Nghiên cứu kháng insulin ở phụ nữ mãn kinh

Ngày 28 tháng 5 năm 2014 Trường Đại Học Y Dược Huế
1/5
Nghiên cứu kháng Insulin ở phụ nữ mãn kinh
DHYDHue - 04/09/2008 16:07:06
Trần Hữu Dàng, Trần Thừa Nguyên - Trường Đại học Y Dược Huế, Bệnh viện Trung Ương Huế
Tóm tắt
Nhiều bệnh lý mãn tính có khuynh hướng xuất hiện sau khi bắt đầu thời kỳ mãn kinh bao gồm các bệnh tim mạch, loãng
xương, rối loạn tiểu tiện và hiện tượng tăng cân. Đặc biệt tình trạng kháng insulin trong thời kỳ mãn kinh được cho là làm
tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Mục đích: - Xác định tỷ lệ kháng insulin ở phụ nữ mãn kinh.
- So sánh giá trị chỉ số nhân trắc, HOMA, nồng độ glucose và insulin máu giữa hai nhóm có và không có kháng insulin ở đối
tượng trên.
Phương pháp nghiên cứu: - Nhóm chứng: 30 trường hợp khoẻ mạnh.
- Nhóm nghiên cứu: 197 phụ nữ mãn kinh tại khoa Nội Tổng hợp - Lão khoa, Bệnh viện Trung ương Huế. Chưa bao giờ
được xét nghiệm glucose máu, chưa bao giờ được chẩn đoán là ĐTĐ hoặc rối loạn glucose máu lúc đói.
- Chỉ số HOMA (Homeostatic Model Assessment). Khi giá trị HOMA ³ giá trị tứ phân vị cao nhất ở nhóm chứng thì gọi là có
kháng insulin.
Kết quả: - Tỷ lệ kháng insulin ở phụ nữ mãn kinh là 46,7%
- Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về giá trị chỉ số nhân trắc, HOMA, nồng độ glucose và insulin máu giữa hai nhóm phụ
nữ mãn kinh có và không có kháng insulin.
STUDY OF INSULIN RESISTANCE IN THE POS TMENOPAUS E
Tran Huu Dang, Tran Thua Nguyen
Postmenopause tends to cluster with cardiovascular risks, osteoporosis, and overweight. Insulin resistance plays an
important role in the pathology of cardiovascular risks.
Aims: * To determine the prevalence of insulin resistance in postmenopause
* To compare the value of the anthropometric characters; the HOMA index and the concentration of glucose, insulin in fasting
state between the postmenopause group with or without insulin resistance.
Methods: - 30 healthy individuals in control group
- 197 postmenopause in research group: Never analysed for glucose, diagnosis of diabetes, IFG/IGT.
- HOMA index (Homeostatic Model Assessment Index) : I ´ G / 22,5
Insulin resistance is defined as HOMA ≥ the highest quartile of HOMA in control group

Results: * The prevalence of insulin resistance in postmenopause: 46,7%
* There are different about the value of the anthropometric characters; the HOMA index and the concentration of glucose,
insulin between the postmenopause group with or without insulin resistance significantly.
I.ĐẶT VẤN ĐỀ
Mãn kinh hay giai đoạn kết thúc vĩnh viễn của chu kỳ kinh và sinh sản là một quá trình sinh học tự nhiên không phải là một
trạng thái bệnh lý.Thời kỳ này bắt đầu mở ra một giai đoạn mới trong cuộc đời của mọi người phụ nữ. Tuổi mãn kinh của
phụ nữ nhìn chung xảy ra quanh tuổi 50. Tuy nhiên, mãn kinh là một quá trình, có thể đã bắt đầu từ tuổi 40 hoặc sớm hơn
tùy từng người và sự suy giảm bài tiết hormon sinh dục nữ cũng đã đo được từ khoảng tuổi 35 [2]. Đa số phụ nữ đều gặp
phải nhiều vấn đề có liên quan đến đặc điểm sinh lý nội tiết giai đoạn mãn kinh vì vậy họ có nhiều điều phàn nàn về mặt tâm
lý hay thể chất.
Ngày 28 tháng 5 năm 2014 Trường Đại Học Y Dược Huế
2/5
Càng ngày số lượng phụ nữ ở tuổi mãn kinh càng gia tăng, chiếm 15% đến 20% tổng dân số ở nhiều quốc gia và trên
toàn thế giới. Theo điều tra dân số vào năm 1999, số phụ nữ trên 50 tuổi ở Việt nam gần 6 triệu người, chiếm 15% tổng số
phụ nữ và 7,6% toàn bộ dân số.
Nhiều bệnh lý mãn tính có khuynh hướng xuất hiện sau khi bắt đầu thời kỳ mãn kinh bao gồm các bệnh tim mạch, loãng
xương, rối loạn tiểu tiện và hiện tượng tăng cân. Đặc biệt tình trạng kháng insulin trong thời kỳ mãn kinh là một đặc điểm đã
được xác định ở phụ nữ và được cho là làm tăng nguy cơ phát sinh bệnh tim mạch [5].
Bằng cách định lượng insulin, glucose máu lúc đói. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này với hy vọng sẽ đóng góp
thêm những hiểu biết về insulin máu và tình trạng kháng insulin ở phụ nữ mãn kinh, từ đó có thái độ xử trí và điều trị thích
đáng.
Vì thế, mục đích đề tài nghiên cứu của chúng tôi là:
- Xác định tỷ lệ kháng insulin ở phụ nữ mãn kinh.
- So sánh giá trị chỉ số nhân trắc, HOMA, nồng độ glucose và insulin máu giữa hai nhóm có và không có kháng insulin ở đối
tượng trên.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.
2.1. Đối tượng nghiên cứu
- Nhóm chứng: 30 trường hợp khoẻ mạnh, không béo phì.
- Nhóm nghiên cứu: 197 phụ nữ mãn kinh tại khoa Nội Tổng hợp - Lão khoa, Bệnh viện Trung ương Huế. Đáp ứng các
điều kiện sau:

+ Tất cả các phụ nữ trong nhóm nghiên cứu đã được xác định là mãn kinh tức là đã dừng kinh liên tục ít nhất 12 tháng và
không sử dụng liệu pháp hormon thay thế.
+ Chưa bao giờ được xét nghiệm glucose máu, chưa bao giờ được chẩn đoán là ĐTĐ hoặc rối loạn glucose máu lúc đói.
+ Tình nguyện tham gia nghiên cứu.
+ Tiêu chuẩn loại trừ: Những phụ nữ có hay đang dùng các thuốc có ảnh hưởng đến glucose máu hay nhạy cảm insulin.
2.2.Phương pháp nghiên cứu
- Chỉ số khối cơ thể (BMI)
+ Đo trọng lượng cơ thể (P) : Dùng cân bàn hiệu TZ 20 (do Trung Quốc sản xuất). Kết quả được ghi bằng kg và sai số không
quá 100g.
+ Đo chiều cao cơ thể (H) bằng thước đo gắn liền với cân. Đối tượng ở trong tư thế đứng thẳng, hai gót chân sát mặt sau
của cân chụm lại thành hình chữ V, đi chân trần, bảo đảm 4 điểm trên cơ thể chạm vào thước đo: vùng chẩm, xương bả vai,
mông và gót chân. Kết quả tính bằng đơn vị m và sai số không quá 0,5cm.
+ Tính chỉ số BMI: BMI = P (kg) / H
2
(m
2
).
- Tỷ vòng bụng (VB)/vòng mông(VM)
+ Đo vòng bụng: sử dụng thước vải pha nilông. Đối tượng đứng thẳng, hai chân dang rộng bằng chiều rộng ngang hai vai.
VB được đo vào lúc thở ra nhẹ nhàng và tính bằng cm
+ Vòng mông: ngang qua hai mấu chuyển lớn xương đùi, đơn vị cm.
- Định lượng glucose máu đói (G
0
): Vào buổi sáng sớm mới ngủ dậy, bụng đói. Lấy 1ml máu tĩnh mạch, không đông để
định lượng glucose máu theo phương pháp GOD-PAP với kít glucose GOD.FS (Diasys) trên máy Automatic Analyzer Hitachi
704 (Đức) tại khoa Sinh hoá Bệnh viện TW Huế. Đơn vị biểu thị mmol/l.
- Định lượng insulin huyết tương lúc đói (I
0
) theo phương pháp miễn dịch điện hoá phát quang (ECLIA) trên máy ELECSYS
1010 tại khoa Sinh hoá Bệnh viện TW Huế. Đơn vị biểu thị (µU/ml).

- Chỉ số HOMA (Homeostatic Model Assessment):
Ngày 28 tháng 5 năm 2014 Trường Đại Học Y Dược Huế
3/5
Là chỉ số kháng insulin, công thức HOMA = I x G / 22,5
Theo WHO khi giá trị HOMA ³ giá trị tứ phân vị cao nhất ở nhóm chứng thì gọi là có kháng insulin.
2.3. Phương pháp xử lý số liệu: Excel 2003 và chương trình SPSS 14.0.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN.
3.1. Đặc điểm chung
Bảng 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tuổi
Nhóm tuổi <= 59 60 - 69 ≥ 70 Tổng
n 53 89 55 197
Tỉ lệ % 26,9 45,18 27,92 100
p < 0,05
Tuổi nhỏ nhất: 46; Tuổi lớn nhất: 79; Tuổi trung bình: 62,92 ± 7,62
Tỉ lệ đối tượng 60-69 tuổi là nhiều nhất (45,18%).
Bảng 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tuổi mãn kinh
Tuổi MK (năm) <= 45 46 -50 ≥ 51 Tổng
n 25 82 90 197
Tỉ lệ % 12,69 41,62 45,69 100
p < 0,001
Tuổi mãn kinh nhỏ nhất: 35; lớn nhất: 59; Tuổi mãn kinh trung bình: 49,13 ± 3,99. Đa số đối tượng nghiên cứu đều mãn
kinh trong nhóm tuổi 46 -50, chiếm tỉ lệ 41,62%.
Bảng 3.3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo thời gian sau mãn kinh.
TG MK (năm) £ 5 6 -10 11- 15 ≥ 16 Tổng
n 44 25 46 82 197
Tỉ lệ % 22,34 12,69 23,35 41,62 100
p <0,001
± SD: 13,78 ± 8,7; giá trị nhỏ nhất: 2; lớn nhất: 44. Thời gian sau mãn kinh chiếm tỷ lệ cao nhất (41,62%) là ≥16 năm
3.2. Kháng insulin bởi chỉ số HOMA ở phụ nữ mãn kinh
Bảng 3.4. Tỷ lệ kháng insulin trong nhóm nghiên cứu

Chỉ số Điểm cắt giới hạn
Nhóm phụ nữ mãn kinh
(n = 197)
n Tỷ lệ %
HOMA
0

1,72 92 46,70
Ngày 28 tháng 5 năm 2014 Trường Đại Học Y Dược Huế
4/5
Chúng tôi chọn giá trị HOMA là tứ phân vị cao nhất trong nhóm chứng làm điểm cắt giới hạn để đánh giá kháng insulin
trong nhóm người phụ nữ mãn kinh. Theo kết quả,
tứ phân vị cao nhất trong nhóm chứng là 1,72. So sánh với kết quả nghiên cứu của Nguyễn Cửu Lợi là 5,17; của Marques
Vidal.P (phụ nữ ở vùng Tây Nam nước Pháp có tuổi từ 35-64) là 3,8; của Kalish GM (nghiên cứu phụ nữ mãn kinh từ 45-65
tuổi) là 2,1 [4]. Sự khác nhau về kết quả là do bởi phương pháp định lượng insulin và đối tượng khác nhau dẫn đến giá trị tứ
phân vị khác nhau.
Kết quả trong nghiên cứu của chúng tôi tỷ lệ kháng insulin là 46,7%. So sánh với tác giả Marques Vidal.P nghiên cứu trên
556 phụ nữ ở vùng Tây Nam nước Pháp có tuổi từ 35-64 thì tỷ lệ kháng insulin là 12% [4]. Tỷ lệ kháng insulin của chúng tôi
cao hơn rất nhiều. Điều này có thể giải thích do nhóm nghiên cứu của chúng tôi là phụ nữ mãn kinh, còn của Marques
Vidal.P chỉ có một nhóm là đối tượng phụ nữ mãn kinh. Cũng phù hợp với nhận xét của Godsland IF: phụ nữ mãn kinh có
hội chứng X tim mạch (đau ngực và bất thường điện tâm đồ mặc dù chụp mạch vành bình thường) thì có xu hướng kháng
insulin[1].
Bảng 3.5. Phân bố tỷ lệ kháng insulin theo tuổi hiện tại
Nhóm tuổi <= 59 60 - 69 ≥ 70 Tổng
n 27 41 24 92
Tỉ lệ % 29,35 44,57 26,09 100
p > 0,05
Tỷ lệ kháng insulin trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi cao hơn rất nhiều khi so sánh với tác giả Marques Vidal.P nghiên
cứu trên 556 phụ nữ thì có tỷ lệ kháng insulin là 10% ở nhóm 45-54 tuổi và 21% ở nhóm 55-64 tuổi[4].
Bảng 3.6. Phân bố tỷ lệ kháng insulin theo tuổi mãn kinh

Tuổi MK (năm) <= 45 46 -50 ≥ 51 Tổng
n 9 38 45 92
Tỉ lệ % 9,78 41,3 48,91 100
p < 0,001
Tuổi nhỏ nhất: 35; Tuổi lớn nhất: 59; Tuổi trung bình: 49,13 ± 3,99. Đa số đối tượng nghiên cứu thuộc nhóm 46 -50 tuổi và ≥
51 tuổi, chiếm tỉ lệ 41,3% và 48,91%.
Bảng 3.7. Phân bố tỷ lệ kháng insulin theo thời gian mãn kinh.
TG MK (năm) <= 5 6 -10 11- 15 ≥ 16 Tổng
n 20 12 25 35 92
Tỉ lệ % 21,74 13,04 27,17 38,04 100
p <0,01
Bảng 3.8. Giá trị các chỉ số lâm sàng, cận lâm sàng giữa hai nhóm phụ nữ mãn kinh có và không có kháng insulin
Chỉ số
Nhóm nghiên cứu
p
Không kháng insulin
(n = 105)
Kháng insulin
(n = 92)
Tuổi hành kinh 14,44±1,37 14,4±1,55 >0,05
Tuổi mãn kinh 49,66±3,35 49,98±3,17 >0,05
Ngày 28 tháng 5 năm 2014 Trường Đại Học Y Dược Huế
5/5
Thời gian sau mãn kinh 14,6±9,49 13,96±8,89 >0,05
Thời gian hành kinh 35,22±3,35 35,58±3,55 >0,05
Cân nặng 51,69±8,51 57,45±9,44 < 0,01
Chiều cao 100,81±72,16 79 ±76,32 < 0,05
BMI 22,14±3,23 24,52±3,42 < 0,01
Vòng bụng 81,21±9,63 87,07±8,96 < 0,01
Vòng mông 88,85±6,93 91,8±7,08 < 0,01

VB/VM 0,92± 0,08 0,95± 0,07 < 0,01
Glucose 4,97± 0,58 6,8± 3,15 < 0,01
Insulin 4,89±1,89 15,75± 7,99 < 0,01
HOMA 1,07± 0,4 4,57± 1,29 < 0,01

Trong nghiên cứu của chúng tôi, sự khác biệt giữa hai nhóm phụ nữ mãn kinh có và không có kháng insulin về các chỉ số
nhân trắc, nồng độ glucose, insulin và chỉ số HOMA là có ý nghĩa thống kê. Điều này cũng phù hợp với nghiên cứu của
Malita FM khi tiến hành trên 88 phụ nữ mãn kinh tăng trọng, béo phì: có mối tương quan dương tính giữa các chỉ số kháng
insulin (nồng độ insulin đói, HOMA,…) với tốc độ sử dụng glucose [3].
IV. KẾT LUẬN:
Qua nghiên cứu 197 phụ nữ mãn kinh và 30 người nhóm chứng, chúng tôi có kết luận:
- Tỷ lệ kháng insulin ở phụ nữ mãn kinh là 46,7%
- Tại thời điểm sau mãn kinh 16 năm, tỷ lệ kháng insulin là cao nhất: 38,04%; thấp nhất là sau 6- 10 năm: 13,04%
- Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về giá trị chỉ số nhân trắc, HOMA, nồng độ glucose và insulin máu giữa hai nhóm phụ
nữ mãn kinh có và không có kháng insulin
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Godsland IF, Crook D, Stevenson JC, Collins P, Rosano GM, Lees B, Sidhu M, Poole-Wilson PA (1995) “Insulin
resistance syndrome in postmenopausal women with cardiological syndrome X”. Br Heart J, 74(1), pp.47-52
2.Kalish GM, Barrett-Connor E, Laughlin GA, Gulanski BI (2003) “Postmenopausal Estrogen/Progestin Intervention Trial.
Association of endogenous sex hormones and insulin resistance among postmenopausal women: results from the
Postmenopausal Estrogen/Progestin Intervention Trial”, J Clin Endocrinol Metab, 88(4), pp.1646-52
3. Malita FM, Karelis AD, St-Pierre DH, Garrel D, Bastard JP, Tardif A, Prud’homme D, Rabasa-Lhoret R (2006) “Surrogate
indexes vs. euglycaemic-hyperinsulinemic clamp as an indicator of insulin resistance and cardiovascular risk factors in
overweight abg obese postmenopausal women”, Diabetes Metab, 32(3), pp.251-5
4.Marques-Vidal P, Mazoyer E, Bongard V, Gourdy P, Ruidavets JB, Drouet L, Ferrières J (2002) “Prevalence of insulin
resistance syndrome in southwestern France and its relationship with inflammatory and hemostatic markers”,Diabetes
Care,25(8), pp.1371-7
5.Song Y, Manson JE, Tinker L, Howard BV, Kuller LH, Nathan L, Rifai N, Liu S (2007) “Insulin sensitivity and insulin
secretion determined by homeostasis model assessment and risk of diabetes in a multiethnic cohort of women: the
Women’s Health Initiative Observetional Study”, Diabetes Care, 30 (7), pp.1747-52