SỔ TAY NGỮ VĂN ÔN THI TỐT NGHIỆP THPT QUỐC GIA

Starboolc - Chuyen Gia Sach Luy~n Thi

H(}l TY TOAN B(> KIEN THU'C NGO' VAN CHO KY THI THPT QUOC GIA

X04

BAN OUYEN THUQC VE NHOM ANH CH! 26·28 DIEM THI D~l HQC



LCJI NOI DAU
Chao cac em hQc sinh THPT, d~c bi~t la hQc sinh l&p 12 chulln bi
thi :Dl.li hQc. Chi con vai thang d~m nguqc d~n ki thi THPT QG 2021,
hi~n tl.li dang la giai dol.ln eve ki gfrp rut, quy~t dinh tn,rc ti~p d~n di~m
s6 cua cac em.
V &i nhfrng yeu du kh~t khe CUa ki thi S~p t&i, cac bl.ln hQC sinh l&p
12 dang g~p phai "khung hofmg" v&i qua nhi@u m6n hQc va ki~n thlrc
phai ghi nh&. :Di@u do dfin d~n tinh trl.\ng "hQC tru&c quen sau" va di~m
thi thfr thu<'mg chi dimg ll.li i':J muc 5-6.

Hi~u duqc nhfrng kh6 khan d6, "Bq SB tay ki~n thrrc Chftt Lrrqng
Nhftt" da duqc bien SOl.ln va due k~t kinh nghi~m tir cac anh chi dl.lt 2628 di~m thi :Dl.li hQc, giup cac em M th6ng ki~n thlrc d~y du hon, tang
t6c giai d@ thi va dl.lt di~m cao.
:D~c bi~t v&i m6n Ngfr Van, cu6n "Sli tay Ngfr Van" se la trq thU
d~c Ivc giup cac em chinh pht)c thanh c6ng bai thi N gfr Van trong ki thi
s~p t&i:

1.

2.
3.

T6ng hqp d~y du ki~n thl:rc dQc hi~u, tac gia, tac phllm quan
trQng trong chuong trinh Ngfr Van THPT.
H()i tl) cac each vi~t mi'J bai, than bai, k~t bai hay nhfrt va phan
tich cac chi ti~t ngh~ thu~t d~c s~c.
Trinh bay ro rang, khoa hQC, dS tra Clru va v6 cimg nhO gQn,
ti~n lqi.

Cu6n "SB tay Ngfr Van" duqc thi~t k~ phU hqp v&i mQi d6i tuqng
hQc sinh, tir hQc sinh thi Kh6i D d~n Kh6i A, AI d@u c6 th~ t\}' hQc dS
dang!
Hy VQng cu6n S6 tay nay se dfJng hanh cling cac si tir chinh ph1,1c
canh Ctra :Dl.li hQC thanh cong!

Than ai,
Star book- Chuyen gia sach

luy~n

thi



Phon 1: Tieng Vi$t ........................... ......... .. ...... .. ................... .. .......... 13
6 Phuong Thuc Bieu DQt ............................................................. 14
6 Phong C6ch Chuc Nang Ngon NgO ..................................... 16
6 Thao Toe L(lp Lu(ln Trang Van Ngh! Lu(ln ............................. 22
C6c Phuong Thuc L(lp Lu(ln Trang DoQn Van ................ .. ...... .25
Cac Phep Lien Ket Trang Van Ban ............................................ 27
C6c Bi$n Ph6p Tu TU ThUong G<)p ............................................ 29

Phon 2: T¢p Lam van ......... ... ........ ........... ................... ... ... ...... ... ... ..36
A. Van TL,f SL,f .................................. ............................................... 37
B. Van Thuyet Minh ............................................ :....................... .. 39
c. Va n Ngh! Lu(ln ........... ... .................................................. ........ 41
Phon 3: Cac Van Ban .................................. :........ ............ ,.............. 53
Tong Quan Van HQc Vi$t Nam .................................................. 54
To Long (PhQm NgO Lao) ........................................................... 57
can h Ngay He (Nguyen Trai) ................... .................................. 59
Nhan (Nguyen Blnh Khiem) ........................................................ 61
DQc Tie u Th anh Kf (Nguyen Du) .............. .. ................................. 63
Phu Song BQch Dang (Truong Han Sieu) .................................. 64
DQi coo Blnh Ngo (Nguyen Trai) ............................................... 66
Chuy$n Chuc Phon SL,f Den Tan Vi en (Nguyen DO) ................ 69


Tinh ca nh Le Loi c ua Nguoi Chinh Phl) (D¢ng Tran ConDoan Thi Die m?) .. ........ ... ... ........... ... ............................................ 70
Truy$n Kieu (Nguyen Du) .. ........... ...... ............... .... ..... ....... .......... 72
Trao Duyen (Trfc h "Truy$n Kie u" - Nguyen Du) ....................... 77
C hf Khf Anh Hung (Trfch "Truy$n Kie u" - Nguyen Du) ............. 78
Vao Phu Chua Trinh (Le HOu Trac) ............................................ 78

TV Tinh (Ho Xuan Huang) ............................................................ 81
Cau c a Mua Thu (Nguyen Khuyen) .......................................... 83
Thuong VQ (Tran Te x uong) ........................................................ 85
Bai Co Ng6t Nguong (Nguyen Cong Tru) ................................ 87
van Te NghTa srcan Giu¢c (Nguyen Dlnh Chieu) .................. 89
LUu Bi$t Kh i Xu6t DUdng (Phon B(:>i Chou) ................................ 92
Hoi Duo Tre (ThQch Lam) ................. ... ..... ... ............... ................. 94
C hO Nguoi Tll Tu (Nguyen Tuan) .... ................ ............................ 96
HQnh Phuc Cua M(:>t Tang Gia (VO TrQng PhL,Jng) ................... 99

Chf Pheo (Nom C oo) ......................... ...... ................................. 102
V¢i Vang (Xuan Di$u) .. ............................................................. 107
Day Than Vi DQ CHon M¢c Tu) ....................................... .. ........ 109
Trang Giang (Huy C(ln) ......... ............................... .................... 111
Tu Ay (To HOu) .. .......................................................................... 114
Ch ie u T6i (Ho Chf M inh) ....... ............ ............. ........................... . 116
VTn h Bi$t Cuu Trung Dai (Nguyen Huy Tuong) ...... ................. 120
Tuyen Ngon D¢c L(lp (Ho Chf Minh) ..... ... .............................. . 123

6


S6ng (Xu on Q uynh) .. .......... .. .... .................. .... ........................... 125
Toy Tie n (Quang DOng) .. .. .. ....... ....... ... .... ..... ........ .... ... ..... ......... 127
Vi$t Bac (T6 HOu) ........ ........................................................ ....... 129
86t Nuoc (Nguyen Khoa Diem) .. ... ....... ... .......................... ..... 133
Nguoi Lai

Do Song Do (Nguyen Tuon) .... .............................. .. 135

A i Do D¢t Ten Cho Dong Song? (Hoang PhU NgQc Tuong) 137
VQ Chong A Phu (To Hoai) ....... ................................................ 139
VQ Nh<)t (Kim Lon) .................................... ... ... ......... .................. 143
Rung Xa Nu (Nguyen Trung Thanh) ........................................ . 146
C hiec Thuyen Ngoai Xa (Nguyen M inh C hou) ........ ...... .... .... 148
Ho n TrUdng Ba, Do Hang Thit (Luu Q uang VO) .............. ...... .. 151
Phon 4: Lf Lu¢n Von HQc ........ ....... ....... ......... .... ... .. ........................ 155
Von Ban Von HQc ..... ................................................................. 156
Nc)i Dung Va Hlnh Thuc Cua Vo n Ban Vo n HQc .................... 157
Mc)t S6 The LoQi Von HQc: Kjch, Von Nghj Lu¢ n ...... .. .... ........ 158

G i6 Tri Von HQc Vo Tiep Nh¢n Vo n HQc .. ..... .. ........................ 160



Cac phuong thuc l~p
lu~n trong van ban

Cac phep lien k~t trong
van ban

Cac bi~n pbap tu ru
thuOn.g g~p

6 thao tac l~p lu~
trong van nghi lu~n

6 phong each chuc
nang ngon ngfr

6 phuong thuc bi~u d~t


Ki~u bai so sanh

NL v€ 1 y ki~n, nh~ dinh
van hQc

Vanthuyat

minh

thuy~tminh

Cacphuang
phap va ki~u bai

Mgc dich

NL v~ 1 tinh hu6ng truy~n

Cac y~u t6 trong
van tg SlJ

K~tdu

Khai ni~m

luin

Viinnghj

Van tt}' S\f

M1,1c dich

Khai ni~m

NL v€ 1 nhan v~t van hQc

NL v€ 1 tac phfun van

hQc/ do~ trich

NL v€ 1 vfu! d€ xa hQi d~t ra
trong tac phfun van hQC

NL v~ 1 vful d~ tu tu6ng d~o

NL v~ 1 SlJ vi~c, hi~n tugng
trong dai s6ng xa hQi


Van ban

Tac gia

Yki~n dcinh gia

Gia tri n()i dung, ngh~ thu~t

Tinh hu6ng truy~n

Nhand€

Th~ lo~i

Xu~t xu, hoan ccinh sang

Vi tri viin sir hQc

Sv nghi~p sang tac

Ti~u SU- CUQC dai


Gia tri van h<;>c va ti~p nh~n van h<;>c

Tim hieu vs .tqch va van nghi lu~

N9i dung, hinh thuc cua VBVH

Van ban van h<;>c (VBVH)


~

----

.A.

PhOn 1: TIENG VIET
•

13


6 PHltdNG THUC BIEU £)~T

TtfSl)'

THUYETMINH

BIEU cAM

HANHCHINH

I

NGHl LUAN
I

1. Phu'dng thuc bi~u dc;~t tl! sl!
- Phuong thuc biSu d<;tt 1\f S\f la dung ngon ngfr dS kS l<;ti m()t chu6i S\f vi~c,
S\f vi~c nay d~n d@n S\f vi~c kia, cu6i cung dua d@n m()t k@t thUc.
- Trong van ban t\1' S\f, ben C<;tnh kS l<;ti cac S\f vi~c, ngu<'ri ta con eM trQng
kh~c hol;J. tinh each nhiin v~t va neu len nhfrng nh~n thuc siiu s~c, m6i me
v~ ban chftt cua con ngu<'ri va cu()c s6ng.
Vi d\1: H!in vira di vira chiri. Bao gia ci:ing thi, cu rn(J'u xong la hfin chui.
B!it adu h!in chid trm. C6 hi gi? Trai c6 cua rieng nha nao? RBi hfin chUi
dai. Thi cung ch!ing sao: am la tdt ca nhtrng ciing ch!ing la ai. Tuc minh
hfin chUi ngay tdt ca limg Vii Dgi. Nhtrng cci limg Vii Dgi ai ciing nhu:
"Chfic n6 tru minh ra! ". KhOng ai len tiing ca. TUc th(lt! 0 thi nay thi tuc
th~t! TUc chit di aU(J'C mdt! Dii thi hfin phiii chid cha dua nao khOng chi'ri
nhau v&i h!in.
Nhung ciing khOng ai ra diJu. M? !dip! Thi c6 phi ru(J'u khOng? Thi thi c6 kh6
hfin khOng? Kh6ng biit dua chit m? nao lr;Ii de ra thdn hfin cho hfin kh6 din
nang nJi nay ? A hal Phcii ddy, hfin cu thi ma chm, hfin cu chUi dua chit m?
nao de ra than hfin, de ra cai thfmg Chi Pheo! Hfin nghiin rang vao ma chui
cai dua dii de ra Chi Pheo. Nhtrng ma biit aua nao dii de ra Chi Pheo? C6 ma
trm biitf H!in khOng biit, cci lang Vii Dr;li ciing kh6ng ai biit... (Chi Pheo Nam Cao)
2. Phu'dng thuc bi~u dc;~t mieu ta

Phuong thUc biSu d<;tt mieu ta la dung ngon ngfr lam cho ngu<'ri nghe,
nguai dQc c6 th@ hinh dung duqc C\1 thS S\f v~t, S\f vi~c nhu dang hi~n ra
tru6c m~t ho~c nh~n bi@t duqc th@ gi6i n()i tam cua con ngu<'ri.

14


Vi dv: Con Song Da tuon dai tuon dai nhu ml}t 4ng toe trCi: tinh, adu toe
chan toe dn hi¢n trong may trm Tay B!ic, bung m'l hoa ban hoa gr;w thang
hai va cu6n cu6n mit kh6i nui Meo a6t nuong xuan.
(Ngum lfli ao Song Da - NguySn Tuan)

3. Phu'dng fhU'c biiu dc;~f biiu cam
Phuong thuc biSu d;:tt biSu cam la dung ngon ngfr dS b9c 19 tinh cam, cam
xuc cua minh vS th~ gi6i xung quanh.
Vi dv: Chao oi, trong con song, vui nhu thdy n!ing gion tan sau ld mua
ddm vui nhu n6i lr;d chiem bao aut quiing.
(Ngum lai ao Song Da - Nguy~n Tuan)
4. Phu'dng thU'c biiu dc;~t thuyet minh
Phuong thlrc biSu d;:tt thuy~t minh la cung dp, gi6i thi~u, giang giai nhfrng
tri thlrc vS m9t S\f v~t, hi~n tm;mg nao d6 cho nhfrng ngtrai dn bi~t nhung
con chua bi~t.
Vi dv: Ttjp tha "Tit dy" (1937 -1946) Ia cht;ing au&ng adu tien cua am tha
T6 HCi:u aanh ddu bubc trubng thanh cua ngum thanh nien quyit tam ai
theo ng9n ca cua Dang. Ttjp tha chia lam 3 phdn. "Mau lim" g6m nhCi:ng
bai sang tac trong thm ki Mijt trgn Dan chu, Ia tam Sl! cua ngum thanh
nien dang "ban khoan ai kiim le yeu am" ... [. ..} "Xieng xich" g6m nhCi:ng
bai sang tac trong cac nha lao Ibn 6- Trung Bl} va Tay Nguyen. [. ..} "Giai
phong" g6m nhCi:ng bai sang tac tir khi T6 HCi:u VU(ft ngljc ain nhCi:ng ngay
adu giai ph6ng Vl ar;d cua toan dan tl}c.

(SGK Ngfr van 12, t~p m9t- NXB Giao dvc, nam 2010)
5. Phu'dng thU'c biiu dc;Jf hcmh chinh - cong v~:~
Phuong thlrc biSu d;:tt hanh chinh - cong vv 1a phuong thlrc dung dS giao
ti~p gifra Nha nu6c v6i nhan dan, gifra nhan dan v6i ca quan Nha nu6c,
gifra CO" quan v6i CO' quan va gifra nu6c nay v6i nu6c khac tren CO" SO phap
li (thOng tu, nghi dinh, don tU, bao cao, h6a don, hgp d6ng ... )
Vi dv: Gidy khai sinh, gidy tri¢u tqp thl!C hi¢n nghla Vlj quan Slf, cong van
thOng b4o quy chi mm, ...
6. Phu'dng thU'c biiu dc;~t ngh! luQn
Phuong thuc biSu d;:tt nghi 1u~n 1a phuong thlrc chU y~u duqc dling dS ban
b;:tc phai trai, dung sai nh~m b9c 19 ro chU ki~n, thai d9 cua nguai n6i, nguai
vi~t r6i dfin d~t, thuy~t phvc nguai khac d6ng tinh v6i y ki~n cua minh.
Vi dv: Ml}t ke khOn ngoan thi khOng cdn chf!Y th~JC mr;mg ain tuong lai aJ
tim kiim nhCi:ng thU chi aem tm nhCi:ng cam xuc nhdt thm. H9 se danh ra

15


nhiJu thm gian va nang lu(fng ad khoi dl)y va giii gin nhiing gia trt hr;mh
phUc minh tJang c6. KhOng dn qua nhiJu ti~n nghi, chi dn s6ng m9t each
binh an va vui ve la ta tJa c6 hc;mh phuc r6i ... Hay nhin m9t nguiJ'i tJang hdp
h6i trong b~nh vi~n, m9t nguo·i tJang c6 ngoi len tit: m9t tri)n t19ng tJdt, m9t
nguoi vit:a suyt mdt tli nguai thfm trong gang tdt, thi ta se biit hr;mh phuc la
nhu thi nao. Hgnh phUc ctia h9 rdt tJJi binh thuong: t16i khi chi la m9t hai
tha, m9t niim cam hay m9t cai nhin nhau ldn cu6i. Cho nen, kh6ng c6 tht'r
hgnh phuc nao a(lc bi~t a tuang lai tJdu, ta tltlng mdt c6ng tim !dim. C6 chang
n6 ding chi la nhiing trgng thai dun XtlC khac nhau ma thai. Ma cam XttC thi
chi c6 nghi~n ngi)p chu c6 bao gia la tlti.
(Hidu vJ trai tim, Theo Minh Ni~m, NXB T6ng hqp Tp. H6 Chi Minh,
2017)

6 PHONG eAcH CHUC NANG NGON NGO'

1. Phong each ngon ngu sinh ho<;~t
a. Ngon ngii· sinh hol_lt
- Ngon ngfr sinh ho~t la lai an tiSng n6i h~ng ngay dung dS trao d6i thOng
tin, y nghi, tinh ca.m, ... dap Ung nhu du CUa CUQC s6ng.
- Ngon ngfr sinh ho~t c6 2 d~ng t6n t~i la dgng n6i va dgng viit (nh~t ki,
thu ru, truy~n tro tren m~ng xa hQi, tin nh~n di~n tho~i ... ).

b. Phong each ngon ngfr sinh hol_lt
- Phong each ngon ngfr sinh ho~t la phong each duqc dling trong giao tiSp
sinh ho~t hang ngay, thu<)c hoan canh giao tiSp khong mang tinh nghi thuc.
Giao tiSp a day thuang v&i tu each ca nhiin nh~m trao d6i tu tuOn.g, tinh
cam cua minh v&i ngu- B~c trung:

16


,..

.; Starbook
+ Tinh c~,t thi: v~ kh6ng gian, thai gian, hol'm cimh giao ti@p, nhan v~t giao
ti@p, n(}i dung va each thlrc giao ti@p ...
+ Tinh cam xuc: cam xuc cua ngm'ri n6i th€ hi~n qua giQng di~u, cac trq tt'r,
than tlr, su d1,mg ki€u cil.u linh ho~t, ..
+ Tinh ca thi: la nhfrng net rieng v~ giQng n6i, each n6i nang ... Qua d6 ta
c6 th€ thcly duqc d~c di€m cua nguai n6i v~ gi&i tinh, tu6i tac, tinh each, sa
thich, ngh~ nghi~p ...

2. Phong each ngon ngli' ngh~ thu{lt
a. Ngon ngfr ngh~ thu~t
- Ng6n ngfr ngM thu~t la ng6n ngfr chU y@u dung trong cac tac ph§m van
chuang, kh6ng chi c6 chlrc nang thOng tin rna con th6a man nhu d.u th§m
mi cua con nguai. N6 la ng6n ngfr duqc t6 chuc, slip x@p, 1\ra chQn, gQt
giua, tinh luy~n ru ng6n ngfr thOng thuang va d~t duqc gia tri ngh~ thu~t th§m mi.
Vi d1,1:
D6c len khuc khuyu, d6c thCtm th&m
Heo hUt c6n mdy sung ngU:i trai
Ngan thuac len cao, ngan thuac xu6ng
Nha ai Pha Luong mua xa khoi
(Tdy Tiin - Quang Dung)
- Ng6n ngfr ngM thu~t c6 chlrc nang thOng tin va chlrc nang th§m mi.
- Ph~m vi su d\lng:
+Dung trong van ban ngh~ thu~t: t1,r S\1" (truy?n ngt'in, tiiu thuy~t, phe binh,
h6i!d. .. );trfr tinh (ca dao, ve, tha... );san khclu (ktch, cheo, tu6ng... )
+ Ngoai ra ng6n ngfr ngh~ thu~t con t6n t~i trong van bim chinh lu~n, bao
chi, lai n6i hilng ngay ...
b. Phong each ngon ngii· ngh~ thu~t
- Phong each ng6n ngfr ngh~ thu~t la phong each duqc dung trong sang tac
van chuang, n6 kh6ng c6 gi&i h~ v~ d6i tuqng giao ti@p, kh6ng gian va
thai gian giao ti@p.
- D~c trung:
+ Tinh hinh tuqng: Ng6n ngfr c6 tinh hinh tuqng la ng6n ngfr kh6ng chi
mieu ta S\1" v~t hi~n tuqng rna con gqi cho nguai nghe, nguai d9c nhfrng
lien tu6ng khac, ngoai S\1" v~t hi~n tuqng duqc mieu ta trl,Xc ti@p d6. Di~u
nay mang l~i tinh da nghla, tinh ham sue cho ng6n ngfr ngh~ thu~t. Cac
hinh tuqng ngh~ thu~t chU y@u duqc xay d\lng bilng cac bi~n phap tu tt'r: §n
d\1, nhan h6a, so sanh, hoan d\1, di~p ngfr, ...

17


Than em vila tr~ng, l<;1i vila tr(m
Bay n6i ba chim v6i nu6c non
R~n mit m~c d~u tay ke n~n
Ma em v~n gift t~m long son.
(Banh troi nu6c - H6 Xuiin Huang)
Trong bai tha, b~ng bi~n phap nhiin h6a (than em) va fin dv (bay n6i ba
chim, t~m long son), H6 Xuiin Huang da mieu ta chiin thl)'c hinh anh chi~c
banh troi - m()t m6n an truy~n th6ng cua nguai Vi~t, d6ng thai gc;i cho
nguai d9c lien tuang d~n hinh anh nhfrng nguai phv nfr Vi~t Nam trong xi'i
hQi phong ki~n - nhfrng con nguai d~p ca v~ hinh thlrc l~n tam h6n nhung
s6 ph~n b~p benh, chim n6i va bi phv thu()c.
+ Tinh truy~n cinn: Ngon ngfr cua nguai n6i, nguai vi~t c6 kha nang gay
cam xuc, ~n tuQ'llg m<;1nh v6i nguai nghe, nguai d9c.
+ Tinh ca th{ La d~u ~n rieng cua mfli nguai, l~p di l~p l<;1i nhi~u l~n qua
trang vi~t, t<;lO thanh phong each ngh~ thu~t rieng. Tinh ca th8 h6a cua ngon
ngfr con th8 hi~n trong lai n6i cua nhiin v~t trong tac phfrm.
Vi dv: Tha Nguy~n Khuy~n thiim tr~m, siiu s~c, kin dao; Tu Xuang l<;1i chat
chua, chua cay, ...
3. Phong each ngon ngU' chinh luc}n

a. Ngon ngii· chinh lu~n
- N gon ngfr chinh lu~n la ngon ngfr dung trong cac van ban chinh lu~n ho~c
lai n6i mi~ng trong cac bu6i hQi nghi, hQi thao, n6i chuy~n thai sl)', ... nh~m
trinh bay, binh lu~n, danh gia nhfrng sl)' ki~n, nhfrng v~n d~ v~ chinh tri, xi'i
hQi, van h6a, tu tuang .. . theo m()t quan di8m chinh tri nh~t dinh.
- C6 2 d<;1ng t6n t<;1i: dqng n6i va dqng viit.

b. C:ic phuo·ng ti~n di~n d~t
- V~ tir ngfr: Su dvng ngon ngfr thOng thuang nhung c6 kha nhi~u tir ngfr
chinh tri; nguc;c l<;1i, nhi~u tir ngfr chinh tri c6 ngu6n g6c tir van ban chinh
lu~n nhung duc;c dung r()ng kh~p trong sinh ho<;1t chinh tri nen di'i th~m vao
16p ru thong dvng, nguai ta khong con quan ni~m d6 la tir ngfr li lu~n nfra
(ila s6, thidu s6, dan chit, binh acing, t¥ do .. .)
- V~ ngfr phap: Cau thuang c6 k~t cfiu chufrn ml)'c, g~n v6i nhfrng phan
doan logic trong m()t h~ th6ng l~p lu~n. Lien k~t cac ciiu trong van ban r~t
ch~t che (vi thi, do i16, tuy.. . nhung.. .) .
- V~ cac bi~n phap tu tir: Su dvng nhi~u bi~n phap tu tir
tang sue h~p
d~n cho li le, l~p lu~n.

as

18


c. I>~c trung phong each ngon ngfr chinh lu~n
- Phong each ngon ngfr chinh lu~n la phong each duqc dung trong llnh V\fC
chinh tri xa hQi.
- Tinh cong khai vJ quan aii m chinh trt: Van ban chinh lu~n phai thS hi~n
ro quan diSm cua ngm'ri n6i, ngm'ri vi~t v~ nhfrng viin d~ thai Sl,l' trong cu(lc
s6ng, khong che giiiu, up m<'r. Vi v~y, rir ngfr phai duqc can nh~c ki cang,
tranh dung rir ngfr mo h6; cau van m<;1ch l<;1c, tranh vi~t cau phUc t<;1p, nhi~u
y, gay nhfrng each hiSu sai.
- Tinh chijt che trong ddn dr;lt vd suy lurjn: Van ban chinh lu~n c6 h~ th6ng
lu~n diSm, lu~ cu, lu~n chtrng ro rang, m<;ich l<;1c va su dl,IIlg rir ngfr lien
k~t riit ch~t che: vi thi, biri vrjy, do d6, tuy.. . nhung.. ., ad, md, ....
- Tinh truyJn cam, thuyit ph!!c: thS hi~n li le dua ra, giQng van hung h6n,

tha thi~t, b(lc 19 nhi~t tinh cua ngm'ri vi~t.

a

4. Phong each ngon ngii' khoa hQC
a) Van ban khoa hQc va ngon ngii· khoa hQc
- Van ban khoa hQc g6m 3 lo<;1i:
+ Van ban khoa h9c chuyen si'm: ditng dS giao ti~p gifra nhfrng ngm'ri lam
cong vi~c nghien ctru trong cac nganh khoa hQc (chuyen khao, lurjn im,
lurjn van, tii u lurjn, .. .)
+ Van ban khoa h9c vd giiw khoa: giao trinh, sach giao khoa, thi~t k~ bai
d<;iy, ... N(li dung duqc trinh bay rir thiip d~n cao, d@ d~n kh6, khai quat d~n
C\1 thS, c6 li thuy~t va bai t~p di kern.
+ Van ban khoa h9C ph6 crjp: bao, sach phJ bii n khoa h9C k'i thurjt, ... nh~m
ph6 bi~n r(lng rai ki~n thuc khoa hQc cho mQi nguai, kh6ng phan bi~t trinh
d(l nen thuang c6 16i vi~t d@ hiSu, hiip d~n.
- Ngon ngfr khoa hQc la ngon ngfr duqc ditng trong giao ti~p thu(lc llnh V\fC
khoa hQc, tieu biSu la cac van ban khoa hQc. N6 t6n t<;1i 2 d<;1ng : n6i (bdi
giang, n6i chuy¢n khoa h9c, .. .) vd vii t (gitio tin, stich, va, .. .).
Vi d\1: Ngon ngii ld tdi sim chung cua m9t dan t¢c, m9t c9ng a6ng xii h9i
(c6 thi bao g6m nhiing nguOi cimg m9t dan t9c, hoijc thu9c ctic dan t9c
khtic nhau). MuJn giao tdp v6'i nhau, xii h9i phai c6 phuong ti¢n chung,
trong d6 phu011g ti¢n quan tr9ng nhdt ld ngon ngii. Phuang ti¢n d6 v£i:a
giup cho mJi ca nhiin trinh bdy nhiing n9i dung md minh mu6n bii u hi¢n,
wra giup h9 linh h9i au(J'C !Oi n6i cua nguOi khtic. Cho nen, mJi ca nhiin
aJu phai tich liiy vd biit su d¥ng ngon ngii chung cua c9ng a6ng xii h9i.
(SGK N gfr van 11 , t~p m(lt - NXB Giao dl)c, nam 2009, trang 10)
b) I>~c trung phong each ngon ngfr khoa hQc

a

19


- Tinh khizi quat, triru tu(Tng:

+ Ng6n ngfr khoa hQC dung nhi@u thu~t ngfr khoa hQc: mchuyen m6n dung
trong rung nganh khoa hQc va chi dung d6 bi6u hi~n khai ni~m khoa hQc.

+ K@t du van ban: mang tinh kh:ii quat (cac lu~n di6m khoa hQc trinh bay
tlr 16n d@n nho, tlr cao d@n thfip, tir khai quat d@n C\1 th6) .
Tinh li tri, logic:
+ Tir ngfr: chi dling v&i m(lt nghia, kh6ng dung cac bi~n phap tum.
+ Cau van: chi;it che, m~ch l~c, la m(lt don vi thOng tin, cu ph:ip chuftn.
+ K@t du van ban: cau van lien k@t chi;it che va m~ch l~c; ca van ban th6
hi~n m(lt l~p lu~n logic.
- Tinh khach quan, phi ca thl
+ Cau van c6 s~c th:ii trung hoa, it cam xuc.
+ Ng6n ngfr c6 tinh khai quat cao, it c6 tinh chfit ca nhan.

5. Phong each ngon ngli' bao chi
a. Ngon ngu: bao chi
-Ng6n ngfr b:io chi la ng6n ngfr dung d6 thOng b:io tin rue thai S\f trong
nu&c va qu6c t@, phan anh chinh ki@n cua t<'Y b:io va du lu~n qu~n chUng,
nh~m thUc dfty S\f ti@n bQ cua xa hQi.
-Ng6n ngfr b:io chi t6n t~i a2 d~ng: d~ng n6i (thuyit minh, ph6ng vdn mi~ng
trong cac buJiphat thanh, truy~n hinh, ... ) va d~ng vi@t (Mo viit).
-Ng6n ngfr bao chi duqc dung anhilng th6lo~i tieu bii\u laban tin, ph6ng S\f,
ti6u phftm, .. . Ngoai ra con c6 quang cao, binh lu~n thai S\1', thu b~n dQc, ...
M6i th6 lo~i c6 yeu du rieng v@ sir dvng ng6n ngfr.

Vi dv:
VCK Asian Cup 2019 vua khep lr;d v6i ngoi vo tljch lfm tldu den cita Qatar,
sau khi t19i bong Tdy A vu(ft qua Nhtjt Bim v6i ti sJ 3-1 trong trfjn chung
kit hOm 1/2.
Trang chit cita Lien tloim bong aa chdu A (AFC) vua aua ra danh sach 10
bim thftng tl~p nhdt VCKAsian Cup 2019 ad t19c gia binh ch9n, sau 51 trfjn
t!du hdp ddn va nhi~u bdt nga.
Trang s6 ao Nguyin Quang Hai cua tuydn Vi~t Nam au(fc gop mijt vai sieu
phdm sitt phr;~t mdu m1fc 6' phitt 38, trgn thdng 2-0 truac Yemen.
(Sieu phftm cua Quang Hai lQt top 10 ban th~ng Asian Cup
2019, https://vietnamnet. vn/vn/the-thao)
b. Cac phu'O'ng ti~n di~n d~t
- V~ tu V1!71g: sir dvng CaC lap tlr rftt phong phU, m6i thi\ lo~i CO illQt lap tlr
V\fllg di;ic trung.

20


-VJ ngiJ: phap: diu van da d:;mg nhung thuemg ng~n gQn, sang sua, m:;tch
l:;tc.
-vJ cac bi?n phtip tu tic: sir dvng nhi~u bi¢n pMp tu ds tang hi¢u qua
di@n d:;tt.
Ngoai ra, bao n6i doi h6i phat am r5 rang, khuc chi~t; a bao vi~t phai eM
y d~n kh6 chfr, kisu chfr, mau sk hinh anh, ... ds t:;to diSm nh~n. £>6 Ia net
rieng cua phong each ngon ngfr bao chi.

m

c.

D~c

tmng cua phong each ngon ngfi· blio chi

-Tinh thOng tin thm Slf: thOng tin n6ng h6i, chinh xac v~ dia diSm, thai gian,
nhan v~t, sv ki¢n, ...
-Tinh ng~n gQn: Uri van ng~n gQn nhung lm;mg thOng tin cao (ban tin, tin
v~n, quang cao, .. .). Ph6ng sv thuemg dai hon nhung cling khong qua 3 trang
bao va thuemg c6 t6m t~t, in d~m diiu bai bao d~ dfrn d~t.
-Tinh sinh a{jng, hdp ddn: each dting m, d~t ciiu, d~t tieu d~ phai kich thich
S\1' to mo cua nguai dQC.

6. Phong each ngon ngu h(:mh chinh • cong VI:J
a. Van ban banh chinh va ngon ngfi· hanh chinh
-Van ban hanh chinh la van ban duqc dung trong giao ti~p thu()c linh V\l'C
hanh chinh. £>6 la giao ti~p gifra Nha nu&c v&i nhan dan, gifra nhan dan v&i
ca quan Nha nu&c, gifra ca quan v&i ca quan, gifra nu&c nay va nu&c khac
tren ca sa phap li (thOng tu, nghi d}nh, don m, bao cao, h6a dan, hqp d6ng ..
-Van ban hanh chinh c6 2 chlrc nang la thong bao va sai khi~n. Chirc nang
thong bao thS hi¢n r5 a gi~y ta hanh chinh thong thuemg, vi dv nhu: w'in
bling, chtmg chi cac logi, gidy khai sinh, hoa aon, h9P a6ng, ... Chlrc nang
sai khi~n b()c 19 r5 trong cac van ban quy ph:;tm phap lu~t, van ban cua dp
tren giri cho cfrp du&i, cua nha nu&c d6i v&i nhan dan, cua t~p th~ v&i cac
ca nhan.
- N gon ngfr hanh chinh la ngon ngfr duqc dung trong linh V\l'C hanh chinh.
- f>~c diSm:
+ Cach trinh bay: thuemg c6 khuon mfru nh~t d}nh;
+ vJ tic ngiJ:: sir dvng l&p tU hanh chinh v&i tiin s6 cao;
+ vJ kidu cau: cau thuemg dai, g6m nhi~u y, m6i y quan trQng thuemg duqc
tach ra, xu6ng dong, vi~t hoa dil.u dong.

b. D~c tmng phong ciich ngon ngfi· hanh chinh - cong V\t
-Tinh khuon mdu: K~t du 3 phiin:
+ Phiin diiu g6m:
Qudc hi?u va tieu ngiJ:

21


Ten ca quan ban hanh van bfm, du6i la s6 hi~u van ban E>ia di~m, thai gian
ban hanh van b{m
+ Phfm chinh: N9i dung chinh cua van ban
+ Ph~n cu6i: Chlrc V\1, chfr ki, hQ ten cua nguai ki van ban, d§u cua ca quan
nainh~n

- Tinh minh xac:
+ Khong dung phep tu tlr, 16i bi~u d~t ham y ho~c rna h6 vS nghia;
+ Khong my ti~n x6a b6, thay d6i, sua chfra ni.)i dung;
+ Dam bao chinh xac rung d§u ciiu, chfr ki, thai gian;
+ G6m nhiSu chuang, ID\lC d~ ti~n theo d6i .
-Tinh cong V\1:
+ Khong dung tlr ngfr bi~u hi~n quan h~, tinh cam ca nhan (niu c6 ciing chi
mang tinh u&c !~: ldnh mong, ldnh gt't:i, triin tr9ng cam on, .. .);
+Dung 16p ru toan dan, khong dung ru dia phuang va kh§u ngfr, ...

6 THAO TAC ~p LU~N TRONG VAN
NGHI LU~N

(IJilli~ttemm

I I.._________,

,_________,,,L------------'
,__________,, ,L_____,_______J

1. ChU'ng minh
- Mt,lC dich cua chling minh la lam sang to d6i tuQ'Ilg ho~c v§n d~.
- dn dung nhfrng b~ng chling chan th1,rc, da duqc thlra nh~n d~ chling t6
d6i tuqng.
- dn xac dinh dung v§n dS chling minh d~ tim ngu6n dftn chling phU hqp,
dftn chUng phiii phong phU, tieu bi~u, toan di~n sat hqp v6i v§n dS d6, s~p
x~p dftn chling phai logic, ch~t che va hqp li.
Vi d1,1: Bai tha "Chi~u t6i" cita H6 Chi Minh mang agm ve il?p c6 aidn.
Di~u a6 aU9'C thd hi?n qua thd tha, hinh anh thO' va btlt phap ngh~ thugt.

22


~

~

Starbook
Tac gia aa su dt,mg thd tha thdt ngon tu tuy?t co d9ng, ham sue. Cac hinh
anh tha canh chim, cham miiy a~m tinh c6 aidn bo'i aa rdt quen thu(Jc trong
tha xua. Dijc bi?t, bUt phtip chdm phil au(J'c str d¥ng hi?u qua: chi v6'i hai
hinh anh a6 aa g(J'i len m(Jt hUe tranh cao r(Jng, yen binh.

2. Giai thich
- Giai thich trong van nghi lu~n Ia lam cho nguc:'ri d9c hi~u r5 duqc tu tuc:'rng,
d\lO li, ph~m chit, quan h~ dn duqc giai thich nh~m nang cao nh~n thlrc,

tri tu~, b6i du5ng tam h6n, tinh cam.
- Cach giai thich: tim du li le d~ giang giai, dt nghla v:in d@ d6; d~t ra h~
th6ng cau hOi d~ tra lc:'ri.
Vi dl,l: DJ tai cua van ban van h9C Ia llnh V{t'C aai s6ng ma nha win nh~n
thUc, b,ra ch9n, khtii qwit, binh gia va thd hi?n trong vc'in ban. Chu aJ Ia
vdn aJ ca ban aU(J'C neu ra trong van ban. N6 Ia vdn aJ nha van quan tiim,
thi hi?n chiJu siiu nMn thUc cua nha van a6i v6'i cu(Jc s6ng.

3. Phan tich
- M1,1c dich cua phiin tich Ia lam r5 d~c di~m v@ n()i dung, hinh thlrc, du
trUe va cac m6i quan h~ ben trong, ben ngoai CUa d6i tuqng (Slf V~t, hi?n
tu(J'ng).
- Khi phiin tich, dn chia, tach d6i tuqng thanh cac y~u t6 theo nhfrng tieu
chi, quan Mnh:it dinh (quan h? gifi'a cac yiu t6 tgo nen a6i tunhiin qua, quan h? gifi'a a6i tu(J'ng v6'i cac a6i tu(J'ng lien quan, quan h?
gifi'a nguai phiin tich v6'i a6i tu(J'ng phiin tich) .
- Phiin tich dn di sau vao rung y~u t6, rung khia C\lnh, song dn d~c bi~t
luu y d~n quan h~ gifra chUng v&i nhau trong m()t chinh th~ toan v~n, th6ng
nh:it.
Vi d1,1: Phiin tich m(Jt nhiin v~t van h9c cdn ai siiu vao timg khia cgnh sau:
lai Itch, ngogi hinh, s6 ph~n, tinh each - phdm chdt, vai tro cua nhiin v~t
a6 trong tac phdm.

4. Binh lu~n
- Binh lu~n nh~m d@ xu:it va thuy~t ph1,1c nguc:'ri dQc (nguc:'ri nghe) tan d6ng
v&i nh~ xet, danh gia, ban lu~n cua minh v@ m()t hi~n tuqng (v:in d@) trong
dc:'ri s6ng ho~c trong van hQc.
- C6 nhi@u each binh lu~n. Nhung du theo each nao thi nguc:'ri binh lu~n
cling phai:
+Trinh bay r5 rang, trung thvc hi~n tuqng (v:in d@) duqc binh lu~n;

+Bay to duqc quan di~m ca nhan: v:in d@ d6 dung hay sai, t6t hay x:iu, nen
hay khong nen, ... ;

23


..

.. ,

,

~

Starbo

+ E>ua ra li le, d[n ch(mg d@ thuySt phl,lc duqc ngm'ri nghe, nguai d9c d6ng
tinh v&i quan di@m cua minh.
Vi dl,l: "Chidu t6i" cua H6 Chi Minh Ia m9t bai tha vira mang ve ilr~p
aiJn, Vl}a CO ve a(!p hi?n agi.

c6

5. So sanh
- Ml,lc dich cua so sanh la lam sang r6 d6i tuqng dang nghien c(ru trong
tuong quan v&i d6i tuqng khac. So sanh dung lam cho bai van nghi lu~n
sang r6, Cl,l th@, sinh d9ng va c6 sue thuySt phl,IC.
- Khi so sanh, phai d~t cac d6i tuqng vao cung m9t binh di~n, danh gia tren
cling m9t tieu chi m6i thlly duqc sg gi6ng nhau va khac nhau gifra chUng,
d6ng thai phai neu r6 y kiSn, quan di@m cua nguai n6i (nguai viSt).

Vi dw Nhilng chi D9u (Tbt den), tao Hgc (Lao Hgc), anh Pha (Bu6·c au/mg
dmg) adu Ia nhfrng nguiri nang dan ClfC kh6. Nhung c6 le "khi Chi Pheo
ng9t nguong bu&c ra tic trang sach ctla Nam Cao, nguoi ta m&i thdy day
Ia hi?n thdn ady au nhdt cho nhfrng gi gr;i Ia cimg kh6 cua nguoi dan cay
trong m9t xii h9i thu9c dta: bi day agp, cao xe, htly hogi tic nhan tinh adn
nhiin hinh " (Nguy~n Dang M~nh).
6.

sac bo

- Bac b6 la dilng li le va ch(mg cu d@g~t b6 nhfrng quan di@m, y kiSn sai
l~ch ho~c thiSu chinh xac, .. . tir d6, neu y kiSn dl1ng cua minh d@ thuySt ph\lc
nguai nghe (nguai d9c).
- C6 th@ b:lc b6 m9t lu~n di@m, lu~n cu ho~c cac l~p lu~n b~ng each neu tac
h~i, chi ra nguyen nhan ho~c phan tich nhfrng khia c~nh sai l~ch, thiSu chinh
xac, ... cua lu~n di@m, lu~n cu, l~p lu~n fiy.
- Khi bac b6, d.n t6 thai d9 khach quan, dung mgc.
Vi dl,l: Nhtn an kh6ng phai Ia phuang phtip giam can dung abn va !au dai
Mi vi?c nhtn an se khidn co· thi bf;m bt thidu h1,1t nang lur;ng va iam cho
cinn giac them an ngay cang dang cao. Bgn se dian bu v6 ti)i vg sau a6,
khidn cho chdt beo tich t1,1. Ben cgnh a6, vi?c kh6ng c6 nang lu(fng cho qua
trinh trao a6i chdt se lam cho co· thi kh6ng giai ph6ng au(fc chdt beo va
m& thu·a, khidn can n(ing cang tang nhanh han.

24


CAC PHUONG THUC ~p LU~N TRONG DO~N VAN
1. Khai ni~m doc;m van
Do~n van la m9t phcln cua v{m bfm, duqc tinh ttr ch6 vi@t hoa lui dclu dong

d@n ch6 ch§m xu6ng dong, thii hi~n m9t n9i dung nao d6.

@! ....................... .......................................................................................... .

2. Yeu c6u cua m()t doc;m van
Do~n van phai c6 tinh trQn V¥n v~ n9i dung va ho~m chinh v~ hinh thuc.
- Tinh trr;m v~m v€ nt)i dung: Do~n van phai thii hi~n duqc m9t v§n d~ ho~c
m9t khia c~nh nao d6 cua v§n d~ va cac diu trong do~n d~u hu6ng v~ n9i
dung d6.
- S~· hoim chinh v€ hinh thtrc:
+ Do~n van b~t dclu ttr ch6 vi@t hoa lui dclu dong d@n ch6 ch§m xu6ng dong.
+ Cac diu trong do~n van phai c6 tinh lien k@t.
Vi d1,1: Nguyin Dinh Chidu la mt)t nha tha l6n cua dan tt)c. Ong aa ad lr;li

nhi€u img van chuang c6 gia trt nr lim truy€n b~ tlr;ro li lam nguai nhu
"Truy¢n Lt;c Van Tien ", "Duang Tit,- !fa Mtju ; co ~ii long yeu nuac, y c~i
cuu nuac nhu "Chc;zy giqc", "Van l te nghia si Can Giut)c", "Tha tlieu
Truang Dtnh ", ... va truy¢n tha dai "Ngu Tiiu y thutjt win tlap ".
(SGK Ngfr van 9- T~p 1, trang 112)
Nh~n xet:
- N9i dung cua do~n van: Lam sang to vi tri cua Nguy~n Dinh Chiiiu trong
n~n van hQc Vi~t Nam - ong la "m9t nha tha 16n".
- S!! lien kit girra cac cau trong tloc;zn van :
+ Cau 1 la cau chu d~, cac cau con l~i neu dfin chtrng lam sang to cau chU dti.
+ Phep th@; "Ong" (cau 2) thay cho "Nguy~n Dinh Chiiiu" (cau 1).
+ Phep lien tu6ng: "nha tha" - "ang van chuang" - "truy~n tha dai".

3. C6c kiiu doc;m van thu'ong gc;ip
3.1. Di~n dich
Di~n djch la do~n van rna diu chU dti (ki hi~u la C) la cau dclu do~n, cac cau

con l~i lam sang to cau chU d~.
Vi d1,1: Doc sach khOng dt
nhi€u. quan trong nhdt la phiti chon cho tinh,
doc cho ki. Ni u 09C OU(J'C 10 quydn sach khOng quan tr9ng, khOng bling

zdv

25