Trien vong mca Trien vong mca Trien vong mca Trien vong mca Trien vong mca

Triển vọng của dịch vụ thông tin di động trên máy bay MCA
Phạm Mạnh Hà
1. Lịch sử phát triển dịch vụ MCA
Trước đây các hãng hàng không trên thế giới không cho phép sử dụng
điện thoại di động trên các chuyến bay vì:
- Về an tồn hàng khơng: Điện thoại di động khi cố gắng kết nối với các
mạng mặt đất sẽ phát với công suất tối đa (khoảng 2W) và có thể gây nhiễu cho
các thiết bị liên lạc của máy bay dẫn đến mất an tồn hàng khơng.
- Về công nghệ: Các máy bay dân dụng khi di chuyển với tốc độ xấp xỉ
tốc độ âm thanh (900 km/h) ở độ cao từ 7.000m đến 12.000 m có thể làm chất
lượng kênh vô tuyến sẽ giảm nghiêm trọng do ảnh hưởng của hiệu ứng dịch tần
Doppler trong khi điện thoại di động sử dụng công nghệ GSM chỉ đáp ứng được
với tốc độ di chuyển tối đa 250 km/h.
Những trở ngại nói trên đến nay đã có giải pháp khắc phục và hành khách
đã có thể sử dụng các dịch vụ viễn thông cơ bản như thoại, truy nhập internet
nhờ vào dịch vụ thông tin di động trên máy bay (MCA) lần đầu được giới thiệu
bởi công ty OnAir vào năm 2007 khi thử nghiệm trên một máy bay Airbus của
Anh.
2. Mơ hình cung cấp dịch vụ dịch vụ MCA
Giải pháp này dựa trên kênh vệ tinh để liên kết giữa hệ thống thông tin di
động mặt đất và hệ thống MCA được lắp đặt trên máy bay như mơ tả tại hình 1.


Nhà
Thỏa thuận
cung cấp
chuyển vùng quốc
dịch vụ
tế
Hợp tác
GSMOB

cung cấp
(OnAir,
dịch vụ
Aeromob
GSMOBile…)

Hợp
đồng
chuyển
vùng
quốc tế

Nhà
mạng mà
hành
khách
đăng ký
sử dụng
dịch
vụ
Hành
khách sử
dụng
dịch vụ
GSMOB

Hãng hàng
khơng có máy
bay lắp thiết bị
GSMOB

Hình 1. Mơ hình cung cấp dịch vụ MCA

Lúc này cuộc gọi của hành khách thực hiện trên máy bay sẽ được tính cước
như một cuộc gọi chuyển vùng quốc tế thơng thường.
Một hệ thống MCA điển hình được triển khai phổ biến hiện nay bởi các
công ty cung cấp dịch vụ này có các đặc tính chủ yếu như:
- Băng tần hoạt động 1800 MHz.
- Nền tảng hoạt động và đảm bảo an tồn hàng khơng của hệ thống dựa trên
vùng phủ sóng trong cabin máy bay của một trạm gốc BTS loại picocell và khả
năng ngăn chặn kết nối giữa điện thoại di động của hành khách với các mạng
mặt đất của thiết bị điều khiển mạng NCU. Trong đó NCU là một thiết bị phá
sóng điện thoại di động hoạt động trên nguyên tắc phát gây nhiễu tín hiệu trên
cùng băng tần đường xuống (từ trạm gốc đến điện thoại di động) khiến thuê bao
di động bị gây nhiễu không thể liên lạc được trong vùng gây nhiễu của NCU
như mơ tả dưới đây (hình 2).


Hình 2. Mơ tả ngun lý hoạt động của NCU
3. Tình hình phát triển của dịch vụ MCA
Theo website maps.mobileworldlive.com thì cho đến hiện tại có khoảng
900 mạng di động có thỏa thuận chuyển vùng quốc tế (CVQT) với OnAir và
khoảng 1000 mạng di động có thỏa thuận CVQT với Aeromobile góp phần làm
hai cơng ty trở thành các nhà cung cấp dịch vụ MCA hàng đầu hiện nay trên thế
giới. Liên minh viễn thông quốc tế ITU cũng đã ấn định cặp mã MCC và MNC
cho OnAir là + 901 15 và cho Aeromobile là + 901 14.
Ba nhà mạng của Việt Nam là VinaPhone, Mobifone và Viettel đều đã có
thỏa thuận CVQT với cả OnAir và Aeromobile, như vậy các thuê bao của một
trong ba nhà mạng này đều có thể sử dụng dịch vụ MCA khi đi trên các máy bay
có lắp đặt và cung cấp dịch vụ này.

Như vậy có thể thấy thị trường dịch vụ MCA đang trở nên sơi động và địi
hỏi cơ quan quản lý của các nước liên quan cần có chính sách quản lý đối với
dịch vụ này một cách phù hợp.
4. Các quy định đối với dịch vụ MCA trên thế giới
a. Các quy định của Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế ICAO
Theo đề xuất khung của ICAO năm 2008 thì:
- Hệ thống MCA sẽ do hãng hàng không thực hiện khâu xin cấp phép lắp
đặt do máy bay và đội bay của hãng hàng khơng đó là các đối tượng trực tiếp sử
dụng, vận hành hệ thống này.
- Việc lắp đặt các thiết bị thuộc hệ thống MCA phải đảm bảo theo các yêu
cầu kỹ thuật thì mới được cơ quan có thẩm quyền cấp phép hoạt động.


- Đối với các máy bay có lắp đặt hệ thống MCA khi bay vào không phận
của một nước thứ ba thì máy bay đó phải có thơng báo về tình trạng cấp phép
của mình cho cơ quan quản lý có thẩm quyền của nước đó và khơng phải thực
hiện lại thủ tục xin cấp phép hoạt động của dịch vụ MCA nữa.
b. Các quy định của châu Âu
Tại châu Âu, Hiệp hội Bưu chính Viễn thơng Châu Âu CEPT đã tiến hành
các nghiên cứu và đưa ra đánh giá về sự tương thích của mạng MCA với mạng
di động mặt đất tại các báo cáo CEPT Report 16 (năm 2008) và CEPT Report 48
(năm 2013), theo CEPT thì để MCA vận hành một cách an tồn và hiệu quả thì
cần phải đảm bảo các yêu cầu hoạt động sau đây:
- Các thiết bị của hệ thống MCA phải tuân thủ theo tiêu chuẩn ETSI EN
302 480 - Electromagnetic compatibility and Radio spectrum Matters (ERM);
Harmonized EN for the GSM onboard aircraft system covering the essential
requirements of Article 3.2 of the R&TTE Directive (Các vấn đề về tương thích
điện từ và phổ tần số vô tuyến điện (ERM); Tiêu chuẩn hệ thống GSM trên máy
bay theo yêu cầu của Điều 3.2 của Quyết định R & TTE).
- Thiết bị NCU phải có khả năng chặn tín hiệu của các mạng di động mặt

đất lọt vào cabin máy bay để không gây can nhiễu giữa mạng MCA với các
mạng di động mặt đất.
- Độ cao của máy bay khi vận hành hệ thống MCA tối thiểu là 3000m.
Cho tới nay, các báo cáo CEPT Report 16 và CEPT Report 48 vẫn là các
nghiên cứu được thực hiện một cách công phu, khoa học và đáng tin cậy nhất
được thực hiện trên thế giới, kết luận của những báo cáo này được nhiều nước
trên thế giới nghiên cứu, áp dụng vào việc triển khai các chính sách quản lý đối
với dịch vụ MCA tại nước mình.
c. Quy định của một số nước đối với dịch vụ MCA
Từ đề xuất nêu trên của ICAO và CEPT thì các quốc gia trên thế giới đã
vận dụng vào để xây dựng chính sách quản lý cho riêng mình, bảng dưới đây sẽ
cung cấp kết quả khảo sát chính sách của một số nước về dịch vụ MCA
Bảng: Chính sách quản lý MCA của một số nước về MCA
Quốc gia

Hong Kong

Malaysia

Anh

Mĩ

Đức

Cơ quan quản
lý

OFCA

SKMM

OFCOM

FCC

Bundesnetzagentur

Tình trạng

Cho phép

Cho phép

Cho phép

Chỉ phép hoạt

Không cho phép


động đối với dịch
vụ SMS và truy
cập Internet

pháp lý của
MCA

hoạt động

Tình trạng
pháp lý của
thiết bị gây
nhiễu NCU

Cho phép hoạt động nhưng với điều kiện thiết bị NCU chỉ
được hoạt động như một thành phần của hệ thống MCA và
không được dùng cho bất cứ mục đích nào khác

hoạt động

hoạt động

hoạt động *

-

Độ cao tối
thiểu để vận
hành hệ thống
MCA

3000 m

6000 m

3000 m

3000 m

-

Cấp phép
thiết bị của hệ
thống MCA

Miễn

Miễn

Miễn

Miễn

-

Cấp phép
thiết bị kết
nối vệ tinh
của MCA

Phải xin cấp
phép

Miễn

Phải xin
cấp phép

Miễn

-

* Đức đưa ra quan điểm không cấp phép hoạt động cho dịch vụ MCA với
lý do các hành khách sử dụng điện thoại di động sẽ gây ảnh hưởng đến các hành
khách khác.
5. Triển vọng của dịch vụ MCA tại Việt Nam
Hiện nay một số công ty cung cấp dịch vụ thông tin di động hàng khơng
như OnAir, GoGo LLC … đã có các tiếp xúc với một số hãng hàng không Việt
Nam để tìm cơ hội triển khai dịch vụ MCA. Việc thêm một dịch vụ tiện ích cho
người tiêu dùng khi đi lại bằng máy bay là một tín hiệu đáng mừng, tuy nhiên để
đưa dịch vụ này vào khai thác thương mại tại Việt Nam cần phải chuẩn bị hành
lang pháp lý để đảm bảo các yếu tố an toàn về thơng tin, tần số vơ tuyến điện và
an tồn hàng không, do “việc mua bán, chuyển giao công nghệ, sở hữu và sử
dụng thiết bị gây nhiễu điện thoại di động” trong dân sự hiện không được cho
theo quy định tại Nghị định 133/2008/NĐ-CP ngày 31/12/2008 của Chính phủ
quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật chuyển giao cơng
nghệ bên cạnh đó thì việc sử dụng điện thoại di động trên máy bay hiện tại cũng
không được phép theo quy định tại Luật Hàng khơng dân dụng Việt Nam năm
2006.
Như vậy để có thể triển khai được dịch vụ MCA tại Việt Nam cần có các
nghiên cứu, điều chỉnh các quy định nói trên theo các điều kiện ràng buộc chặt


chẽ để vừa phù hợp với các thỏa thuận cung cấp dịch vụ viễn thông xuyên biên
giới khi Việt Nam tham gia Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái
Bình Dương TPP vừa phù hợp với các yêu cầu về an ninh thơng tin, an tồn
hàng khơng của Việt Nam.
6. Kết luận
Việc các hãng hàng không trong nước triển khai dịch vụ MCA trên tàu bay

của mình cũng như việc cho phép các tàu bay của nước ngồi có lắp đặt hệ
thống cung cấp dịch vụ nay bay ra, vào khơng phận Việt Nam là những vấn đề
có thể xuất hiện trong tương lai gần. Có thể thấy rằng về mặt kỹ thuật và cơng
nghệ thì việc triển khai hệ thống MCA khơng cịn là vấn đề khó khăn nữa và
không thể phủ nhận rằng dịch vụ MCA đang dần trở nên quan trọng đối với thị
trường hàng không trong việc cung cấp thêm các dịch vụ tiện ích cho hành
khách nhằm giảm bớt sự nhàm chán trên các chuyến bay đặc biệt là chuyến bay
đường dài đồng thời tăng thêm doanh thu từ loại hình dịch vụ này vì theo dự báo
của Hiệp hội giải trí hàng khơng trên thế giới WAEA thì doanh thu từ dịch vụ
MCA được dự báo sẽ đạt mức 950 triệu USD vào năm 2016.
Tài liệu tham khảo:
[1]
[2]

[3]

[4]
[5]
[6]
[7]
[8]


CEPT Report 16 (2008) Report from CEPT to the European Commission in
response to the EC Mandate on Mobile Communication Services on board
aircraft (MCA).
CEPT Report 16 (2013) Report from CEPT to the European Commission in
response to the Second Mandate to CEPT on mobile communication services on
board aircraft (MCA).
www.ofcom.org.uk.

www.fcc.gov.
www.skmm.gov.my.
www.ofca.gov.hk.
www.bundesnetzagentur.de.