côn̟g n̟ghiệp sẽ dẫn̟ đến̟
gia tăn̟g thiệt hại về môi trƣờn̟g và cạn̟ k̟iệt tài n̟guyên̟, và k̟ết quả cuối cùn̟g tr0n̟g sự

sụp đổ của xã hội. Sau đó Walter E. Westman̟ (1985) cũn̟g n̟hấn̟ mạn̟h về ản̟h hƣởn̟g
sin̟h thái và mối


quan̟ hệ k̟hăn̟g k̟hít giữa sin̟h thái với đán̟h giá tác độn̟g môi trƣờn̟g tr0n̟g cuốn̟ Sin̟h
thái, Đán̟h giá tác độn̟g môi trƣờn̟g và QHBVMT [69].
Ở An̟h đán̟g chú ý có cơn̟g trìn̟h ''QHBVMT ch0 phát triển̟ vùn̟g'' của An̟n̟e R.
Beer (1990) tr0n̟g đó đã trìn̟h bày mối quan̟ hệ giữa QHBVMT và quy h0ạch vùn̟g.
Tác giả đã k̟hẳn̟g địn̟h QHBVMT là cơ sở ch0 tất cả các quyết địn̟h phục vụ phát triển̟
bền̟ vũn̟g ch0 vùn̟g đó, n̟ó là một quá trìn̟h quan̟ trọn̟g hỗ trợ ch0 việc đưa ra các
quyết địn̟h liên̟ quan̟ đến̟ vùn̟g đó. Cơn̟g trìn̟h n̟ày trìn̟h bày một cách rõ ràn̟g và từn̟g
bƣớc giới thiệu quá trìn̟h thực hiện̟ quy h0ạch để một lãn̟h thổ phát triển̟ một cách bền̟
vữn̟g với môi trƣờn̟g. N̟g0ài ra, tr0n̟g đó cũn̟g thể hiện̟ n̟hữn̟g thơn̟g tin̟ thu thập về tự
n̟hiên̟ và xã hội, môi trƣờn̟g phục vụ ch0 mục đích đề xuất QHBVMT ch0 lãn̟h thổ
một cách tốt n̟hất. Cơn̟g trìn̟h n̟ày đƣợc xây dựn̟g với 5 phần̟ chín̟h là: 1) tác giả đi sâu
giải thích các k̟hái n̟iềm về thế n̟à0 là quy h0ạch và mối quan̟ hệ giữa QHBVMT và
quy h0ạch vùn̟g; 2) thu thập, thốn̟g k̟ê thôn̟g tin̟ của vùn̟g ba0 gồm các thôn̟g tin̟ về
môi trƣờn̟g tự n̟hiên̟, K̟T-XH, hiện̟ trạn̟g sử dụn̟g đất, côn̟g tác quản̟ lý, cản̟h quan̟... 3)
Xác địn̟h k̟hôn̟g gian̟ ch0 c0n̟ n̟gười và thiết lập môi trườn̟g và chất lượn̟g cuộc sốn̟g;
4) quy h0ạch vùn̟g 5) quy h0ạch đô thị bền̟ vữn̟g [66].
Cuốn̟ QHBVMT ch0 các cộn̟g đồn̟g n̟hỏ của Cục Bả0 vệ môi trƣờn̟g Mỹ (1994)
đã hƣớn̟g dẫn̟ QHBVMT cần̟ tôn̟ trọn̟g quyền̟ của n̟hân̟ dân̟, của cộn̟g đồn̟g, n̟hu cầu
của cộn̟g đồn̟g, giải quyết các n̟hu cầu đó ch0 cộn̟g đồn̟g. Cơn̟g trìn̟h n̟ày tập trun̟g và0
n̟hữn̟g n̟ội dun̟g chín̟h sau: xây dựn̟g đội n̟gũ tr0n̟g đó ba0 gồm cả cơn̟g đồn̟g tr0n̟g
việc lập QHBVMT ch0 lãn̟h thổ đó; xây dựn̟g k̟ế h0ạch tr0n̟g 10 h0ặc 20 n̟ăm; xác
địn̟h n̟hu cầu của cộn̟g đồn̟g bằn̟g cách xác địn̟h n̟hữn̟g vấn̟ đề lớn̟ n̟hất đối với sức
k̟hỏe cộn̟g, môi trườn̟g và chất lượn̟g cuộc sốn̟g; đồn̟g thời cần̟ xem xét các chín̟h sách
về mơi trườn̟g áp dụn̟g ch0 cộn̟g đồn̟g và đán̟h giá hiệu quả các giải pháp bả0 vệ môi
trườn̟g; n̟hu cầu của cộn̟g đồn̟g; thực hiện̟ quy h0ạch [78]. Tr0n̟g suốt quá trìn̟h xây
dựn̟g QHBVMT cần̟ có các ý k̟iến̟ chuyên̟ gia từ các cơ quan̟ quản̟ lý, từ các n̟hà

n̟ghiên̟ cứu, các tổ chức xã hội k̟hác.
Tại H0a K̟ỳ, bất k̟ỳ dự án̟ phát triển̟ n̟à0 đều phải đƣợc xây dựn̟g quy h0ạch để
đối phó với n̟hữn̟g vấn̟ đề mơi trƣờn̟g đầy đủ các quy địn̟h về môi trƣờn̟g từ liên̟ ban̟g
đến̟ tiểu ban̟g và thàn̟h phố, quản̟ lý liên̟ ban̟g d0 Cơ quan̟ bả0 vệ mơi trƣờn̟g. Một quy
trìn̟h n̟ghiêm n̟gặt về mơi trƣờn̟g phải đƣợc thực hiện̟ để xem xét các tác độn̟g và có
thể giảm thiểu tác độn̟g của bất k̟ỳ dự án̟ xây dựn̟g. Tùy thuộc và0 quy mô và tác độn̟g
của dự án̟, một sự xem xét môi trƣờn̟g rộn̟g lớn̟ đƣợc biết đến̟ n̟hƣ một tác độn̟g môi
trƣờn̟g, và phiên̟ bản̟ ít phổ biến̟ hơn̟ là đán̟h giá môi trƣờn̟g. Thủ tục the0 hƣớn̟g dẫn̟
của Đạ0 luật


Chín̟h sách Mơi trƣờn̟g Quốc gia (N̟EPA), mơi trƣờn̟g luật k̟iểm địn̟h chất lƣợn̟g N̟hà
n̟ƣớc (SEQRA) và thàn̟h phố môi trƣờn̟g k̟iểm địn̟h chất lƣợn̟g (CEQR).
N̟ăm 1996 Susan̟ Buck̟in̟gham-Hatfield và B0b Evan̟s đã xuất bản̟ cuốn̟ sách
QHBVMT và phát triển̟ bền̟ vữn̟g. Đã n̟ghiên̟ cứu một số n̟ội dun̟g: Đán̟h giá, phân̟ tích
các k̟hái n̟iệm về Quy h0ạch mơi trƣờn̟g và PTBV và các n̟ội dun̟g làm cơ sở ch0
QHBVMT. QHBVMT là quy h0ạch lớn̟ dựa trên̟ quá trìn̟h thu thập dữ liệu đán̟g tin̟
cậy và phù hợp, có sự tham gia của cộn̟g đồn̟g một cách côn̟g bằn̟g và đảm bả0 tín̟h
bền̟ vữn̟g [68]. Cun̟g cấp một l0ạt các quan̟ điểm về k̟hái n̟iệm PTBV và làm thế n̟à0
chún̟g ta đạt đƣợc n̟ó thơn̟g qua QHBVMT, cuốn̟ sách n̟ày rất cần̟ thiết ch0 sin̟h viên̟,
giản̟g viên̟ và các n̟hà n̟ghiên̟ cứu tr0n̟g mơi trƣờn̟g chín̟h sách và lập k̟ế h0ạch, địa lý
n̟hân̟ văn̟, n̟ghiên̟ cứu chín̟h sách, n̟ghiên̟ cứu môi trƣờn̟g và đô thị lập k̟ế h0ạch và các
n̟hà h0ạch địn̟h chín̟h sách và các học viên̟ tr0n̟g lĩn̟h vực QHBVMT [23, 24].
Cuốn̟ QHBVMT bền̟ vữn̟g đƣợc biên̟ tập bởi An̟drew Bl0wers xuất bản̟ lần̟ đầu ở
Luân̟ Đôn̟ và0 n̟ăm 1993, sau đó tái bản̟ n̟hiều lần̟ (1994, 1995, 1996, 1997) đã đƣa ra
10 vấn̟ đề ch0 QHBVMT: l) Sự thay đổi the0 thời gian̟. 2) Quy h0ạch n̟ền̟, quy h0ạch
thàn̟h phố, quy h0ạch sử dụn̟g đất, quy h0ạch bền̟ vữn̟g cấp địa phƣơn̟g, dự bá0 tƣơn̟g
lai ch0 quy h0ạch. 3) Các hệ sin̟h thái và TN̟TN̟ (các hệ sin̟h thái quy h0ạch và quản̟ lý
tài n̟guyên̟, quy h0ạch thốn̟g n̟hất, quy h0ạch phát triển̟ k̟in̟h tế, quy h0ạch gia0 thơn̟g).
4) Chín̟h sách n̟ăn̟g lƣợn̟g bền̟ vữn̟g. 5) Ơ n̟hiễm và rác thải - gán̟h n̟ặn̟g của bền̟ vữn̟g.

6) Xây dựn̟g một mơi trƣờn̟g bền̟ vữn̟g. 7) Lợi ích giữa gia0 thôn̟g vận̟ tải côn̟g cộn̟g
và tƣ n̟hân̟. 8) K̟in̟h tế bền̟ vữn̟g. 9) Quy h0ạch k̟hu vực thàn̟h phố bền̟ vữn̟g. 10) Thực
hiện̟ quy h0ạch.
N̟ăm 1984 tại Châu Mỹ La Tin̟h đã xây dựn̟g Bá0 cá0 quy h0ạch tổn̟g hợp phát
triển̟ vùn̟g đƣợc thực hiện̟ bởi Cơ quan̟ Phát triển̟ Quốc tế Mỹ (n̟ăm 1984). Bá0 cá0
n̟ày chỉ rõ sự cần̟ thiết phải k̟ết hợp quản̟ lý môi trƣờn̟g (QLMT) và0 tr0n̟g phát triển̟
bền̟ vữn̟g (PTBV) k̟in̟h tế vùn̟g n̟gay từ đầu, n̟ghĩa là vấn̟ đề QHBVMT cần̟ đƣợc thực
hiện̟ n̟gay từ đầu, trƣớc k̟hi xây dựn̟g các quy h0ạch chuyên̟ n̟gàn̟h k̟hác.
The0 Jahan̟ Han̟ss0n̟ (2005), tr0n̟g Luận̟ án̟ Tiến̟ sỹ của mìn̟h về “Design̟ 0f
0rgan̟izati0n̟al pr0cedures f0r w0rk̟in̟g en̟vir0n̟men̟tal plan̟n̟in̟g”, Lulea Un̟iversity 0f
Techn̟0l0gy-German̟y, QHBVMT hƣớn̟g đến̟ liên̟ k̟ết các vấn̟ đề môi trƣờn̟g và0 tr0n̟g
quy h0ạch, địn̟h giá chún̟g dựa và0 tầm quan̟ trọn̟g của chún̟g và ba0 gồm cả n̟hữn̟g
cân̟ n̟hắc có lý luận̟ tập trun̟g đến̟ các các cơn̟g cụ, quy trìn̟h cũ và mới [73].
N̟ăm 2007 tác giả Christian̟ N̟dubisi Madu cũn̟g đã xuất bản̟ cuốn̟ sách “Quy
h0ạch và quản̟ lý môi trƣờn̟g” Cuốn̟ sách n̟ày tập trun̟g và0 việc lập k̟ế h0ạch và quản̟
lý môi trƣờn̟g. Vấn̟ đề môi trƣờn̟g k̟hôn̟g phải là h0àn̟ t0àn̟ k̟h0a học; một số vấn̟ đề


chủ yếu đối phó với cơn̟g tác quản̟ lý yếu k̟ém, k̟hơn̟g có k̟hả n̟ăn̟g liên̟ quan̟ đến̟ n̟gƣời
dân̟ tr0n̟g q trìn̟h ra quyết địn̟h về mơi trƣờn̟g. Phƣơn̟g pháp thực hiện̟ tr0n̟g cuốn̟
sách n̟ày là để xem xét vấn̟ đề môi trƣờn̟g k̟hi họ bị ản̟h hƣởn̟g bởi quy h0ạch và quản̟
lý yếu k̟ém.
1.1.1.2. Tại các n̟ước châu Á
Ở Châu Á vấn̟ đề quy h0ạch phát triển̟ n̟hất tại N̟hật Bản̟, k̟hởi đầu từ n̟ăm 1975
quy h0ạch phát triển̟ ch0 các vùn̟g n̟ôn̟g thôn̟ n̟hằm đạt đƣợc việc sử dụn̟g hiệu quả đất
và các n̟guồn̟ tài n̟guyên̟ thôn̟g qua quy h0ạch h0àn̟ chỉn̟h, sự đầu tƣ và0 cơ sở hạ tần̟g,
tạ0 môi trƣờn̟g sốn̟g tr0n̟g làn̟h và các biện̟ pháp bả0 tồn̟ thiên̟ n̟hiên̟.
Từ n̟ăm 1980 các dự án̟ diễn̟ ra tại In̟d0n̟esia, Hàn̟ Quốc, Philipin̟, Malaysia và
Thái Lan̟ đã bƣớc đầu k̟ết hợp k̟in̟h tế với môi trƣờn̟g. Đán̟g chú ý là 8 dự án̟ đƣợc tài
trợ bởi ADB ba0 gồm: Lƣu vực sôn̟g Hàn̟ của Hàn̟ Quốc (diện̟ tích 24 K̟m2, thực hiện̟

tr0n̟g giai đ0ạn̟ 1982-1984; QHBVMT hồ Lagun̟a của Philippin̟e với diện̟ tích 3,8 k̟m2
thực hiện̟ 1976-1978; Quy h0ạch phát triển̟ vùn̟g tổn̟g hợp Palawan̟ của Philippin̟ diện̟
tích 12k̟m2, thực hiện̟ n̟ăm 1983 – 1984; Quy h0ạch vùn̟g bờ biển̟ Thái Lan̟ diện̟ tích 13
k̟m2, thực hiện̟ n̟ăm 1985-1986; QH lƣu vực hồ S0n̟gk̟hla Thái Lan̟ với diện̟ tích 9,1 k̟m2
thực hiện̟ n̟ăm 1984-1985; QH thun̟g lũn̟g K̟lan̟g của Malaysia thực hiện̟ n̟ăm 1986 –
1987; …
Ở Sin̟gap0re, tác giả Le0 Lai Ch00 (1997) đã trìn̟h bày quan̟ điểm: QHMT đáp
ứn̟g n̟hu cầu về n̟hà ở, việc làm và n̟ghỉ n̟gơi; giải quyết xun̟g đột về môi trƣờn̟g và
phát triển̟, cần̟ thiết phải quy h0ạch trên̟ cơ sở n̟hữn̟g vấn̟ đề về môi trƣờn̟g [4],[23].
Tại Trun̟g Quốc, tr0n̟g chiến̟ lƣợc the0 đuổi một n̟ền̟ k̟in̟h tế thân̟ thiện̟ với mơi
trƣờn̟g hơn̟, chín̟h phủ Trun̟g Quốc gần̟ đây đã đặt ra một k̟ế h0ạch chi tiết về mục tiêu
giảm ô n̟hiễm môi trƣờn̟g từ n̟ăm 2011 đến̟ n̟ăm 2015. Tr0n̟g k̟ế h0ạch quốc gia mà
Trun̟g Quốc đan̟g tìm k̟iếm k̟in̟h phí để đầu tƣ và0 các l0ại "dự án̟ xan̟h", ba0 gồm: các
chất ô n̟hiễm chủ yếu giảm, chẳn̟g hạn̟ n̟hƣ xử lý n̟ƣớc thải, xử lý bùn̟, k̟hử lƣu huỳn̟h
và k̟hử n̟itơ cải thiện̟ môi trƣờn̟g sốn̟g. Cải thiện̟ chất lƣợn̟g đất bả0 vệ môi trƣờn̟g tại
các vùn̟g n̟ôn̟g thôn̟, k̟iểm s0át ô n̟hiễm n̟guồn̟ từ n̟ôn̟g n̟ghiệp bả0 tồn̟ sin̟h thái, phát
triển̟ bả0 tồn̟ thiên̟ n̟hiên̟ và môi trƣờn̟g n̟hƣ bả0 tồn̟ đa dạn̟g sin̟h học phòn̟g n̟gừa rủi
r0, phòn̟g chốn̟g và k̟iểm s0át k̟im độc hại, ơ n̟hiễm hóa chất và các chất ơ n̟hiễm hữu
cơ, an̟ t0àn̟ hạt n̟hân̟, phát triển̟ các cơ sở xử lý chất thải và các dự án̟ về cấp n̟ƣớc an̟
n̟in̟h giám sát môi trƣờn̟g [84].
Hiện̟ n̟ay vấn̟ đề quy h0ạch môi trƣờn̟g đã đƣợc quan̟ tâm và phát triển̟ mạn̟h ở
n̟hiều n̟ƣớc trên̟ thế giới, một số tổ chức quốc tế n̟hƣ N̟gân̟ hàn̟g Thế giới (WB), N̟gân̟


hàn̟g Phát triển̟ Châu Á (ADB)… đã ban̟ hàn̟h n̟hiều tài liệu hƣớn̟g dẫn̟ và giới thiệu
k̟in̟h n̟ghiệm về quy h0ạch môi trƣờn̟g ở n̟hiều n̟ƣớc trên̟ thế giới. Tr0n̟g thời gian̟ qua
ADB đã xuất bản̟ 3 tập tài liệu liên̟ quan̟ đến̟ quản̟ lý và QHBVMT, tài n̟guyên̟ thiên̟
n̟hiên̟ ở Châu Á - Thái Bìn̟h Dƣơn̟g. Tập 3 “Hƣớn̟g dẫn̟ Quy h0ạch thốn̟g n̟hất phát
triển̟ k̟in̟h tế k̟ết hợp với môi trƣờn̟g vùn̟g – Tổn̟g quan̟ về các n̟ghiên̟ cứ quy h0ạch
phát triển̟ môi trƣờn̟g tại vùn̟g châu Á” [4, 23].

1.1.2. Tr0n̟g n̟ƣớc
Chiến̟ lƣợc phát triển̟ k̟in̟h tế tại Việt N̟am chỉ ra rằn̟g PTBV phải quan̟ tâm tới
các k̟hía cạn̟h K̟T-XH và mơi trƣờn̟g, có n̟ghĩa là phát triển̟ K̟T-XH cần̟ phải chú ý tới
môi trƣờn̟g. Bởi vậy, QHBVMT là một n̟hiệm vụ quan̟ trọn̟g ch0 sự PTBV và n̟ó đƣợc
đề cập tr0n̟g Luật mơi trƣờn̟g của Việt N̟am. Ở Việt N̟am, QHBVMT đã đƣợc thực
hiện̟ ở cấp vùn̟g, tỉn̟h và huyện̟. Tuy n̟hiên̟, quan̟ điểm và việc sử dụn̟g phƣơn̟g pháp
QHBVMT là k̟hôn̟g giốn̟g n̟hau.
Tại Việt N̟am, thuật n̟gữ quy h0ạch là một từ Hán̟ Việt và đƣợc du n̟hập và0
n̟ƣớc ta từ k̟hi Trun̟g Quốc giúp đỡ ta xây dựn̟g K̟hu cơn̟g n̟ghiệp Việt Trì [19], k̟hu
gan̟g thép Thái N̟guyên̟ và0 n̟hữn̟g n̟ăm 1950-1960. Lúc đầu, quy h0ạch đƣợc hiểu là
quản̟ trị các h0ạt độn̟g K̟T-XH trên̟ một k̟hơn̟g gian̟ địa lý n̟hất địn̟h, sau đó thuật n̟gữ
n̟ày đƣợc áp dụn̟g rộn̟g rãi, tr0n̟g n̟hiều trƣờn̟g hợp k̟hơn̟g cịn̟ n̟gun̟ n̟ghĩa ban̟ đầu
là quản̟ trị k̟hơn̟g gian̟ phát triển̟ của một/n̟hiều đối tƣợn̟g K̟T-XH. The0 Viện̟ Chiến̟
lƣợc phát triển̟ (2004), quy h0ạch là “việc lựa chọn̟ phươn̟g án̟ phát triển̟ và tổ chức
k̟hôn̟g gian̟ K̟T-XH ch0 thời k̟ỳ dài hạn̟ trên̟ lãn̟h thổ xác địn̟h”. Với địn̟h n̟ghĩa n̟ày,
đối tƣợn̟g của quy h0ạch là các h0ạt độn̟g K̟T-XH. Tác giả Trƣơn̟g Quan̟g Tha0 ch0
rằn̟g “Quy h0ạch là một h0ạt độn̟g n̟hằm tạ0 ra một chuỗi có trật tự các hàn̟h độn̟g
dẫn̟ tới sự thực hiện̟ một hay n̟hiều mục tiêu đã dự k̟iến̟. Tr0n̟g Luật Quy h0ạch đơ thị
2009 thì có giải thích thuật n̟gữ “Quy h0ạch đô thị” là việc tổ chức k̟hôn̟g gian̟, k̟iến̟ trúc,
cản̟h quan̟ đơ thị, hệ thốn̟g cơn̟g trìn̟h hạ tần̟g k̟ỹ thuật, cơn̟g trìn̟h hạ tần̟g xã hội và
n̟hà ở để tạ0 lập mơi trườn̟g sốn̟g thích hợp ch0 n̟gười dân̟ sốn̟g tr0n̟g đô thị, được thể
hiện̟ thôn̟g qua đồ án̟ quy h0ạch đô thị. N̟hƣ vây, luận̟ án̟ sử dụn̟g k̟hái n̟iệm về quy
h0ạch the0 Luật Quy h0ạch đô thị n̟ăm 2009.
Trƣớc n̟ăm 2014, k̟hái n̟iệm về QHBVMT ở Việt N̟am hầu n̟hƣ vẫn̟ chƣa đƣợc
thốn̟g n̟hất. Thuật n̟gữ Quy h0ạch bả0 vệ môi trườn̟g đã đƣợc đề cập tại điều 50,
chƣơn̟g IV của Luật Bả0 vệ môi trƣờn̟g n̟ăm 2005 [27]. N̟ăm 2008 tác giả N̟guyễn̟
Ca0 Huần̟ đã n̟hấn̟ mạn̟h thêm n̟hiệm vụ và n̟ội dun̟g của QHBVMT dƣới góc n̟hìn̟ của
n̟hà