Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu các hình thức tổ chức lãnh thổ sản xuất chè ở vùng Đông Bắc Bắc bộ theo hướng phát triển bền vững

0

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN

T TH THANH HUY N

NGHIÊN C U CÁC HÌNH TH C T CH C
LÃNH TH S N XU T CHÈ VÙNG ðÔNG B C
B C B THEO HƯ NG PHÁT TRI N B N V NG
Chuyên ngành: Phân b l c lư ng s n xu t và Phân vùng kinh t
Mã s : 62.34.01.01

LU N ÁN TI N SĨ KINH T

Ngư i hư ng d n khoa h c:
1. PGS.TS. NGUY N TH CHINH
2. PGS.TS. TR N CHÍ THI N

HÀ N I - 2011


i

L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan lu n án này, do t b n thân th c hi n, khơng sao
chép các cơng trình nghiên c u c a ngư i khác ñ làm s n ph m c a riêng
mình. Các s li u, k t qu nêu trong lu n án là trung th c và chưa t ng đư c
cơng b trong b t kỳ cơng trình nghiên c u nào khác, m i s trích d n ñã
ñư c ch rõ ngu n g c. Tác gi hoàn toàn ch u trách nhi m v tính xác th c
và nguyên b n c a lu n án.

Tác gi

T Th Thanh Huy n


ii

L I C M ƠN
Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c và chân thành t i PGS.TS. Nguy n
Th Chinh và PSG.TS. Tr n Trí Thi n - nh ng ngư i Th y ñã ch b o, hư ng
d n và giúp đ tơi r t t n tình trong su t th i gian th c hi n và hồn thành
lu n án.
Tơi xin trân tr ng c m ơn Trư ng ð i h c Kinh t Qu c dân, Vi n sau
ð i h c là cơ s ñào t o Nghiên c u sinh. Cùng s giúp đ t n tình c a Ban
ch nhi m Khoa Môi trư ng và ðô th , các Th y, Cô trong B môn: Kinh t Qu n lý Tài nguyên và Môi trư ng thu c Khoa Môi trư ng và ðô th Trư ng
ð i h c Kinh t Qu c dân ñã t o m i ñi u ki n thu n l i và giúp đ tơi trong
su t th i gian nghiên c u và hoàn thành lu n án.
Xin g i l i c m ơn ñ n Vi n Quy ho ch và Thi t k Nông nghi p, C c
tr ng tr t, Trung tâm Tin h c và Th ng kê thu c B Nông nghi p &PTNT;
Ban Phát tri n vùng c a Vi n Chi n lư c Phát tri n thu c B K ho ch ð u
tư; Vi n Khoa h c K thu t Nông Lâm nghi p mi n núi phía B c; T ng Cơng
ty chè Vi t Nam; các S Nông nghi p & PTNT, S Công thương, S K
ho ch ð u tư các t nh: L ng Sơn, Cao B ng, B c K n, Thái Nguyên, Yên Bái,
Lào Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Th , B c Giang và các cơ quan, t ch c,
cá nhân đã giúp đ tơi v ngu n tư li u ph c v cho vi c th c hi n đ tài.
Tơi xin chân thành c m ơn Ban giám hi u, Ban ch nhi m Khoa Kinh
t – Trư ng ð i h c Kinh t &QTKD Thái Ngun, các đ ng nghi p nơi tơi
cơng tác ñã ng h , t o m i ñi u ki n thu n l i nh t cho tơi trong su t q
trình nghiên c u và hồn thành lu n án.
Cu i cùng xin c m ơn gia đình, nh ng ngư i thân và b n bè, ln đ ng

viên, ng h , giúp tơi t p trung nghiên c u và hoàn thành b n lu n án c a mình.
Hà N i, tháng 12 năm 2011
Tác gi
T Th Thanh Huy n


iii

M CL C
L i cam ñoan...................................................................................................... i
L i c m ơn ........................................................................................................ ii
M c l c............................................................................................................. iii
Danh m c ch vi t t t ..................................................................................... vii
Danh m c b ng...............................................................................................viii
Danh m c bi u ñ ............................................................................................ ix
Danh m c sơ ñ ................................................................................................ ix
Danh m c b n ñ .............................................................................................. ix
M

ð U .......................................................................................................... 1

1. Tính c p thi t c a lu n án ...................................................................................... 1
2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................................ 3
3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u ........................................................................ 3
3.1. ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài ................................................................... 3
3.2. Gi i h n ph m vi nghiên c u......................................................................... 3
4. Nh ng đóng góp m i c a lu n án ........................................................................ 4
4.1. Nh ng đóng góp m i v m t h c thu t, lý lu n ........................................ 4
4.2. Nh ng k t lu n, ñ xu t m i rút ra t k t qu nghiên c u ..................... 5
5. C u trúc c a lu n án ................................................................................................ 6

Chương 1. M T S

V N ð LÝ LU N VÀ TH C TI N V CÁC

HÌNH TH C T

CH C LÃNH TH

S N XU T CHÈ

THEO HƯ NG PHÁT TRI N B N V NG ............................ 7
1.1. Cơ s lý lu n v các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo
hư ng phát tri n b n v ng .................................................................................. 7
1.1.1. Quan ni m v phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè ............................................................................................ 7
1.1.2. Vai trò c a nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè theo hư ng phát tri n b n v ng ...................................................... 12


iv

1.1.3. N i dung nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè theo hư ng phát tri n b n v ng ...................................................... 13
1.1.4. K t qu và hi u qu c a các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè .. 19
1.1.5. Các nhân t

nh hư ng t i hình th c t ch c lãnh th s n xu t

chè theo hư ng PTBV .............................................................................. 20
1.2. Kinh nghi m phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè

theo hư ng phát tri n b n v ng trên th gi i và

Vi t Nam .................. 25

1.2.1. Các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè m t s nư c trên
th gi i .......................................................................................................... 25
1.2.2. Các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè

Vi t Nam ................. 33

1.2.3. Bài h c kinh nghi m t nghiên c u các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè .......................................................................................... 37
Ti u k t chương 1 ............................................................................................ 38
Chương 2. ð C ðI M ð A BÀN NGHIÊN C U VÀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN C U ............................................................ 40
2.1. ð c đi m vùng đơng B c B c b .................................................................... 40
2.1.1. ð c ñi m ñi u ki n t nhiên.................................................................... 40
2.1.2. ði u ki n kinh t - xã h i c a Vùng ....................................................... 44
2.1.3. Tình hình phát tri n s n xu t chè vùng ðông B c B c b ................ 50
2.1.4. ðánh giá ñi u ki n t nhiên, kinh t xã h i vùng ðông B c B c b .... 53
2.2. Phương pháp nghiên c u .................................................................................. 55
2.2.1. Phương pháp ti p c n và khung phân tích ............................................ 55
2.2.2. Ch n ñi m nghiên c u ............................................................................... 60
2.2.3. Thu th p tài li u ........................................................................................... 62
2.2.4. H th ng ch tiêu nghiên c u.................................................................... 63
2.2.5. T ng h p, phân tích thơng tin .................................................................. 65
Ti u k t chương 2 ............................................................................................ 67


v

Chương 3. TH C TR NG CÁC HÌNH TH C T
TH

CH C LÃNH

S N XU T CHÈ VÙNG ðÔNG B C B C B ......... 68

3.1. Hi n tr ng phát tri n các hình th c ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðông b c B c b ....................................................................................... 68
3.1.1. Các hình th c t ch c lãnh th theo chi u ngang ............................... 68
3.1.2. Hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo chi u d c ................... 81
3.1.3. K t qu và hi u qu c a các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè vùng ðông B c B c b ..................................................................... 95
3.2. Phân tích các nhân t
chè theo lãnh th

nh hư ng ñ n t ch c các hình th c s n xu t

vùng ðBBB.................................................................... 109

3.2.1. nh hư ng c a ñi u ki n t nhiên ........................................................ 109
3.2.2. Ki n th c và kinh nghi m s n xu t ...................................................... 113
3.2.3. K thu t và công ngh trong s n xu t và ch bi n ........................... 115
3.2.4. ð u tư cơng, d ch v cơng góp ph n t o ra vùng s n xu t chè...... 120
3.2.5. Th trư ng tiêu th s n ph m ................................................................. 122
3.2.6. Cơ ch chính sách đ i v i phát tri n ngành chè ................................ 124
3.3. M t s v n ñ ñ t ra ñ i v i các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè vùng ðBBB ................................................................................................. 126
3.3.1. Nh ng v n ñ v kinh t , xã h i và môi trư ng ................................ 126

3.3.2. Nh ng v n ñ ñ t ra đ i v i các hình th c t ch c s n xu t chè
vùng ðBBB ............................................................................................... 130
Ti u k t chương 3 ...................................................................................................... 132
Chương 4. M T S
TH C T

GI I PHÁP NH M PHÁT TRI N CÁC HÌNH

CH C LÃNH TH

S N XU T CHÈ

VÙNG ðÔNG

B C B C B THEO HƯ NG PHÁT TRI N B N V NG.............. 136
4.1. Quan ñi m phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t vùng
ðBBB theo hư ng b n v ng .......................................................................... 136


vi

4.1.1. Phát tri n s n xu t chè luôn bám sát nhu c u th trư ng ................. 136
4.1.2. Quan ñi m d a vào l i th so sánh c a vùng ..................................... 137
4.1.3. Coi tr ng công tác đ u tư cơng c a Chính ph .................................. 138
4.1.4. Quan ñi m phát tri n b n v ng.............................................................. 138
4.2. Phương hư ng phát tri n và hoàn thi n các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè vùng ðBBB ......................................................................... 139
4.2.1. ð nh hư ng phát tri n kinh t - xã h i vùng ðBBB......................... 139
4.2.2. Phương hư ng quy ho ch, phát tri n b n v ng các hình th c t
ch c s n xu t chè vùng ðBBB............................................................. 140

4.3. M t s gi i pháp nh m phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n
xu t chè

vùng đơng b c b c b theo hư ng phát tri n b n v ng ...... 143

4.3.1. Gi i pháp phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
theo chi u ngang ...................................................................................... 144
4.3.2. Gi i pháp phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
theo chi u d c ........................................................................................... 153
4.3.3. Hoàn thi n m t s chính sách kinh t vĩ mơ nh m phát tri n bên
v ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè ........................... 158
4.3.4. Hồn thi n chính sách đ u tư cơng, d ch v cơng đ góp ph n
t o ra vùng s n xu t chè ......................................................................... 164
4.3.5. Nâng cao năng l c cho các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè c a vùng.............................................................................................. 166
Ti u k t chương 4 .......................................................................................... 167
K T LU N VÀ KI N NGH .................................................................... 170
1. K t lu n ................................................................................................................... 170
2. Ki n ngh ................................................................................................................ 172
DANH M C CÁC CƠNG TRÌNH C A TÁC GI ................................ 176
TÀI LI U THAM KH O .......................................................................... 177
PH N PH L C......................................................................................... 185


vii

DANH M C CH

VI T T T

1. TI NG VI T

Ch vi t t t Vi t ñ y ñ ti ng Vi t
BVTV
B o v th c v t
DNNN
Doanh nghi p nhà nư c
ðBBB
Vùng ðông B c B c b
HTX
H p tác xã
KTCB
Ki n thi t cơ b n
KHKT
Khoa h c k thu t
PTBV
Phát tri n b n v ng
TNHH
Công ty trách nhi m h u h n
UBND
U ban nhân dân
VietGAP
Quy trình th c hành nơng nghi p t t theo tiêu chu n c a Vi t Nam
Vinatea
T ng cơng ty chè Vi t Nam
VSATTP
V sinh an tồn th c ph m
XDCB
Xây d ng cơ b n
2. TI NG ANH

Ch vi t t t Vi t ñ y ñ ti ng Anh
FAO
Food and Agriculture
Organization
GAP
Good Agricultural Practices
GM
Gross Margin
GO
Gross Output
HACCP
Hazard Analysis and Critical
Control Points
IC
Intermediate Cost
IPM
Integrated pest management
ISO
International Standardization
Organization
NGOs
Non-governmental
organization
OTD
Orthodox tea
PRA
Participatory Rural Appraisal
WTO

World trade organization

Vi t ñ y ñ ti ng Vi t
T ch c Nông Lương qu c t
Th c hành nông nghi p t t
Lãi g p
Giá tr s n xu t
Tiêu chu n phân tích m i nguy và đi m
ki m sốt t i h n
Chi phí trung gian
Chương trình qu n lý d ch h i t ng h p
Tiêu chu n ch t lư ng qu c t
T ch c phi chính ph
Chè đen truy n th ng
Phương pháp đánh giá nơng thơn có s
tham gia c a ngư i dân
T ch c thương m i qu c t


viii

DANH M C B NG
B ng 1.1: Tăng trư ng v di n tích, năng su t, s n lư ng chè Vi t Nam ...... 34
B ng 2.1: Hi n tr ng s d ng đ t vùng ðơng B c B c b ............................. 42
B ng 2.2: Phân b di n tích chè t i Vi t Nam năm 2009............................... 50
B ng 2.3: Tình hình s n xu t, xu t kh u chè vùng ðông B c B c b ........... 52
B ng 3.1: Di n tích, năng su t, s n lư ng chè vùng ðBBB qua các năm...... 69
B ng 3.2: T ng h p ngu n v n h tr , khuy n khích s n xu t chè c a vùng...... 78
B ng 3.3: So sánh m t s ch tiêu theo ........................................................... 96
B ng 3.4: Hi u qu s n xu t chè c a các t nh vùng ðông B c B c b .......... 98

B ng 3.5: T ng h p đ c đi m chung các nhóm h tr ng chè....................... 100
B ng 3.6: Cơ c u di n tích đ t tr ng chè c a các lo i h ............................. 101
B ng 3.7: Di n tích, năng su t, s n lư ng chè c a các nhóm h .................. 101
B ng 3.8: Hi u qu s n xu t trên 1 ha chè c a các nhóm h đi u tra .......... 103
B ng 3.9: ð nh m c ñ u tư và m c ñ u tư cho 1 ha chè............................. 105
B ng 3.10: Di n tích đ t thích h p tr ng chè

Vi t Nam ........................... 111

B ng 3.11: T ng h p vi c áp d ng công ngh k thu t m i trong s n
xu t chè vùng ðBBB ................................................................ 116
B ng 3.12: Áp d ng s n xu t chè an toàn, chè h u cơ c a vùng ................. 121
B ng 3.13: T ng h p ch ñ chăm sóc chè vùng ðBBB ............................. 129
B ng 4.1: Phương hư ng quy ho ch s n xu t chè vùng ðBBB ñ n năm 2020.......142
B ng 4.2: Phương hư ng quy ho ch s n xu t chè cho các t nh vùng
ðBBB ñ n năm 2020................................................................ 143


ix

DANH M C BI U ð
Bi u ñ 2.1: Dân s c nư c và vùng ðông B c B c b ............................... 45
Bi u ñ 2.2: Cơ c u dân t c vùng ðông B c B c b ..................................... 46
Bi u ñ 2.3: Hi n tr ng ñ t tr ng chè vùng ðông B c B c b ...................... 51
Bi u ñ 2.4: Cơ c u s n lư ng và giá tr chè xu t kh u c a Vùng ....................... 53
Bi u ñ 3.1: T ng h p các cơ s ch bi n chè vùng ðBBB năm 2009 ............ 107
Bi u ñ 3.2: Giá tr tăng thêm t chu i giá tr chè vùng ðBBB................... 108
Bi u ñ 3.3: Cơ c u gi ng chè m t s t nh vùng ðông B c B c b ........... 118
Bi u ñ 3.4: Di n tích chè tr ng m i vùng ðơng B c B c b .................... 119

DANH M C SƠ ð
Sơ ñ 1.1: S tham gia c a các tác nhân vào chu i giá tr ngành chè............ 16
Sơ ñ 1.2: Cơ c u t ch c và qu n lý ngành chè Vi t Nam .................................... 35
Sơ ñ 2.1: Khung phân tích các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðBBB .................................................................................... 59
Sơ ñ 3.1: Kh i lư ng dòng s n ph m trong chu i giá tr chè vùng ðBBB ..... 86
Sơ ñ 3.2: Kênh tiêu th s n ph m c a hình th c HTX ................................. 87
Sơ đ 3.3: Kênh tiêu th s n ph m c a hình th c DNNN.............................. 88
Sơ ñ 3.4: Kênh tiêu th s n ph m c a hình th c h gia đình ....................... 89
Sơ ñ 3.5: Kênh tiêu th s n ph m c a hình th c trang tr i........................... 90

DANH M C B N ð
B n ñ 2.1: B n ñ hành chính vùng ðơng B c B c b .............................. 40b
B n ñ 2.2: Các ngu n l c ch y u cho s n xu t chè vùng ðBBB ............. 42b
B n ñ 3.1: Hi n tr ng các hình th c t ch c s n xu t chè vùng ðBBB..... 82b
B n ñ 3.2. K t qu và hi u qu phát tri n các hình th c t ch c lãnh th
s n xu t chè vùng ðBBB............................................................ 97b
B n ñ 4.1: Phương hư ng quy ho ch, phát tri n b n v ng các hình th c
t ch c s n xu t chè vùng ðBBB .................................................142b


1

M

ð U

1. TÍNH C P THI T C A LU N ÁN

Vùng ðơng B c B c b có vai trò quan tr ng trong chi n lư c phát

tri n kinh t xã h i c a Vi t Nam. ðây là vùng có nhi u ti m năng, trong đó
n i b t là nh ng ti m năng v r ng, khống s n và đ t tr ng cây cơng nghi p.
Trong t p đồn cây công nghi p c a vùng, cây chè chi m v trí hàng đ u v i
t ng di n tích chè là 76.574 ha, chi m 58,85% so v i t ng di n tích chè c a
c nư c. B i v y, s n xu t chè

vùng ðơng B c B c b có ý nghĩa quy t

ñ nh ñ i v i chi n lư c phát tri n s n xu t chè c a c nư c.
ð phát tri n s n xu t chè nhanh và b n v ng, tương xư ng v i ti m
năng c a vùng và ñ t hi u qu cao, địi h i ph i gi i quy t nhi u v n ñ c v
lý lu n và th c ti n, trong đó, m t trong nh ng v n đ có ý nghĩa quan tr ng
đó là nghiên c u phát tri n và hồn thi n các hình th c t ch c lãnh th s n
xu t chè c a vùng.
Quá trình phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè

vùng

ðông B c B c b ñã tr i qua nhi u giai ño n. Trong nh ng năm g n ñây,
Chính ph ñã ban hành nhi u ch trương và bi n pháp thúc ñ y phát tri n s n
xu t chè. Vùng đã hình thành nhi u vùng chè t p trung quan tr ng thu c các
t nh Phú Th , Yên Bái, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang,... Nhưng th c
t vi c t ch c lãnh th các hình th c s n xu t chè t i các vùng chè này cịn
nhi u v n đ ph i bàn và c n ñư c gi i quy t: s n xu t phân tán; hi u qu s n
xu t chưa cao; chưa ki m soát ñư c ch t lư ng s n ph m; giá tr gia tăng
trong khâu s n xu t chè nguyên li u chi m t l r t th p trong toàn chu i giá
tr ; m t cân ñ i gi a s n xu t chè nguyên li u và các cơ s ch bi n; chưa gi i
quy t ñư c m i quan h g n k t gi a vùng chè t p trung v i các khu v c và
ñi m tr ng chè phân tán. Hay v n ñ l a ch n các vùng ưu tiên phát tri n s n

2

xu t chè như th nào ñ v a khai thác hi u qu các vùng ñ t d c, ph xanh
ñ t tr ng ñ i núi tr c góp ph n c i t o mơi trư ng sinh thái và v a ñ t hi u
qu kinh t - xã h i cao.
ð i v i cây chè, đã có r t nhi u nghiên c u ñ c p ñ n t ng khía c nh
s n xu t, ch bi n, tiêu th và qu n lý ngành chè, c th như lu n án ti n sĩ
c a Nguy n Kim Tr ng, (1992) [48] ñ c p ñ n v n ñ xây d ng cơ s v t
ch t k thu t c a ngành chè Vi t Nam ñ n năm 2010, c a Nguy n H u Tài,
(1993) [30], bàn v v n ñ giao ñ t và tư li u s n xu t cho h gia đình tr ng
chè, hay nh ng gi i pháp tăng cư ng m i quan h h p tác trong s n xu t và
tiêu th chè

vùng chè tr ng ñi m t nh Thái Nguyên c a Tr n Quang Huy,

(2010) [13]; Nh ng v n ñ kinh t phát tri n cây chè

Thái Nguyên c a

Ph m Th Lý, (2001) [18],... và r t nhi u các d án h tr , các cơng trình
nghiên c u v s n xu t kinh doanh chè, c a các t ch c phi chính ph c a
m t s nư c như: Hà Lan, Thu

ði n, Nh t B n, Tây Ban Nha, ñã và ñang

th c hi n trên ñ a bàn vùng ðông B c B c b .
Tuy nhiên cho ñ n nay, vi c nghiên c u các v n ñ v t ch c s n xu t,
phân b s n xu t chè trên ph m vi c nư c, cũng như

vùng ðông B c B c

B chưa ñư c ñ c p m t cách tho đáng. Các cơng trình nghiên c u v lĩnh
v c này cịn ít và m i đ c p đ n t ng khía c nh c a v n đ , chưa có nghiên
c u nào đ c p t i v n ñ phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè theo hư ng phát tri n b n v ng

vùng ðông B c B c b .

ð ng trư c tình hình này, m t s câu h i ñ t ra c n nghiên c u là:
• D a trên nh ng căn c khoa h c gì đ phát tri n b n v ng các hình
th c t ch c lãnh th s n xu t chè?
• S phát tri n các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
B c B c b hi n nay như th nào?

vùng ðông


3

• Nh ng gi i pháp nào cho v n ñ phát tri n b n v ng các hình th c t
ch c lãnh th s n xu t chè

vùng ðông B c B c B ?

Xu t phát t nh n th c này, tác gi ñã l a ch n đ tài: “Nghiên c u
các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè

vùng ðông B c B c b theo

hư ng phát tri n b n v ng”.
2. M C TIÊU NGHIÊN C U

- M c tiêu chung: Lu n ch ng cơ s khoa h c và th c ti n v các hình
th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo hư ng phát tri n b n v ng. Nghiên
c u và ñ xu t gi i pháp phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh th
s n xu t chè

vùng ðông B c B c b .

- M c tiêu c th :
• Góp ph n h th ng hố đư c cơ s lý lu n và th c ti n v các hình th c
t ch c lãnh th s n xu t chè theo hư ng phát tri n b n v ng.
• Phân tích, đánh giá đư c th c tr ng các hình th c t ch c lãnh th s n
xu t chè

ðơng B c B c b .

• ð xu t m t s gi i pháp nh m phát tri n và hồn thi n các hình th c
t ch c lãnh th s n xu t chè theo hư ng b n v ng

vùng ðông B c

B cb .
3. ð I TƯ NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U

3.1. ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài
ð i tư ng cơ b n lu n án nghiên c u là các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè. Trong ñó, lu n án ch y u ñ c p ñ n các ch th tham gia
vào quá trình s n xu t chè

vùng ðông B c B c b là h gia đình, trang tr i,

các h p tác xã, các doanh nghi p.
3.2. Gi i h n ph m vi nghiên c u
Gi i h n ph m vi n i dung nghiên c u: lu n án t p trung nghiên c u
các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo chi u d c và chi u ngang c a


4

lãnh th . Nghĩa là, xem xét các hình th c t ch c s n xu t chè trong chu i giá
tr ngành chè c a vùng. Phân tích tác đ ng c a cơng tác quy ho ch, ñ u tư
công cho h t ng cơ s , thông tin th trư ng, xúc ti n thương m i... đ n s
phát tri n các hình th c t ch c s n xu t chè.
S n xu t chè bao g m tr ng chè nguyên li u và ch bi n chè thành
ph m. ð tài t p trung nghiên c u lĩnh v c tr ng chè nguyên li u.
Phát tri n b n v ng các hình th c t ch c s n xu t chè đư c xem xét
trên hai khía c nh chính: b n v ng trên ph m vi ngành và b n v ng trên ph m
vi lãnh th . ð tài hư ng vào nghiên c u khía c nh b n v ng trên ph m vi
lãnh th .
Gi i h n ph m vi lãnh th nghiên c u: ð tài nghiên c u vùng ðông
B c B c b , bao g m 10 t nh: L ng Sơn, Cao B ng, B c K n, Thái Nguyên,
Yên Bái, Lào Cai, Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Th và B c Giang [39].
Gi i h n v ngu n cơ s d li u: ð tài t p trung nghiên c u, phân
tích th c tr ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè vùng ðông B c
B c b t năm 1999 ñ n 2009, t p trung phân tích s li u năm 2009.
4. NH NG ðÓNG GÓP M I C A LU N ÁN

4.1. Nh ng đóng góp m i v m t h c thu t, lý lu n

Khác v i nh ng nghiên c u v t ch c lãnh th s n xu t nơng nghi p
trư c đây, lu n án ñưa ra cách ti p c n m i trong nghiên c u các hình th c t
ch c lãnh th s n xu t chè trong đó xem xét các hình th c t ch c trong đi u
ki n kinh t th trư ng. Cách ti p c n này cho phép ñánh giá s liên k t h u
cơ theo chi u d c gi a các tác nhân tham gia vào chu i giá tr ngành chè, và
s liên k t theo chi u ngang gi a các khu v c s n xu t chè v i các khu v c
ch bi n, tiêu th thông qua vi c th c hi n hi u qu công tác phát tri n h
t ng, cung c p d ch v công như khuy n công, khuy n nơng, xúc ti n thương
m i đ hình thành vùng chè theo l i th so sánh.


5

ðã tìm đư c các nhân t
s n xu t chè

nh hư ng đ n các hình th c t ch c lãnh th

vùng ðBBB: ñi u ki n t nhiên; ki n th c và kinh nghi m s n

xu t; k thu t và công ngh trong s n xu t và ch bi n; ñ u tư cơng, d ch v
cơng góp ph n t o ra vùng s n xu t chè; th trư ng tiêu th s n ph m; cơ ch
chính sách đ i v i phát tri n ngành chè.
4.2. Nh ng k t lu n, ñ xu t m i rút ra t k t qu nghiên c u
K t qu phân tích hi n tr ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè theo chi u ngang cho th y vi c quy ho ch các vùng chuyên canh chè hi n
nay chưa có s g n k t gi a ngư i s n xu t v i nhà máy ch bi n và v i các
doanh nghi p tiêu th s n ph m; cơ s h t ng t i các khu v c chuyên canh
chè c a vùng còn y u, thi u và chưa ñ ng b .
K t qu phân tích các hình th c t ch c lãnh th theo chi u d c ch ra

vi c phân ph i v thu nh p trong chu i giá tr ngành chè c a vùng là chưa
công b ng, các cơ s ch bi n chi m t tr ng giá tr gia tăng v thu nh p r t
cao (55,2%), các h s n xu t chè nguyên li u có chi phí cao, nhưng giá tr gia
tăng v thu nh p l i r t th p (2,6%) trong t ng thu nh p c a chu i.
Phát tri n b n v ng c a các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðBBB ñã ñ t ra m t s v n ñ c n gi i quy t như: (1) khâu s n xu t:
quy mô di n tích s n xu t nh , gi ng cũ, phương th c canh tác chưa phù h p,
kh năng v v n ñ u tư h n ch , vi c ti p c n ngu n v n vay khó khăn; (2)
khâu ch bi n: có quá nhi u cơ s ch bi n, nên t ng công su t ch bi n công
nghi p vư t quá kh năng cung c p c a vùng nguyên li u, d n đ n c nh tranh
khơng lành m nh, lãng phí ngu n l c c a vùng; (3) khâu tiêu th : năng l c
c nh tranh th p, chưa đa d ng hố các lo i hình s n ph m, m u mã nên vi c
tiêu th s n ph m g p nhi u khó khăn, giá xu t kh u th p.
ð phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðBBB, c n t p trung vào m t s gi i pháp cơ b n sau: (1) c n t p chung


6

gi i quy t t t công tác quy ho ch và th c hi n quy ho ch, ñ u tư xây d ng cơ
s h t ng, ñ y m nh công tác khuy n công, khuy n nông và xúc ti n thương
m i; (2) c n có s phân ph i cơng b ng v thu nh p t khâu s n xu t, ch
bi n ñ n tiêu th s n ph m trong chu i giá tr ngành chè c a vùng; (3) Hoàn
thi n m t s chính sách kinh t vĩ mơ như chính sách đ t đai, chính sách v n,
phát tri n khoa h c cơng ngh ; (4) Hồn thi n chính sách đ u tư cơng, d ch v
cơng đ góp ph n t o ra vùng s n xu t chè. (5) Nâng cao năng l c cho các
hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè c a vùng.
5. C U TRÚC C A LU N ÁN

Ngồi ph n m đ u, k t lu n và danh m c tài li u tham kh o, các ph

l c, lu n án bao g m 3 chương:
Chương 1: M t s v n ñ lý lu n và th c ti n v các hình th c t ch c
lãnh th s n xu t chè theo hư ng phát tri n b n v ng.
Chương 2: ð c ñi m ñ a bàn và phương pháp nghiên c u.
Chương 3: Th c tr ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
vùng ðông B c B c b .
Chương 4: M t s gi i pháp nh m phát tri n các hình th c t ch c lãnh
th s n xu t chè

vùng ðBBB theo hư ng PTBV.


7

Chương 1
M TS
T

V N ð LÝ LU N VÀ TH C TI N V CÁC HÌNH TH C
CH C LÃNH TH

S N XU T CHÈ THEO HƯ NG

PHÁT TRI N B N V NG
1.1. CƠ S

LÝ LU N V

CÁC HÌNH TH C T

CH C LÃNH TH

S N

XU T CHÈ THEO HƯ NG PHÁT TRI N B N V NG

1.1.1. Quan ni m v phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh th
s n xu t chè
* T ch c lãnh th
Th c t cho th y, trong lĩnh v c nghiên c u v t ch c lãnh th , các
nhà khoa h c ñã s d ng nh ng thu t ng khơng hồn tồn gi ng nhau, song
nhìn chung b n ch t c a v n đ khơng b thay ñ i.
Các nhà khoa h c thu c Liên Xô trư c ñây ñã s d ng khái ni m
“Phân b l c lư ng s n xu t”, nghĩa là phân b s c s n xu t theo lãnh th
[59]. Cũng t quan ñi m này, phân b l c lư ng s n xu t ñư c xem như vi c
t ch c, phân ph i gi a các ngành s n xu t và các cơ s s n xu t trong m t
ph m vi khơng gian lãnh th nh t đ nh.
Vào cu i th k 19, các nhà khoa h c Phương Tây theo hư ng kinh t
th trư ng l i s d ng ph bi n thu t ng “T ch c không gian kinh t - xã
h i” [60]. T

ch c khơng gian kinh t đư c xem là vi c l a ch n các

phương án s d ng lãnh th m t cách đúng đ n và có hi u qu . Nh có s
s p x p m t cách tr t t và hài hoà gi a các ñ i tư ng trong lãnh th mà t o
ra m t chu i giá tr m i l n hơn, làm cho s phát tri n c a lãnh th hài hoà
và b n v ng hơn.
ð i v i Vi t Nam, nhi u ý ki n cho r ng, quan ni m v t ch c khơng
gian và t ch c lãnh th đư c xem như gi ng nhau, các nhà khoa h c khuy n

8

ngh s d ng khái ni m “T ch c lãnh th ”, đó chính là t ch c các ho t đ ng
kinh t , xã h i, mơi trư ng trên m t lãnh th nh t ñ nh [59]. Theo tác gi , t
ch c lãnh th có hai lo i hình cơ b n đó là t ch c lãnh th kinh t và t ch c
lãnh th xã h i. Y u t môi trư ng ñã ñư c hàm ch a trong c t ch c lãnh
th kinh t và t ch c lãnh th xã h i. Hai n i dung này g n bó ch t ch v i
nhau t o nên s th ng nh t v t ch c lãnh th .
Phát tri n các hình th c t ch c lãnh th là vi c th c hi n rõ nh t quá
trình t ch c lãnh th . Trong bài tham lu n c a TS. Vũ Như Vân t i cu c h i
th o qu c gia (2007) v “Các v n đ mơi trư ng và phát tri n b n v ng vùng
ðông B c Vi t Nam” có nói đ n v n ñ “T ch c không gian phát tri n m ”.
Có th hi u r ng, đây là tìm ki m m t s phân b t i ưu v dân s , lao ñ ng,
các ngu n l c, giá tr s n xu t và d ch v ñ tránh m t cân ñ i trên lãnh th
qu c gia hay m t vùng, t đó hư ng t i s phát tri n cân b ng. Hay theo
GS.TSKH Nguy n Th Bá, các ñi u ki n phát tri n h i t r t khác nhau theo
lãnh th do đó t ch c lãnh th là t t y u khách quan.
T nh ng quan ñi m này, tác gi cho r ng t ch c lãnh th là n i dung
c th c a m t chính sách kinh t phát tri n theo lãnh th dài h n nh m ñ t
ñư c m c tiêu phát tri n b n v ng. M t khác, t ch c lãnh th là m t trong
nh ng hành ñ ng hư ng t i s công b ng v m t không gian, lãnh th , t i ưu
hoá các m i quan h h u cơ gi a trung tâm và ngo i vi, gi a các c c v i nhau
và gi a các c c v i các khơng gian cịn l i, nh m làm cho toàn b lãnh th
phát tri n trong th b n v ng, t o ra ñư c s

n ñ nh c n thi t ñ thi t l p ti n

ñ cho phát tri n.
T nh ng phân tích trên, tác gi đ ng tình v i quan ni m v t ch c

lãnh th c a h c gi Ngơ Dỗn V nh: “T ch c lãnh th kinh t - xã h i là s
s p x p, b trí và ph i h p các ñ i tư ng trong m i liên h ña ngành, ña lĩnh


9

v c và ña lãnh th trong m t vùng c th nh m s d ng m t cách h p lý các
ti m năng t nhiên, lao ñ ng, l i th v trí đ a lý và cơ s v t ch t k thu t ñã
và s ñư c t o d ng ñ ñem l i hi u qu kinh t - xã h i cao và nâng cao m c
s ng dân cư vùng đó” [59].
* T ch c lãnh th nơng nghi p
Tác gi cho r ng, t ch c lãnh th nông nghi p là m t hình th c c a t
ch c n n s n xu t xã h i theo lãnh th . Cùng v i ngành công nghi p, t ch c
lãnh th nông nghi p v i tư cách là t ch c ngành s n xu t v t ch t, ngành
kinh t then ch t đang đư c quan tâm nh m góp ph n nâng cao hi u qu kinh
t c a n n s n xu t xã h i.
Tác gi ñ ng quan ñi m v i m t s nhà khoa h c trong lĩnh v c ñ a lý
kinh t , v quan ni m t ch c lãnh th nông nghi p. B i quan ni m v v n ñ
này là phù h p v i th c t hi n nay.
“T ch c lãnh th nông nghi p ñư c hi u là m t h th ng liên k t
không gian c a các ngành, các xí nghi p nơng nghi p và các lãnh th d a trên
cơ s các quy trình k thu t m i nh t, chun mơn hố, t p trung hoá, liên
h p hoá và h p tác hoá s n xu t cho phép s d ng có hi u qu nh t s khác
nhau theo lãnh th v các ñi u ki n t nhiên, kinh t , ngu n lao ñ ng và ñ m
b o năng su t lao ñ ng xã h i cao nh t” [27].
* Quan ni m v phát tri n b n v ng
Phát tri n b n v ng là m t khái ni m ñư c s d ng ph bi n hi n nay,
đó là s phát tri n v m i m t trong hi n t i mà v n ñ m b o ti p t c phát
tri n trong tương lai. Quan ñi n phát tri n này hi n ñang là m c tiêu hư ng
t i c a nhi u qu c gia trên th gi i, m i qu c gia s d a theo ñ c thù kinh t ,

xã h i, chính tr , đ a lý, văn hóa riêng đ ho ch đ nh chi n lư c phù h p nh t
v i qu c gia ñó.


10

T ch c FAO ñã xác ñ nh: “Phát tri n b n v ng là s qu n lý và b o v
các ngu n l i t nhiên. Các thay ñ i kinh t và th ch ñ ñ t t i s tho mãn
v nhu c u c a con ngư i c

hi n t i và tương lai. Phát tri n b n v ng

không làm thối hố mơi trư ng mà b o v đư c tài nguyên ñ t, nư c, các
ngu n l i di truy n ñ ng, th c v t, ñ ng th i ph i thích ng v k thu t, có
s c s ng v kinh t và ñư c ch p nh n v xã h i [65]”.
Trong nông nghi p, nông thôn, phát tri n b n v ng ñư c hi u m t cách
c th hơn. ðó là q trình thay đ i chú tr ng t i s khai thác và s d ng tài
nguyên, hư ng ñ u tư, hư ng phát tri n c a công ngh , k thu t và s thay
ñ i v t ch c s n xu t là th ng nh t, làm tăng kh năng ñáp ng nhu c u
hi n t i và tương lai c a con ngư i.
Richard R.Harwood cho r ng: "Nông nghi p b n v ng là m t n n nơng
nghi p, trong đó các ho t ñ ng c a các t ch c kinh t t vi c l p k ho ch,
th c hi n và qu n lý các quá trình s n xu t, kinh doanh nơng nghi p đ u
hư ng ñ n b o v và phát huy l i ích c a con ngư i và xã h i trên cơ s duy
trì và phát tri n ngu n l c, t i thi u hố lãng phí đ s n xu t m t cách hi u
qu các s n ph m nông nghi p và h n ch tác h i mơi trư ng, trong khi duy
trì và không ng ng nâng cao thu nh p cho dân cư nông nghi p" [62].
Như v y, nông nghi p b n v ng ñ c p m t cách tồn di n và t ng h p
đ n c khía c nh mơi trư ng và khía c nh kinh t , xã h i c a phát tri n nơng
nghi p. Xét v khía c nh mơi trư ng, là q trình tác đ ng h p lý c a con

ngư i ñ i v i các y u t t nhiên (ñ t ñai, ngu n nư c, năng lư ng t nhiên)
nh m gi m thi u tác h i môi trư ng, b o v h sinh thái t nhiên, gi m thi u ơ
nhi m, suy thối mơi trư ng. Xét v khía c nh kinh t , nó là q trình gi m
chi phí đ u vào, nâng cao thu nh p cho các hình th c t ch c s n xu t trên cơ
s tho mãn t t nh t nhu c u xã h i v nông s n ph m. Xét v khía c nh xã
h i, nó là quá trình xây d ng và phát tri n các giá tr xã h i như s c kho , văn
hoá tinh th n c a con ngư i.


11

* Quan ni m v PTBV các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
Tác gi cho r ng, trong ñi u ki n n n kinh t th trư ng và quá trình h i
nh p kinh t qu c t ñang di n ra m nh m , vi c t ch c các hình th c s n
xu t nơng nghi p nói chung và t ch c các hình th c s n xu t chè nói riêng
khơng th d ng l i

vi c xem xét các ñi u ki n t nhiên, mà c n tính t i các

y u t kinh t , xã h i, ti n b k thu t và l i nhu n, cũng như c n quan tâm
ñ y ñ t i v n ñ b o v môi trư ng và cân b ng sinh thái. T ch c các hình
th c s n xu t chè theo lãnh th ph i ñ m b o c l i ích trư c m t và l i ích
lâu dài. ð đ t đư c u c u đó, c n có lu n ch ng khoa h c rõ ràng.
Vi c nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè c n xem
xét ñ y ñ các khía c nh như: nghiên c u t ng khâu trong quá trình s n xu t,
nghiên c u s liên k t, h p tác trong chu i giá tr s n xu t chè, phân tích các
nhân t

nh hư ng (v trí đ a lý, đi u ki n h t ng cơ s , các chính sách h

tr , phong t c, t p quán...) t i t ng hình th c t ch c s n xu t chè.
Nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè c n quan tâm
t i các ñ c ñi m cơ b n sau: (1) Vi c k t h p các ñi u ki n t nhiên, kinh t
và xã h i là cơ s đ hình thành các m i liên h qua l i theo không gian trong
các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè; (2) Các ñ c ñi m khơng gian
(lãnh th ) c a các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè đư c xác đ nh b i
tính ch t c a vi c khai thác và s d ng các ñi u ki n s n xu t hi n có; (3)
Hi u qu v kinh t , xã h i và môi trư ng là tiêu chu n hàng đ u trong nghiên
c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè.
Trong ñi u ki n hi n nay, nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th
s n xu t chè ph i g n li n v i khoa h c công ngh , v i quá trình cơng nghi p
hố, hi n đ i hố. Cùng v i s phát tri n c a n n s n xu t xã h i, c a khoa
h c cơng ngh , các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè d n hoàn thi n,


12

phù h p v i th c t và mang l i hi u qu cao v các m t kinh t , xã h i và
môi trư ng.
V b n ch t, phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh th s n
xu t chè, th c ch t là nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
trong ñi u ki n kinh t th trư ng, đó là s liên k t h u cơ theo chi u d c gi a
các tác nhân tham gia vào chu i giá tr ngành chè và s liên k t theo chi u
ngang gi a các khu v c s n xu t chè v i các khu v c ch bi n, tiêu th thông
qua vi c th c hi n hi u qu công tác phát tri n h t ng, cung c p d ch v công
như khuy n công, khuy n nơng, xúc ti n thương m i đ hình thành vùng chè
theo l i th so sánh.
T các khái ni m v t ch c lãnh th nông nghi p, phát tri n b n v ng
và phát tri n nông nghi p b n v ng, tác gi quan ni m v phát tri n b n v ng
các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè như sau: “Phát tri n b n v ng các

hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè là s liên k t không gian theo chi u
d c và chi u ngang c a các tác nhân tham gia vào chu i giá tr ngành chè.
Lĩnh v c tr ng, ch bi n, tiêu th v i đ u tư cơng c a Nhà nư c ñ t o ra s
liên k t theo chi u ngang gi a các ñ a phương. Nh m hình thành lên vùng chè
theo l i th so sánh c a m i vùng, ñ m b o l i ích c a các tác nhân tham gia
vào s n xu t, ch bi n và tiêu th s n ph m chè”.
1.1.2. Vai trò c a nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
theo hư ng phát tri n b n v ng
Phát tri n các hình th c t ch c s n xu t chè theo lãnh th m t cách
h p lý có vai trị quan tr ng trong phát tri n n n nơng nghi p cũng như đ i
v i s phát tri n c a toàn b n n kinh t c a vùng. Phát tri n h p lý các hình
th c t ch c lãnh th s n xu t chè s :
T o ñi u ki n s d ng ñ y ñ , h p lý nh t các ngu n tài nguyên c a
vùng trong phát tri n s n xu t chè, góp ph n thúc đ y q trình phân cơng lao


13

ñ ng xã h i theo lãnh th và ñ y m nh chun mơn hố trong s n xu t. Trư c
h t t o ra nh ng vùng chè nguyên li u t p trung quy mô l n, hình thành
nh ng vùng chun mơn hố xu t kh u, t đó t o đi u ki n s d ng h p lý
hơn ngu n lao ñ ng s n có c a vùng, khai thác t t nh ng l i th c a t ng ti u
vùng ñ phát tri n s n xu t chè. T ng bư c ñào t o và nâng cao trình đ lao
đ ng lành ngh trên t ng lĩnh v c s n xu t tương ng v i t ng vùng lãnh th .
ðây là m t trong nh ng cơ s quan tr ng ñ nâng cao năng su t lao ñ ng
thu c ngành chè c a vùng.
Giúp cho các hình th c t ch c s n xu t chè s d ng ñ y đ và có hi u
qu hơn các ngu n l c, đ y nhanh q trình s n xu t hàng hố, nh đó tăng
cư ng kh năng tham gia liên k t và h p tác trong lĩnh v c s n xu t và tiêu
th s n ph m.

B i cây chè là cây mang tính hàng hoá cao, do v y, phát tri n h p lý
các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè s ñ m b o qu n lý t t ch t lư ng
s n ph m, ñáp ng ngày càng cao nhu c u v chè c a th trư ng. ð m b o l i
ích kinh t - xã h i cho các ch th tham gia vào chu i giá tr ngành chè.
Nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè cịn góp ph n
c i thi n cơng tác quy ho ch, đ u tư cơ s h t ng, thu hút ñ u tư vào ngành
chè nh m hình thành vùng s n xu t chè theo hư ng b n v ng.
1.1.3. N i dung nghiên c u các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè
theo hư ng phát tri n b n v ng
Chè là lo i cây tr ng có tính hàng hố r t cao, hơn 95% s n ph m s n
xu t ra đ bán, ch có m t ph n nh ñ ph c v nhu c u gia ñình. Trong quá
trình s n xu t và tiêu th s n ph m chè, các ch th tham gia q trình s n
xu t đã th c hi n s liên k t h p tác trong các khâu c a quá trình s n xu t,
tiêu th s n ph m. T m i khâu c a quá trình s n xu t trong chu i giá tr
ngành chè l i có s h tr b i các cơ ch chính sách c a Chính ph , nên các


14

hình th c t ch c s n xu t chè theo khơng gian lãnh th đư c nghiên c u
hai góc đ đó là s liên k t khơng gian theo chi u d c và chi u ngang c a
lãnh th .
1.1.3.1. Hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo chi u ngang
Nghiên c u hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo chi u ngang là
nghiên c u tác đ ng c a cơng tác quy ho ch, th c hi n quy ho ch, ñ u tư xây
d ng h t ng cơ s , thông tin th trư ng, h tr thương m i... ñ n s phát tri n
s n xu t chè trong t ng ñ a phương và gi a các đ a phương v i nhau, nh m
hình thành lên vùng s n xu t chè theo l i th so sánh.
Công tác quy ho ch và th c hi n quy ho ch: Công tác quy ho ch đóng
vai trị quan tr ng trong phát tri n ngành chè. Vi c quy ho ch phát tri n s n

xu t chè ph i ñ m b o r ng, các vùng nguyên li u chè cung c p ñ y ñ và g n
v i các cơ s ch bi n. Do đó, ngành chè c n xác ñ nh di n tích ñ t tr ng chè
h p lý t i ưu cho t ng vùng chuyên canh t i các t nh và hư ng d n các t nh có
tr ng chè ph i theo quy ho ch. Các vùng chè t p trung ph i g n v i cơ s ch
bi n công nghi p, t o ngu n nguyên li u có ch t lư ng và ch ñ ng cho các
nhà máy ch bi n. Nh m ñ t ñư c m c tiêu cu i cùng là s n xu t chè ñ t hi u
qu cao, ñư c th trư ng ch p nh n; s n ph m chè ñ t tiêu chu n tiêu th t i
ñ a phương, trong nư c và xu t kh u; thu nh p c a ngư i s n xu t chè và
t ng giá tr s n xu t trên đơn v di n tích tăng qua các năm.
ð u tư xây d ng cơ s h t ng: s n xu t chè ch u nh hư ng l n c a
ñi u ki n kinh t xã h i, c th là k t c u cơ sơ h t ng. N u giao thông không
thu n l i, đ a bàn r ng, thì s n ph m chè làm ra c a ngư i dân g p nhi u khó
khăn trong khâu tiêu th d n ñ n s n xu t chè ch m phát tri n, kéo theo n n
kinh t xã h i và m c s ng c a ngư i dân cũng khơng đư c nâng cao. Các v n
đ v ñ u tư xây d ng cơ s h t ng, các chính sách đ u tư khuy n khích phát
tri n, các chính sách vĩ mơ c a Nhà nư c cho cây chè ñ u tác ñ ng đ n q
trình hình thành và phát tri n các hình th c t ch c s n xu t chè.


15

Công tác khuy n công, khuy n nông và xúc ti n thương m i: Phát tri n
b n v ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè c n ñư c h tr b i h
th ng thông tin th trư ng, h th ng khuy n nông, khuy n công c a chính
quy n đ a phương và h tr các d ch v s n xu t. Trong s n xu t chè ñ c bi t
c n quan tâm h tr các d ch v ñ u vào cho s n xu t chè như: nghiên c u l a
ch n, t o b gi ng phù h p v i t ng vùng sinh thái, cho năng su t, ch t lư ng
cao; nghiên c u nh ng ti n b v k thu t tr ng, bón phân cân đ i, phịng tr
t ng h p, h n ch s d ng hố ch t đ c h i và th c hi n đúng quy trình thu
hái nh m ph xanh ñ t tr ng ñ i núi tr c, c i thi n môi trư ng t nhiên.

Ngoài ra, phát tri n b n v ng các hình th c t ch c lãnh th s n xu t
chè, ñư c ph n ánh b ng kh năng h tr thích h p c a th ch chính sách
c a Chính ph như: các chính sách c a nhà nư c v ñ t ñai, thu nông
nghi p, tr giá nông s n, h th ng th trư ng tiêu th nông s n, h th ng các
cơ quan h tr cho s n xu t nh m nâng cao hi u qu s d ng lao ñ ng, thu
nh p c a ngư i s n xu t, phát huy ñư c ngu n l c c a đ a phương.
1.1.3.2. Hình th c t ch c lãnh th s n xu t chè theo chi u d c
Nghiên c u hình th c t ch c s n xu t chè theo chi u d c, nghĩa là
xem xét s tham gia c a các hình th c t ch c s n xu t chè (h s n xu t,
trang tr i, h p tác xã, ngư i thu gom, doanh nghi p ch bi n…) trong chu i
giá tr ngành chè c a vùng. Nghiên c u s tham gia c a các hình th c t ch c
lãnh th s n xu t chè trong chu i giá tr ngành chè, s cho th y s phân ph i
v thu nh p có đ m b o cơng b ng t khâu s n xu t, ch bi n ñ n tiêu th s n
ph m hay khơng. T đó, có đư c nh ng đ xu t phù h p v i yêu c u th c t
nghiên c u. S tham gia c a các tác nhân vào chu i giá tr ngành chè ñư c
th hi n qua sơ ñ sau: