(Luận văn) vận dụng tư tưởng về con người trong di chúc của chủ tịch hồ chí minh để xây dựng chính sách xã hội ở nước ta trong sự nghiệp đổi mới

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN CƠNG LẬP

an

lu
n

va
p
ie

gh
tn

to
VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG VỀ CON NGƯỜI

w
do

TRONG DI CHÚC CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH

d
oa
nl

ĐỂ XÂY DỰNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI Ở NƯỚC TA
TRONG SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI

oi

m
ll

fu
an

v
an
lu
nh

at

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

z
z
@
om

l.c

ai

gm
an

Lu

n

va

HÀ NỘI – 2011

a
th
c
si


HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN CƠNG LẬP

an

lu

VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG VỀ CON NGƯỜI

n

va

TRONG DI CHÚC CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH

gh
tn

to

ĐỂ XÂY DỰNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI Ở NƯỚC TA
TRONG SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI

p
ie
: Hồ Chí Minh học

Mã số

: 60 31 27

d
oa
nl

w
do

Chuyên ngành

fu
an

v
an
lu
oi

m
ll

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

nh
at
z
z
@

om

l.c

ai

gm

Người hướng dẫn khoa học: PGS,TS. LÊ VĂN TÍCH

an

Lu
n

va

HÀ NỘI - 2011

a
th
c
si


LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học
của riêng tôi. Các số liệu và trích dẫn trong luận văn đảm bảo
chính xác, trung thực và có độ tin cậy. Những kết luận khoa
học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ cơng

lu
an

trình nào khác.

n

va
p
ie

gh
tn

to
Tác giả Luận văn

d
oa
nl

w
do
Nguyễn Cơng Lập

oi

m
ll

fu
an

v
an
lu
nh
at
z
z
@
om

l.c

ai

gm
an

Lu
n

va
a
th
c
si


MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦU

1

Chương 1: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CON NGƯỜI TRONG
DI CHÚC

7

an

lu

1.1. Bối cảnh ra đời bản Di chúc lịch sử

7

1.2. Nội dung cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh về con người

va
n

trong Di chúc

15

gh
tn

to

Chương 2: VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CON
NGƯỜI TRONG DI CHÚC ĐỂ XÂY DỰNG CHÍNH

p
ie

SÁCH XÃ HỘI Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

41

w
do

2.1. Các nhân tố tác động đến con người hiện nay

41

d
oa
nl

2.2. Chính sách xã hội của Đảng và Nhà nước ta trong sự nghiệp
đổi mới

47

v
an
lu

2.3. Các nhóm giải pháp

88

fu
an

KẾT LUẬN

75

91

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

93

oi

m
ll

DANH MỤC CƠNG TRÌNH, BÀI VIẾT CỦA TÁC GIẢ

nh
at
z
z
@
om

l.c

ai

gm
an

Lu
n

va

a
th
c
si


1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Tiến trình phát triển của nhân loại thể hiện ngày một rõ vị trí, vai trị
của nhân tố con người. Con người được đánh giá là nhân tố quyết định trong
các nguồn lực, là tài nguyên quý báu nhất của mỗi quốc gia, là động lực phát
triển của mọi xã hội. Vì vậy, phát triển con người phải là mục tiêu cao nhất

lu
an

của tiến trình lịch sử nhân loại.

n

va

Là nhà cách mạng chuyên nghiệp, trong đó có gần 40 năm từ cương vị

gh
tn

to

sáng lập đến người lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước ta, Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã thực tế hóa hệ thống tư tưởng của mình và Đảng ta trong tiến trình

p
ie

cách mạng Việt Nam từ đầu thập kỷ 30 đến hết thập kỷ 60 của thế kỷ XX.

w
do

Trong đó, trung tâm và cũng là mục tiêu của tư tưởng Hồ Chí Minh chính là tư

d
oa
nl

tưởng về con người - trước hết là con người Việt Nam bị áp bức, dân tộc, giai
cấp cần được giải phóng và phát triển tồn diện. Nói cách khác, trong tư tưởng

v
an
lu

Hồ Chí Minh, con người được nhìn nhận vừa là mục tiêu, vừa là động lực của

fu
an

sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội. Tư tưởng ấy được thể hiện
trong hệ thống bài nói, bài viết và trong thực tiễn hoạt động cách mạng của

m
ll

Chủ tịch Hồ Chí Minh. Và đặc biệt, trong Di chúc, một lần nữa Chủ tịch Hồ

oi

nh

Chí Minh khẳng định tồn bộ tư tưởng và trải nghiệm trọn cuộc đời cách mạng

at

của Người. Tư tưởng của Người đã trở thành giá trị của cái đẹp, của văn hóa,

z
z

của truyền thống nhân văn Việt Nam.

@

gm

Cùng với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh có tác dụng

l.c

ai

quyết định đến sự thành công của cách mạng Việt Nam, của sự nghiệp giải

om

phóng triệt để con người và xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa. Nghiên

Lu

cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về con người có ý nghĩa to lớn trong việc xây dựng

an

đường lối và hoạch định chính sách xã hội của Đảng và Nhà nước ta đối với

n

va
a
th
c
si


2
con người trong sự nghiệp đổi mới. Do vậy, quan điểm con người vừa là mục
tiêu, vừa là động lực của sự phát triển - “con người là nguồn lực của mọi nguồn
lực” của Đảng ta cần được thể hiện trong chính sách xã hội nhằm nâng cao đời

sống vật chất, tinh thần của toàn dân, nhằm thực hiện mục tiêu cao cả của chủ
nghĩa xã hội là phát triển các năng lực sáng tạo của con người trong sự nghiệp
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Sau 25 năm thực hiện đường lối đổi mới, chính sách xã hội của Đảng và

an

lu

Nhà nước ta đã và đang đi vào cuộc sống, từng bước tích cực hóa nhân tố con

n

va

người nhờ giải quyết có hiệu quả các vấn đề xã hội. Tuy vậy, công cuộc đổi
hoạch định và tổ chức thực thi chính sách xã hội cho phù hợp với tình hình

gh
tn

to

mới hiện nay đang đặt ra nhiều vấn đề xã hội, đòi hỏi Đảng và Nhà nước cần

p
ie

mới, nhằm phát huy có hiệu quả nguồn lực con người, thực hiện mục tiêu “dân

w
do

giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn minh” [27, tr.70].

d
oa
nl

Vì vậy, nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về con người để xây dựng

chính sách xã hội trong thời kỳ đổi mới là một trong những vấn đề bức thiết

v
an
lu

hiện nay cả trên phương diện lý luận và thực tiễn. Nhận thức được tầm quan
trọng của chính sách xã hội đối với sự phát triển của con người, đề tài “Vận

fu
an

dụng tư tưởng về con người trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh để

m
ll

xây dựng chính sách xã hội ở nước ta trong sự nghiệp đổi mới” đang là vấn

oi

at

2. Tình hình nghiên cứu

nh

đề cấp thiết cần được triển khai nghiên cứu.

z

Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và chính sách xã hội đối với con

z

@

gm

người được thể hiện xuyên suốt, nhất quán trong cuộc đời và sự nghiệp cách

l.c

ai

mạng của Người. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và chính

om

sách xã hội được Đảng ta và nhiều nhà khoa học quan tâm.

Lu

Vì vậy, trong các Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ

an

VI (1986) đến nay, Đảng ta đều xác định mục tiêu của chính sách xã hội thống

n

va
a
th
c
si


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

3
nhất với mục tiêu phát triển kinh tế là nhằm phát huy sức mạnh của con người.
Đặc biệt, Đại hội đại biểu của Đảng lần thứ XI (2011) vừa qua, Đảng ta tiếp tục
khẳng định chính sách xã hội phải vì hạnh phúc con người. Việc phát huy nhân
tố con người đối với sự phát triển xã hội: “Phát huy tối đa nhân tố con người;
coi con người là chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển”
[27, tr.100]; trên cơ sở bảo đảm cơng bằng, bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ
công dân; kết hợp tốt tăng trưởng kinh tế với tiến bộ, công bằng xã hội coi đây

an

lu

là tiền đề quan trọng để thực hiện mục tiêu xây dựng nước Việt Nam xã hội
Bàn về vấn đề con người với tư cách vừa là mục tiêu, vừa là động lực

n

va

chủ nghĩa dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

gh
tn

to

của sự phát triển kinh tế - xã hội, trong cuốn “Vấn đề con người trong sự

p
ie

nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,

w
do

1996, tác giả Phạm Minh Hạc (chủ nhiệm) đã đặt viên gạch đầu tiên cho

d
oa
nl

ngành khoa học về con người ở nước ta, coi con người là trung tâm của sự
phát triển, con người là giá trị của mọi giá trị.

v
an
lu

Trong cuốn “Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và chính sách xã hội”,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tác giả Lê Sỹ Thắng (chủ biên) đã khẳng

fu
an

định tư tưởng Hồ Chí Minh về con người ln là cơ sở cho việc hoạch định các

m
ll

chính sách kinh tế - xã hội trong sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay. Tuy

oi

nh

vậy, cơng trình khơng đi sâu tìm hiểu các chính sách xã hội cụ thể mà dừng lại

at

ở việc nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng cho việc hoạch định các

z
z

chính sách ấy.

@

gm

Trong cuốn “Một số vấn đề về chính sách xã hội ở nước ta hiện nay”,

l.c

ai

Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,1993, tác giả Hồng Chí Bảo đã có nhiều

om

thành cơng trong nghiên cứu lý luận và phương pháp luận về chính sách xã

an

chính sách xã hội với các chính sách khác.

Lu

hội, khái niệm và nội dung của chính sách xã hội cũng như mối quan hệ giữa

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

4
Tác giả Lê Quang Hoan trong cuốn “Tư tưởng Hồ Chí Minh về con
người”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, đã phân tích những nội dung
cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và khẳng định sự cần thiết phải
phát huy nhân tố con người trong sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trong cuốn “Về chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh”, Nxb Khoa học xã
hội, Hà Nội, 2008, tác giả Thành Duy khẳng định chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí

lu
an

Minh thực chất là sự kết tinh những giá trị của chủ nghĩa nhân đạo cộng sản,

n

va

thấm đượm tinh thần dân tộc và tinh thần nhân loại trong sáng, cao cả.

gh
tn

to

Trong cuốn “Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển con người tồn diện”,

Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010, tác giả Nguyễn Hữu Công chủ yếu bàn

p
ie

về quan niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về phát triển con người tồn diện và

w
do

khẳng định vai trị của nhân tố kinh tế, chính trị, văn hóa trong q trình hình

d
oa
nl

thành và phát triển con người tồn diện.

v
an
lu

Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về con người, về chính sách xã hội cịn
được cơng bố trên các kỷ yếu Hội thảo khoa học về 35 năm, 40 năm thực hiện

fu
an

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh và trên nhiều tạp chí khoa học. Nội dung

m
ll

các bài viết đề cập sâu nhiều khía cạnh tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và

oi

chính sách đối với con người nói chung và người có cơng với cách mạng, về

nh

at

chính sách xóa đói giảm nghèo,… của Đảng và Nhà nước hiện nay.

z

Với góc độ tiếp cận khác nhau, tác giả đều đề cập vấn đề con người trong

z

@

tư tưởng Hồ Chí Minh, trong sự nghiệp đổi mới với tư cách vừa là mục tiêu,

gm

vừa là động lực của sự phát triển xã hội, là trung tâm của các chính sách xã hội.

ai

om

l.c

Tuy nhiên, do mục tiêu và đối tượng nghiên cứu mà các tác giả chưa đi sâu
nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về con người trong Di chúc và sự vận dụng

an

Lu
n

va
a
th
c

si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

5
của Đảng và Nhà nước ta trong việc xây dựng, tổ chức thực thi chính sách xã
hội trong công cuộc đổi mới hiện nay.
Kế thừa thành quả nghiên cứu của các tác giả đi trước nên tôi chọn vấn đề
“Vận dụng tư tưởng về con người trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh
để xây dựng chính sách xã hội ở nước ta trong sự nghiệp đổi mới” làm đề tài
luận văn tốt nghiệp cuối khóa của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

lu
an

* Mục đích nghiên cứu

n

va

Từ những nội dung cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh về con người trong
Nhà nước trong việc xây dựng chính sách xã hội ở nước ta trong sự nghiệp

gh
tn

to

Di chúc, luận văn nghiên cứu làm rõ sự vận dụng quan điểm đó của Đảng và

p
ie

đổi mới.

w
do

* Nhiệm vụ nghiên cứu

-

Nội dung cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh về con người trong Di chúc.
Đảng và Nhà nước ta đã quán triệt và vận dụng tư tưởng Hồ Chí

v
an
lu

-

d
oa
nl

Luận văn nghiên cứu tập trung làm rõ:

Minh về con người trong Di chúc để xây dựng chính sách xã hội trong công

fu
an

cuộc đổi mới hiện nay.

m
ll

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

oi
nh

* Đối tượng nghiên cứu

at

- Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người trong Di chúc.

z

z

- Sự vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về con người trong Di chúc của

@

gm

Đảng và Nhà nước ta trong việc xây dựng và thực thi chính sách xã hội ở nước

Lu

* Phạm vi nghiên cứu

om

quyền lợi của con người các thành phần xã hội.

l.c

ai

ta trong công cuộc đổi mới thông qua các văn kiện, các chính sách đảm bảo

an

- Nghiên cứu Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vấn đề con người.

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

6
- Thực trạng con người Việt Nam sau hơn 40 năm thực hiện Di chúc và
những chính sách xã hội chủ yếu nhất, cơ bản nhất của Đảng và Nhà nước ta
đối với sự phát triển của con người Việt Nam hiện nay.
5. Phương pháp nghiên cứu
Quá trình thực hiện đề tài, tác giả sử dụng phương pháp lịch sử - lơgíc,
kết hợp phương pháp phân tích và tổng hợp,…
6. Đóng góp khoa học của luận văn

an

lu

Luận văn khái quát tư tưởng Hồ Chí Minh về con người trong Di chúc

n

va

để góp phần làm rõ giá trị to lớn tư tưởng đó đối với sự nghiệp xây dựng phát
chế của Đảng và Nhà nước trong việc hoạch định, xây dựng chính sách xã hội

gh
tn

to

triển con người tồn diện. Đồng thời, minh chứng tính đúng đắn và những hạn

p
ie

ở nước ta hiện nay.

w
do

7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

d
oa
nl

Luận văn góp phần nghiên cứu con người với tư cách vừa là mục tiêu,

vừa là động lực của cách mạng và ý nghĩa của việc xây dựng các chính sách
hóa hiện nay.

fu
an

v
an
lu

xã hội nhằm phát triển con người trong sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham

m
ll

khảo phục vụ công tác nghiên cứu, giảng dạy mơn học tư tưởng Hồ Chí Minh.

oi
nh

8. Kết cấu của luận văn

at

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn

z
z

gồm 2 chương, 5 tiết.

@
om

l.c

ai

gm
an

Lu
n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

7
Chương 1
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CON NGƯỜI TRONG DI CHÚC
1.1. BỐI CẢNH RA ĐỜI BẢN DI CHÚC LỊCH SỬ

Năm 1965, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh bắt đầu khởi thảo bản Di chúc
cũng là lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân ta đang bước
vào giai đoạn gay go, ác liệt. Tháng 2- 1965, không quân Mỹ ồ ạt leo thang

an

lu

đánh phá miền Bắc. Tháng 3- 1965, quân viễn chinh Mỹ bắt đầu đổ bộ vào Đà

va

Nẵng. Lịch sử lại đặt dân tộc ta trước một thử thách cực kỳ khó khăn, nghiêm

n

trọng. Hành động bắn phá miền Bắc của đế quốc Mỹ nhằm mục đích cứu

gh
tn

to

nguy cho sự thất bại nặng nề của chế độ ngụy quyền Sài Gòn trước những đòn

p
ie

tấn cơng của qn giải phóng. Chúng hunh hoang tun bố ném bom miền

w
do

Bắc, hòng đưa miền Bắc trở lại thời kỳ đồ đá. Nhiều thành phố, làng mạc ở

miền Bắc phải hứng chịu mưa bom bão đạn, bị tàn phá nặng nề. Nhưng đồng

d

oa
nl

bào hai miền Nam Bắc vẫn nêu cao ý chí quyết chiến quyết thắng đánh bại âm

v
an
lu

mưu xâm lược của đế quốc Mỹ. Hậu phương lớn miền Bắc vẫn không ngừng
chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến lớn miền Nam. Còn miền Nam vẫn

fu
an

hướng về miền Bắc, hướng về Bác Hồ và Trung ương Đảng, vững tin vào ngày

m
ll

chiến thắng. Chủ tịch Hồ Chí Minh vào những năm ấy tuổi đã cao, sức đã yếu

oi

nhưng vẫn ngày đêm cùng Trung ương Đảng lãnh đạo công cuộc xây dựng chủ

nh

at

nghĩa xã hội ở miền Bắc và kháng chiến chống Mỹ, giải phóng miền Nam, vẫn

z

thương nhớ miền Nam, miền Nam luôn ở trong trái tim Người.

z

@

Từ những năm 50 của thế kỷ XX, quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa Liên Xơ

gm

ai

và Trung Quốc góp phần tăng cường sức mạnh của các nước trong hệ thống xã

om

l.c

hội chủ nghĩa trên phạm vi toàn thế giới. Nhưng từ đầu những năm 60, trước âm
mưu vươn lên làm bá chủ thế giới, Mỹ phô trương tiềm năng kinh tế, sức mạnh

Lu

an

quân sự bằng cách tăng cường can thiệp vũ trang vào nhiều quốc gia, khu vực;

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

8
thế giới đã xuất hiện nhiều cách đánh giá về sức mạnh, vai trò của Mỹ trên
trường quốc tế và theo đó là “thái độ” đối với Mỹ. Nhiều quốc gia thần phục
trước tiềm năng kinh tế, sức mạnh quân sự của Mỹ đã nảy sinh tâm lý sợ Mỹ. Họ
cho rằng, khơng nên chống Mỹ, vì có thể dẫn đến chiến tranh lớn. Ngay trong
phong trào cộng sản và cơng nhân quốc tế cũng nảy sinh tình trạng đánh giá
khác nhau về Mỹ. Có người cho rằng “Mỹ là con hổ giấy!” nên dẫn đến thái độ
coi thường sức mạnh Mỹ, xa rời Tuyên bố Mátxcơva năm 1960 của Hội nghị các

an

lu

Đảng Cộng sản và Công nhân quốc tế. Họ tự nêu định nghĩa nội dung thời đại là

n

va

“gió Đơng thổi bạt gió Tây!”. Số khác lại cho rằng, Mỹ là “con hổ giấy có răng
khu vực có thể dẫn đến chiến tranh lớn, chiến tranh thế giới. Từ đó dẫn đến thái

gh
tn

to

nanh nguyên tử!” và do vậy không nên chống Mỹ. Bởi lẽ, từ những cuộc chiến

p
ie

độ thần phục Mỹ, sợ Mỹ, không ủng hộ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống

w
do

Mỹ cứu nước. Cùng với nhiều nguyên nhân khác, tình hình trên đây đã dẫn đến

d
oa
nl

sự bất hòa trong phe xã hội chủ nghĩa, mà biểu hiện mâu thuẫn giữa Liên Xô và
Trung Quốc là tiêu biểu.

v
an
lu

Tình hình trên đây đặt cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân
dân Việt Nam trước sự bất lợi. Bởi lẽ, Liên Xô, Trung Quốc là hai nước lớn

fu
an

trong phe xã hội chủ nghĩa đang là hai nước viện trợ lớn cho cuộc kháng chiến

m
ll

của nhân dân ta. Nhưng nay hai nước nảy sinh bất đồng, vấn đề viện trợ quân

oi

nh

sự, sự giúp đỡ về đường lối kháng chiến của ta đặt trước những thử thách mới.

at

Là người đứng đầu Đảng và Nhà nước Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh

z

đã có bài phát biểu quan trọng tại Hội nghị 81 Đảng Cộng sản và Công nhân

z

@

gm

quốc tế tại Mátxcơva tháng 11- 1960, khẳng định xu thế lớn mạnh của phong

l.c

ai

trào cộng sản và công nhân quốc tế, ủng hộ đường lối “chung sống hịa bình

om

giữa hai hệ thống và phát triển phong trào cách mạng ở các nước thuộc hệ

Lu

thống tư bản chủ nghĩa là hai mặt khăng khích của cuộc đấu tranh hiện nay

an

của nhân dân thế giới…giữ vững và tăng cường sự đoàn kết nhất trí giữa các

n

va

a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

9
nước xã hội chủ nghĩa và giữa các Đảng Cộng sản và Đảng Công nhân các
nước,…” [19, tr.1038-1043].
Mặc dù vậy, “sự bất hòa” của phong trào cộng sản và cơng nhân quốc tế,
trong đó giữa Đảng Cộng sản Liên Xô và Đảng Cộng sản Trung Quốc vẫn
không được ngăn chặn. Cùng với những khó khăn của cuộc kháng chiến của
nhân dân Việt Nam, sự phân biệt của phong trào cộng sản và cơng nhân quốc tế
nói trên đã “góp phần” làm sức khỏe của Chủ tịch Hồ Chí Minh ngày một yếu.

an

lu

Trong bối cảnh ấy, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn kiên trì rèn luyện sức

n

va

khỏe và cùng Trung ương Đảng lãnh đạo công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã

chuẩn bị cho “chuyến đi xa” của mình. Người biết rõ sức khỏe của mình, quy

gh
tn

to

hội ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất đất nước. Đồng thời, Người bí mật

p
ie

luật khắt khe của tạo hóa. Vì vậy, tháng 5- 1965, Chủ tịch Hồ Chí Minh bắt

w
do

đầu bí mật viết những dòng đầu tiên trong Di chúc, mà Người đặt dưới cái tên

d
oa
nl

cũng rất bình dị như những dịng viết khác trong cuộc đời hoạt động cách
mạng đầy gian lao, bí mật của mình là “Tuyệt đối bí mật”. Đây là bản gồm ba

v
an
lu

trang, do chính Người đánh máy, phần cuối đề Hà Nội, ngày 15- 5- 1965,
dưới có chữ ký “Hồ Chí Minh” và bên trái có chữ ký của đồng chí “Lê Duẩn”

fu
an

- “Bí thư thứ nhất Ban chấp hành Trung ương Đảng chứng kiến”.

m
ll

Trong tác phẩm “Bác Hồ viết Di chúc”, đồng chí Vũ Kỳ - Thư ký riêng

oi

nh

của Chủ tịch Hồ Chí Minh kể lại cứ vào diệp tháng 5- 1966, 1967 Người đọc

at

lại, suy ngẫm, cân nhắc kỹ những điều đã viết ra trong “Tài liệu đặc biệt”

z

nhưng khơng có sửa chữa gì thêm và khơng có những bản viết riêng. Bởi

z

@

gm

Người cịn suy nghĩ, cân nhắc mọi điều sẽ dặn lại cho chúng ta.

l.c

ai

Bản Di chúc của Người cũng chứa đựng tình cảm bao la, bao qt tồn

om

bộ cuộc đời vì nước, vì dân, vì mỗi con người và tồn dân tộc Việt Nam.

Lu

Thông thường, Di chúc là những điều “chắt lọc” của người sắp đi xa dặn

an

người ở lại: con cháu họ tộc về truyền thống họ tộc gia phong, về kinh

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

10
nghiệm, bài học cuộc đời, về dòng dõi họ mạc và sự phân chia tài sản cho con
cháu*. Nhưng với Chủ tịch Hồ Chí Minh - người “khơng có gia đình, cũng
khơng có con cái…khơng nhà cửa, khơng vợ, khơng con, nước Việt Nam là
đại gia đình của tơi. Phụ lão Việt Nam là thân thích của tơi. Phụ nữ Việt Nam
là chị em của tôi. Tôi chỉ có một điều ham muốn là làm cho Tổ quốc tôi được
độc lập, thống nhất, dân chủ,…”[64, tr.40,171] trọn cuộc đời Người đã hy
sinh vì nền độc lập, tự do của dân tộc, vì hạnh phúc của mỗi người dân Việt

an

lu

Nam. Mỗi từ ngữ trong “Tài liệu đặc biệt” đều là sự trăn trở, suy nghĩ vô cùng

n

va

kỹ lưỡng, là kết tinh sự lo toan cả cuộc đời cùng với khát vọng của từng
với các thế hệ cách mạng, lời truyền lại của người cha với các thế hệ con

gh
tn

to

người dân Việt. Đó là lời dặn lại của người lãnh đạo cao nhất của dân tộc đối

p
ie

cháu, là phương án xây dựng lại đất nước sau ngày giải phóng. Vì vậy, sau

w
do

cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1968, thế trận miền Nam có

d
oa
nl

một số thay đổi và sức khỏe của Người càng yếu thêm, Người đã bổ sung
thêm một số đoạn, gồm sáu trang viết tay. Trong đó, Người viết lại đoạn mở

v
an
lu

đầu và đoạn nói “về việc riêng” đã viết trong bản năm 1965, và viết thêm một
số đoạn. Đó là những đoạn nói về những việc cần làm sau khi cuộc kháng

fu

an

chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta hoàn toàn thắng lợi, như: chỉnh

m
ll

đốn lại Đảng, chăm sóc đời sống của các tầng lớp nhân dân, miễn thuế nông

oi

nh

nghiệp một năm cho các hợp tác xã nông nghiệp, xây dựng lại thành phố và

at

làng mạc, khôi phục và phát triển kinh tế, văn hóa, củng cố quốc phịng,

z

chuẩn bị thống nhất đất nước. Trong đó, đoạn viết về chỉnh đốn lại Đảng và

z

@

gm

chăm sóc đối với thương binh, Người viết rồi lại gạch chéo; đoạn nói về xây

om

Người gạch dọc ở bên trái ngoài lề.

l.c

ai

dựng lại đất nước, phát triển kinh tế, văn hóa, chuẩn bị thống nhất đất nước,

Lu

*

an

Theo từ điển bách khoa Việt Nam, Di chúc là một văn bản pháp luật dân sự của người từ 18 tuổi trở lên tự
nguyện lập trong khi còn sống và minh mẫn, không bị lừa dối nhằm xử lý di sản hoặc các công việc khác và
phát sinh hiệu lực khi người đó chết.

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

11
Ngày 10- 5- 1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉnh sửa và viết lại hoàn
chỉnh Di chúc.
Toàn văn Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh gồm bút tích đánh máy và
các trang viết tay chỉ cơ đúc trong mấy trang giấy, nhưng đó là một tác phẩm
vơ cùng quý giá vì nội dung tư tưởng cực kỳ lớn lao và phong phú. Bản Di
chúc chính là sự tổng kết một cuộc đời, một sự nghiệp của vị Chủ tịch kính
yêu của dân tộc. Với cách mạng và với Đảng, đó là cả một chặng đường chiến

an

lu

đấu gian lao, trải qua những cuộc chiến tranh giải phóng, đánh bại hai tên đế

n

va

quốc lớn Pháp và Mỹ. Đó cịn là “bản thiết kế” xây dựng nước Việt Nam
nhất của mỗi con người Việt Nam và là nhân tố quan trọng đảm bảo cho sự

gh
tn

to

thống nhất theo tinh thần đổi mới mang lại nhiều dân chủ, tự do, hạnh phúc

p
ie

bền vững của độc lập dân tộc.

w
do

Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là văn kiện lịch sử vơ giá kết tinh

d
oa
nl

những tinh hoa đạo đức và tâm hồn cao đẹp, những nội dung cơ bản, những
quan điểm cốt yếu của tư tưởng Hồ Chí Minh, đúc kết những vấn đề có tính

v
an
lu

ngun lý của cách mạng Việt Nam và vạch ra phương hướng phát triển cho
cách mạng Việt Nam cả hôm nay và trong tương lai. Những tư tưởng lớn

fu
an

trong Di chúc được chắt lọc, được đúc kết bằng cả cuộc đời của một người

m
ll

Việt Nam vĩ đại nhất, đã để lại những dấu tích sâu xa trong số phận của dân

oi

nh

tộc mình và quyết định rất nhiều số phận của dân tộc trong tương lai. Di chúc

at

đề cập đến hàng loạt vấn đề của sự nghiệp cách mạng Việt Nam, những

z

nhiệm vụ trọng đại mà Đảng và nhân dân ta phải nỗ lực thực hiện ở thời điểm

z

@

gm

bước ngoặt, những công việc cần giải quyết trong tương lai gần khi cách

l.c

ai

mạng nước nhà sắp đến ngày toàn thắng. Di chúc cũng hướng tới một tương

om

lai xa với một niềm tin mãnh liệt vào sức sáng tạo của nhân dân và dân tộc,

Lu

vào triển vọng tốt đẹp của phong trào cách mạng thế giới. Đặt ra những vấn

an

đề như thế trong Di chúc, đó là sự thể hiện sức nghĩ, tầm nhìn và hành động

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

12
của một nhà tư tưởng với trí tuệ lớn và nhân cách lớn. Khẳng định giá trị của
bản Di chúc, cố thủ tướng Phạm Văn Đồng đã khẳng định: “Bản Di chúc tuy
rất ngắn gọn, song nó chứa đựng biết bao giá trị tư tưởng và tình cảm, là sự
kết tinh của một đời hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh, đem lại sự đổi
đời của dân tộc Việt Nam ta, đồng thời để lại những di sản bất hữu với những
thế hệ mai sau”[31, tr.7]. Di chúc không chỉ thể hiện tầm cao tư tưởng mà còn
đặc sắc về phương pháp và phong cách, tất cả được kết hợp nhuần nhuyễn ở

an

lu

Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đó là một biểu tượng kiệt xuất về Văn hóa làm người,
Có thể nói bản Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh có giá trị như một

n

va

một kiểu mẫu về Đạo làm người.

gh
tn

to

cương lĩnh chính trị xây dựng và phát triển đất nước mà Người đã để lại trước

p

ie

lúc đi xa. Bản Di chúc đề cập đến nhiều phương diện, chứa đựng những giá trị

w
do

lý luận, thực tiễn sâu sắc, mang ý nghĩa nhân văn cao cả và giá trị lịch sử cho

d
oa
nl

muôn đời mai sau. Cùng với ý nghĩa nhân văn lớn lao, Di chúc đã trở thành
văn kiện quan trọng, một di sản vô giá của Đảng ta, dân tộc ta. Mỗi câu, mỗi

v
an
lu

chữ trong “Tài liệu tuyệt đối bí mật” đều tốt lên nhân cách của một “công
bộc” phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước. Khơng dừng lại ở đó, Di chúc của

fu
an

Chủ tịch Hồ Chí Minh cịn là tài sản chung của cách mạng thế giới, của nhân

m
ll

loại u tự do, hịa bình và tiến bộ trên khắp năm châu:

oi

nh

Cuộc đấu tranh của dân tộc Việt Nam đã phản ánh một sự hòa hợp

at

giữa mặt chủ quan của Chủ tịch Hồ Chí Minh với mặt khách quan

z

của phong trào cách mạng thế giới. Chính vì thế Bác Hồ cùng với

z

@

gm

bản Di chúc của Người là thuộc về tất cả phong trào cộng sản, công

l.c

ai

nhân và cách mạng trên thế giới. Người được liệt vào những bậc mà

om

thân thế và sự nghiệp đã vượt ra ngồi phạm vi biên giới của Tổ

an

trọng [90, tr.66].

Lu

quốc mình, và chính điều đó làm cho đối phương cũng phải kính

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

13
Nói đến Di chúc thì trước hết phải nói đến người viết ra nó. Con người
ấy có sức cảm hóa mn người bởi trái tim nhân ái, vị tha, khoan hòa độ
lượng. Sự độ lượng vĩ đại ấy làm xúc động mn triệu người trên trái đất này.

Đó là con người suốt đời phấn đấu vì một lý tưởng cao đẹp, một chiến sĩ phấn
đấu không mệt mỏi trong suốt 60 năm vì những mục tiêu cao quý của dân tộc
Việt Nam là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Ở tuổi 79, Chủ tịch
Hồ Chí Minh suốt đời hết lịng hết sức phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách mạng,

an

lu

phục vụ nhân dân, dù phải từ biệt thế gian này, Người khơng cịn điều gì phải

n

va

hối hận, chỉ tiếc là khơng được phục vụ lâu hơn nữa, nhiều hơn nữa. Người là
thách, luôn chủ động và nắm bắt thời cơ để tiến đến đích, giành thắng lợi cuối

gh
tn

to

nhà hoạt động cách mạng kiên cường, bất khuất, vượt qua mọi khó khăn thử

p
ie

cùng. Nguồn gốc của sức mạnh này là con người Hồ Chí Minh với những

w
do

phẩm chất cao quý trên cơ sở kế thừa những giá trị truyền thống dân tộc, tinh

d
oa
nl

hoa văn hóa nhân loại mà đỉnh cao là chủ nghĩa Mác - Lênin, là niềm tin sâu
sắc vào sức mạnh to lớn của dân tộc và của con người Việt Nam. Do vậy, tư
người.

fu
an

v
an
lu

tưởng Hồ Chí Minh ln xuất phát từ con người và cuối cùng trở về với con
Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người thể hiện đa dạng, phong phú trong

m
ll

toàn bộ cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người. Tất cả đều tốt lên tình

oi

nh

thương u vơ hạn, thái độ bao dung và lịng tin u tuyệt đối của Người vào

at

con người. Nhận xét về tầm quan trọng của vấn đề con người trong tư tưởng

z

Hồ Chí Minh, Giáo sư Trần Văn Giàu khẳng định:

z

@

gm

Tầm cỡ của một hiền triết chưa chắc ở chỗ giải quyết mối tương quan

l.c

ai

giữa tồn tại và tư tưởng, ở chỗ xác định thế giới là thực hay ảo ảnh,

om

khả tri hay bất khả tri, ở chỗ lựa chọn giáo điều quen thuộc hay sáng

Lu

tạo mới lạ; mà chung quy là ở mức quan tâm đến con người, con

an

người thật, đang sống trong quả đất này và chắc chắn còn sống lâu dài

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

14
đến vơ tận thời gian, lấy đó làm trung tâm của mọi suy nghĩ và chủ
đích của mọi hành động. Cụ Hồ thuộc loại hiền triết đó [38, tr.79].
Chủ tịch Hồ Chí Minh ln u thương con người, đã không ngừng phấn
đấu, hy sinh cho sự nghiệp giải phóng con người và ln quan tâm đến mọi
đối tượng xã hội, mọi tầng lớp nhân dân. Chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh
khơng chỉ phản ánh khát vọng của con người mà quan trọng là hướng con
người đến hành động cách mạng để chinh phục thế giới, để giành lại hạnh

an

lu

phúc mà con người cần có trong cuộc sống. Do vậy, chủ nghĩa nhân văn Hồ

n

va

Chí Minh được gọi là chủ nghĩa nhân văn chiến đấu, chiến đấu cho mình,
con người cần có và đáng có, để đem lại cuộc sống đích thực với hạnh phúc

gh
tn

to

chiến đấu cho đồng loại đau khổ, chiến đấu vì sự cơng bằng và nhân phẩm mà

p
ie

cho mọi người và vì mọi người. Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói,

w
do

mỗi người chúng ta, ai cũng ở trong trái tim mênh mông và tình thương yêu

d
oa
nl

bao la của Người. Bởi vậy, trong bản Di chúc lịch sử để lại cho toàn Đảng,
toàn quân và tồn dân ta, khơng chỉ để lại “mn vàn tình thương u” cho

v
an
lu

hết thảy, Chủ tịch Hồ Chí Minh cịn căn dặn “Đầu tiên là cơng việc đối với
con người” [71, tr.503].

fu
an

Con người trong Di chúc là sự tổng hợp nhất tư tưởng Hồ Chí Minh về

m
ll

con người Việt Nam, là một nhiệm vụ quan trọng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh

oi

nh

chỉ ra cho Đảng và Nhà nước ta cần phải làm cho con người Việt Nam sau khi

at

giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con

z

người trong Di chúc là sự tổng kết quan trọng về chủ nghĩa nhân văn mà

z

@

gm

Người đã đúc kết trong quá trình hoạt động cách mạng của mình. Đây chính

l.c

ai

là vấn đề cốt tủy, là hạt nhân, đồng thời cũng là mục tiêu cuối cùng, sâu thẳm

an

Lu

Chí Minh nói riêng.

om

nhất trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung, chủ nghĩa nhân văn Hồ

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

15
1.2. NỘI DUNG CƠ BẢN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CON NGƯỜI
TRONG DI CHÚC

1.2.1. Đầu tiên là công việc đối với con người
Cốt lõi của chủ nghĩa nhân văn là quan điểm coi trọng nhân cách, phẩm
giá con người, thương yêu con người. Điều đó ở Chủ tịch Hồ Chí Minh thật
tồn diện và sâu sắc. Đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, con người ln là mục
tiêu quan trọng nhất và chi phối toàn bộ cuộc đời hoạt động cách mạng của

an

lu

Người. Không phải đến khi viết Di chúc Người mới đề cập đến con người.

n

va

Xuất dương tìm đường cứu nước từ thân phận của một người dân mất nước,
với nhiều người cùng cảnh ngộ, ở nhiều quốc gia, châu lục. Người đã tận mắt

gh
tn

to

một người dân thuộc địa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến nhiều nơi, sống chung

p
ie

chứng kiến bao cảnh thương tâm của kiếp người nô lệ, người cùng khổ trên

w
do

khắp thế giới. Người thấu hiểu sâu sắc về thân phận con người, quan niệm về

d
oa
nl

con người một cách rõ nét và định hướng đấu tranh vì con người. Dựa vào

quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp cận

v
an
lu

con người và đem lại một quan niệm riêng hết sức độc đáo. Ở Hồ Chí Minh
khơng có nhiều bài viết riêng về con người, nhưng trong hệ thống tư tưởng

fu
an

của Người, con người nói chung, trong đó trước hết là con người Việt Nam

oi

m
ll

yêu nước, cần cù trong lao động, dũng cảm trong đấu tranh chống ngoại xâm
luôn luôn được biểu hiện rõ nét thông qua cuộc sống lao động và đấu tranh

nh

at

của họ. Vấn đề con người trong các tác phẩm của Chủ tịch Hồ Chí Minh

z

luôn được nhắc đến như một mục tiêu cao cả. Nó thấm đượm trong tồn bộ

z

@

cuộc đời hoạt động của Người, được tỏa sáng trong từng việc làm, từng cử

gm

l.c

ai

chỉ, từng mối quan tâm ân cần đến mỗi con người, mỗi thân phận.

om

Con người trong xã hội thuộc nhiều tầng lớp, thứ hạng khác nhau,

Lu

nhưng bao giờ Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng dành tình cảm, tâm hồn, trí tuệ

an

của mình cho những người cùng khổ. Vì muốn giải phóng cho những người

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

16
cùng khổ mà Người đã hiến cả đời mình cho cuộc đấu tranh giải phóng dân
tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng con người. Người xót xa trước nỗi bất
hạnh bị xâm lược, áp bức, bóc lột đối với người dân Việt Nam và đối với
con người cùng cảnh ngộ của các dân tộc khác. Người luôn quan tâm đến
đời sống vật chất và tinh thần của con người. Mong muốn cháy bỏng của
Người là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hồn tồn
tự do, ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành, được sống trong

an

lu

hịa bình, hữu nghị, yêu thương và hạnh phúc. Mục đích cuối cùng của cách

n

va

mạng do Người lãnh đạo nhằm giúp con người có thể thực hiện được đầy đủ
phát triển tồn diện. Vì thế, trong tư tưởng Hồ Chí Minh, việc xây dựng con

gh
tn

to

quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc, nhằm giúp con người

p
ie

người xã hội chủ nghĩa luôn là công việc quan trọng đầu tiên trong sự

w
do

nghiệp của chúng ta.

d
oa
nl

Vì vậy, nội dung chủ yếu bản Di chúc viết tay năm 1968 (mà Người ghi

là “thêm mấy điểm” vào trong thư này - tức bản Di chúc đánh máy tháng 5-

v
an

lu

1965) viết về sự hy sinh của những con người, những thành phần xã hội
khác nhau và chính sách của Đảng, Nhà nước đối với họ sau kháng chiến

fu
an

chống Mỹ thắng lợi: “Đầu tiên là công việc đối với con người”. Người chỉ

m
ll

rõ: “…để tránh khỏi bị động, thiếu sót và sai lầm. Theo ý tơi, việc cần phải

oi

nh

làm trước tiên là chỉnh đốn lại Đảng” - yếu tố cực kỳ quan trọng để xây

at

dựng lại xã hội Việt Nam sau chiến thắng đế quốc xâm lược. Và cơng việc

z

đầu tiên sau đó là “đối với con người” [71, tr.503]. Đó là những thành phần

z

@

l.c

ai

kháng chiến, những nạn nhân của xã hội cũ,…

gm

xã hội, những con người rất cụ thể đã từng hy sinh tài sản, xương máu cho

om

Trong Di chúc, con người theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, trước hết là

Lu

những người đã hy sinh một phần xương máu cho sự nghiệp giải phóng dân

an

tộc, đó là cha mẹ, vợ con của họ, là đồn viên thanh niên, phụ nữ, các bậc phụ

n

va
a
th

c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

17
lão, các cháu nhi đồng yêu quý, những chiến sĩ trẻ tuổi trong các lực lượng vũ
trang nhân dân và thanh niên xung phong, đồng bào nông dân, các đồng chí
trong Đảng, những nạn nhân của chế độ cũ,… Xuất phát từ tình thương yêu
đối với tất cả mọi tầng lớp trong xã hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu lên
những việc cần làm về kinh tế - xã hội, văn hóa - giáo dục,… đối với con
người ngay sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước giành thắng lợi.
Các chính sách đó phải nhằm hướng tới hầu hết các tầng lớp xã hội, bộ đội,

an

lu

thanh niên xung phong, thương binh, gia đình liệt sĩ, nơng dân, phụ nữ,... cho

n

va

đến nạn nhân của xã hội cũ như trộm cắp, gái đếm, cờ bạc, bn lậu,... hầu
Tình thương yêu, sự quan tâm của Chủ tịch Hồ Chí Minh khơng dừng lại

gh
tn

to

như khơng bỏ sót một đối tượng nào.

p
ie

ở những vấn đề chung nhất của toàn xã hội mà rất cụ thể đối với từng đối

w
do

tượng trong xã hội. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn cứ vào vị trí xã hội, chức

d
oa
nl

năng, nhiệm vụ của mỗi tổ chức, mỗi cá nhân để phát huy tối đa phẩm chất và
năng lực của mỗi con người trong từng lĩnh vực đặc thù. Hơn ai hết Người

v
an
lu

thấu hiểu và trân trọng, tôn vinh những con người đã chiến đấu, đã hy sinh
cuộc sống và hạnh phúc cá nhân, cống hiến mọi sức lực cho Tổ quốc. Phải tạo

fu
an

điều kiện để toàn bộ những thanh niên, phụ nữ, thương binh, bệnh binh, nơng

m
ll

dân có một cuộc sống tốt đẹp sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước

oi
nh

kết thúc thắng lợi.

at

Di chúc thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với

z

những người có cơng với nước như thương binh, bệnh binh, liệt sĩ và gia đình

z

@

gm

của họ. Trong tiến trình cách mạng Việt Nam từ khi có Đảng lãnh đạo, để làm

l.c

ai

nên thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm

om

lược, hàng triệu người con ưu tú của dân tộc ta đã hiến dâng tuổi thanh xuân

Lu

và sự sống của mình cho Tổ quốc. Hàng triệu thân nhân liệt sĩ, những bậc cha

an

mẹ, những người vợ, người chồng và những người con đã mãi mãi không thể

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

18
gặp lại người thân của mình. Kế thừa và phát huy đạo lý truyền thống ngàn
đời của dân tộc “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, Chủ
tịch Hồ Chí Minh ln dành cho thương binh, bệnh binh và thân nhân các liệt
sĩ tình cảm và sự quan tâm sâu sắc.
Ngay từ tháng 6- 1947, giữa những năm tháng ác liệt của cuộc kháng
chiến chống Pháp, Người đã chỉ thị chọn một ngày nào trong năm làm “Ngày
Thương binh”. Thực hiện chỉ thị của Người, một Hội nghị trù bị gồm đại biểu

an

lu

của các cơ quan, các ngành ở trung ương, khu và tỉnh đã họp ở Phú Minh, Đại

n

va

Từ, Thái Nguyên và nhất trí lấy ngày 27- 7- 1947 làm “Ngày Thương binh,
“Ngày Thương binh, liệt sĩ” của cả nước. Đối với mỗi người dân Việt Nam:

gh
tn

to

liệt sĩ” đầu tiên trong cả nước. Từ đó, ngày 27- 7 hàng năm đã trở thành

p
ie

Ngày 27- 7 là một ngày kỷ niệm. Mỗi năm đến ngày ấy, thì những
tưởng nhớ đến các gia đình tử sĩ, tưởng nhớ đến những người vô

d
oa
nl

w
do

người ái quốc Việt Nam càng tưởng nhớ đến anh em thương binh,
danh anh hùng, hoặc đã hy sinh tính mệnh, hoặc đã góp một phần

v
an
lu

xương máu trong cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc ta [65, tr.75].

Đến ngày 27- 7 hàng năm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đều gửi thư động viên,

fu
an

khích lệ cho thương binh và các gia đình liệt sĩ. Khơng chỉ gửi thư, Người cịn

m
ll

trích một tháng lương của mình và dành những món q để tặng thương binh.

oi

nh

Ngồi ra, Người cịn đi thăm một số cơ sở chăm sóc thương binh, thăm những gia

at

đình có cơng với cách mạng, gia đình có đơng con đi bộ đội và gia đình liệt sĩ. Dù

z

bận nhiều việc trong lãnh đạo kháng chiến, nhưng Người vẫn dành thời gian

z

@
gm

đến viếng các nghĩa trang liệt sĩ. Người viết:

l.c

ai

Các liệt sĩ đã hy sinh, nhưng công trạng to lớn của các liệt sĩ đã ghi

om

sâu vào lịng dạ của tồn dân và non sơng đất nước.

Lu

Các liệt sĩ đã hy sinh, nhưng chí khí dũng cảm của các liệt sĩ đã

an

thấm nhuần vào tâm hồn của toàn quân và dân ta trong cuộc kiên

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

19
quyết đấu tranh đặng giành hịa bình, thống nhất, độc lập và dân

chủ trong cả nước.
Máu nóng của các liệt sĩ đã nhuộm lá Quốc kỳ vẻ vang càng thêm
thắm đỏ. Tiếng thơm của các liệt sĩ sẽ mn đời lưu truyền với sử
xanh [66, tr.427].
Tình cảm của Người đối với thương binh, bệnh binh và gia đình liệt sĩ là
dù trong hoàn cảnh nào cũng giúp họ từng bước ổn định và nâng cao dần đời

an

lu

sống vật chất, tinh thần. Người thường xuyên nhắc các cơ quan nhà nước và

n

va

các đoàn thể chấp hành thật tốt đối với các chính sách đối với thương binh,
chính sách ưu tiên của Đảng và Nhà nước, những việc làm đền ơn đáp nghĩa

gh
tn

to

bệnh binh và các gia đình có cơng với cách mạng. Cùng với các chủ trương,

p
ie

của nhân dân ta góp phần giúp họ ổn định cuộc sống, có cơ hội tham gia vào

w
do

các hoạt động của xã hội và góp phần vào việc xây dựng đất nước.

d
oa
nl

Đối với những người có cơng với cách mạng, đặc biệt để thương binh có

thể phát huy tinh thần “tự lực cánh sinh” trong tăng gia sản xuất, học tập,

v
an
lu

công tác, trước hết cần có sự giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi của cộng đồng
và xã hội. Vì thế, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu cấp ủy Đảng và chính quyền

fu
an

cùng đồng bào cả nước ai cũng có thể giúp đỡ thương binh và gia đình liệt sĩ.

m
ll

Việc giúp đỡ phải thiết thực, cụ thể, có tổ chức và tùy theo khả năng của từng

oi

nh

người. Vì đây là cơng việc tình nghĩa, nên tuyệt đối khơng cưỡng bức và cần

at

giúp đỡ lâu dài chứ không chỉ trong một thời gian ngắn, khơng phải bằng cách

z

góp gạo ni thương binh, mà bằng cách tạo điều kiện và công ăn việc làm

z

@

gm

cho họ. Mọi người nên coi đây là một nghĩa vụ, chứ không phải là một việc

l.c

ai

“làm phúc”.

om

Với các thương binh, bệnh binh, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: Đã là

Lu

quân nhân cách mạng thì bao giờ cũng phải là chiến sĩ anh dũng. Tránh ỷ lại,

an

công thần, kém kỷ luật, kém tin tưởng, khơng tích cực cơng tác, khơng bi

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

20
quan chán nản. Phải luôn luôn cố gắng đem hết khả năng của mình để tăng
gia sản xuất, dần dần có thể tự lực cánh sinh, tiến tới tự cấp tự túc, giảm bớt
khó khăn cho bản thân, gia đình và xã hội. Phấn đấu để trở thành người công
dân kiểu mẫu ở hậu phương cũng như các đồng chí đã làm người chiến sĩ kiểu

mẫu ở ngồi mặt trận.
Xuất phát từ tình cảm và sự quan tâm sâu sắc đối với những người có
cơng với nước, với các gia đình thương binh liệt sĩ, trong suốt 24 năm lãnh

an

lu

đạo đất nước, từ khi Cách mạng tháng Tám thành công cho đến trước lúc đi

n

va

xa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho tồn Đảng, tồn dân và toàn quân ta
Đối với những người đã dũng cảm hy sinh một phần xương máu của

gh
tn

to

lời căn dặn cuối cùng trong Di chúc về thương binh, liệt sĩ. Người chỉ rõ:

p
ie

mình (cán bộ, binh sĩ, dân qn, du kích, thanh niên xung phong,…),
ăn chốn ở yên ổn, đồng thời phải mở những lớp dạy nghề thích hợp

d
oa
nl

w
do

Đảng, Chính phủ và đồng bào phải tìm mọi cách làm cho họ có nơi
với mọi người để họ có thể dần dần “tự lực cánh sinh”.

v
an
lu

Đối với các liệt sĩ, mỗi địa phương (thành phố, làng xã) cần xây

dựng vườn hoa và bia kỷ niệm ghi sự hy sinh của các liệt sĩ, để đời

fu
an

đời giáo dục tinh thần yêu nước cho nhân dân ta.

m
ll

Đối với cha mẹ, vợ con (của thương binh và liệt sĩ) mà thiếu sức lao

oi

nh

động và túng thiếu, thì chính quyền địa phương (nếu ở nơng thơn thì

at

chính quyền xã cùng hợp tác xã nơng nghiệp) phải giúp đỡ họ có cơng

z

việc làm ăn thích hợp, quyết khơng để họ đói rét [71, tr.503-504].

z

@

gm

Tình cảm thân thương, niềm tin và sự quan tâm của Người là định

l.c

ai

hướng, là chỗ dựa về mặt tinh thần vững chắc, là nguồn động viên, cổ vũ lớn

om

lao để bộ đội, chiến sĩ vượt qua mọi khó khăn, thử thách phấn đấu hồn thành

an

Lu

nhiệm vụ của mình trước vận mệnh của nước nhà trong mọi giai đoạn lịch sử.

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.vT.Bg.Jy.Lj.Tai lieu. Luan vT.Bg.Jy.Lj. van. Luan an.vT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.LjvT.Bg.Jy.Lj. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

21
Chủ tịch Hồ Chí Minh khơng những là nhà chiến lược, nhà tổ chức thiên
tài mà còn là người cha thân yêu đối với cán bộ, chiến sĩ trong quân đội. Đặc
biệt, đối với thanh niên xung phong, các chiến sĩ trẻ tuổi, Người đã dành cho
họ những tình cảm sâu nặng, tin yêu và ấm áp. Người luôn theo dõi từng bước
trưởng thành và luôn mong muốn xây dựng họ trở thành “đội quân chủ lực”
không chỉ trong chiến đấu mà cả trong xây dựng đất nước. Người dặn dò:
Những chiến sĩ trẻ tuổi trong các lực lượng vũ trang nhân dân và

an

lu

thanh niên xung phong đều đã được rèn luyện trong chiến đấu và

va

đều tỏ ra dũng cảm. Đảng và Chính phủ cần chọn một số ưu tú nhất,

n

cho các cháu ấy đi học thêm các ngành, các nghề, để đào tạo thành

to
p
ie

gh
tn

những cán bộ và cơng nhân có kỹ thuật giỏi, tư tưởng tốt, lập
trường cách mạng vững chắc [71, tr.504].

w
do

Với tầm nhìn chiến lược, với kinh nghiệm của một nhà quản lý, lãnh đạo

d
oa
nl

đất nước, Người đã tiên đốn một cách chính xác về mơ hình đội ngũ quản lý
vừa hồng, vừa chun cho tương lai của đất nước. Người khẳng định: “Đó là

v
an
lu

đội quân chủ lực trong công cuộc xây dựng thắng lợi chủ nghĩa xã hội ở nước
ta” [71, tr.504]. Người đặt kỳ vọng vào tuổi trẻ, nhất là lớp tuổi trẻ có chọn

fu
an

lọc. Muốn trở thành những cây cổ thụ vững chắc phải chọn lọc từ những mầm

m
ll

khỏe khoắn, được thử thách. Đó là một trong những tư tưởng lớn của Người

oi
nh

khi đánh giá, quan tâm đến tuổi trẻ.

at

Trong quan niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thanh niên là lực lượng

z

xung kích, là tương lai của dân tộc và hạnh phúc của mỗi gia đình. Người coi

z

@

gm

tuổi trẻ là độ tuổi đẹp nhất trong cuộc đời mỗi con người: “Một năm khởi đầu

l.c

ai

từ mùa xuân. Một đời người khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã

om

hội” [63, tr.167]. Mùa xuân dân tộc được xanh tốt từ những cuộc đời tươi trẻ

an

Lu

của mỗi con người. Đó là triết lý trong chiều sâu tư tưởng của Người.

n

va
a
th
c
si

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn