những mâu thuẫn trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
A. Lời mở đầu.
Sau thắng lợi to lớn của chiến dịch Hồ Chí Minh, ngày 30/4/1975 miền Nam
hoàn toàn giải phóng, hai miền Nam, Bắc thống nhất dưới một chế độ chính trị.Cả nước
ta đã bắt tay vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước tiến lên theo con đường xã
hội chủ nghĩa trên cơ sở thực hiện cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp.
Trong giai đoạn này nền kinh tế nước ta đã đạt được những thành tựu quan trọng, đồng
thời cũng có những khó khăn, thách thức to lớn.
Đến năm 1986, cơ chế tập trung quan liêu bao cấp đã bộc lộ nhiều hạ chế, không
còn phù hợp với xu thế của thời đại, do đó nó trở thành nhân tố kìm hãm sự phát triển
của đất nước. Nhận ra những hạn chế của cơ chế cũ đồng thời tahay tất yếu phải xây
dựng và phát triển nền kinh tế thị trừơng ở nước ta, Đảng ta đã quyết định đổi mới nền
kinh tế. Đó là chuyển đổi nền kinh tế tập trung quannn liêu bao cấp sang nền kinh tế thị
trường có sự quản lý của Nhà nước theo sự định hướng xã hội chủ nghĩa, đò là quyết
định hoàn toàn đúng đắn. Sau đổi mới chúng ta đã thu đựợc những thành tựu to lớn ,
nhưng đồng thơi cũng nảy sinh nhiều khuyết tật và hạn chế. Lịch sử phát triển của sản
xuất cũng đã chứng minh rằng: cơ chế thị trường là cơ sở điều tiết nền kinh tế hàng hóa
đạt hiệu quả cao, song nó cũng không phải là hiện thâncủa sự hoàn hảo. Trong đó luôn
tồn tại những mâu thuẫn. Những mâu thuẫn ấy đã kìm hãm sự phát triển của công cuộc
đổi mới nhưng đó cũng là nguồn gốc và động lực của sự phát triển. Vì vậy, phải phát
triển kinh tế và xây dựng thành công sự nghiệp CNH-HĐH đất nước thì việc tìm ra
những mâu thuẫn và phương hướng giải quyêt những mâu thuẫn ấy là rất cần thiết.
Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, bằng những kiến thức tiếp thu
được và những kiến thức tự tìm tòi em đã chọn đề tài: “Những mâu thuẫn trong nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay” cho bài tiểu luận
của mình. Qua bài tiểu luận này, với mong muốn được tìm hiểu thêm về thực trạng nền
kinh tế nước ta, cũng như những vướng mắc trong giải quyết những quy chế xử lý các
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
vấn đề chính trị -xã hội có liên quan đến quá trình tiến hành cải cách trong việc chuyển
đổi nền kinh tế, để từ đó có thể xác định phương hướng nhiệm vụ cho tương lai mình.

2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
B.Nội dung .
1. Sự cần thiết phải xây dựng và phát triển nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa.
1.1. Khái niệm kinh tế thị trường, và kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa.
Trong giai đoạn hiện nay kinh tế thị trường được hiểu theo 2 cách khác nhau:
Xét theo góc độ kinh tế học, kinh tế thị trường là nền kinh tế hàng hóa tuân theo cơ
chế điều phối của thị trường. Đó chính là nền kinh tế hàng hóa gắn liền với thị trường, lấy
thị trường làm điều kiện tồn tại và hoạt động. Thị trường là nơi gặp gỡ, trao đổi giữa
người mua và người bán, là yếu tố chi phối mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh, là nét
đặc trưng bao quát của kinh tế hàng hóa. Kinh tế hàng hóa càng phát triển thì thị trường
càng mở rộng và trở thành yếu tố quan trọng kích thích sản xuất phát triển.
Có thể nói, kinh tế thị trường là kinh tế hàng hóa phát triển ở giai đoạn cao. Kinh tế
thị trường là một loại hình kinh tế mà ở trong đó, các mối quan hệ kinh tế giữa con người
với con người dược biểu hiện thông qua thị trường, tức là thông qua việc mua-bán, trao
đổi hàng hóa-tiền tệ. Trong kinh tế thị trường, các quan hệ hàng hóa- tiền tệ phát triển mở
rộng, bao quát trên nhiều lĩnh vực, có ý nghĩa phổ biến đối với người sản xuất và tiêu
dùng. Do nảy sinh và hoạt động một cách khách quan trong những điều kiện lịch sử nhất
định, kinh tế thị trường phán ánh trình độ văn minh và sự phát triển của xã hội, là nhân tố
phát triển sức sản xuất, tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy xã hội tiến lên. Tuy nhiên, kinh tế
thị trường cũng có những khuyết tật tự thân, đặc biệt là tính tự phát mù quáng, sự cạnh
tranh lạnh lùng, dẫn đến sự phá sản, thất nghiệp, khủng hoảng chu kỳ,…
Vậy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là gì?
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực chất là nền kinh tế hàng hóa
nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, theo định
hướng xã hội chủ nghĩa.
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
1.2. Sự cần thiết phải chuyển lên nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

ở Việt Nam.
Do nhận thức còn đơn giản về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã
hội, nên chúng ta đã thiết lập nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu, bao cấp. Đó
là nền kinh tế vận hành theo mô hình kinh tế kế hoạch và cơ chế quản lý tập trung, quan
liêu, bao cấp. Mô hình kinh tế và cơ chế đó có những đặc trưng chủ yếu sau:
Thứ nhất, Nhà nước quản lý nền kinh tế bằng mệnh lệnh hành chính là chủ yếu
với hệ thống chi tiêu pháp lệnh chi tiết từ trên xuống dưới. Do đó hoạt động của các
doanh nghiệp chủ yếu phải dựa vào chi tiêu pháp lệnh hoặc là quyết định của cơ quan
quản lý nhà nước cấp trên, từ phương hướng sản xuất nguồn vật tư , địa chỉ tiêu thụ sản
phẩm, đến việc định giá, sắp xếp bộ máy .
Thứ hai, các cơ quan hành chính kinh tế can thiệp quá sâu vào hoạt động sản xuất
kinh doanh của các đơn vị kinh tế cơ sở ,nhưng lại không chịu trách nhiệm về vật chất đối
với các uyết định của mình. Những thiệt hại do các quyết định không đúng gây ra thì
ngân sách nhà nước phải gánh chịu.
Hậu quả do hai điểm nói trên mang lại là cơ quan quản lý nhà nước làm thay chức
năng quản lý sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Còn các doanh nghiệp vừa bị trói
buộc, vì không có quyền tự chủ, vùa ỷ lại vào cấp trên, vì không bị dàng buộc trách
nhiệm đối với kết quả sản xuất kinh doanh.
Thứ ba, trong cơ chế cũ qaun hệ hàng hóa- tiền tệ bị coi thường, nhà nước quản lý
kinh tế và kế hoạch hóa bằng chế độ cấp phát và giao nộp sản phẩm, quan hệ hiện vật là
chủ yếu, do đó hạch toán chỉ là hình thức. Chế độ bao cấp được thực hiện các dưới hình
thức :
Bao cấp qua giá là hình thức phổ biến và nghiêm trong nhất. Nhà nước định giá tài
sản, thiết bị, thiết bị, vật tư, hàng hóa thấp hơn giá trị của chúng. Với giá thấp như vậy,
coi như một phần những thứ đó được cho không
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Bao cấp qua ché độ tem phiếu ( tiền lương hiện vật ). Chế độ cung cấp tem phiếu
với giá quá thấp đã biến thành một loại tiền lương hiện vật đã phá vỡ nguyên tắc phân
phối theo lao động.

Bao cấp theo chế độ cấp phát vốn của ngân sách, mà không ràng buộc trách nhiệm
về vật chất đối với người được cấp vốn đã tạo ra gánh nặng cho ngân sách nhà nước.
Thứ tư, bộ máy quản lý cồng kềnh, có nhiều cấp trung gian và kém năng động, từ
đó sinh ra một độ ngũ kém năng lực quản lý, nhưng phong cách thì cửa quyền quan liêu.
Mô hình kinh tế chi huy, mà điển hình là nền kinh tế kế hoạch hóa, tập trung, bao cấp…
với những đặc trưng nêu trên có những ưu điểm là tập trung được nguồn lực vào những
mục tiêu chủ yếu, nhưng nó lại thủ tiêu cạnh tranh nên đã kìm hãm tiến bộ khoa học – kỹ
thuật. Mô hình kinh tế đó không có tiêu chuẩn khách quan đánh giá hiệu quả hoạt động
kinh tế, bởi lẽ giá cả gần như không có quan hệ gì với giá trị hàng hóa, cung như tương
quan cung - cầu, nên mọi sự tính taón đều sai lệch, làm mất đi động lực của sự phát triển
kinh tế, làm triệt tiêu tính năng động sáng tạo của các đơn vị kinh tế, hình thành cơ chế
kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội. khi đó chủ yếu phát triển kinh tế theo bề rộng chứ
không phải phát triển kinh tế theo chiều sâu.
Từ những đặc trưng trên, ta thấy rõ ràng cơ chế kinh tế kế hoạch hóa tập trung
quan liêu, bao cấp đã có vai trò tích cực trong việc đảm bảo sự chỉ đạo tập trung thống
nhất của Nhà nước trong điều kiện đất nước còn chiến tranh. Tuy nhiên cơ chế này càng
bộc lộ những hạn chế như: phương pháp quản lý mang nặng tính chất hành chính bao
cấp, hiệu quả sử dụng các nguồn kinh tế thấp, không tạo động lực cho doanh nghiệp và
người lao động. Do không còn phù hợp với xu thế phát triển đất nước hiện nay, nó trở
thành nhân tố kìm hãm sự phát triển nền kinh tế của nước ta. Nhận thức được điều này
và cùng với sự đổi mới tư duy về kinh tế, Đảng ta đã đề ra phương hướng đổi mới kinh
tế là chuyển nền kinh tế nước ta từ nền kinh tế kế hoạch hóa, tập trung quan liêu, bao
cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đó là nền kinh tế hàng hóa
nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước định
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
hướng xã hội chủ nghĩa. Như vậy chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa là một điều cần thiết, tất yếu đối với nước ta.
1.3. Một số ưu, nhược điểm của nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ
nghĩa.

1.3.1. Ưu điểm của nền kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa.
Nền kinh tế thị trường có những mặt tích cực, những ưu điểm to lớn mà ta không
thể phủ nhận, đó là:
Thứ nhất, cơ chế thị trường kích thích hoạt động của chủ thể kinh tế và tạo điều
kiện thuận lợi cho hoạt động tự do của họ. Do đó làm cho nền kinh tế phát triển năng
động, có hiệu quả
Thứ hai, sự tác động của cơ chế thị trường sẽ đưa đến sự thích ứng tự phát giữa
khối lượng và cơ cấu của sản xuất (tổng cung)với khối lượng và cơ cấu nhu cầu của xã
hội (tổng cầu). Nhờ đó ta có thể thõa mãn tốt nhu cầu tiêu dùng cá nhân về hàng ngàn,
hàng vạn sản phẩm khác nhau. Nhiệm vụ này nếu để Nhà nước làm sẽ phải thực hiện một
số công việc rất lớn, có khi không thực hiện được và đòi hỏi chi phí cao trong quá trình ra
quyết định.
Thứ ba, cơ chế thị trường kích thích đổi mới kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất. Sức ép
của cạnh tranh buộc những người sản xuất phải giảm chi phí sản xuất cá biệt đến mức tối
thiểu bằng cách áp dụng những phương pháp sản xuất tốt nhất như không ngừng đổi mới
kỹ thuật và công nghệ sản xuất, đổi mới sản phẩm, đổi mới tổ chức sản xuất và quản lý
kinh doanh, nâng cao hiệu quả.
Thứ tư, cơ chế thị trường thực hiện phân phối các nguồn lực kinh tế một cách tối
ưu. Trong nền kinh tế thị trường, việc lưu động, di chuyển phân phối các yếu tố sản xuất,
vốn đều tuân theo nguyên tắc của thị trường ; chúng sẽ chuyển đến nơi được sử dụng với
hiệu quả cao nhất, do đó các nguồn lực kinh tế được phân bố cách tối ưu.
Thứ năm, sự điều tiết của cơ chế thị trường mềm dẻo hơn sự điều chỉnh của cơ
quan Nhà nước và có khả năng thích nghi cao hơn trước những điều kiện kinh tế biến đổi,
làm thích ứng kịp thời giữa sản xuất xã hội và nhu cầu xã hội.
6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Nhờ những ưu điểm và tác dụng đó, cơ chế thị trường có thể giải quyết được
những vấn đề cơ bản của tổ chức kinh tế. Nó là cơ chế tốt nhất điều tiết nền sản xuất xã
hội.
Tuy nhiên, “sự thành công” của cơ chế đó là có điều kiện : các yếu tố sản xuất

được lưu động, di chuyển dễ dàng; giá cả thị trường có tính linh hoạt, thông tin thị trường
phải nhanh nhạy, và các chủ thể thị trường phải lắm được đầy đủ thông tin liên quan.
1.3.2. Những nhược điểm của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Bên cạnh những ưu điểm to lớn, không thể phủ nhận nền kinh tế thị trường cũng có
những nhược điểm cần khắc phục, sửa chữa.
Thứ nhất, cơ chế thị trường chỉ thể hiện đầy đủ khi có sự kiểm soát của cạnh tranh
hoàn hảo, khi xuất hiện cạnh trạnh không hoàn hảo, thì hiệu lực của cơ chế thị trường bị
giảm. Chẳng hạn xuất hiện độc quyền, các nhà độc quyền có thể giảm sản lượng, tăng giá
để thu lợi nhuận cao, mặt khác khi xuất hiện độc quyền, thì không có sức ép của cạnh
tranh đối với việc đổi mới kỹ thuật.
Thứ hai, mục đích hoạt động của các doanh nghiệp là lợi nhuận tối đa, vì vậy họ
có thể lạm dụng tài nguyên của xã hội, gây ô nhiễm môi trường sống của con người, do
đó hiệu quả kinh tế- xã hội không được đảm bảo.
Thứ ba, phân phối thu nhập không công bằng, có những mục tiêu xã hội dù cơ chế
thị trường có hoạt động trôi chảy cũng không thể đạt được. Sự tác động của cơ chế thị
trường sẽ dẫn đến sự phân hóa giàu nghèo, sự phân cực về của cải, tác động xấu đến đạo
đức và tình người. Sự tác dộng của cơ chế thị trường sẽ đưa lại hiệu quả kinh tế cao,
nhưng nó không tự động mang lại những giá trị mà xã hội muốn vươn tới. Edgar Morin
đã nhận xét chua chát: “trong cac nền văn minh đựoc gọi là phát triển của chúng ta, tồn
tại một tình trạng kém phát triển thảm hại về văn hóa, trí não, tình người”
Thứ tư, một nền kinh tế do cơ chế thị trường thuần túy khó trách khỏi những thăng
trầm, khủng hoảng kinh tế có tính chu kỳ và thất nghiệp. Người ta nhận thấy rằng, một
nền kinh tế thị trường hiện đại đứng trước một khó khăn nan giải của kinh tế vĩ mô:
7
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
không một nước nào trong một thời gian dài lại có được lạm phát thấp và đầy đủ công ăn
việc làm.
1.4. Vai trò của kinh tế thị trường đối với sự phát triển kinh tế của nước ta.
Nền kinh tế nước ta khi bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội còn mang
nặng tính tự cấp, vì vậy sản xuất hàng hóa phát triển sẽ phá vỡ dần kinh tế tự nhiên và

chuyển thành nền kinh tế hàng hóa, thúc đẩy sự xã hội hóa sản xuất.
Kinh tế hàng hóa tạo ra động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Do cạnh
tranh giữa những người sản xuất hàng hóa, buộc mỗi chủ thể sản xuất phải cải tiến kỹ
thuật , áp dụng công nghệ mới vào sản xuất để giảm chi phí sản xuất đến mức tối thiểu
nhờ đó có thể cạnh tranh được về giá cả, đứng vững trong cạnh tranh. Quá trình đó thúc
đẩy lực lượng sản xuất phát triển, nâng cao năng xuất lao động xã hội
Trong nền kinh tế hàng hóa, người sản xuất phải căn cứ vào nhu cầu của người tiêu
dùng, của thị trường để quyết định sản xuất sản phẩm gì, với khối lượng bao nhiêu, chất
lượng như thế nào. Do đó kinh tế hàng hóa kích thích tính năng động , sáng tạo của chủ
thể kinh tế, kích thích việc nâng cao chất lượng, cải tiến mẫu mã cũng như tăng khối
lượng hàng hóa và dịch vụ.
Phân công lao động xã hội là điều kiện ra đời và tồn tại của sản xuất hàng hóa, đến
lượt nó sự phát triển kinh tế hàng hóa sẽ thúc đẩy sự phân công lao động xã hội và
chuyên môn hóa sản xuất. Vì thế phát huy được tiềm năng, lợi thế của từng vùng, cũng
như lợi thế của đất nước có tác dụng mở rộng kinh tế với nước ngoài.
Sự phát triển của kinh tế thị trường sẽ thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung sản
xuất, do đó tạo điều kiện ra đời sản xuất lớncó xã hội hóa cao; đồng thời chọn lọc được
những người sản xuất kinh doanh giỏi, hình thành đôi ngũ cán bộ quản lý có trình độ, lao
dộng lành nghề đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước.
Thực tiễn những năm đổi mới đã chứng minh rằng, việc chuyển sang nền kinh tế
thị trường nhiều thành phần là hoàn toàn đúng đắn. Nhờ phát triển nền kinh tế hàng hóa
nhiều thành phần, chung ta đã bước đầu khai thác được tiềm năng trong nước và thu hút
được vốn, kỹ thuật, công nghệ của nước ngoài, giải phóng được năng lực sản xuất, góp
8
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
phần quyết định vào việc bảo đảm tăng trưởng kinh tế với nhịp độ tương đối khá cao
trong thời gian qua.
Kinh tế thị trường đã góp phần thúc đẩy nền kin tế nước ta, đưa nước ta từ một
nước nông nghiệp nghèo nàn lạc hậu, lực lượng sản xuất kém phát triển, dần trở thành
một nước có khả năng cũng như tiềm lực kinh tế khá ổn định trong khu vực.

Như vậy, phát triển kinh tế thị trường là một tất yếu kinh tế đối với nước ta, một
nhiệm vụ kinh tế cấp bách để chuyển nền kinh tế hiện đại, hội nhập vào sự phân công lao
động quốc tế. Đó là con đường đúng đắn để phát triển lực lượng sản xuất, khai thác có
hiệu quả tiềm năng của đất nước vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
2. Thực trạng về những mâu thuẫn trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam và phương hướng giải quyết.
2.1. Thực trạng nền kinh tế thị trường ở Việt Nam.
Trong công cuộc đổi mới ở nước ta. Đảng ta đã xác định phải chuyển tư nền kinh
tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Sự phát triển của nền kinh tế thị trường đã đem lại nhiều thành công cho nền kinh tế.
Song ncho đến nay nền kinh tế thị trường ở nước ta vẫn tồn tại một số vấn đề cần được
quan tâm và giải quyết một cách thỏa đáng như:
Trình độ phát triển nền kinh tế thị trường ở nước ta còn ở giai đoạn sơ khai. Mà
nguyên nhân là do cơ sở vật chất kĩ thuật còn ở trình độ thấp, nhiều ngành kinh tế , máy
móc cũ kỹ, công nghệ lạc hậu. Lao động thủ công vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số
lao động xã hội; kết cấu hạ tầng như hệ thống đường giao thông, bến cảng, thông tin liên
lạc còn lạc hậu, kém phát triển; phân công lao động kém phát triển, sự chuyển dịch cơ
cấu kinh tế chậm, nền kinh tế nước ta chưa thoát khỏi nền kinh tế nông nghiệp sản xuất
nhỏ; khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường trong nước cũng như thị
trựờng nước ngoài còn rất yếu .
Thị trường dân tộc thống nhất đang trong quá trình hình thành nhưng chưa đồng
bộ. Nguyên nhân của của tình trạng trên là do giao thông vận tải kém phát triển nên chưa
lôi cuốn được tất cả các vùng trong nước vào một mạng lưới lưu thông hàng hóa thống
9
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nhất; thị trường hàng hóa- dịch vụ đã hình thành nhưng còn hạn hẹp và còn nhiều hiện
tượng tiêu cực; thi trường hàng hóa sức lao động mới mang nha, nét nổi bật cua thị
trường này là sức cung về lao động lành nghề nhỏ hơn cầu rất nhiều, trong khi đó cung về
sức lao động giản đơn lại vượt quá xa cầu, nhiều người có sức lao động không tìm được
việc làm; thị trường tiền tệ, vốn đã có niều tiến bộ nhưng vẫn còn nhiều trắc trở, như

nhiều doanh nghiệp nhất là doanh nghiệp tư nhân rất nhiều vốn nhưng không vay được vì
vướng nhiều thủ tục; thị trường chứng khoán ra đời nhưng cũng chưa có nhiều hàng hóa
để mua- bán và mới có rất ít doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia thị trường này.
Nhiều thành phần kinh tế tham gia thị trường: thành phần kinh tế tư nhân ; kinh tế
nhà nước; tư bản tư nhân;…
Sự hình thành thị trường trong nước gắn với mở rộng kinh tế đối ngoại, hội nhập
vào thị trường khu vực và thế giới, trong hoàn cảnh trình độ phát triển kinh tế- kỹ thuật
của nước ta thấp xa so với hầu hết các nước khác: Toàn cầu hóa và khu vực hóa về kinh
tế đang đặt ra cho các nước nói chung và nước ta nói riêng những thách thức hết sức gay
gắt.
Quản lý nhà nước về kinh tế - xã hội còn yếu. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ IX của Đảng ta nhận định về vấn đề này như sau: “Cơ chế chính sách không đồng
bộ và chưa tạo động lực mạnh để phát triển. Một số cơ chế chính sách còn thiếu, chưa
nhất quán, chưa sát với thực tế cuộc sống thiếu tính khả thi. Nhiều cấp, nhiều ngành chưa
thay thế sửa đổi nững quy định về quản lý Nhà nước không phù hợp; chưa bổ sung những
cơ chế, chính sách mới có tác dụng giải phóng mạnh mẽ lực lượng sản xuất, khai thác
nhiều hơn nữa các nguồn lực dồi dào trong các thành phần kinh tế, các doanh nghiệp, các
vùng và toàn xã hội” ( Đảng cộng sản Việt Nam: văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ IX, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr75)
2.2. Những mâu thuẫn biện chứng tồn tại trong nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Như đã nói ở trên, nền kinh tế thị trường ở nước ta là nền kinh tế thị trường quá độ,
do vậy nó không thể trách khỏi những mâu thuẫn quá độ của nó, vấn đề đặt ra là chúng ta
10
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
phải làm sao xác định được chính xác những mâu thuẫn đó, với các mặt đối lập của
chúng từ đó tìm ra phương hướng giải quyết thích hợp. Sau đây tôi xin nêu ra một số mâu
thuẫn cơ bản đang tồn tại trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Viêt Nam và những phương hướng giải quyết.
2.2.1. Mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.

Đây là mâu thuẫn cơ bản, chủ yếu, nó diễn ra hết sức gay gắt, quyết liệt và phức
tạp đòi hỏi cần được giải quyết một cách kịp thời, hợp lý. Theo quan điểm của Triết học
thì mâu thuẫn này tồn tại là một tất yếu khách quan trong nền kinh tế thị trường đang ở
thời kỳ quá độ ở nước ta. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai mặt đối lập trong
một chỉnh thể là phương thức sản xuất. Giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất có
mối quan hệ chặt chẽ với nhau, ràng buộc nhau và quy định lẫn nhau. Thật vậy, lực lượng
sản xuất là nội dung của sự vật, còn quan hệ sản xuất là hình thức của sự vật. Do vậy lực
lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất. Quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất
và trình độ phát triển của lượng sản xuất. Lực lượng sản xuất thường xuyên vận động và
phát triển nên quan hệ sản xuất cũng phải luôn thay đổi để đáp ứng yêu cầu phát triển của
lực lượng sản xuất. Nếu quan hệ sản xuất đáp ứng được những yêu cầu của lực lượng sản
xuất thì sẽ thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên nếu quan hệ sản xuất không đáp ứng
được những yêu cầu phát triển của lực lượng sản xuất và điều đó đồng nghĩa với việc
kìm hãm sự phát triển kinh tế. Khi đó, để mở đường cho lực lượng sản xuất phát triển thì
cần phải có một cuộc cách mạng xã hội. Cuộc cáh mạng đó sẽ làm thay đổi quan hệ sản
xuất, phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất.
Sự chuyển đổi cơ chế từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là một minh chứng cho điều này. Quan hệ
sản xuất trước năm 1986, có tác dụng tích cực khi nước ta còn chiến tranh, nhưng khi đất
nước hòa bình, thì quan hệ sản xuất cũ không còn phù hợp, nó đã trở thành yếu tố lạc
hậu, là yếu tố kìm hãm sự phát triển kinh tế nước ta trong suốt một thời gian dài. Công
cuộc đổi mới do Đại hội Đảng VI đã làm thay đổi quan hệ sản xuất, chuyển nền kinh tế
11
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nước ta từ từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có định hướng của
Nhà nước.
Công cuộc đổi mới đã thu được rất nhiều thành tựu đáng kể: đời sống nhân dân
được nâng cao, nền sản xuất phát triển mạnh, tình hình chính trị ổn định …Tuy nhiên,
điều đó không có nghĩa là mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đã
đựoc giải quyết mà thực sự, nó lại chuyển thành một mâu thuẫn mới và đấu tranh mới.

Hiện nay, đất nước dang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng
nền kinh tế nước ta trở thành nền kinh tế tri thức. Do vây Đảng và nhà nước ta rất quan
tâm đến vấn đề phát triển lực lượng sản xuất theo kịp với trình độ thế giới. Và thực tế,
chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể: lực lượng lao động của chúng ta có trình
đọ, có năng lực, khả năng sáng tạo cao, cộng thêm sự cần cù chịu khó vốn có của người
Việt Nam; việc mở cửa nền kinh tế đã tạo điều kiện cho chung ta tiếp thu nhiều thành tựu
của khoa học trên thế giới với những công nghệ và kỹ thuật tiên tiến của họ áp dụng vào
Việt Nam. Do vậy, có thể nói lực lượng sản xuất ở nước ta đang phát triển với một trình
độ tương đối cao. Tuy nhiên do ảnh hưởng nặng nề của cơ chế cũ, quan hệ sản xuất ở
nước ta vẫn chưa theo kịp sự phát triển của lực lượng sản xuất. Điều đó đã kìm hãm sự
phát triển kinh tế của đất nước. Tôi xin đưa ra một số nguyên nhân để nhận định để minh
chứng cho điều trên:
- Thứ nhất, trong nền kinh tế của nước ta vẫn tồn tại nhiều thành phần kinh tế
với những quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất khác nhau, giữa các thành phần kinh tế lại
có sự mâu thuẫn về lợi ích làm cho sự quản lý ở tầm vĩ mô là rất khó, gây ra nhiều bất
cập trong các chính sách của Nhà nước, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển kinh tế chung
của cả nước.
- Thứ hai, quan hệ tổ chức, quản lý sản xuất vẫn còn nhiều yếu kém, biểu hiện ở
các mặt sau: cơ cấu tổ chức của bộ máy Nhà nước ta vẫn còn khá cồng kềnh, phức tạp.
Tình trạng này đã gây nên sự đan xen, chồng chéo quyền lực giữa các cơ quan quyền lực
của nhà nướclàm cho một số thủ tục pháp lý trở nên phức tạp, cản trở việc kinh doanh
của các doanh nghiệp; tình trạng tham ô, cửa quyền của một số cán bộ trong bộ máy Nhà
12
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nước ta vẫn còn rất nhức nhối, nó đã làm cho quan hệ tổ chức, quản lý sản xuất không
được lành mạnh; sự phân công lao động xã hội chưa hợp lý như tình trạng thừa thầy thiếu
thợ, nơi thừa cán bộ, nơi thì tập trung nhiều lao động có tay nghề, trình độ cao nơi thì
thiếu…; sự chuyên môn hóa và hiệp tác hóa sản xuất chưa cao cụ thể là: nền sản xuất
nước ta vẫn là một nền sản xuất nhỏ, manh mún, chưa đi vào chuyên môn hóa, chưa có
sự kết hợp chặt chẽ giữ các doanh nghiệp trong việc sản xuất và tìm thị trường tiêu thụ…

- Thứ ba, quan hệ phân phối sản phẩm chưa được tổ chức một cách hợp lý. Tình
trạng sản phẩm làm ra qua nhiều khâu trung gian rồi mới đến tay người tiêu dùng vẫn còn
rất phổ biến điều đó làm cho sản phẩm của chúng ta rất khó cạnh tranh trên thị trường.
Các doanh nghiệp của chúng ta vẫn chưa chủ động tìm kiếm thị trường, ít có sự liên kiết
trong việc tìm kiếm đầu ra…
Đó là một sự yếu kém của quan hệ sản xuất ở nước ta. Những yếu kém này đã kìm
hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất. Dẫn đến làm chậm sự phát triển của nền kinh tế
đất nước. Để giải quyết mẫu thuẫn này thì trước hết vai trò quản lý vĩ mô của Nhà Nước
rất quan trọng . Tuy nhiên, cần phải có những giải pháp hợp lý, đúng đắn thì mới thúc
đẩy nền kinh tế phát triển. Sau đây tôi xin nêu ra một số ý kiến đẻ giải quyết mâu thuẫn
trên:
- Thứ nhất, tăng cường vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế nhà nước, đẩy
mạnh phát triển nền kinh tế tập thể, hướng các thành phần kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế
cá thể theo định hướng xã hội chủ nghĩa trên cơ sở kết hợp hài hòa lợi ích giữa các thành
phần kinh tế.
- Thứ hai, tinh giảm bộ máy nhà nước, kiên quyết xử lý những cán bộ có hiện
tượng tiêu cực, tổ chức thuyên chuyển cán bộ, cải cách hệ thống đào tạo cho phù hợp với
tình hình hiện tại, đào tạo lại cán bộ, tổ chức phân công lao động xã hội một cách hợp lý,
tổ chức lại mạng lưới phân phối sản phẩm, có những chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp
trong việc tìm thị trường tiêu thụ và phân phối sản phẩm.
- Thứ ba, đẩy mạnh và nâng cao trình độ của lượng lao động, lấy con người làm
nòng cốt, không ngừng cải tiến và nâng cao nền khoa học và công nghệ nước nhà.
13
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
2.2.2. Mâu thuẫn giữa bình đẳng, công bằng xã hội với tình trạng bất bình
đẳng, bất công bằng xã hội.
Từ khi nước ta thực hiện việc mở cửa, chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế tập trung
sang cơ chế thị trường đã thu đựơc nhiều thành tựu to lớn, đời sống của người dân được
nâng cao. Nhưng bên cạnh những mặt tích cực của kinh tế thị trường thì tồn tại trong nó
cũng rất nhiều khiếm khuyết, một trong những khiếm khuyết đó chính là sự bất bình

đẳng, bất công bằng xã hội, mặc dù mục tiêu của chủ nghĩa xã hội là bảo đảm công bằng
xã hội. Trong cơ chế cũ thì việc quan niệm không đứng đắn về vấn đề bình đẳng xã hội
đã gây ra sự yếu kém, trì trệ trong nền kinh tế.
Do vậy trong giai đoạn hiện nay chúng ta cần nhận thức lại vấn đề bình đẳng xã
hội. Theo quan điểm của cá nhân tôi thì bình đẳng xã hội không phải là mọi người trong
xã hội đều dược hưởng quyền lợi, lợi ích như nhau mà bình đẳng xã hội là đảm bảo
quyền lợi và nghĩa vụ hợp pháp của mọi người, mọi tổ chức, không được phân biệt đối xử
giữa những cá nhân, tổ chức…, lợi ích của những cá nhân, tổ chức được đánh giá thông
qua lao động của họ; làm theo năng lực, hưởng theo lao động.
Xây dựng chủ nghĩa xã hội là đảm bảo xã hội công bằng, văn minh, nhưng nền
kinh tế thị trường lại sản sinh ra những hiện tượng tiêu cực như sự phân hóa giàu nghèo
ngày càng sâu sắc, nạn thất nghiệp, tình trạng bất công tiêu cực ngày càng gia tăng.
Nhưng nếu chúng ta thực hiện đảm bảo công bằng xã hội thì mặt tiêu cực đó sẽ bị hạn
chế và ít có biểu hiện rõ nét hơn.
Kinh tế thị trường tuy có mặt trái không thể tránh của nó, nhưng về cơ bản và lâu
dài, nó là một trong những điều kiện để thực hiện công bằng và bình đẳng xã hội. Trong
điều kiện hiện nay thì công bằng xã hội phải được hiểu ở cả hai mặt: mặt bình đẳng và
bất bình đẳng. Bên cạnh việc đấu tranh cho bất bình đẳng xã hội, chúng ta phải chấp nhận
có sự bất bình đẳng do yêu cầu khắt khe của quy luật thị trường ở một giới hạn nhất định
đối với mọi thành viên trong xã hội.
Theo xu hướng chung, thì sự bất bình đẳng sẽ cùng dần bị sự bất bình đẳng, công
bằng xã hội phủ định, dần dần thay thế, nhưng trước mắt chúng ta chỉ phấn đấu thực hiện
14
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
bình đẳng về cơ hội,còn về mặt hưởng thụ thì chỉ thực hiện bình đẳng ở một số nhu cầu
cơ bản rồi dần phát triển lên. Do đó để giải quyết mâu thuẫn này ta cần phỉa làm tốt một
số nhiệm vụ sau:
Một là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và vai trò quản lý của Nhà nước để vừa
thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vừa đảm bảo công bằng xã hội
Hai là, coi trọng giáo dục cơ bản và dạy nghề, thanh toán nạn mù chữ, nâng cao

trình độ dân trí, dặc biệt là đối với đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng căn cứ cách
mạng,mở rộng dân chủ, thực hiện nghiêm túc quy chế dân chủ ở cơ sở có ý nghĩa thiết
thực để phát triển kinh tế, tạo nên sự tiến bộ và công bằng xã hội.
Ba là, tiếp tục triển khai chương trình xóa đói, giảm nghèo rộng khắp bằng nhiều
hình thức và biện pháp nhằm tạo ra công ăn việc làm cho mọi người: phát triển các ngành
nghề mới trong nông lâm ngư nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, công nghiệp hàng tiêu dùng,
làm hàng xuất khẩu, các dịch vụ khác ở thành thị và nông thôn. Đặc biệt, cần phát huy
sức mạnh tổng hợp của các thành phần kinh tế trong việc tạo việc làm và thu nhập cho
người lao động.
Bốn là, hạn chế tình trạng thu nhập bất hợp lý, kiên quyết xử lý mạnh các trường
hợp thu nhập bất hợp pháp do tham nhũng, ăn cắp của công, buôn lậu. Tham nhũng hiện
nay là một ung nhọt gây nhức nhối nhất trên cơ thể xã hội, là một trong bốn nguy cơ cản
trở quá trình CNH, HĐH đất nước. Vì vậy, lúc này, chống tham nhũng là một trong
những trọng điểm để tạo nên sự tăng trưởng kinh tế, làm lành mạnh các quan hệ xã hội,
đạt tới tiến bộ và công bằng xã hội.
2.2.3. Mâu thuẫn biện chứng giữa kinh tế thị trường và mục tiêu xây dựng con
người trong quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội trước hết phải có
con người xã hội chủ nghĩa. Yếu tố con người giữ vai trò cực kỳ quan trọng trong sự
nghiệp cách mạng, bởi vì con người là chủ thể của mọi sáng tạo, của mọi nguồn của cải
vật chất và văn hóa. Con người phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong
phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức là động lực của sự nghiệp xây dựng xã hội mới,
15
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
là mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Từ một nước nông nghiệp lạc hậu đi lên chủ nghĩa xã
hội chúng ta phải bắt đầu từ con người, lấy con người làm điểm xuất phát. Một trong
những điều kiện đảm bảo thắng lợi cho sự nghiệp xây dựng con người trong giai đoạn
hiện nay là đời sống sinh hoạt vật chất. Những nhu cầu vật chất - tinh thần phong phú của
con người chỉ có thể được thỏa mãn trong một nền kinh tế vững vàng ổn định, phát triển
cao, có tốc độ tăng trưởng nhanh. Việc tiến hành sự nghiệp trồng người hôm nay gắn bó

một cách chặt chẽ với quá trình mở rộng, hoàn thiện kinh tế thị trường kết hợp với mở
cửa giao lưu quốc tế.
Thực tiễn những năm gần đây cho thấy đất nước ta chuyển sang cơ chế thị trường
có sự quản lý nhà nước là phù hợp quy luật khách quan, hợp lòng dân, đáp ứng yêu cầu
cuộc sống. Đây chính là nội dung của công cuộc đổi mới, là con đường, phương thức xây
dựng con người mới trong quá trình vận động biện chứng của xã hội.
Xuất phát từ sự phân tích trên đây, chúng ta thấy rằng đối với nước ta hiện nay,
không thể xây dựng và phát triển con người nếu thiếu yếu tố kinh tế thị trường.
Do hậu quả nặng nề của nhiều năm chiến tranh của nền kinh tế kém phát triển, của
cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, … , nền kinh tế nước ta đã tụt hậu nghiêm trọng so
với khu vực và quốc tế. Trong bối cảnh đó, kinh tế thị trường là điều kiện quan trọng đưa
nền kinh tế nước ta ra khỏi khủng hoảng, phục hội sản xuất, đẩy nhanh tốc độ tăng
trưởng, bắt kịp bước tiến thời đại. Trên cơ sở đó, đời sống của con người ngày càng được
cải thiện, nâng cao nhu cầu vật chất cơ bản ngày càng được đáp ứng đầy đủ và nhanh
chóng hơn. Con người không thể có cơ thể khỏe mạnh nếu thiếu ăn, thiếu mặc, thiếu các
điều kiện y tế hiện đại để chăm sóc, giữ gìn sức khỏe. Con người không thể có trí tuệ
minh mẫn,phát triển nếu các điều kiện vật chất để tiến hành các hoạt động học tập, nghiên
cứu khoa học không được đáp ứng. Việc xây dựng củng cố hoàn thiện cơ chế thị trường
có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa cũng đồng nghĩa với việc
tạo ra các điều kiện vật chất cơ bản để thực hiện chiến lược xây dựng, phát triển con
người cho thế kỷ XXI. Trong những năm vừa qua, kinh tế thị trường ở nước ta đã được
nhân dân hưởng ứng rộng rãi và đi vào cuộc sống rất nhanh chóng, góp phần khơi dậy
16
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
nhiều tiềm năng sáng tạo, làm cho nền kinh tế sống động hơn, các hoạt động, kinh doanh,
dịch vụ sôi nổi hơn, bộ mặt thị trường được thay đổi và sôi động hơn. Đây là những kết
quả đáng mừng đang được phát huy, nó thể hiện sự phát triển và vận dụng đúng đắn các
quy luật xã hội. Quá trình biện chứng đi lên chủ nghĩa xã hội từ khách quan đang trở
thành nhận thức chủ quan trên quy mô toàn xã hội.
Bên cạnh đó có một khía cạnh khác cũng cần được đề cập kinh tế thị trường ở

nước ta hiện nay không chỉ tạo ra các điều kiện vật chất, để xây dựng, phát huy nguồn lực
con người, và còn tạo ra môi trường xã hội thích hợp cho con người phát triển hài hòa,
toàn diện cả về vật chất lẫn tinh thần. Kinh tế thị trường tạo ra sự cạnh tranh, chạy đua
quyết liệt. Điều đó buộc con người phải năng động, sáng tao linh hoạt, có tác phong
nhanh nhạy, có đầu óc quan sát, phân tích để thích nghi và hoạt động có hiệu quả, từ đó
nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn của con người góp phần làm giảm sự chậm chạp
và trì trệ vốn có của con người lao động. Trong nền kinh tế lạc hậu từ nghàn đời của con
người Việt Nam. Kinh tế thị trường tạo ra những điều kiện thích hợp để con người mở
rộng các mối quan hệ, giao lưu buôn bán, từ đó hình thành các chuẩn mực văn hóa, đạo
đức theo tiêu chí thị trường như chữ tín trong chất lượng, chữ tín trong giao dịch … Đây
cũng là hướng tốt đẹp bù đắp những thiếu hụt trong hệ giá trị của con người Việt Nam.
Tuy nhiên, cần phải thấy rằng không phải cứ xây dựng được kinh tế thị trường là
những phẩm chất tốt đẹp tự nó hình thành trong con người. Có những lúc những nơi, kinh
tế thị trường không những không làm cho con người ta năng động, tốt đẹp hơn mà ngược
lại, còn làm tha hóa bản chất con người, biến con người thành gã nô lệ sùng bái đồng tiền
hoặc kẻ đạo đức giả chỉ biết tôn trọng sức mạnh và lợi ích cá nhân, sẵn sàng chà đạp lên
nhân phẩm, văn hóa, đạo đức, luân lý… Bên cạnh những tác động tích cực, kinh tế thị
trường cũng có nhiều khuyết tật, hạn chế gây ra những tác động xấu. Việc quá đề cao lợi
ích cá nhân, bất chấp lợi ích tập thể và lợi ích xã hội là một nguy cơ lớn. Lợi nhuận kích
thích sản xuất, nhưng mặt khác lợi nhuận ít đẩy con người tới những hành vi phá hoại
môi trường sống và làm tha hóa đạo đức, nhân phẩm. Sự cạnh tranh trên thương trường
làm cho con người năng động hơn sáng tạo hơn nhưng nhiều khi làm mất đi lòng nhân ái,
17
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
tính vị tha, biến con người thành những cỗ máy chỉ biết tính toán một cách sòng phẳng,
lạnh lùng, thiếu nhân tính. Điều đó thật là đáng sợ. Quan hệ hàng hóa - tiền tệ làm sống
động thị trường nhưng cũng sói mòn nhân cách và hạ thập phẩm giá con người. Ngoài ra,
đi kèm với kinh tế thị trường là hàng loạt tệ nạn xã hội để đưa đến những rối loạn, khủng
hoảng cho gia đình - hạt nhân tế bào của xã hội. Nạn cờ bạc, rượu chè, mại dâm, ma túy ,
buôn lậu, hối lộ, tham nhũng, … là những căn bệnh trầm kha không dễ bề khắc phục

trong kinh tế thị trường. Thật không sai khi hình dung kinh tế thị trường là con dao 2
lưỡi, nếu dùng không cẩn thận rất dễ bị đứt tay.
Những phân tích trên đây cho thấy kinh tế thị trường với mục tiêu xây dựng con
nguời xã hội chủ nghĩa là một mâu thuẫn biện chứng trong thực hiện nước ta hiện nay.
Đây chính là 2 mặt của một mâu thuẫn xã hội. Giữa kinh tế thị trường và quá trình xây
dựng vừa có sự thống nhất, vừa có sự đấu tranh. Kinh tế thị trường vừa tạo ra những điều
kiện để xây dựng, phát huy nguồn lực con người, vừa tạo ra những độc tố đầu độc, hủy
hoại con người.
Việc giải quyết những mâu thuẫn trên đây là việc làm không đơn giản. Đối với
nước ta, mâu thuẫn giữa kinh tế thị trường và quá trình xây dựng con người được giải
quyết bằng vai trò lãnh đạo của Đảng, bằng sự quản lý của Nhà nước theo định hướng
xã hội chủ nghĩa. Đảng ta xác định : “sản xuất hàng hóa không đối lập với chủ nghĩa xã
hội mà là thành tựu páht triển của nền văn minh nhân loại tồn tại khách quan, cần thiết
cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và cả khi chủ nghĩa xã hội đã được xây
dựng”. Như vậy, Đảng ta vạch rõ sự thống nhất giữa kinh tế thị trường và mục tiêu xây
dựng con người mới xã hội chủ nghĩa. Việc áp dụng cơ chế thị trường đòi hỏi phải nâng
cao năng lực quản lý vĩ mô của Nhà nước, dồng thời xác định chế độ tự chủ của các đơn
vị sản xuất kinh doanh. Thực hiện tốt vấn đề này sẽ phát huy đựợc tác động tích cực, to
lớn cũng như ngăn ngừa, hạn chế, khắc phục những tiêu cực, khiếm khuyết của kinh tế
thị trường. Các hoạt động sản xuất kinh doanh phải hướng vào phục vụ công cuộc xây
dựng nguồn lực con người. Cần phải tiến hành các hoạt động văn hóa, giáo dục nhằm
khắc phục tâm lý sùng bái đồng tiền, bất chấp đạo lý, coi thường các giá trị nhân văn.
18
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Phải ra sức phát huy các giá trị tinh thần, đạo đức, thẩm mĩ, các di sản văn hóa, nghệ
thuật của dân tộc. Đây chính là công cụ, phương tiện quan trọng để tác động, góp phần
giải quyết mâu thuẫn đã nêu.
Tóm lại, kinh tế thị trường và mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội là một mâu
thuẫn biện chứng xã hội trong thực tiễn nước ta hiện nay. Mâu thuẫn đó được giải quyết
bằng cách tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, nâng cao năng lực quản lý của nhà nước

và phát huy tối đa các giá trị tinh thần của dân tộc.
2.2.4. Mâu thuẫn giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể.
Lợi ích là một trong những động lực để phát triển kinh tế, do đó để thực hiện phát
triển kinh tế cần phải coi trọng mọi lợi ích: lợi ích cá nhân, lợi ích tập thể, lợi ích xã hội.
Trong thời kỳ quá độ và kể cả trong chủ nghĩa xã hội, mâu thuẫn giữa lợi ích cá nhân và
lợi ích xã hội không những không mất đi mà còn diễn biến phức tạp hơn. Lợi ích cá nhân
và lợi ích xã hội đều nằm trong hệ thống lợi ích kinh tế, chúng gắn bó chặt chẽ với nhau,
luôn luôn phủ định nhau. Trong mối quan hệ này, nếu lợi ích cá nhân bị vi phạm thì xã
hội sẽ mất đi một động lực to lớn của sự phát triển xã hội, còn ngược lại nếu cá nhân có
lợi nhưng lợi ích tập thể bị vi phạm thì sẽ gây ra những thiệt hại cho xã hội, kìm hãm phát
triển kinh tế. Chẳng hạn, vì lợi ích cá nhân ích kỷ mà trong sản xuất kinh doanh và trong
các hoạt động xã hội khác, người ta có thể phá hoại môi trường sống, có thể làm tất cả
các việc phi pháp, phi đạo đức miễn là những việc đó có thể thu được lợi nhuận cao cho
họ. Tình trạng này còn rất phổ biến ở nưốc ta, đặc biệt những trường hợp làm hàng giả,
hàng kém chất lượng đã gây ra nhiều trường hợp ngộ độc thực phẩm, làm tổn hại sức
khỏe, đời sống của cộng động. Trong trường hợp này, khi một thiểu số cá nhân được
hưởng lợi thì cộng đồng xã hội lại phải gánh chịu những thiệt hại do những cá nhân đó
gây ra, đồng nghĩa với việc lợi ích của xã hội bị vi phạm.
Điều cần thiết là chúng ta phải phân biệt lợi ích chính đáng của cá nhân với lợi ích
ích kỷ của cá nhân. Lợi ích chính đáng của cá nhân là động lực phát triển của xã hội, là
cái mà xã hội phải tôn trọng còn lợi ích ích kỷ của cá nhân là nguồn gốc của chủ nghĩa cá
nhân.
19
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Ở nước ta hiện nay, nạn tham ô, tham nhũng là một vấn nạn quốc gia, là một trong
những nguy cơ mà Đảng ta đã xác định là phải sớm tiêu diệt. Nguyên nhân của nạn tham
nhũng chính là chủ nghĩa cá nhân. Chủ nghĩa cá nhân đã làm cho một số không ít cán bộ
trong bộ máy Nhà nước tha hóa biến chất, ăn cắp, tham nhũng. Nếu xã hội không có
những biện pháp tích cực, có hiệu quả chống lại nạn tham nhũng thì nạn này không
những không giảm mà còn có chiều hướng gia tăng, bởi vì cùng với sự tăng trưởng kinh

tế, của cải xã hội, phúc lợi tập thể tăng lên, mà những thứ này lại được giao cho những cá
nhân trực tiếp quản lý.
Kinh tế thị trường làm cho tâm lý một bộ phận nhân dân chạy theo đồng tiền, nó
mở ra khả năng một số người không lao động vẫn được hưởng thành quả lao động của
người khác. Họ làm bất cứ điều gì, kể cả những việc vô nhân đạo, miễn là thu được lợi
bất chấp hậu quả trước mắt và lâu dài của việc làm đó.
Nhưng chúng ta chỉ quan tâm tới lợi ích xã hội mà quên đi lợi ích cá nhân thì lúc
đó bản thân cá nhân sẽ không còn đóng góp tích cực cho xã hội, gây ra sự kìm hãm sự
phát triển của xã hội.
Một thực tế là mâu thuẫn giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội xuất hiện do những
sai lầm trong chủ trương,chính sách của Nhà nước làm hạn chế, ngăn cản sự phát triển
phong phú của nhu cầu, lợi ích cá nhân làm suy giảm đáng kể sự tích cực sáng tạo của cá
nhân. Đó chính là một trong những nguyên nhân của tình trạng bất công xã hội. Tình
trạng này đã diễn ra trong mô hình cũ chủ nghĩa xã hội . Trong giai đoạn hiện nay mặc dù
Nhà nước ta đã có nhiều chính sách hỗ trợ để phát huy tối đa năng lực cá nhân nhưng tình
trạng này không phải đã hết. Thật vậy trong một số doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh
nghiệp Nhà nước thì tình trạng những người tài giỏi không được trưng dụng vẫn còn rất
phổ biến.
Như vậy, trong nền kinh tế thị trường hiện nay ở nước ta thì mâu thuẫn giữa lợi ích
cá nhân và lợi ích xã hội tồn tại là một yếu tố khách quan. Để giải quyêt mâu thuẫn này
chúng ta không thể kêu gọi cá nhân hãy vì lợi ích tập thể mà phải có những biệ pháp đấu
tranh cụ thể. Chẳng hạn hàng ngũ cán bộ cầc thực hiện các biện pháp như kê khai tài sản,
20
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
thuyên chuyển cán bộ, thực hiện việc chưng cầu dân ý,…Đặc biêt, phải chống lại chủ
nghĩa cá nhân cực đoan. Mặt khác Nhà nước phải có những chính sách thích hợp để
khuyến khích phát triển năng lực cá nhân, chọn những người có tài có đức vào trong hàng
ngũ lãnh đạo.
Trên đây là bốn mâu thuẫn đang tồn tại trong nền kinh tế của nước ta. Tuy nhiên
đó không phải là tất cả các mâu thuẫn, mà chỉ là những mâu thuẫn cơ bản, chủ yế. Việc

giải quyết các mâu thuẫn trên là một việc làm hết sức cần thiết để phát triển kinh tế ,
nhưng cũng hết sức khó khăn và phức tạp, nó đòi hỏi phải có các biện pháp đồng bộ,
đúng đắn, kịp thời.
21
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
C. Kết luận.
Mẫu thuẫn là hiện tương khách quan phổ biến hình thành từ những cấu trúc và
thuộc tính bên trong vốn có tự thân của tất cả các sự vật, hiện tượng trong bản thân thế
giới khách quan. Mâu thuẫn chính là ngồn gốc của sự phát triển, là động lực cho sự phát
triển. Có giải quyết được những mâu thuẫn đó mới cóa thể phát triển được kinh tế. Do
vậy trong mọi hoạt động thực tiễn ta phải luôn luôn nhận thức và phân tích được các mặt
đối lập trong mâu thuẫn để từ đó tìm ra khuynh hướng vận động và phát triển của chúng
làm cơ sở cho việc hoạch định chính sách từ tầm vĩ mô cho đến tầm vi mô.
Nhận thức được cá mâu thuẫn là một vấn đề hết sức quan trọng. Nhưng đồng thời
việc giải quyết các mâu thuẫn đó lại càng quan trọng hơn, nó có ý nghĩa quyết định sự
thành công trong sự phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước
ta. Do đó cần phải nắm vững những nguyên tắc để giải quyết những mâu thuẫn đó. Đó là
sự đấu tranh giữa hai mặt đối lập. Bất kỳ mâu thuẫn nào, bất kỳ giai đoạn nào của mâu
thuẫn, mâu thuẫn chỉ được giải quyết bằng đấu tranh giữa các mặt đối lập.
Xây dựng nước ta trở thành một nước công nghiệp hóa, hiện đại hóa là mục tiêu
trước mắt và lâu dài của Đảng và nhà nước ta đề ra. Để đạt được mục tiêu chúng ta phải
luôn nhìn nhận một cách đúng đắn những mâu thuẫn để đưa ra những giải pháp tốt nhất,
tạo đà cho sự phát triển kinh tế đất nước
22
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
D. Danh mục tài liệu tham khảo .
1. Báo cáo phát triển Việt Nam 2005.
2. Đảng cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, nxb chính
trị quốc gia, Hà Nội, 2001.
3. Giáo trình kinh tế chính trị Mác- Lênin, nxb chính trị quốc gia 2003.

4. Giáo trình Triết học Mác- Lênin, nxb chính trị quốc gia 2003.
5. Nguyễn Sinh Cúc – “ Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” nxb. Thống kê
1995.
6. Nguyễn Hưu Dũng – “Về chính sách giải quyết việc làm ở Việt Nam”.
7. Nguyễn Ngọc Hà – “Kinh tế thị trường với chủ nghĩa xã hội”.
Tạp chí Triết học số 8/8/2005
8. Nguyễn Tấn Hùng – “ Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: mâu thuẫn và
phương hướng giải quyết”.
Nghiên cứu lý luận ( Đại học kinh tế và quản trị kinh doanh Đà Nẵng) số 8/2000.
9. Nguyễn Văn Hà, Vũ Thị Ngọc Phùng – “ Tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và vấn
đề xóa đói, giảm nghèo ở Việt Nam”, nxb chính trị quốc gia 1999.
10. Nguyễn Thái Sơn – “Một vài suy nghĩ về mâu thuẫn biện chứng giữa kinh tế thị
trường với mục tiêu xây dựng con người trong quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước
ta”.
Tạp chí Triết học số 1, tháng 2/1999.
23
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Mục lục.
A. Lời mở đầu 1
B. Nội dung.
1. Sự cần thiết phải xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở nước ta………………………………………………………………………….2
1.1. Khái niệm kinh tế thi trường, và kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
1.2. Sự cần thiết phải chuyển lên nền kinh tế thị trường ở nước ta…………………… 3
1.3. Một số ưu, nhược điểm ủa kinh tế thị trường…………………………………… 4
1.4. Vai trò của kinh tế thị trường đối với sự phát triển nền kinh tế ở nước ta……… 6
2. Thực trạng về những mâu thuẫn trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam và phương hướng giải quyết.
2.1. Thực trạng nền kinh tế thị trường ở Việt Nam…………………………………… 8
2.2. Những mâu thuẫn biện chứng cơ bản tồn tại trong nền kinh tế thị trường định

hướng hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam…………………………………………… 9
2.2.1. Mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất……………………… 10
2.2.2. Mâu thuẫn giữa bình đẳng, công bằng xã hội với tình trạng bất bình đẳng, bất
công bằng xã hội……………………………………………………………………….12
2.2.3. Mâu thuẫn giữa kinh tế thị trường và mục tiêu xây dựng con người trong quá
trình đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta…………………………………………………14
2.2.4. Mâu thuẫn giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể……………………………….17
C. Kết bài………………………………………………………………… 20
D. Danh mục tài liệu tham khảo………………………………………….21
24