Thực Hiện Pháp Luật Về Hộ Tịch.docx

IHCQUCGIAHNI
KHOALUT

NGUYNHNGHNH

THựCHIệNPHáPLUậTVềHộTịCH
CủAủYBANNHÂNDÂNPHƯờNGQUATHựCTIễNQUậNLONGBIÊN,THàNHPHốHà
NộI

LUNVNTHCSLUTHC

HNI-2016


IHCQUCGIAHNI
KHOA LUT

NGUYNHNGHNH

THựCHIệNPHáPLUậTVềHộTịCH
CủAủYBANNHÂNDÂNPHƯờNGQUATHựCTIễNQUậNLONGBIÊN,THàNHPHốHàNộI
Chuyờnngnh:LutHinphỏp-LutHnhchớnh
Mó s:60380102

LUNVNTHCSLUTHC

Cỏnbhngdnkhoahc:TS.NGUYNTHMINHH

HNI-2016

LỜICAMĐOAN
TơixincamđoanLuậnvănlàcơngtrìnhnghiêncứucủariêngtơi.Cá
ckếtquảnêutrongLuậnvănchưađượccơngbốtrongbấtk ỳ cơngtrìnhnào
khác.Cács ố liệu,ví dụvàtríchdẫntrongLuậnvănđảmbảotínhchínhxác,t
incậyvàtrungthực.Tơiđãhồnthànhtấtcảcácmơnhọcvàđãthanhtốntấ
tcảcácnghĩavụtàichínhtheoquyđịnhcủaKhoaLuậtĐạihọcQuốcgiaHà
Nội.
VậytơiviếtLờicamđoannàyđềnghịKhoaLuậtxemxétđểtơicóthể
bảovệLuậnvăn.
Tơixinchânthànhcảm ơn!
NGƢỜICAMĐOAN

NguyễnHồngHạnh


MỤCLỤC

Trang
TrangphụbìaL
ờicamđoanM
ụclục
Danhmụccácbảng
MỞĐẦU...........................................................................................................1
Chƣơng1:NHỮNGVẤNĐỀLÝLUẬNVỀHỘTỊCHVÀTHỰCHIỆ N PHÁP
LUẬTVỀHỘTỊCH...............................................................................7
1.1.
HỘ TỊCH..............................................................................................7
1.1.1. Kháiniệmhộtịch.....................................................................................7
1.1.2. Mốiquanhệgiữahộtịchvớicáclĩnhvựckhác...........................................14
1.1.3. Phápluậtvềhộtịch................................................................................16

1.2.
THỰCHIỆN PHÁPLUẬTVỀHỘTỊCH.............................................30
1.2.1. Kháiniệmvà đặcđiểmthựchiệnphápluậtvềhộtịch.................................30
1.2.2. Vaitrịcủathựchiệnphápluậtvềhộtịch...................................................34
1.2.3. Hìnhthứcthựchiệnphápluậtvềhộtịch....................................................36
1.2.4. Nộidungthựchiệnphápluậtvềhộtịch.....................................................39
1.2.5. ucầuđảmbảothựchiệnphápluậtvềhộtịch..........................................42
Chƣơng2:THỰCTRẠNGTHỰCHIỆNPHÁPLUẬTVỀHỘTỊCHCỦAỦYB
ANNHÂNDÂNPHƢỜNG,QUẬNLONGBIÊN,
THÀNHPHỐHÀNỘI..........................................................................48
2.1.
TỔNGQUANVỀQUẬNLONGBIÊN,THÀNHPHỐHÀNỘI..............48
2.2.
THỰCTRẠNGTHỰCHIỆNPHÁPLUẬTHỘTỊCHC Ủ A
ỦYBANNHÂNPHƢỜNG,QUẬNLONGBIÊN................................52
2.2.1. Banhànhcác vănbảnnhànƣớcđốivớihộtịch..........................................52
2.2.2. Tuntruyền,phổbiếnphápluậtvềhộtịchtrênđịabàncácphƣờng...............53
2.2.3. Hoạtđộngđăngkýhộtịchtrênđịabàn các phƣờng..................................54
2.2.4. Độingũcánbộcôngchứclàmcôngtáchộ tịch..........................................59


2.2.5. Hệthốngsổhộtịch,hồsơhộtịchđanglƣugiữ............................................61
2.2.6. Ứngdụngcơngnghệthơngtintrongcơngtácđăngkývàquản
lýhộtịch...............................................................................................62
2.3.
ĐÁNHGIÁKẾTQUẢTHỰCHIỆNPHÁPLUẬTHỘTỊCH
CỦAỦYBANNHÂNDÂNPHƢỜNGTẠIQUẬNLONGBIÊN...........64
2.3.1. Ƣuđiểmvàhạnchế...............................................................................64
2.3.2. Ngunnhân........................................................................................74
Chƣơng3:PHƯƠNGHƯỚNGVÀGIẢIPHÁPGĨPPHẦNNÂNGCAO

HIỆUQUẢTHỰCHIỆNPHÁPLUẬTVỀHỘTỊCHCỦAỦYB
ANNHÂNDÂNPHƯỜNG,QUẬNLONGBIÊN,
THÀNHPHỐHÀNỘI..........................................................................76
3.1.
NHỮNGPHƢƠNGHƢỚNGCƠBẢN...............................................76
3.1.1. Hồnthiệnphápluậtvềlĩnhvựcvềhộtịch................................................76
3.1.2. Ủybannhândânquận,ủybannhândânphƣờngphảiquantâm
hơnđếncơngtácthựchiệnphápluậtvềhộtịch...........................................77
3.1.3. Thayđổinhậnthức củangƣờidântrongviệc đăngký hộtịch....................78
3.2.
NHỮNGGIẢIPHÁPGĨPPHẦNNÂNGCAOHIỆUQUẢTHỰCH
IỆNPHÁPLUẬTVỀHỘTỊCHCỦAỦYBANNHÂNDÂNPHƢỜ
NGTHUỘCQUẬNLONGBIÊN,THÀNHPHỐ
HÀNỘI...............................................................................................79
3.2.1. Tăngcƣờngcơngtáctuntruyền,phổbiến,giáodụcphápluậtvề
hộtịchđểnângcathứcvàthayđổinhậnthứccủangƣờidân......................79
3.2.2. XâydựngchứcdanhHộtịchviên............................................................81
3.2.3. Xâydựngcơsởdữliệuhộtịchđiệntử........................................................82
3.2.4. Bảođảmcácđiềukiệnvềphƣơngtiện,cơsởvậtchấtchocơng
táchộtịch.............................................................................................85
3.2.5. Xâydựngvànângcaochấtlƣợngđội ngũcơngchứchộtịch.......................86
3.2.6. Tăngcƣờngcơngtáchƣớngdẫn,kiểmt r a , thanht r a đốivới
hoạtđộngđăngkýhộ tịch.......................................................................88
KẾTLUẬN......................................................................................................92
TÀILIỆUTHAMKHẢO..................................................................................94


DANHMỤCCÁCBẢNG

Sốhiệu

Tênbảng

Bảng2.1:

BảngtheodõitìnhhìnhbiếnđộngdânsốquậnLongBiên

Bảng2.2:

Thựctrạngđăngkýh ộ tịchtạiquậnLongBiênt ừ năm 201
3đến6 thángđầunăm2016(đơnv ị tính:trƣờnghợp)

Trang
51

55
Bảng2.3:

Bảng2.4:

ThựctrạngđăngkýhộtịchtạiphƣờngNgọcThụyquậnLongBiênt ừ n ă m 2013đến6 thángđầun ă m 2016(đ
ơnvịtính:trƣờnghợp)

56

Thựctrạngđăngkýh ộ tịchtạiphƣờngNgọcLâmquậnLongBiênt ừ n ă m 2013đến6 thángđầun ă m 2016(đ
ơnvịtính:trƣờnghợp)

57

MỞĐẦU
1. Tínhcấpthiếtcủađềtàinghiêncứu
Hộtịchlànhữngsựkiệncơbảnxácnhậntìnhtrạngnhânthâncủamộtconngƣời
từkhi
sinhrađếnkhichết.Cácquyềnvànghĩavụcơbảncủacơngdânvàquyềnnhânthâncủac
onngƣờiđƣợcHiếnphápnăm2013vàBộluậtDânsựnăm2015quyđịnh
đểxácđịnhsựkiện

hộtịchnhƣ:

quyềnthayđổihọtên;quyềnxácđịnhlạidântộc;quyềnđƣợckhaisinh;quyềnđƣợckh
aitử;quyềnđƣợckếthơn;quyềnl y hơn;quyềnnhận,khơngnhậnc h a , mẹ,c o n ; quyề
nđốivớiquốctịch…
Thựchiệnphápluậtvềhộtịchkhơngnhữngliênquanđếnnhânthânc ủaconng
ƣờimàcịnliênquanđếnchếđộchínhtrị,kinhtế,vănhóa,xãhội,quốcphịng,anninh,q
uyềnvànghĩavụcơbảncủacơngdân,cơcấu,ngunt ắc tổchứcvàhoạtđộngcủacơqu
anNhànƣớc,thểchế
hóamốiquanhệgiữaĐảnglãnhđạo,nhândânlàmchủ,Nhànƣớcquảnlý.
Thựchiệnphápluậtv ề h ộ tịcht ạ o c ơ sởpháplýđ ể Nhànƣớccơngnhậnvàbảo
hộquyềnconngƣời,quyền,nghĩavụcơngdân.Đồngthờiquảnl ý hộtịchcịngópphần
vàocácbiệnphápquảnlýdâncƣmộtcáchkhoahọc,phụcvụchoviệcxâydựng,hoạch
địnhchínhsáchpháttriểnkinhtế-xãhội,a n ninh-quốcphịngcủađấtnƣớc.
Trongbốicảnhđấtnƣớcbƣớcsanggiaiđoạnpháttriểnmới,tiếntrìnhcơngnghi
ệphóa,hiệnđạihóa,hộinhậpquốctếdinrangàycàngsâurộng,việcdịchchuyểndânc
ƣtrongnƣớcvàquốctếngàycàng

gia

tăng,quyền

conngƣời,quyềncơngdânđịihi đƣợcghinhậnvàbảođảmthựchiệnởmứcc a o hơn
.Đểtạocơsởpháplýlâudài,ổnđịnh,thốngnhấtchocôngtácthựchiệnphápluậtvềhột
ịch,

nhấtlàtrongviệc

triểnkhaithihànhHiếnphápnăm2013

vớinhiềuquyđịnhmớiđềcaoquyềnconngƣời,quyền,nghĩavụcơbản

1


củacơngdân;đồngthờitạosựchuyểnbiếnmạnhmcơngtácthựchiệnphápluậtvềhộ
tịchtheohƣớngtừngbƣớcchunnghiệp,phhợpvớiucầupháttriểncủađấtnƣớ
ctrongthờikmới.
Nhậnthứcđƣợcvịtrívàvaitrịquantrọngcủacơngtácthựchiệnphápluậthộtịch
màtrong10nămquatừkhithựchiệnNghịđịnh158/2005/NĐCPngày27/12/2005củaChínhphủvềđăngkývàquảnlýhộtịch,trênđịabànThànhphố
đãcónhiềuchuyểnbiếntíchcực,cácsựkiệnđăngkýhộtịchcủanhândâncơ
bảnđƣợcthựchiệnkịpthờivàđúngquy
địnhcủaphápluật;cơngtácphổbiếngiáodụcphápluậtvềhộtịchđƣợcchútrọngtriểnkh
aiđếntậncơsở.Nhậnthứcvàý thứcchấphànhphápluậtvềhộtịchcủanhândânđƣợcnân
g

lên;đội

ngủcánbộlàmcơngtáchộtịchcơsởđƣợcquantâm,củng

cốvềsốlƣợngvàkỹnăngthựchiệnnghiệpvụ;cácloạisổsách,biểumẫuhộtịchđƣợchỗt

rợvàcungcấpkịpthờiđápứngucầuquảnlýNhànƣớc.
Trênthựctế,cơngtácthựchiệnphápluậtvềhộtịchvẫncịnmộtsốtồnt ạ i , bấtcậ
pchƣađápứngđƣợcucầucảicáchhànhchínhvàcảicáchtƣpháptronggiaiđoạnmới
,tìnhtrạngcáccơquan,tổchức,đồnthểchƣaxácđịnhđúnggiát r ị pháplýcủagiấyt ờ
hộtịch,cịngâynhiềukhókhănchocơngdân.Thực
trạngtrêncóngunnhânxuấtpháttừnhậnthứcchƣađầyđủq u y địnhcủaphápluậtvề
đăngkývàquảnlýhộtịchcủamộtbộphậncánbộ,cơngchứcvànhândân;sựphốihợpth
iếunhịpnhànggiữacáccơquannhànƣớctrongviệcgiảiquyếtnhữngsaisóttrong
hồsơ,giấytờcánhân;cơngtáctuntruyền,phổbiến,giáodụcphápluật,t r ợ giúppháp
lýv ề đăngkývàquảnlý

hộ

tịchchƣathựcsựsâu

rộng;

nănglựccủamộtsốcơngchứccịn
hạnch ế. Tuycơngviệcliênquanđếnnhânthâncủamộtconngƣờivàcũngliênquanđế
nnhiềulĩnhvựckháccủaxãhội,nhƣngnhìntừgócđộbênngồithìrất“thầmlặng”vàít
đƣợcquantâm.
ỞnƣớctahiệnnayphápluậtvềhộtịchđƣợcthựchiệntheoLuậthộ


tịchnăm2014.Ngày20tháng11năm2014,tạiKhọpthứ8,QuốchộikhóaXIIIđãthơn
gquaLuậtHộtịchvới7Chƣơng,77Điều,vàcóhiệukểtừngày0 1 tháng0 1 năm 2016
.Đâyl àlầnđầutiênNhànƣớct a banhànhvănbảnLuậtđiềuchỉnhriênglĩnhvựcnàysa
uhơn60nămthựchiệnbằngcácnghịđịnhcủaChínhphủvàthơngtƣ
củacácBộ.LuậtHộtịchrađờilàbƣớchồnthiệnkhá cănbảnvềthểchếđăngkývà quả
nlýhộ tịchcủaViệtNamvớinhiềuquyđịnhmới,mangtínhđộtphá.Bêncạnhnhữngđi

ểmmớicủaLuậth ộ tịch,
thìvẫntịntạimộtsốhạnchếvềthểchếgâykhókhănchocơquanhộtịchkhiápdụng,ngƣ
ờidâncũngkhóphânbiệtviệchộtịchcủamìnhsđƣợcá p dụngtheovănbảnnào.
QuậnLongBiênlàmộtquậnthuộcthànhphốHàNộiđangtronggiaiđoạnphátt
riểnvớitỷlệtăngtrƣởngdânsốcaonêncơngtácthựchiệnphápluậtvềhộ tịchđóngvai
trịrấtquantrọngtrongviệcxâydựng,hoạchđịnhchínhsáchpháttriểnkinhtếcủaquận
.
Vìvậy,nghiêncứucơngtácthựchiệnphápluậtvềhộtịchnóichungcũngnhƣởt
hựctếquậnLongBiênnóiriêngnhằmlàmrõhơncơsởlýluận,thựctincủaviệcthựchiệ
nphápluậtvềhộtịchvàđƣaranhữngýkiếngópphầnnângcaohiệuquảthựchiệnphápl
uậtvềhộtịchtrênđịabànquậnLongBiêntronggiaiđoạnLuậthộtịchvừamớicóhiệulự
clàviệccầnthiếthiệnnay.Đâychínhlàlýdotácgiảlựachọnđềtài“Thựchiệnpháp
luậtvềhột ị c h củaỦybannhândânphườngquathựctiễnquậnLongBiên,thànhp h ố HàNội”làmluậnvăn.
2. Tìnhhình nghiêncứuđềtài
Chođếnnayđãcónhiềucơngtrìnhkhoahọcnghiêncứuvềhộtịchcủac á nhân,t
ậpthểđƣợccơngbố:
- Ths.PhạmTrọngCƣờng:Vềquảnlýhộtịch,NXB.Chínhtrịquốcgia,2004
;


- Quyđịnhmớivềđăngkývàquảnlýhộtịch,NXB.Chínhtrịquốcgia,2006;tác
giảđãnêuvàphântíchcácquyđịnhmớitrongcơngtácđăngkývàquảnlýhộtịchcăncứt
heoNghịđịnh158/2005/NĐ-CP.
- Biênsoạn:Nguyn QuốcCƣờng,LƣơngThịLanh,TrầnThịThuHằng…:Hư
ớngdẫnđăngkývàquảnlýhộtịch,NXBTƣpháp,2006;tácgiảđãnêulênthủtụcvàcácb
ƣớccầnthiếtkhiđăngkýhộtịchnhƣđăngkýkhaisinh,kếthơn,khaitử,thủtụcnhậncon
ni,…trongcơngtácquảnlýhộtịch.
- Nghiệpvụđăngkýhộtịch,NXBTƣpháp,2007;tácgiảhƣớngdẫnnghiệpvụth
ựchiệncácthủtụcđăngkýhộtịchnhƣđăngkýkhaisinh,khaitử,kếthơn,nhậnchamẹc
on,nhậnconni,giảmhộ…

- PhạmHồngHồn:Quảnlýnhànướcvềhộtịchởcấpxã,huyệnĐanPhượng,
Luậnvănthạcsĩhànhchínhcơng,2011;tácgiảphântíchthựctrạngquảnlýnhànƣớcvề
hộtịchvàđƣaragiảiphápnângcaohiệuquảquảnlýnhànƣớcvềhộtịchởhuyệnĐanP
hƣợng;
- PhạmTrọngCƣờng:Quảnl ý nhànướcv ề

h ộ tịch-

Lýluận,thựctrạngvàphươnghướngđổimới,Luậnvănthạcsĩluật,KhoaLuậtĐạihọcQuốcgiaHàNội,2003;tácgiảtiếnhànhkhảosátthựctrạngviệcquảnlýhộtịch
ởViệtNamtrongthờigianquavànêunhữngƣunhƣợcđiểmcủacơngviệcnàyđồng
thờiđƣaramộtsốquanđiểm,phƣơnghƣớngđổimớinhằmnângcaohiệuquảquảnlý
nhànƣớcvềhộtịch.
- BiThịTƣ:QuảnlýhộtịchQuathựctin ởHảiPhịng,Luậnvănthạcsĩluật,KhoaLuậtĐạihọcQuốcgiaHàNội,2014;tácgiảđãnêuthựctrạngcơngtácquảnlýhộtịch,phântí
chƣuđiểmvàhạnchếtrongquảnlýhộtịchở thànhphốHảiPhịngv à đềxuấtphƣơngh
ƣớng,giảiphápnângc a o hiệulực, hiệuquảquảnlýhộtịchởthànhphốHảiPhịng.
- NguynHữuĐính:Cơngtáctƣpháphộtịchởcấpxã:nhữngvấnđềl ý luậnvàthực
tin ởtỉnhBắcGiang,LuậnvănThạcsĩLuật,KhoaLuật-Đại


họcQuốcgiaHàNội,2008,tácgiảtrìnhbàythựctrạngcơngtáctƣpháp-hộtịch,phân
tíchƣuđiểmvàhạnchếtrongcơngtáctƣpháp-hộtịch
cấpxãtrênđ ị a bàntỉnhBắcGiangvàđƣaramộtsốgiảipháptăngcƣờnghiệuquảcơng
t á c tƣpháp-hộtịch.
Nhìnchungcáccơngtrìnhnghiêncứunêutrênđ ã nghiêncứu,phântíchtồndiệ
nnhữngvấnđềliênquanđếncơngtácđăngkývàquảnlýhộtịcht ừ l ý luậnđếnthựctinv
à đ ề xuấtcácgiảipháptăngcƣờnghiệuquảcủacơngtácđăngkývàquảnlýhộtịch.Tu
ynhiên,trongbốicảnhLuậthộtịch2014cóhiệulựcthìc á c cơngt r ì n h nghiêncứutrê
nchƣac ó tínhthờis ự .Chínhvìvậy,tr ên cơsởkếthừacáckếtquảcủacáccơngtrìnhn
ghiêncứuliênquan,luậnvăntậptrungnghiêncứunhữngvấnđềl ý luậnvà thựctin c ủ a
việcthựchiệnphápluậthộtịchở cấpphƣờngtrênđịabànquậnLongBiêntrong

giaiđoạn
Luậthộtịch2014bắtđầucóhiệulựcđểtừđóđƣaracácgiảiphápgópphầnnângcaohiệu
quảcơngtácthựchiệnphápluậtvềhộtịchnóichungvàtrênđịabànquậnLongBiênnóir
iêng.
3. Mụctiêunghiêncứucủaluậnvăn
Luậnvănlàmrõnhữngvấnđềlýluậnvềhộtịchvàthựchiệnphápluậtvề h ộ tịch,
phântíchthựctrạngthựchiệnphápluậtvềhộtịchv à đềxuấtnhữnggiảiphápđ ể nângca
ohiệuquảthựchiệnphápluậtv ề hộtịchcấpphƣờngtrênđịabànquậnLongBiên,thành
phốHàNội.
4. Đốitƣợngvàphạmvinghiêncứu
Đốitƣợngnghiêncứucủaluậnvănl à h ệ thốngquyphạmp h á p luậtđiềuchỉnh
vềlĩnhvựchộtịchđặcbiệtlàLuậthộtịch2014vàthựctin việcthựchiệnphápluậtvềhộ
tịchcấpphƣờngtrênđịabànquậnLong Biên.
Phạmvinghiêncứucủaluậnvănlàthựchiệnphápluậtvềhộtịchcấpphƣờngtrê
nđịabànquậnLongBiên,thànhphốHàNộitừnăm2013đến6thángđầunăm2016.


5. Phƣơngphápnghiêncứu
Luậnvănsửdụngtổnghợpcácphƣơngphápnghiêncứucụthể,trongđ ó đặcbiệ
tchútrọng:phƣơngpháphệthống,phântíchtổnghợp,phƣơngphápsosánh,điềutraxãhộihọc, phngvấn…
- Phƣơngphápthuthậpthơngtintrựctiếp:quansát,phn g vấn;
- Phƣơngphápthuthậpthơngtingiántiếp:phântíchvàtổnghợpsốliệu
+Nghiêncứutàiliệu,tƣliệuthamkhảo;
+NguồntintừmạngInternet
+ThơngtintừbáocáođịnhkcủacácỦybannhândâncácphƣờngtrênđịabàn
quận.
6. Tínhmớivànhữngđónggópcủađềtài
Luậnvăngópphầnđềtàihệthốnghóanhữngvấnđềlýluậnchungvềh ộ tịchvàt
hựchiệnphápluậthộtịch,đánhgiáthựctrạngthựchiệnphápluậtv ề hộtịchởcácphƣờ
ng,từđónênracácgiảiphápgópphầnnângcaohiệuquảthựchiệnphápluậtvềhộtịchở

quậnLongBiên.
LuậnvăncótínhthờisựkhiđónggópýkiếngiúpchoviệcthựchiệnLuậthộtịch
đƣợchiệuquảtrênđịabànquận.
Luậnvăncóthểdnglàmtàiliệuthamkhảotrongthựctếthựchiệnphápluậtvềhộtị
chởquậnLongBiêntrongnhữngnămtớicũngnhƣlànguồntƣliệuthamkhảochonhữn
gngƣờinghiêncứucácđềtàiliênquanđếnhộtịch.
7. Kếtcấuluậnvăn
Luậnvăngồm3chƣơng:
Chương1:Nhữngvấnđềlýluậnvềhộtịchvàthựchiệnphápluậtvềhộ tịch.
Chương2:ThựctrạngthựchiệnphápluậtvềhộtịchcủaỦybannhândânphƣờn
g,quậnLongBiên,thànhphốHàNội.
Chương3:Nhữnggiảiphápgópphầnnângcaohiệuquảthựchiệnphápluậtvềhộtị
chcủaỦybannhândânphƣờng,quậnLongBiên,thànhphốHàNội.


Chương1
NHỮNGVẤNĐỀLÝLUẬN
VỀHỘTỊCHVÀ THỰCHIỆNPHÁP LUẬTVỀHỘTỊCH
1.1. HỘ TỊCH
1.1.1. Kháiniệmhộtịch
Xéttừgócđộngơnngữhọc,“hộtịch”làmộttừghépgốcHánchínhphụ,đƣợc
ghépbởihaithànhtốcónghĩađộclập,trongđó“tịch”làthànhtốchính,“hộ”làthànhtốp
hụ.Nếutìmhiểuriêngtừngthànhtốthìcóthểthấy,c á c từđiểnhiệnnaykháthốngnhấtt
rongcáchhiểutừngtừđơnnày.Theođót ừ “hộ”cónhiềunghĩakhácnhau,nhƣngtron
gđócómộtnghĩatrựctiếplà“dâncƣ”hoặc“nhàở”hiểurộngralà“đơnvịđểquảnlýdân
số,gồmnhữngngƣờicn g ănởvớinhau”.Tƣơngtựtừ“tịch”cónghĩalà“sổsách”hoặ
clà“s ổ sáchđăngkýquanhệlệthuộc”.Tuynhiênviệctổhợphait ừ đơnn à y thànhdan
htừghép“hộtịch”lạilàmộttrƣờnghợprấtđặcbiệtvềmặtngơnng ữ dẫnđếncónhiềuc
áchgiảinghĩatừ“hộtịch”.
TácgiảNguynVănKhơnđãnêukháiniệm“hộtịch”trongcuốnHán

-Việttừđiểnxuấtbảnnăm1960nhƣsau:
“Hộtịch:sổbiêndânsốcóghirõtênhọ,qqnvàchứcnghiệpcủatừngngười
”[21, tr.404].
Cũngc ó quanđiểmtƣơngt ự v ớ i tácg i ả NguynVănKhơn,t á c giảHồngTh
úcTrâmcũngnêukhảiniệm“hộtịch”trongcuốnHánViệttântừđiểnxuấtbảnnăm1974là:
“Hộtịch:Sổbiênnhậnsốmộtđịaphươnghoặccảtồnquốc,trongcóghirõtên
họ,qqnvàchứcnghiệpcủatừngngười”[36, tr. 292].
Hayt á c g i ả NguynLâncũngtrìnhbàygiảinghĩat ừ “hộtịch”trongcuốnTừ
điểntừvàngữ HánViệtxuấtbảnnăm1989:


“Hộtịch:Quyểnsổghichéptêntuổi,qqn,nghềnghiệpcủamọingườitron
gmộtđịaphương”[22,tr.321].
TrongcuốnGiảnyếuHánViệtt ừ điểnxuấtbảnn ă m 1992,t á c giảĐàoDuyAnhtrìnhbàycáchhiểucủamìnhđối
vớitừghép“hộtịch”là:
“Hộtịch:quyểnsổcủaChínhPhủbiênchépsốngười,chứcnghiệpvàtịchq
ncủatừngngười”[1,tr.384].
HoặclàtrongcuốnTừđiểnHánViệttừngunxuấtbảnnăm1999củatácgiảBửuKế,“hộtịch”đƣợchiểulà“Sổsác
hghichéptên,họ,nghềnghiệpdâncưngụtrongxãphường”[18, tr.814].
Cóthểnhậnthấycáchgiảinghĩatừ“hộtịch”củacáctácgiảĐàoDuyAnh,Nguy
nVănKhơn,BửuKế,NguynLân,HồngThúcTr âm tuyrằngkhácnhauvềcáchdinđ
ạtnhƣngđềugiảinghĩa“hộtịch”cónétkhátƣơngđồng:“hộtịch”làquyểnsốchứađự
ngcácthơngtincơbảncủacánhânnhƣh ọ , tên,nghềnghiệp, qqn.
Bêncạnhđó,mộtsốt ừ điểnlạigiảinghĩat ừ “hộtịch”ở nhữngkhíacạnhkháchẳ
n,chẳnghạnnhƣ:
TrongcuốnTừđiểnTiếngViệtcủaViênNgơnngữhọcdoHồngPhêchủbiênx
uấtbảnnăm1998,từghép“hộtịch”đƣợcgiảinghĩalà:
“Hộtịch:sổcủacơquandânchínhđăngkícưdântrongđịaphươngmìnhtheot
ừnghộ”[26,tr.442]
Mộtcáchhiểukhácvề“hộtịch”đƣợctácgiảNguynNhƣÝtrìnhbàytrongcuốn

ĐạitừđiểnTiếngViệtxuấtbảnnăm1998đólà:
“Hộtịch:cácsựkiệntrongđờisốngcủamộtngườithuộcsựquảnlýcủapháplu
ật”[43, tr.835].
ĐặcbiệtlàtrongcuốnTừđiểntƣờnggiảivàliêntƣởngTiếngViệtdoNhàx u
ấ t bảnvănhóat h ơ n g tinx u ấ t bảnnăm1 9 9 9 , tácgiảN g u y n VănĐạm giảihiểu
“hộtịch”theomộtkhíacạnhhồntồnkhácsovớicáccáchg i ả i nghĩatrên:


“Hộtịch:quyềncưtrú,đượcchínhquyềncơngnhậncủamộtngườitạinơimình
ởthườngxun,củanhữngngườithườngtrúthuộccùngmộthộ,dochínhquyềncấpch
otừnghộđểxuấttrìnhkhicần”[14,tr.385].
Nhƣvậy,nghĩacủat ừ “hộtịch”xétv ề khíacạnhx ã hộicịntồntạinhiềucáchhi
ểukhácnhau.Theoquanđi ểm c ủ a t ác giả,tácgiảđồngývớic á c h giảinghĩatừ“hộtị
ch”củatácgiảNguynNhƣÝtrìnhbàytrongcuốnĐạitừđiểnTiếngViệtxuấtbảnnăm
1998:“Hộtịch:cácsựkiệntrongđờisốngcủamộtngườithuộcsựquảnlýcủaphápluậ
t”[43,tr.835].
Vềkhíacạnhpháplý,thuậtngữ“hộtịch”lầnđầutiênđƣợcđịnhnghĩatrongcácg
iáotrìnhgiảngdạycủaĐạihọcLuậtkhoaSàiGịndƣớichếđộViệtNamCộnghồ,
trongđónổilênquanđiểmcủamộtsốtácgiảsau:
TácgiảPhanVănThiếtcóthểcoilàngƣờiđầutiêntrìnhbàyq u a n n i ệ m “hộtịc
h”trongcuốntàiliệuchunkhảoHộtịchchỉnamxuấtbảnnăm1958nhƣsau:
“Hộtịch-cịngọilànhânthếbộlàcáchsinhhợpphápcủamộtcơngdântronggiađìnhvàtrongxãhội.Hộtịchcăncứvà
obahiệntượngquantrọngnhấtcủaconngười:sinh, giáthúvàtử"[36,tr.7].
CáctácgiảVũVănMẫuLêĐìnhChânlạitrìnhbàymộtđịnhnghĩakhácvềkháiniệm“hộtịch”trongcuốnDanh
từvàtàiliệuDânluậtvàHiếnluậtxuấtbảnnăm1968nhƣsau:
"Hộ

tịchlàsổ

biênchépcác

việcliênhệđến

cácngười

trongnhà.Hộ

tịchgồmbasổđểghichépcácsựkhaigiáthú,khaisinhvàkhaitử"[24,tr.111].
TácgiảTrầnThúcLinh,tácgiảcuốnDanhtừphápluậtlƣợcgiảixuấtbảnnăm1
965-vốnđƣợcđánhgiálàmộttrongnhữngtừđiểnchunngànhpháplýđầu
khơngđƣarađịnh
nghĩavềkháiniệm“hộtịch”màchỉđịnhnghĩakháiniệm“chứngthƣhộtịch”:
Chứngthƣhộtịchlànhữnggiấytờcơngchứngdn g đểchứngminh

tiên-


mộtcáchchínhxácthântrạngngƣờitanhƣngàythángsanh,tử,gi áthú,họt ê n , contr
aicongái,conchínhthứchay
contƣsanh,tƣcáchvợchồng...tóml ạ i tìnhtrạngxãhộicủaconngƣờitừlúcsinhrađế
nkhichết.
Cácsổsáchhộtịchghilạimọiviệcsanh,tử,giáthúvàcácviệcthayđổivềthântr
ạngngƣờita(nhìnnhậnconngoạihơn,chínhthứchốcontƣsinh,khƣớctừphụhệ,lyth
ân...[23,tr.42].
Chứngthƣhộtịchlànhữnggiấytờcơngchứngdn g đểchứngminhmộtcáchc
hínhxácthântrạngcủamộtngƣờinhƣngàythángsinh,tử,giáthú,h ọ tên,contrai,cong
ái, tƣcáchvợchồng…tómlạitìnhtrạngxãhộicủaconngƣờitừlúcsinhrađếnkhichết.
Nhìnmộtcáchtổngqt,cóthểthấycáctácgiảtuyđƣaranhữngcáchđịnhnghĩ
akhácnhauv ề kháiniệmh ộ tịchnhƣngtrongnhữngcáchđịnhnghĩanàyđềuchỉranh
ữngdấuhiệuđặctrƣngcủahộtịch:

Thứnhất,hộtịch làviệcghichépcácquanhệgiađình củamộtngƣời;
Thứhai,cácquanhệgiađìnhthuộcphạmviquantâmcủahộtịchphảil à nhữngq
uanhệphátsinhtrêncơsởbasựkiệnquantrọngtrongcuộcđờic ủ a mỗiconngƣời,đó
là:sựkiệnsinh,hơnnhânvàtử;
Thứba,chứngthƣhộtịchlàloạigiấytờpháplýcógiátrịchứngminhchínhxácc
ácđặcđiểmnhânthâncơbảncủamộtcánhân.
Kháiniệm“hộtịch”l à mộttrƣờnghợpđ ặ c biệttronghệthốngkháin i ệ m phá
plýtiếngViệt.Bảnthânkháin i ệ m n à y h o à n tồnkhơngd địnhnghĩamộtcáchrõràn
g,điềuđócũngcónghĩalàviệcsửdụngnókhơng
thuậntiệntheonguntắcsửdụngngơnngữkhixâydựngvănbảnquyphạmphápluật.
Trênthựctế,đãtừngcónhữngcuộcthảoluậntronggiớichunmơnvềviệcthaythế
kháiniệmnàybằngmộtkháiniệmkhácthơngdụnghơn,dhiểuhơn.Tuynhiên,dokhái
niệmnày,tr ải quamộtqtrìnhlịchsửđãdầntrởthànhngơnngữphổthơng,ănsâutro
ngnhậnthứcnhândânnêngiảiphápđi


tìmkháiniệmViệthốthaythếkhơngđƣợclựachọn,thayvàođó,cácnhàx â y dựng
phápluậtđã dunghồbằnggiảiphápmàLuậtbanhànhvăn bảnq u y phạmphápluậtc
hophép,

đólàsửdụngkháiniệmnàyvớitƣcáchlàmộtthuậtngữ

chunmơnvàđịnhnghĩatrongvănbản.
Theođó,quyđịnhtạiĐiều1Nghịđịnhsố83/1998/NĐCPcủaChínhphủngày10/10/1998vềđăngkýhộtịchthì:“Hộtịchlànhữngsựkiệncơb
ảnxácđịnhtìnhtrạngnhânthâncủamộtngườitừkhisinhrađếnkhichết”.
Trƣớckhic ó Nghịđịnhsố83/1998/NĐCP,B ộ luậtdâns ự 1995c ó riêngmộtmụcquyđịnhvềhộtịch.Bộluậtdânsự1995khơ
ngđƣarakháin i ệ m “hộtịch”màchỉđịnhnghĩavềđăngkýhộtịchtạiđiều54nhƣsau:
1. Đăngkýhộtịchlàviệccơquannhànƣớccóthẩmquyềnxácnhậ
nsựkiệnsinh,tử,kếthơn,lyhơn,giámhộ,niconni,t h a y đổihọ,tên,
quốctịch,xácđịnhdântộc,cảichínhhộtịchvà các

sựkiệnkháctheoquyđịnhcủaphápluậtvềhộtịch.
2. Việcđăngkýhộtịchlàquyền,nghĩavụcủamỗingƣời.
3. Việcđăngkýhộtịchđƣợcthựchiệntheotrìnhtựvàthủt ụ c doph
ápluậtvềhộtịchquyđịnh[33,Điều54].
Nghịđịnh158/2005/NĐCPtiếptụcsửdụngkháiniệm“hộtịch”đãđƣợcđịnhnghĩatrongNghịđịnh83/199
8/NĐCP:“Hộtịchlànhữngsựkiệnc ơ bảnxácđịnhtìnhtrạngnhânthâncủamộtngườit
ừkhisinhrađếnkhichết”.Cáchđịnhnghĩanày,thựcchấtchỉlàmộtsựƣớcđịnh.Vềg
iátrịbiểuđ ạ t , vớicáchđịnhnghĩanhƣvậy,schínhxáchơnnếucoiđâylàđịnhnghĩa
chothuậtngữ“sựkiệnhộtịch”chứkhơngphảithuậtngữ“hộtịch”.Bêncạnhđ ó , bản
thâncáchđịnhnghĩanàycũngchƣaxácđịnhđƣợcrõràngnộihàmc ủ a kháiniệmnê
ncngvớikháiniệm“hộtịch”,Nghịđịnh158/2005/NĐCPcịnnêuthêmkháiniệm“đăngkýhộtịch”bằngphƣơngphápmơtảnhƣsau:


ĐăngkýhộtịchtheoquyđịnhcủaNghịđịnhnàylàviệccơquannhà
nƣớccóthẩmquyền:
a) Xácnhậncács ự kiện:sinh;kếthơn;tử;niconni;gi ám hộ;n
hậncha,mẹ,con;thayđổi,cảichính,bổsung,
điềuchỉnhh ộ tịch;xácđịnhlạigiớitính;xácđịnhlạidântộc;
b) Cănc ứ vàoquyếtđịnhc ủ a cơquannhànƣớccót h ẩ m quyền,g
hivàosổhộtịchcácviệc:xácđịnhcha,mẹ,con;thayđổiquốctịch;l y hơn;hủ
yv i ệ c kếthơntráiphápluật;chấmdứtniconni[6].
TheoquyđịnhtạiĐiều1Luậthộtịch2014quyđịnhkháiniệmvềhộtịchgiốngnh
ƣnghịđịnhsố158/2005/NĐ-CPtuynhiêncóxácđịnhrõcácsựkiện:
“HộtịchlànhữngsựkiệnđượcquyđịnhtạiĐiều3củaLuậtnày,xácđịnhtìnhtrạ
ngnhânthâncủacánhântừkhisinhrađếnkhichết”.
Theođó,Điều3củaLuậthộtịchquyđịnhnhữngsựkiệnhộtịch:
1. XácnhậnvàoSổhộtịchcác sựkiệnhộtịch:
a) Khaisinh;
b) Kếthơn;
c) Giámhộ;

d) Nhậncha,mẹ,con;
đ)Thayđổi,cảichínhhộtịch,xácđịnhlạidântộc,bổsungthơngtinh
ộtịch;
e) Khaitử.
2. GhivàoSổhộtịchviệcthayđổihộtịchcủacánhântheobảnán,quy
ếtđịnhcủacơquannhànƣớccóthẩmquyền:
a) Thayđổiquốctịch;
b) Xácđịnhcha,mẹ,con;
c) Xácđịnhlạigiớitính;


d) Nuôiconnuôi,chấmdứtviệcnuôiconnuôi;
đ)Ly hôn,hủyviệckếth ô n tráip h á p luật,c ôn g n h ậ n v i ệ c kếth
ơn;
e) Cơngnhậngiámhộ;
g)Tunbốhoặchuỷtunbốmộtngƣờimấttích,đãchết,b ị mấtho
ặchạnchếnănglựchànhvidânsự.
3. GhivàoSổhộtịchsựkiệnkhaisinh;kếthơn;lyhơn;hủyviệckếth
ơn;gi ám hộ;nhậncha,mẹ,con; xác địnhcha,mẹ,con;niconni;tha
yđổihộtịch;khaitửcủacơngdânViệtNamđãđƣợcgiảiquyếttạicơquanc
óthẩmquyềncủanƣớcngồi.
4. XácnhậnhoặcghivàoSổhộtịchcácviệchộtịchkháctheoquyđịn
hcủaphápluật[33,Điều3].
Theoquanđiểmcủatácgiảcóthểhiểukháiniệm“hộtịch”lànhữngsựkiệnxác đ
ịnhtìnhtrạngnhânthâncủacánhânt ừ khisinhr a đến khichết:khaisinh;kếthơn;giám
hộ;nhậncha,mẹ,con;thayđổi,cảichínhhộtịch,x á c địnhlạidântộc,bổsungthơngti
nhộtịch;khaitử,thayđổiquốctịch;xácđịnhcha,mẹ,con;xácđịnhlạigiớitính;nic
onni,chấmdứtviệcniconni;l y h ô n , hủyv i ệ c kếthôntráiphápluật,côngnhậ
nviệck ế t hơn;cơngnhậngiámhộ;tunbốhoặchuỷtunbốmộtngƣờimấttích,đãc
hết,b ị mấthoặchạnchếnănglựchànhvidânsự.

Vớimỗivấnđềvềhộtịchthìcógiấytờvềvấnđềđó.TheoNghịđịnh158/2005/
NĐCPvề đăngkývà quảnl ý hộtịchthì:Giấytờ hộ tịchdo cơ quannhànƣớccóthẩmquy
ềncấpchocánhântheoquyđịnhcủaphápluậtvềh ộ tịchlàcăncứpháplýxácnhậnsựk
iệnhộtịchcủacánhânđó.Giấykhaisinhlàgiấytờhộtịchgốccủamỗicánhân.Mọihồs
ơ,giấytờcủacánhâncónộidungghivềhọ,tên,chữđệm;ngày,tháng,nămsinh;giớitín
h;dântộc;quốctịch;qqn;quanhệcha,mẹ,conphảiphhợpvớiGiấykhaisinh


củangƣờiđó.GiấytờhộtịchdoCơquanđạidiệnNgoạigiao,CơquanLãnhs ự củaViệ
tNamởnƣớcngồi(sauđâygọilàCơquanNgoạigiao,LãnhsựViệtNam)cấpcógiátr
ịnhƣgiấytờhộtịchđƣợccấpởtrongnƣớc.
ĐiểmmớicủaLuậthộtịchlàkhơngquyđịnhkháiniệmvềgiấytờhộtịch.Luậtq
uyđịnhcụthểchỉcấp02loạibảnchínhGiấykhaisinhvàGiấychứngnhậnk ế t hơn,cị
nc á c s ự kiệnhộtịchkhácsaukhihồntấtthủtụcđăngkýngƣờiucầuđăngkýhộtịch
đƣợccấpTríchlụchộtịchtƣơngứngvớitừngsựkiệnhộtịchđãđăngký.Bảnchínhtríc
hlụchộtịchđƣợcchứngthựcbảnsao.
Giấykhaisinhlàvănbảndocơquannhànƣớccóthẩmquyềncấpchocánhânkhi
đƣợcđăngkýkhaisinh;nộidungGiấykhaisinhbaogồmcácthơngtincơbảnvềcánhânt
heoquyđịnhtạikhoản1Điều14củaLuậthộtịch.
Giấychứngnhậnkếthơnlàvănbảndoc ơ quannhànƣớccót h ẩ m quyềncấpc
hohaibênnam,n ữ khiđăngkýkếthơn;nộidungGiấychứngnhậnkếthơnbaogồmcáct
hơngtincơbảnquyđịnhtạikhoản2Điều17củaLuậthộtịch.
1.1.2. Mốiquanhệgiữahộtịchvớicáclĩnhvựckhác
Hộtịchlàsựkiệncơbảnxácđịnhtìnhtrạngthânnhâncủamộtngƣờit ừ khisinhr
achođếnkhichết.Vìvậy,cácvấnđềvềhộtịchcómốiliênhệmậtthiếtvớicác ngành,lĩ
nhvựckhácvàđặcbiệtlà:ngànhCơngan trongquảnlýhộkhẩu,chứngminhnhândân,
căncƣớccơngdân;ngànhytếtrongquảnlýdânsốvàkếhoạchhóagiađình,bảohiểmy
tế;ngànhGiáodụcvàĐàotạotrongquảnlýhọcbạ,vănbằngchứngchỉ,thicử;ngànhN
ộivụtrongquảnlýh ồ sơcánbộ,cơngchức,ngànhLaođộng,Thƣơngbinhv à x ã hộitro
ngquảnlýBảohiểmxãhội;Hộiphụnữ,Đồnthanhniêntrongviệctuntruyềnnângc

aonhậnthứccủacánhântrongviệcthựchiệnquyềnvànghĩav ụ đăngkýhộtịch.