skkn dạy một bài thực hành khái niệm và công thức hoá học

DẠY MỘT BÀI THỰC HÀNH KHÁI NIỆM VÀ CÔNG THỨC HOÁ HỌC
******************************************************************
**************************************************************
A.ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong chương trình hoá học lớp 8 kỳ II, sau khi các em học về các khái
niệm thế nào là dung dịch, dung dịch bão hoà, dung dịch chưa bảo hoà, mà khi tiến
hành bất cứ một khái niệm nào có sử dụng đến dung dịch các em cần phải nắm
được lượng chất tan có trong dung dịch đó. Do vậy các em cần hiểu được khái
niện về nồng độ dung dịch, có nhiều cách biểu diễn về nồng độ dung dịch, nhưng
căn bản để sử dụng mãi sau này và trong chương trình lớp 8 và cả ở phổ thông
trung học đó là hai loại nồng độ dung dịch:
Nồng độ phần trăm
Nồng độ mol/l
Chính vì vậy giáo viên phải cung cấp đầy đủ những kiến thức cần thiết cơ
bản để làm nền tảng cho học sinh đẻ giải quyết các vấn đề mấu chốt trong các bài
tập sau này
Muốn đạt được mục đích trên giáo viên phải suy nghĩ đổi mới các phương
pháp dạy học cho phù hợp với sự phát triển khoa học hiện nay.
Bằng phương pháp dạy học mới hướng học sinh thành chủ thể tự suy nghĩ giành
lấy kiến thức dưới sự chỉ đạo của giáo viên
I.Vị trí giảng dạy
Bài này nằm trong chương trình hoá học lớp 8 (học kỳ II) thuộc chương VI
“dung dịch và nồng độ dung dịch”
Tầm quan trọng của bài
Bài này là kiến thức nền tảng cho học sinh tiếp thu và biết cách làm bài tập,
biết cách tiến hành các thí nghiệm và kết quả của các thí nghiệm các phương trình
1
hoá học sau này. Vì muốn cho axít tác dụng với bazơ học sinh phải nắm được
nồng độ của mỗi chất hoặc muốn biết được sản phẩm thu được là bao nhiêu lít khí,
bao nhiêu gam chất rắn, chất lỏng…ta phải nắm được nồng độ của các chất tham
gia. đây là bài tiêu đề chiếm vị trí khá quan trọng sau khi học về dung dịch, hiện

tượng nhiệt hoà tan, tinh thể ngậm nước, các kiến thức về hoá học mà các em đã
được học ở đầu năm lớp 8, vì vậy tôi chọn bài này để nghiên cứu
1.Cơ sở tâm lý của học sinh
Ở lớp 8 đa số các em học sinh đang ở độ tuổi 14 đã có trí tuệ tương đối hoàn
thiện, có kỷ năng thực hiện các thí nghiệm và có các kiến thức bộ môn toán, lý,
sinh hổ trợ
2.Thực tiễn
Các em muốn được học các kiến thức về hoá học, muốn khám phá tiến tới
khoa học của nhân loại, muốn tự mình giành lại được những kiến thức đó
Được đặt các câu hỏi gợi mở, được tiến hành các thí nghiệm và được đưa ra
các bài tập ở phiếu học tập giúp các em phát triển tư duy tốt hơn, nắm được kiến
thức tốt hơn
II. Phạm vi bài dạy
Bài “nồng độ dung dịch”được xếp vào tiết 62- 63 của chương trình hoá học
8, là một bài quan trọng và nền tảng cho sự nghiệp hoá học của các em tiếp thu
kiến thức sắp tới
B GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Lý luận chung
Dạy bộ môn hoá học 8 là dạy cho các em băm được các khái niệm, định luật
hoá học, dạy các kiến thức về tính chất hoá học chung của một số chất vô cơ từ đó
các em biết áp dụng để gải thích thực tế có liên quan, dạy cho các em biết cách
giải bài tập cơ bản như: Tính theo công thức hoá học, phương trình hoá học, nồng
độ phần trăm, nồng độ mol/l
2
Là một bài vừa trang bị khái niệm về nồng độ dung dịch, vừa trang bị cho
các em cách tính nồng độ dung dịch ra phần trăn hay theo mol/l để xác định chính
xác các chất tham gia và sản phẩm tạo thành. Vì vậy việc quan trọng là xác định
nồng độ dung dịch
II. Đi vào bài cụ thể
Tiết 62: Nồng độ dung dịch

I. Mục đích yêu cầu
a.Kiến thức
Học sinh hiểu được nồng độ khái niệm dung dịch, nồng độ phần trăm
Nắm vững cách tính nồng độ phần trăm, lượng chất tan, lượng dung môi cần
lấy để pha chế dung dịch theo nồng độ đã cho
Phát triển tư duy, so sánh suy đoán, phân tích cho học sinh
Rèn luyện kỹ năng tính toán, suy diễn trả lời câu hỏi trong phiếu học tập
Giáo dục ý thức trật tự, phát triển xây dung bài, tự giác trả lời
II.Chuẩn bị
Phiếu học tập
Bảng phụ viết một số bài tập
Một số kiến thức về mối liên hệ giữa số mol, khối lượng phân tử
III.Hoạt động trên lớp
1.Ổn định
2.Kiểm tra
? Thế nào là dung dịch, dung dịch bảo hoà, dung dịch chưa bảo hoà
? Chữa bài tập số 3 SGK
Bài mới
*Các hoạt động của giáo viên và học sinh
Hoạt động 1: Nồng độ dung dịch là gì?
Giáo viên nêu vấn đề: có 2 cốc đựng nước như nhau
Cốc 1: Cho 2 thìa đường
3
Cốc 2: Cho 1 thìa đường
? Cốc nước nào ngọt hơn? hay nói cách khác là nồng độ đường trong cốc nào lớn
hơn
1.Học sinh làm bài tập
Có 2 lọ đựng dung dịch NaNO
3
Lọ 1: Có 200 ml dung dịch trong đó có 100 g NaNO

3
Lọ 2: Có 200 ml dung dịch trong đó có 90 g NaNO
3
? Vậy lượng chất tan có trong 2 lọ khác nhau như thế nào? hay nồng độ
NaNO
3
trong lọ nào lớn hơn
Qua đó rút ra định nghĩa
Giáo viên nhận xét bổ sung định nghĩa
Định nghĩa: lượng chất tan chứa trong một lượng hoặc thể tích xác định
dung dịch gọi là nồng độ dung dịch
giáo vien thông báo: Thường biểu diễn nồng độ dung dịch bằng hai cách:
Nồng độ phần trăm và nồng độ mol/l
Hoạt động 2: nồng độ phần trăm
1.Học sinh làm bài tập
giáo viên phát cho mỗi bàn một phiếu học tập các em tự suy nghĩ và thảo, làm với
mỗi bài tập khác nhau
Bàn 1 và bàn 5:
Pha 50 g NaNO
3
vào 250 g nước, tính xem 100g dung dịch đó có bao nhiêu
gam NaNO
3
Bàn 3 và bàn 7:
Pha 20 g H
2
SO
4
vào 380 g nước, tính xem 100g dung dịch đó có bao nhiêu
gam H

2
SO
4
Bà 4 và bàn 8:
Pha 1 g muối ăn vào 90 g nước, tính xem 100g dung dịch đó có bao nhiêu
gam muối ăn
4
2. Học sinh thảo luận
? Vậy nồng độ phần trăm là gì
Giáo viên nhận xét rút ra định nghĩa
Định nghĩa: Số gam chất tan chứa trong 100 gam dung dịch gọi là nồng độ
phần trăm của dung dịch
Ví dụ: Dung dịch muối ăn có nồng độ 5% có nghĩa là trong 100 gam dung
dịch có 5 gam muối ăn và có 95 gam nước
Giáo viên: Để hiểu được nồng độ phần trăm của dung dịch ta hãy giải các
bài toán sau:
Bài toán 1:
Hoà tan 50 g NaNO
3
vào 450 H
2
O. Tính nồng độ phần trăm của dung dịch
thu được
Giáo viên: Cho các em đọc kỹ đầu bài, suy nghĩ thảo luận
Hỏi: đầu bài cho biết gì, tìm gì
Giáo viên: trên cơ sở bài trong sách giáo khoa nêu, giáo viên chỉ gợi ý dẫn
dắc cho cho học sinh
Hướng dẫn giải:
Bước 1: hãy xác định khối lượng của dung dịch
Bước 2: Tính nồng độ phần trăm

Khối lượng của dung dịch là:
450 + 50 = 500(g)
Trong 500 g dung dịch có 50 g chất tan
Trong 100 g dung dịch có X g chất tan
X = (100 x 50) : 500 = 10 (g)
Vậy dung dịch này có nồng độ là 10%
2.Bài toán 2:
Ở 20
0
C độ tan của muối ăn là 36g. Tính nồng độ phần tăm của dung dịch
bảo hoà ở nhiệt độ đó
5
Giáo viên: Cho học sinh nghiên cứu kỹ đầu bài, tự suy nghĩo và thảo luận
Hỏi? Đầu bài cho biết gì? tìm gì
Giáo viên gợi ý: Dựa vào định nghĩa của nồng độ để giải quyết vấn đề
Hướng dẫn giải:
Bước 1: Tính khối lượng của dung dịch 100 g nước hoã tan 36 g muối ăn:
Khối lượng của dung dịch:
100 + 36 = 136 g
Bước 2: Tính nồng độ phần trăm
Trong 136 g dung dịch có 36 g chất tan
Trong 100 g dung dịch có Y g chất tan
Y = (100 x 36): 136 = 26,47 (g)
Vậy dung dịch bảo hoà của muối ăn ở 20
0
C có nồng độ là 26,47%
3.Bài toán 3:
Cần lấy bao nhiêu gam NaNO
3
để khi hoà tan vào 800 g nước thì thu được

dung dịch có nồng độ là 20%
Học sinh suy nghĩ và nghiên cứu kỹ đầu bài, thảo luận
? Bài toán cho biết gì? Tính gì
? Bài này khác với bài trên như thế nào
? Theo em hiểu 20% nghĩa là như thế nào
Hướng dẫn giải
Bước 1: Gải thích 20
Trong đó 20% có nghĩa là trong 100 g dung dịch có 20 gam chất tan còn lài
là 80 gam nước
Bước 2: tính số gam chất tan có trong 800 gam nước
Trong 20 g chất tan hoà tan vào 80 g nước
Trong Z gam chất tan hoà tan vào 800g nước
Z = (20 x 800):80 = 200 (g)
6
Giáo viên: Qua 3 bài tập trên cho các em thảo luận và viết vào phiếu học
tập, rút ra công thức chung tính nồng độ phần trăm
C% = (m
ct
: m
dd
) x 100%
Trong đó: C% là nồng độ phần trăm (%)
m
ct
: là khói lượng chất tan (g)
m
dd
: là khối lượng dung dịch(g)
IV.Bài tập học sinh tự đánh giá và vận dụng kiến thức
Tính số gam muối ăn và số gam nước cần phải lấy để pha chế thành

a. 120 gam dung dịch nồng độ 5%
b. 25 gam dung dịch nồng độ 0,5%
V. Hướng dẫn hoạt động về nhà
Về nhà các em làm bài tập số 3 sách giáo khoa
Học thuộc định nghĩa nồng độ dung dịch, nồng độ phần trăm
Tóm lại:
Bằng các hình thức phát phiếu học tập tháo luận trên lớp tự l;àm các bài tập,
rồi tự rút ra định nghĩa kết luận về công thức tổng quát. Cách tính nồng độ phần
trăm và các em năm vững công thức, biết vận dụng công thức để làm bài tập
C.KẾT THÚC VẤN ĐỀ
Phương pháp chủ đạo học sinh là chủ đề tự giành lấy kiến thức, còn giáo
viên chỉ đạo học sinh hoạt động theo một mục đích nhất định để các em tự tìm ra
kiến thức
Khi dạy hoá học theo phương pháp này ta thấy học sinh tự đi đến với kiến
thức tự tìm tòi trong kiến thức và rút ra kết luận cho mình. Từ đó kiến thức đã là
của các em, các em sẽ vận dụng kiến thức để giải các dạng bài tập khác nhau
Dạy học theo phương pháp này thầy và trò làm việc song song, phát huy cao
độ khả năng tư duy của học sinh, rèn cho học sinh ý thức tự học, tự lực cánh sinh,
biết tìm tòi kiến thức mới
7
D. Ý KIẾN ĐỀ XUẤT
Trong quá trình giảng dạy bộ môn hoá học tôi thấy rằng ngoài kiến thức các
em đã nắm bắt trực tiếp ở lớp ra thì các kiến thức nâng cao có liên quan cần bố trí
thời gian cho các em vào các tiết bồi dưỡng thêm nữa để có thời gian luyện tập và
khắc sâu kiến thức hơn nữa
Cần có thêm một số dụng cụ thực hành để bổ trợ trong các giờ thực hành và
giờ dạy theo kiểu lý thuyết có thực hành
Trên đây là một số ý kiến và kinh nghiệm của tôi trong qú trinh dạy học, tuy
kiến thức và kinh nghiệm có hạn, vì vậy rất mong được sự góp ý chân thành của
đồng nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm ơn!
Các tài liệu tham khảo:
Sách giáo khoa hoá học lớp 8 – Nhà xuất bản giáo dục
Sách bài tập hoá học lớp 8 – Nhà xuất bản giáo dục
Sách giáo viên hoá học lớp 8 – Nhà xuất bản giáo dục
Sách đổi mới phương pháp dạy học – Nhà xuất bản giáo dục
8
9
10