Dùng công cụ phái sinh để phòng ngừa rủi ro trong xuất khẩu cafe của Việt Nam

Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

KHOA SAU ĐẠI HỌC




TIỂU LUẬN
MÔN HỌC: QUẢN TRỊ RỦI RO

DÙNG CÔNG CỤ PHÁI SINH ĐỂ PHÒNG NGHỪA RỦI RO TRONG
XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIÊT NAM
Giảng viên hướng dẫn : TS. MAI THU HIỀN

Nhóm sinh viên thực hiện : PHÙNG M INH BẮC
LÊ NGỌC QUÂN
NGUYỄN THỊ HỘI
NGUYỄN VĂN ĐỨC
LÊ HOÀNG LONG
NGÔ THÁI SƠN
LÊ HƯƠNG GIANG

Lớp : 19A Cao học TCNH

HÀ NỘI 10/2013

Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền




MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 1
I-Tính cấp thiết của đề tài 1
II-Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2
III-Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2
IV-Phương pháp nghiên cứu 2
Chương 1: Tổng quan về rủi ro 3
1.1. Khái niệm: 3
1.2 Một số loại rủi ro các doanh nghiệp xuất khẩu thường gặp: 3
1.2.1. Rủi ro về tỷ giá 3
1.2.2. Rủi ro về lãi suất: 3
1.2.3. Rủi ro về giá cả 4
Chương 2: Các công cụ phái sinh trong quản trị rủi ro 5
2.1. Khái niệm các sản phẩm phái sinh trên thị trường hàng hóa. 5
2.3 Các công cụ phái sinh có để quản trị rủi ro đối với hàng hóa 5
2.3.1. Hợp đồng kỳ hạn. 6
2.3.2. Hợp đồng tương lai. 7
2.3.3. Quyền chọn 8
Chương 3: Dùng các công cụ phái sinh để quản trị rủi ro trong xuất khẩu cà phê
đối với các doanh nghiệp việt nam 9
3.1 Thực trạng các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê của các doanh nghiệp Việt
Nam hiện nay 9
3.1.1 Đánh giá chung về tình hình xuất khẩu cà phê hiện nay của Việt Nam 9

3.1.2 Biến động giá cả cà phê xuất khẩu 12
3.1.3 Công cụ phái sinh các doanh nghiệp Xuất khẩu cà phê Việt N am đang áp
dụng 14
3.1.3.1. Phương thức hợp đồng tương l ai ( FUTURES CONTRACT) 14
KẾT LU ẬN 22
Tài liệu tham khảo 23
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



1

LỜI MỞ ĐẦU
Sau khi gia nhập WTO Việt Nam ngày càng hội nhập sâu vào thương mại thế
giới. Thư ơng mại Việt Nam với thế giới ngày càng tăng cao nhờ mở rộng được nhiều
thị trường. Xuất khẩu ngày càng đóng một vai trò cực kỳ quan trọng đối với nên kinh
tế.Việt Nam với thế mạnh về nông sản thì việc xuất khẩu nông sản có rất nhiều lợi thế
thương mại. Trong các nông sản của Việt Nam thì cafe có một tỷ trọng rất lớn. Trong
những năm gần dây “ngành cà phê đã góp phần quan trọng vào nền kinh tế Việt Nam,
chiếm khoảng 3% GDP, cung cấp sinh kế cho hơn hai triệu rưỡi người”.
Trên bản đồ xuất khẩu cà phê của thế giới sau thời gian đứng thứ 2 thế giới Việt
Nam đã vượt qua Brasil trở thành nước xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới. Cho đến
nay, cà phê vẫn luôn giữ vài trò là một trong những ngành hàng xuất khẩu chủ lực của
nước ta và được chọn là một trong những mặt hàng trọng điểm cần phát huy.

Tuy nhiên, trong những năm qua, việc phát triển ngành cà phê khá bấp bênh.
Tính chất giá cà phê của nước ta là phụ thuộc vào giá cả của thị trường thế giới, chỉ
một vụ rớt giá mạnh cũng khiến cho người trồng cà phê và các nhà kinh doanh cà phê
gánh chịu rủi ro lớn, có khi dẫn đến phá sản. Do vậy là một vấn đề lớn cần được quan
tâm để phòng ngừa rủi ro biến động giá cà phê.
Trên thế giới, để hạn chế rủi ro giá cả cho nhà sản xuất xuất khẩu nông sản
trong đó có cà phê, các nước thường sử dụng thành công một biện pháp là xây dựng
thị trường giao dịch hợp đồng tương lai hàng hóa để các chủ thể có thể là nhà sản xuất,
xuất khẩu nông sản tham gia giao dịch để san sẻ rủi ro về giá cả hàng hóa cho đối tác
khác trên thị trường đó và cho thị trường quốc tế. Các hợp đồng này thực hiện thông
qua các trung tâm giao dịch hàng hoá tập trung lớn như tại Luân Đôn (LIFFE), New
York (N YBOT). Vì vậy không lý do gì Việt N am không áp dụng hình thức này khi mà
sự phát triển sản phẩm giao dịch cho các hàng hoá Việt Nam là điều tất y ếu và cần
thiết tương ứng với giai đoạn phát triển kinh tế và hội nhập hiện nay Đó chính là
công cụ phái sinh mà bọn em sử dụng trong tiểu luận “Dùng công cụ phái s inh để
phòng ngừa rủi ro trong xuất khẩu cafe của Việt Nam” để phòng ngừa rủi ro về giá
cà phê đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê Việt Nam.
I-Tính cấp thiết của đề tài
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



2
Việt Nam gia nhập WTO. Khi gia nhập vào thị trường thương mại chung của
thế giới các doanh nghiệp sẽ chịu tác động của rất nhiều rủi ro trên thị trường thế giới
như rủi ro về tỷ giá, lãi suất, rủi ro về giá cả hàng hóa…Vì vậy khi tham gia vào thị
trường thế giới các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê nói
riêng cần phải có các công cụ để quản trị rủi ro. Trong xuất khẩu cà phê, giá cá biến
động bởi rất nhiều các yếu tố vì vậy sự cần thiết phải có công cụ để quản trị rủi ro và

biến động của giá cả. Một trong các công cụ để quản trị rủi ro rất tốt trên thị trường
phái sinh đó là sử dụng hợp đồng tương lai (Futures Contract) để phòng ngừa rủi ro về
giá cà phê.
II-Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Tổng quan về công cụ phòng chống rủi ro biến động giá đang được sử dụng
trên thế giới: sản phẩm phái sinh trên thị trường hàng hóa.
Tổng quan về thị trường cà phê những năm gần đây trên thế giới và Việt Nam;
xác định rủi ro mà ngành đang đối mặt đó là biến động giá cà phê nhân.
Tìm hiểu khái niệm, mục đích, kỹ thuật vận hành và những lợi ích từ việc sử
dụng hợp đồng tương lai cho giao dịch buôn bán cà phê, qua đó phục vụ cho công
cuộc phòng chống rủi ro sự biến động giá cả khi xuất khẩu cà phê trong giai đoạn hiện
nay.
III-Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu tình hình ứng dụng H ợp đồng tương lai vào xuất khẩu cà phê
đối với các doanh nghiệp xuất khấu cà phê Việt Nam nhằm hạn chế những rủi ro về
biến động giá cả cà phê thế giới khi xuất khẩu cà phê ra thị trường thế giới.
IV-Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng phương pháp tổng hợp để thu thập thông t in, sau đó sử dụng các
phương pháp logic, thống kê để phân tích, hệ thống hoá từng nhóm thông tin, qua đó
đối chiếu, so sánh các số liệu có được.
Số liệu được thu thập từ các nguồn thông tin thứ cấp như: báo chí, web, giáo
trình, các báo cáo ngành hàng cà phê của các tổ chức thống kê, VICOFA (Hiệp Hội Cà
phê – Ca Cao Việt Nam), ICO (Tổ Chức Cà Phê Thế Giới),…


Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền

3
Chương 1: Tổng quan về rủi ro
1.1. Khái niệm:
Quản trị rủi ro là việc xác định mức độ rủi ro mà DN mong muốn, nhận diện
mức độ rủi ro mà DN đang phải gánh chịu và sử dụng các công cụ phái sinh hoặc các
công cụ tài chính để điều chỉnh mức độ rủi ro thực sự theo mức rủi ro mong muốn.
Quản trị rủi ro giá cả hàng hóa là một mảng lớn trong việc quản trị rủi ro của
một DN. Đề tài tập trung vào rủi ro giá cả hàng hóa nông sản - một vấn đề nổi cộm
trong thời gian gần đây. Sự biến động giá cả bất thường tạo ra nhiều rủi ro hơn cho
các DNXK, từ đó thị trường giao sau là giải pháp được đưa ra để góp phần làm giảm
bớt rủi ro giá cả.
Theo các tiêu chuẩn quốc tế của Hiệp hội Kiểm toán nội bộ quốc tế (IIA) định
nghĩa Rủi ro là khả năng một sự kiện có thể xảy ra và sẽ có ảnh hướng đến việc đạt
được các mục tiêu. Rủi ro được đánh giá dựa trên sự tác động và khả năng xảy ra.
1.2 Một số loại rủi ro các doanh nghiệp xuất khẩu thường gặp:
1.2.1. Rủi ro về tỷ giá
Rủi ro tỷ giá thể hiện ở sự biến động hay sự sai lệch của tỷ giá giao
ngay tương lai so với tỷ giá kì vọng. Sự sai biệt này đôi khi gây ra tổn thất cho DN,
nhưng đôi khi tạo ra lợi nhuận bất thường nếu như tỷ giá biến động t heo chiều thuận
lợi cho DN.
Có thể nói rủi ro tỷ giá trong hoạt động xuất nhập khẩu là loại rủi ro thường
xuyên gặp phải và đáng lo ngại nhất đối với các công ty có hoạt động xuất nhập khẩu
mạnh. Sự thay đổi tỷ giá ngoại tệ so với nội tệ làm thay đổi giá trị kỳ vọng của các
khoản thu chi ngoại tệ trong tương lai khiến cho hiệu quả hoạt động xuất nhập khẩu bị
ảnh hưởng đáng kể và nghiêm trọng hơn có thể làm đảo lộn kết quả kinh doanh.
1.2.2. Rủi ro về lãi suất:
Rủi ro lãi suất là rủi ro phát sinh khi có sự biến động của chênh lệch lãi suất
giữa lãi suất cho vay của ngân hàng với lãi suất phải trả cho việc đi vay, dẫn đến làm
giảm thu nhập của ngân hàng.
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro

GVGD: TS. Mai Thu Hiền



4
Rủi ro này là hậu quả của những thay đổi lãi suất. Trong nền kinh tế, lãi suất là
yếu tố rất nhạy cảm đối với biến động của nền kinh tế; hơn nữa, nó là công cụ trong
việc thực hiện chính sách tài chính tiền tệ của Chính phủ. Vì vậy, rủi ro lãi suất là rủi
ro xuất hiện thường xuyên trong hoạt động kinh doanh ngân hàng .
Như vậy, rủi ro lãi suất là những tác động do biến động lãi suất đối với hoạt
động của ngân hàng. Rủi ro lãi suất bắt nguồn từ mối quan hệ qua lại của tài sản Có,
tài sản Nợ và các hợp đồng ngoại bảng.
1.2.3. Rủi ro về giá cả
Bất kể là hàng hóa nào dù vô hình hay hữu hình đều có giá trị của nó thông qua
quan hệ cung cầu. Khi nhu cầu tăng lên ắt hẳn giá cả cũng tăng lên và ngược lại. Chính
vì vậy bất ổn trong cung cầu sẽ làm thay đổi giá cả. Đối với nông sản là những nguồn
lương thực thiết yếu hầu như không có nhiều bất ổn về nhu cầu nhưng lại có rất nhiều
vấn để về nguồn cung. Thực tế nhìn chung khi nông dân được mùa thì giá cả có xu
hướng giảm còn khi mất mùa thì giá cả lại tăng. Nghịch lý này là điều dễ hiểu nhưng
xét trên góc độ tài chính chúng ta có thể tiến hành phòng ngừa bằng công cụ phái sinh.
Những biến động mạnh và thất thường về giá trên thị trường cà phê quốc tế cũng là
nhân tố sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất, XK cà phê của Việt Nam. Và điều
đó sẽ làm xuất hiện nhiều rủi ro về giá cả cho các nhà sản xuất, XKNS Việt
Nam. Bởi xu hướng giá cả thường tuân theo quy luật thị trường nên rủi ro là không thể
tránh khỏi, vấn đề là phòng ngừa và hạn chế nó được đến mức độ nào
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền

5
Chương 2: Các công cụ phái sinh trong quản trị rủi ro

2.1. Khái niệm các sản phẩm phái sinh trên thị trường hàng hóa.
Sản phẩm phái sinh, theo nghĩa chung nhất, là một khoản đầu tư có giá trị
phụ thuộc vào giá trị một khoản đầu tư cơ bản khác. Hay một khái niệm khác, sản
phẩm phái sinh là một sản phẩm mà giá trị của nó phụ thuộc vào giá trị của hàng hóa
được chọn làm cơ sở.
Trên thực tế, một sản phẩm phái sinh rất giống với một dạng hợp đồng giữa hai
hay nhiều bên. Giá trị của sản phẩm phái sinh được xác định phụ thuộc vào sự biến
động giá trị của tài sản cơ sở. Những tài sản cơ sở thường được biết đến là cổ phiếu,
trái phiếu, hàng hóa, tiền tệ, lãi suất, chỉ số thị trường…
Sản phẩm hàng hóa phái sinh: là các dạng hợp đồng phái sinh với tài sản cơ sở là
hàng hóa. Hàng hóa cơ sở có thể là nông sản (cà phê, lúa mì, lúa mạch, gạo,
đậu nành…); thực phẩm (thịt heo, thịt bò); kim loại (vàng, bạc, đồng…).
2.2. Lợi ích của việc sử dụng các sản phẩm phái sinh hàng hóa
Việc sử dụng ngày càng nhiều các công cụ phái sinh để quản lý rủi ro
không xảy ra một cách đơn thuần là chỉ do người ta ham thích chúng. Trên thực tế
luôn luôn có những ngờ vực lớn và những e ngại về các công cụ phái sinh. M ặc dù
vậy, rốt cuộc rồi các công ty cũng bắt đầu thừa nhận rằng các công cụ phái sinh chính
là công cụ tốt nhất để đối phó với những bất ổn ngày càng gia tăng trên thị trường.
Có thể nói lý do chính để tiến hành quản trị rủi ro là những quan ngại có
liên quan đến độ bất ổn của lãi suất, tỷ giá nhất là giá cả hàng hóa của các DNXKN S.
Thông thường các công ty có xu hướng chấp nhận rủi ro trong nội bộ ngành mà
công ty đang hoạt động và mong muốn né tránh được những rủi ro từ các yếu tố ngoại
sinh.
2.3 Các công cụ phái sinh có để quản trị rủi ro đối với hàng hóa
Tại Việt Nam hiện nay thị trường phái sinh chỉ mới hình thành trên trên lĩnh
vực ngoại hối và gần đây bắt đầu trên thị trường hàng hóa (cà phê, cao su, đậu nành
của Techcombank, cà phê của BID V, ACB. Các công cụ phái sinh để quản trị rủi ro

Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



6
đối với hàng hóa chủ yếu là hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, quyền chọn còn hợp
đồng giao sau và hợp đồng hoán đổi chưa được thực hiện.
2.3.1. Hợp đồng kỳ hạn.
Là hợp đồng giữa 2 bên để mua hoặc bán tài sản vào 1 ngày trong tương lai với
giá đã thỏa thuận ngày hôm nay. Nếu vào ngày đáo hạn, giá thực t ế cao hơn giá thực
hiện, người sở hữu hợp đồng sẽ kiếm được lợi nhuận, nếu giá thấp hơn, người sở hữu
hợp đồng sẽ chịu 1 khoản lỗ. Khác với quyền chọn, người sở hữu hợp đồng kỳ hạn bắt
buộc phải thực hiện hợp đồng.
Về cơ bản, hợp đồng kỳ hạn cần bao gồm 4 nội dung:
- Chỉ định hàng hóa cụ thể được giao dịch trong tương lai
- Khối lượng và chất lượng hàng hóa
- Giá cả hàng hóa tại thời điểm trao đổi
- Ngày hàng hóa được trao đổi trong tương lai
Có 3 loại hợp đồng kỳ hạn gồm:
-Hợp đồng outright: Là sự thỏa thuận giữa 1 ngân hàng và 1 khách hàng không
phải ngân hàng nhằm mục đích phòng ngừa rủi ro cho khách hàng. Về nguyên tắc,
trước khi hợp đồng đến hạn chưa có việc chuyển giao tiền tệ giữa các bên tham gia
hợp đồng. Tuy nhiên, ngân hàng có thể yêu cầu khách hàng ký quỹ với 1 mức tối thiểu
nào đó hoặc thế chấp tài sản để đảm bảo việc thực hiện hợp đồng.
-Hợp đồng swap: Ngày nay, phần lớn các hợp đồng kỳ hạn là hợp đồng swap.
Đây là loại hợp đồng có kỳ hạn giữa 2 ngân hàng theo đó 2 bên đồng ý hoán đổi 1 số
lượng nhất định ngoại tệ vào 1 ngày xác định sau đó hoán đổi ngược lại vào 1 ngày
trong tương lai.
-Hợp đồng kỳ hạn có ưu điểm là có thể thiết kế 1 cách linh hoạt tùy thuộc vào

sự thỏa thuận giữa 2 bên. Tuy nhiên, hợp đồng này có 2 nhược điểm lớn đó là thiếu
tính lỏng, bên bán khó tìm được đối tác, mặt khác, khi giá hàng hóa trên thị trương
quốc tế tại thời điểm trao đổi trong tương lai thấp hơn nhiều giá đã thỏa thuận, bên đối
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



7
tác có thể từ chối hợp đồng, khi đó dù có thể kiện đối tác ra tòa nhưng thời gian giải
quyết kéo dài và chi phí tốn kém nên rủi ro vỡ nợ sẽ xảy ra.
2.3.2. Hợp đồng tương lai.
Hợp đồng tương lai là một hợp đồng được tiêu chuẩn hoá, được giao dịch trên
thị trường giao dịch hợp đồng tương lai để mua hay bán một số loại hàng hoá nhất
định, ở một mức giá nhất định, vào một ngày xác định trong tương lai. Ngày trong
tương lai đó gọi là ngày giao hàng, hay ngày thanh toán cuối cùng. Giá được xác định
ngay tại thời điểm kí hợp đồng được gọi là giá tương lai (Futures Price), còn giá của
hàng hoá đó vào ngày giao hàng là giá quyết toán. Dù cho thời điểm giao hàng, giá
hàng hóa trên thị trường có biến động theo chiều hướng nào chăng nữa thì giá bán theo
hợp đồng tương lai vẫn không thay đổi. Do vậy, hợp đồng tương lai được coi là công
cụ phòng ngừa rủi ro không chỉ cho các nhà xuất khẩu, cho người sản xuất mà cho cả
các nhà nhập khẩu.
Hợp đồng tương lai (HĐTL) có nhiều đặc điểm riêng biệt, không có ở các hợp
đồng khác. Dựa vào định nghĩa và thực tiễn, HĐTL có thể được chia thành các đặc
điểm chính sau:
 Các điều khoản trong HĐTL được tiêu chuẩn hóa.
 Là hợp đồng song vụ, cam kết thực hiện nghĩa vụ trong tương lai.
 Được lập tại Sở Giao Dịch (SGD) qua các cơ quan trung gian.
 Phải có tiền bảo chứng và đa số các HĐTL đều được thanh lý trước thời
hạn.

Hợp đồng tương lai có thể được sử dụng với mục đích phòng ngừa rủi ro
(Hedging) hay đầu tư (Speculate). Những người giao dịch trực tiếp với hàng hóa, đặc
biệt là nhà sản xuất nông sản, công ty khai thác mỏ, sẽ sử dụng hợp đồng tương lai để
đảm bảo một mức giá xác định và bảo vệ họ trước những chuy ển động thị trường trái
chiều. H ợp đồng tương lai cũng được các nhà đầu tư (Speculators) sử dụng để tìm
kiếm lợi nhuận từ xu hướng giá của hàng hóa – xu hướng lên hoặc xuống.
M ột trong những lợi thế chính của giao dịch hợp đồng tương lai là nó cho phép
đạt được lợi nhuận tiềm năng cao trong một khoảng thời gian ngắn. Đó là nhờ vào tính
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



8
chất đòn bẩy chứa đựng trong hợp đồng tương lai. Tuy nhiên, mặc dù tính chất đòn
bẩy và giao dịch ký quỹ cho phép đạt lợi nhuận cao thì nó cũng tiềm tàng một khoản lỗ
lớn tương đương. Chính vì vậy, bạn phải chắc chắn rằng cần phải có một chiến lược
kinh doanh rõ ràng và phải tuân thủ theo chiến lược đó một cách chặt chẽ cũng như sử
dụng lệnh dừng lỗ (Stop Loss) trong khi giao dịch.
2.3.3. Quyền chọn
Quyền chọn là những hợp đồng đưa cho người mua quyền mua hoặc bán một
loại hàng hóa náo đó tại giá cả chỉ định gọi là giá thực hiện trong 1 khoảng thời gian
đến ngày đáo hạn.
Quyền chọn là 1 công cụ tài chính cho phép người mua nó có quyền, nhưng
không bắt buộc, được mua, hay bán 1 công cụ tài chính khác ở 1 mức giá và thời hạn
xác định
Quyền chọn có thể được áp dụng cho nhiều thị trượng với nhiều loaik hàng hóa
khác nhau, có 2 loại quyền chọn, đó là:
-Quyền chọn mua: là loại hợp đồng cho phép người mua nó có quyền, nhưng
không bắt buộc, được mua 1 số lượng hàng hóa ở 1 mức giá và trong thời gian xác

định trước.
-Quyền chọn bán: là loại hợp đồng cho phép người mua nó có quyền, nhưng
không bắt buộc, được bán 1 số lượng hàng hóa ở 1 mức giá và trong thời gian xác định
trước.
Để nhận được các quy ền này, người mua phải trả 1 khoản phí gọi là phí quyền
chọn.



Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



9
Chương 3: Dùng các công cụ phái sinh để quản trị rủi ro trong xuất khẩu
cà phê đối với các doanh nghiệp việt nam

3.1 Thực trạng các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê của các doanh nghiệp Việt
Nam hiện nay
3.1.1 Đánh giá chung về tình hình xuất khẩu cà phê hiện nay của Việt Nam
Cà phê là một mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, là một trong những
mặt hàng mang lại ngoại tệ nhiều nhất cho chúng ta, và trong những năm gần đây
ngành cà phê đang có những bước tiến mạnh mẽ. Năm 2012, xuất khẩu cà phê của
Việt Nam tiếp tục thiết lập mức kỷ lục mới cả về lượng và kim ngạch, đạt tới trên 1,7
triệu tấn với kim ngạch 3,67 tỷ USD, tăng trên 30% cả về lượng và kim ngạch so với
năm 2011. Đây là một con số rất ấn tượng khi Việt Nam vẫn giữ vững là một cường
quốc cà phê số 2 trên thị trường thế giới với thị phần chiếm tới 17% thị trường toàn
cầu.

Có được những con số ấn tượng như trên là một nỗ lực không ngừng của ngành
cà phê Việt Nam trong hơn 10 năm qua, nếu như năm 2002 giá trị cà phê xuất khẩu
của Việt Nam chỉ là 322 triệu U SD đến năm 2012 con số này đã là 3.670 triệu USD
gấp hơn 11 lần, tương tự khối lượng xuất khẩu của Việt Nam cũng tăng lên nhanh
chóng. Năm 2002, 2003 khối lượng xuất khẩu của Việt Nam lần lượt là 719 triệu tấn,
749 triệu tấn thì đến năm 2011, 2012 đã là 1.257 triệu tấn, 1.700 triệu tấn.
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



10



322
506
641
735
504
1911
2111
1731
1851
2728
3670
719
749
975
892

981
1229
1060
1184
1218
1257
1700
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
GIÁ TRỊ VÀ KHỐI LƯỢNG XUẤT KHẨU CAFE TỪ 2002-
2012
Giá trị xuất khẩu
Khối lượng xuất khẩu

Về thị trường xuất khẩu nhìn chung, hầu hết thị trường xuất khẩu cà phê trong
những năm qua đều đạt mức tăng trưởng dương. Nổi bật nhất là 2 thị trường tiêu thụ
cà phê truyền thống của Việt Nam là Mỹ và Đức - đứng vững là nhà tiêu thụ lớn.
Trong đó, xuất khẩu tới M ỹ đạt 203,5 nghìn tấn, kim ngạch xấp xỉ 460 triệu USD, tăng
46,84% về lượng và 34,75% về kim ngạch so với năm 2011; xuất khẩu tới Đức tiếp
tục đứng vững ở vị trí thứ 2 với khối lượng gần 208 nghìn tấn, kim ngạch 427 triệu
USD, tăng 53% về lượng và 44,2% về kim ngạch.
Tây Ban Nha - đứng vị trí thứ 3 với khối lượng đạt 106,3 nghìn tấn, kim ngạch

trên 218 triệu U SD, tăng 68,13% về lượng và 60,7% về kim ngạch so với năm 2011.
Ngoài ra, xuất khẩu tới một số thị trường khác có mức t ăng rất mạnh như: Indonesia,
M êhicô, Ai Cập, Canada, Pháp, Trung Quốc có mức tăng về lượng lần lượt như sau:
222,21%; 201,94%; 198,96%; 172,94%; 123,11%; 106,04%.
Đáng chú ý, xuất khẩu cà phê tới Bỉ trong năm 2012 sụt giảm khá mạnh và đã
nhường chỗ cho Tây Ban Nha tụt xuống vị trí thứ 12, chỉ đạt 62,4nghìn tấn, kim ngạch
trên 127 triệu USD, giảm 34,23% về lượng và 39,66% về kim ngạch so với năm 2011.
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



11

Thị trường xuất khẩu cà phê trong năm 2012
(ĐVT: lượng tấn; Kim ngạch: 1.000 USD)

Thị trường
Năm 2012
Giá trị xuất khẩu Khối lượng xuất khẩu
M ỹ 203.516

459.616

Đức 207.919

427.178

Tây Ban Nha 106.289

218.16

Italia 104.514

216.282

Nhật Bản 76.605

171.233

Pháp 36.393

73.567

Nga 35.276

82.556

Trung Quốc 50.674

130.326

M êhicô 42.556

85.892

Hà Lan 17.261

36.595

Philippine 37.188

76.844

Bỉ 62.427

127.19

Anh 36.109

80.833

Angiêri 29.196

58.968

Ấn Độ 29.851

57.75

Hàn Quốc 34.673

72.328

Các nước
khác
201.714

424.118

Tuy đạt được những thành công lớn trong việc phát triển ngành cà phê nhưng
ngành cà phê Việt Nam còn nhiều hạn chế như xuất khẩu cà phê của chúng t a chủ yếu
vẫn là xuất khẩu cà phê nhân chưa qua chế biến, giá trị gia tăng thấp, giá cà phê Việt
Nam bị ép giá trên thế giới dẫn tới luôn thấp hơn các sản phẩm cùng loại, chất lượng
cà phê vẫn chưa được đảm bảo. Giá cà phê xuất khẩu của Việt Nam luôn bị trừ lùi trên
các sàn giao dịch như London, Chicago…ngoài ra chúng ta còn bị các nhà nhập khẩu
chơi xấu như là phạt hợp đồng không lý do, giữ lại tiền của nhà xuất khẩu, tự ý trừ tiền
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



12

mà không có chứng từ, tự thay đổi ngày chốt giá theo hướng có lợi cho nhà nhập khẩu,
thậm chí quỵt nợ như mua nguy ên lô 100 container nhưng chỉ trả trước bằng tín dụng
thư vài container… . rất nhiều doanh nghiệp nước ngoài dù vi phạm luật kinh doanh
nhưng vẫn bắt doanh nghiệp Việt Nam hứng chịu vì ở thế yếu về tài chính, ít kinh
nghiệm thương trường.
Tóm lại chỉ mới có năng suất thôi thì chưa đủ ngành cà phê chúng ta còn nhiều
vấn đề phải làm về giá cả, về chất lượng sản phẩm, về chính sách của Chính phủ dành
cho ngành cà phê và hơn hết là năng lực cạnh tranh của chính các doanh nghiệp cà phê
Việt Nam. Hiện nay các doanh nghiệp cà phê Việt Nam tuy đông nhưng chưa mạnh,
chúng ta có hơn 150 doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu cà phê nhưng chỉ có 8 doanh
nghiệp là có nhà máy rang xay chế biến các sản phẩm từ cà phê để xuất sang nước
ngoài mang lại lợi nhuận cao, còn lại các doanh nghiệp chủ yếu làm thương mại khi
thu mua và xuất khẩu sản phẩm thô là cà phê nhân. Hầu hết các doanh nghiệp Việt
Nam còn non trẻ, tiềm lực tài chính và kinh nghiệp yếu, các doanh nghiệp có Vốn chủ

sở hữu hơn 500 ti đồng chỉ đếm trên đầu ngón tay như Vinacafe, Trung Nguyen,
Intimex…còn lại là các doanh nghiệp có quy mô vốn chủ sở hữu nhỏ chỉ vài chục tỉ
đồng.
3.1.2 Biến động giá cả cà phê xuất khẩu
Thị trường cà phê trên thế giới trong những năm vừa qua thường chao đảo,
không ổn định nhất là về giá cả. Tổ Chức Cà Phê Thế Giới (ICO) do không còn giữ
được hạn ngạch xuất nhập khẩu, giá cả trôi nổi trên thị trường tự do cho nên có những
giai đoạn giá cà phê xuống thấp chưa từng có so với vài chục năm trở lại đây.
Từ năm 1999 bắt đầu cùng với cộng đồng cà phê thế giới, ngành cà phê nước ta
trải qua một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Giá cà phê liên tục xuống thấp đến mức
kỷ lục trong vòng mấy chục năm lại đây. Khủng hoảng đã kéo theo những hậu quả xấu
cho sản xuất và đời sống. Nông dân thu nhập thấp không đủ trang trải cho cuộc sống
hàng ngày và đầu tư cho tái sản xuất. Đã có những vườn cà phê bị bỏ không chăm sóc
và cũng có tình hình chặt phá vườn cà phê để trồng cây khác, kể cả cây lương thực. Từ
năm 2004, giá cà phê bắt đầu được cải thiện và giá lên cao vào các năm 2006, 2007
tuy còn t hấp nhiều so với giá cà phê các năm 1995- 1998 nhưng với người trồng cà
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



13

phê thì mức giá hiện nay đã có sức hấp dẫn đáng kể. Cà phê được bán với giá từ 25- 30
triệu đồng Việt Nam 1 tấn. Và có lúc lên trên 30 triệu đồng 1 tấn. Lúc này lại có hiện
tượng ngược lại trước đây là người ta lại trồng mới, mở mang diện tích cà phê.

Đồ thị 2.1 .Diễn biến bình quân của đơn giá xuất khẩu và kim ngạch xuất khẩu
trong 17 năm từ 1991- 2007
Năm 2008: Do ảnh hưởng từ cuộc khủng hoảng tài chính, thị trường nông sản

thế giới bước vào thời kỳ khủng hoảng nghiêm trọng.
Tình hình này tác động đến nhiều mặt hàng nông sản trong nước, sau cao su
đến cà phê rớt giá thảm hại.
Riêng đối với cà phê - một trong những mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực,
tháng 2/2008 giá xuất khẩu (FOB) tại Tp.HCM đã từng đạt 2.520 USD/tấn; tháng 9
giảm mạnh xuống ở mức 2.000 USD/tấn; giữa tháng 10 giá tiếp tục giảm, còn 1.700
USD/tấn; đến tháng 11 rơi xuống tồi tệ chỉ còn khoảng 1.480 USD/tấn.
Ngoài nguyên nhân chính do tác động của khủng hoảng tài chính, giá cà phê
xuất khẩu “trượt dốc không phanh” còn chịu sức ép phục hồi của đồng USD. Bên cạnh
đó, nhiều quỹ đầu tư đồng loạt rút vốn ra khỏi hoạt động đầu tư nông sản, dẫn t ới sự
giảm cầu trên các thị trường kỳ hạn, làm giá nông sản giảm đột ngột.
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



14

Nếu tính từ đầu năm 2008 đến nay, giá cà phê ở Tây Nguyên rơi theo nhịp “tụt -
tụt dần”. Vào dịp tháng 2/2008, giá cà phê xô tại Đắc Lắc, Lâm Đồng là 40.000 -
42.000 đồng/kg, đến tháng 9 còn 34.000 - 35.000 đồng/kg; tháng 10 tụt xuống 26.000 -
27.000đồng/kg. Hiện tại chỉ còn 24.000 - 25.000 đồng/kg.
Nếu so với giá đầu năm, 1 t ấn cà phê nông dân mất 14 - 16 triệu đồng. Bước
vào những ngày đầu tháng 9, giá cà phê trên thị trường thế giới có bước hồi phục trở
lại so với cuối tháng 8 vừa qua.
Giá cà phê giao dịch ngày 8/9 tại Luân Đôn đạt 1.494 USD/tấn, tăng 131
USD/tấn so với cuối tháng 8. Nhờ đó giá cà phê trong nước cũng đã quay trở lại mốc
trên 25.000 đồng/kg. Giá cà phê tại Đăk Lăk ngày 8/9 được các đại lý mua vào ở mức
25.500 đồng/kg, tăng 2.700 đồng/kg so với cuối tháng 8.
Trong giai đoạn 5 năm trở lại đây, có thể nhận thấy giả cà phê xuất khẩu của

Việt Nam có xu hướng tăng và giữ được giá xuất khẩu khá ổn định. Trong thời gian
tới, Xuất khẩu cà phê của Việt Nam có thể giảm xuống 80.000 – 90.000 tấn, hay 1,3
triệu đến 1,5 triệu bao trong tháng 9/2013, giảm nhẹ so với mức 1,6 triệu bao hồi tháng
8/2013.
3.1.3 Công cụ phái sinh các doanh nghiệp Xuất khẩu cà phê Việt Nam đang áp
dụng
3.1.3.1.Phương thức hợp đồng tương lai ( FUTURES CONTRACT)
Từ năm 1997 đến nay, có 2 phương thức bán hàng ra nước ngoài đang được
nhiều doanh nghiệp sử dụng đồng thời. Đó là bán theo phương thức Outright (giá cố
định, thời gian giao hàng cố định) và bán theo phương thức Differentials hay Price To
Be Fixed (bán trừ lùi, chốt giá sau).
Bán hàng giao ngay (Outright) trong truyền thống giao thương cà phê thế giới
có nghĩa người mua và người bán chốt giá ngay tại thời điểm ký hợp đồng mua bán mà
không cần biết giá cà phê tại thời điểm giao hàng diễn biến ra sao.
Phương t hức này được các doanh nghiệp cà phê Việt Nam áp dụng phổ biến
vào đầu những năm 1990, nhưng nếu cả hai bên thoả thuận giá ngay thì việc họ gặp rủi
ro về giá là hoàn toàn có thể xảy ra nên sau này phương thức này được thay thế bằng
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



15

phương pháp ký hợp đồng nhưng không chốt giá mà khi giao hàng mới chốt giá bán
dựa vào giá cà phê giao dịch trên thị trường London (Anh) và trừ lùi một khoảng
chênh lệch so với giá ở thị trường Luân Đôn vào thời điểm giao hàng, còn gọi là
phương thức bán trừ lùi (Differentials).
Phương thức bán trừ lùi phổ biến trong hơn chục năm qua thường áp dụng cho
các hợp đồng giao xa mà nhà nhập khẩu thường ứng trước 70% số tiền của hợp đồng

cho nhà xuất khẩu, phần còn lại được tính toán khi giao hàng và chốt giá dựa vào giá
cà phê giao dịch trên thị trường kỳ hạn London. Các năm trước, đây là phương thức
bán cà phê tiến bộ so với giao ngay bởi gắn giá cà phê Việt Nam với giá thế giới, hạn
chế thiệt hại so với phương thức giao ngay nếu giá cà phê thế giới tăng.
Với cách thức này doanh nghiệp có thể trúng lớn và cũng có thể lỗ nặng, tuỳ
theo giá thị trường thế giới lên hay xuống ở thời điểm giao hàng.
Để bảo đảm kinh doanh cà phê ở thị trường trong nước không bị lỗ trong tình
hình giá lên xuống chập chờn, nhà buôn cà phê sẽ mua bán một lượng cà phê trên
mạng, đặt lệnh bán ngay khi thấy giá có lời, đó là hình thức của giao dịch hợp đồng
tương lai, trong đó giá cà phê được "chốt" ngay tại thời điểm đặt lệnh (là t hời điểm mà
giá cà phê trên thị trường quốc tế được Doanh nghiệp "ưng ý" nhất), còn hàng thì giao
sau với thời điểm do hai bên thỏa thuận. Điều quan trọng là, tại thời điểm giao cà phê,
giá lên hay xuống thì vẫn giao theo giá đã được "chốt" lệnh từ trước.
Giả sử mua cà phê vào giá 13.000đ/kg, khi xuất khẩu giá rớt còn 12.000đ/kg, bị
lỗ 1.000 đồng. Thế nhưng cũng trong cùng thời điểm đó, công ty đã mua vào và bán ra
trên thị trường kỳ hạn một lượng cà phê tương ứng với giá bán ra 15.000đ/kg, lời
2.000đ/kg. Nhờ cân đối được giữa mua bán trên thị trường trong nước và thị trường kỳ
hạn, công ty vẫn bảo đảm có lãi và tính toán giá mua cà phê của người nông dân ở
mức hợp lý.
Và cũng nhờ vào khoản lãi trên thị trường kỳ hạn, nhà xuất khẩu cà phê sẵn
sàng mua cà phê của nông dân với giá cao hơn giá thị trường. Thực t ế, có thời điểm
giá mua vào trên thị trường trong nước là 14.300đ/kg, Công ty Inexim Đắc Lắc đã mua
cà phê của nông dân giá 15.000đ/kg khi tính toán bán ra thị trường kỳ hạn được giá
trên 18.000đ/kg.
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



16

Điểm đặc biệt ở phương thức giao dịch này là các hợp đồng được bên mua và
bán ký trên mạng hoặc qua điện thoại trên cơ sở lòng tin.
Thông tin về giá cà phê thế giới vừa được gửi về, các quyết định mua bán bắt
đầu cũng được đưa ra. Hàng trăm, thậm chí hàng ngàn cú điện thoại được gọi tới các
doanh nghiệp thông báo quyết định bán khi người ta thấy giá cả hợp lý. Một sàn giao
dịch điện tử được thiết lập để người bán và người mua thỏa thuận giá cả và ký hợp
đồng. Cà phê sẽ được chuyển giao ở một thời điểm nào đó mà hai bên thống nhất trong
tương lai. Vào thời điểm đó, giá cà phê có cao hay thấp hơn giá đã thỏa thuận thì hợp
đồng vẫn giữ nguyên giá trị. Cho nên, bên mua và bên bán có thể tính toán được lỗ lãi
ngay khi vừa ra quyết định. Trong khi mua bán như vậy, cà phê là ảo nhưng lợi nhuận
lại thực. Hình thức mua bán mới mẻ này thực chất là: ký hợp đồng trên mạng và bán
cà phê qua điện thoại. Thông thường, phiên giao dịch sẽ được kết thúc vào nửa đêm.
Sau mỗi ngày làm việc như vậy, các bảng, biểu đồ giá cà phê cũng được xây dựng để
các nhà sản xuất cà phê có thể dự đoán giá trong tương lai.
Ưu thế lớn nhất của giao dịch này là người ta có thể trong tương lai theo mức
giá hiện tại – mức giá mà các doanh nghiệp biết chắc là hợp lý, nhờ thế hạn chế được
những rủi ro, điều này không một phương thức kinh doanh truyền thống nào đạt được.
Ngoài bảo hiểm rủi ro về giá, hình thức này còn được các công ty tham gia như
một kênh đầu tư (mua bán các hợp đồng tương lai nhằm kiếm lợi từ chênh lệch giá)
hoặc sử dụng hợp đồng tương lai như công cụ xác định giá của thị trường hàng thật.
Từ giá bán cà phê futures trên sàn LIFFE có thể tính toán giá thu mua cà phê thị
trường trên thị trường nội địa sao cho có lãi.
Tuy nhiên, buôn bán trên thị trường kỳ hạn lãi cũng nhiều mà lỗ cũng dữ. Do
vậy người kinh doanh phải có điểm dừng lỗ.
Ngoài doanh nghiệp, nông dân cũng được lợi: Trước đây, nếu giá xuất khẩu lên
cao thì doanh nghiệp mua cà phê của nông dân giá cao. Còn giá xuất khẩu rớt thấp thì
ép giá người trồng cà phê. Với hợp đồng tương lai, doanh nghiệp sẵn sàng mua cà phê
của nông dân với giá cao hơn giá thị trường trong nước khi tính toán bán ra thị trường
kỳ hạn có lời.

Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



17

Ví dụ: Giá ký hợp đồng xuất khẩu cà phê giao ngay là 915 đô la M ỹ/tấn, tương
đương mua vào của nông dân là 14.000 đồng/kg thì có lãi.
Cùng thời điểm đó, giá London lên 1.095 đô la Mỹ /tấn, giá FOB sẽ là 1.005 đô
la Mỹ/tấn (trừ lùi 90 đô la M ỹ/tấn so với giá London ) như vậy có thể đẩy giá mua cà
phê của nông dân lên 15.400 đồng/kg. Rõ ràng, doanh nghiệp nếu đưa ra quyết định
mua bán trên LIFFE được đúng thời điểm giá lên thì sẽ mua được giá cao cho nông
dân.
M ua bán cà phê trên thị trường tương lai thật sự là một phương thức hỗ trợ tích
cực hoạt động xuất khẩu cà phê trên thị trường trong nước giúp nhà xuất khẩu cà phê
hạn chế rủi ro do giá biến động, kiểm soát giá cả trong tương lai và còn có thể kiếm
lời.
3.1.3.2 Hình thành sàn giao dịch giao sau cà phê phục vụ cho hình thức hợp
đồng tương lai
Trong khi ở một số nước sản xuất cà phê lớn, như Brazil, sàn giao dịch cà phê
được đại đa số nông dân trồng cà phê khai thác như phương thức bảo hiểm giá bán, thì
ở Việt Nam hoạt động mua bán cà phê qua sàn giao dịch còn quá xa lạ với người
trồng cà phê. Vị thế ngày càng vững chắc của cây cà phê Việt Nam là một trong những
cơ sở quan trọng để Hiệp hội Cà phê Ca cao (Vicofa) triển khai ý tưởng đưa cà phê
Việt Nam lên sàn giao dịch quốc tế.
Việc tổ chức thị trường giao sau ở Đắc Lắc thực t ế đã có mầm mống từ năm
1995. Đắc Lắc là tỉnh đi đầu cả nước về việc tổ chức thị trường giao sau về cà phê.
Các công ty xuất khẩu cà phê và trung tâm thị trường của tỉnh đã tổ chức mua thông
tin về giá cà phê trên các thị trường thế giới của hãng Reuters. Các thông tin này được

công bố rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng của tỉnh, để làm cơ sở cho
việc định giá mua bán cà phê tại thành phố Buôn Ma Thuột. Việc làm này đã giúp cho
người nông dân và tiểu thương trong tỉnh phần nào tránh được tình trạng ép giá
Ngay từ tháng 11/2004, Vicofa đã tiến hành xây dựng Trung tâm Giao dịch cà
phê Buôn Ma Thuột BCEC (Buon Ma Thuot Coffee Exchange Center), với kỳ
vọngđây sẽ là nơi đấu giá tập trung, công khai của các DN, tổ chức, cá nhân kinh
doanh càphê. Hình thức mua bán cà phê qua sàn giao dịch theo các loại hợp đồng lựa
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



18

chọn, kỳ hạn, tương lai, chốt giá sau. . . bước đầu đã giúp các DN kinh doanh, xuất
khẩu cà phê Việt Nam có những công cụ bảo hiểm rủi ro về giá hữu hiệu tránh khỏi
tình trạng cà phê được mùa lại rớt giá. Vì vậy, đề án phát triển sàn giao dịch cà phê
chính là một trong những bước nhằm nâng cao giá trị cà phê Việt Nam không chỉ về
chất lượng mà còn tránh bị đối tác nước ngoài ép giá, hay thua thiệt do không nắm bắt
được thông tin.
Chính phủ đã chấp thuận để các Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ
Ngoại giao, Bộ Công thương và Vicofa xúc tiến triển khai xây dựng Đề án hợp t ác và
chủ động làm việc với Sàn Giao dịch Hàng hoá Chicago về khả năng đưa sản phẩm cà
phê Việt Nam giao dịch tại CME và phát triển sàn giao dịch cà phê tại Việt Nam, trên
cơ sở đó tiến tới mở rộng khả năng hợp tác ra các hàng hoá nông sản khác. Ngoài ra,
việc xây dựng phần mềm giao dịch cho sàn cà phê Buôn Mê Thuột cũng sẽ được triển
khai song song để thay thế cho phương thức đặt lệnh thủ công trên sàn hiện nay.
Trong dự thảo quy chế giao dịch mà BCEC đưa ra gần như không khác gì mấy
so với cung cách giao dịch chứng khoán ở sàn chứng khoán TPHCM. Đó là các thuật
ngữ giá tham chiếu, giá mở cửa, giá đóng cửa, biên độ dao động giá, lệnh giới hạn,

lệnh thị trường, lệnh hủy, ngày giao dịch cuối cùng, ký quỹ thành viên, ký quỹ giao
dịch, giao dịch khớp lệnh, giao dịch thỏa thuận, phí giao dịch đóng cho BCEC và
nhiều thuật ngữ khác chẳng khác gì chơi chứng khoán.
Tuy nhiên, do đặc thù là giao dịch hàng hóa nên đơn vị giao dịch của cà phê là
theo lô, mỗi lô 5 tấn cà phê. Loại cà phê giao dịch là cà phê vối (Robusta) quy định
cho hạng 2 (R2) của tiêu chuẩn TCVN 4193-2005, các phẩm cấp khác được cộng
thêm hay trừ đi tùy theo từng thời điểm. Mức ký quỹ giao dịch là 10% giá trị khối
lượng hàng hóa. Đ ể tránh trường hợp thao túng thị trường hay thỏa thuận để làm giá
mở cửa, giá đóng cửa, trong thời gian khớp lệnh định kỳ, mỗi thành viên không được
đặt lệnh giao dịch quá 100 lô (500 tấn). Biên độ dao động giá không vượt quá 8% so
với giá tham chiếu.
Để tránh lũng đoạn thị trường, tổng hạn mức giao dịch cà phê của toàn bộ các
hợp đồng trong thời hạn giao dịch không vượt quá 50% tổng khối lượng cà phê được
sản xuất ra ở Việt Nam của ngay năm trước đó dựa t heo số liệu của Tổng cục Thống
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



19

kê và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Hạn mức giao dịch của một thành viên
không vượt quá 10% tổng hạn mức được phép giao dịch của toàn thị trường.
Khác với mua bán chứng khoán, giao dịch cà phê vừa có y ếu tố hợp đồng giao
ngay và việc chuy ển giao sản phẩm phải hoàn tất trong năm ngày kể từ ngày giao dịch
có kết quả. Còn các hợp đồng kỳ hạn phải hoàn tất vào ngày cuối cùng của tháng cuối
cùng của kỳ hạn hợp đồng, tính từ thời điểm “ngày giao dịch cuối cùng”. Một điểm
đáng chú ý là các hợp đồng kỳ hạn chưa đến hạn thực hiện nhưng việc thanh toán vốn
vẫn được thực hiện ngay sau khi giao dịch được khớp lệnh bằng cách thanh toán bù trừ
qua ngân hàng ủy thác.

Nhiều DN hội viên của Vicofa nhận xét rằng cách thức giao dịch ở BCEC, theo
dự thảo, cũng giống với thị trường kỳ hạn London (LIFFE) của Anh và N ew York
(NYBOT) của Mỹ. Tuy nhiên cũng có điểm khác là BCEC khống chế biên độ giá giao
dịch còn hai sàn LIFFE và N YBOT thì không. Như vậy, các thành viên tham gia giao
dịch với BCEC cũng có thể “lướt sóng” giống như chơi chứng khoán, hoặc dùng giao
dịch kỳ hạn (có thanh toán bù trừ) để phòng chống rủi ro cho giao dịch cà phê giao
ngay. BCEC có ba loại thành viên, bao gồm thành viên kinh doanh, thành viên môi
giới và thành viên quan sát. Thành viên kinh doanh bao gồm cả DN trong và ngoài
nước có hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực cà phê, các nông trường, trang trại, hợp
tác xã, hộ gia đình cá nhân với điều kiện có ít nhất 3 héc ta cà phê trở lên. Thành viên
môi giới là các tổ chức môi giới tài chính, thương mại và mức phí môi giới được quy
định không quá 20% mức phí giao dịch mà BCEC thu của các thành viên. Các thành
viên kinh doanh có thể cử người đại diện giao dịch tại sàn. T hành viên quan sát là
những người chưa đủ điều kiện làm thành viên chính thức của BCEC. Tuy nhiên, thực
tế, ý tưởng về những sàn giao dịch mới chỉ dừng lại ở mô hình chợ đầu mối, nơi các
DN đấu giá, mua bán trực tiếp, được chọn lựa chủng loại hàng hóa một cách thoải mái
hơn. Song tại hầu hết những chợ đầu mối này, khả năng cung cấp các biện pháp bảo
hiểm rủi ro về giá cho DN thông qua các hình thức hợp đồng giao dịch kỳ hạn lại rất
hạn chế. Vì vậy, đến thời điểm hiện nay, tại Việt Nam chỉ có Trung tâm Giao dịch Cà
phê Buôn M a Thuột (BCEC) có thể được xem như một sàn giao dịch nông sản giao
sau, với mặt hàng giao dịch duy nhất là cà phê. N goài việc đấu giá giao ngay, BCEC
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



20

còn cung cấp những công cụ hạn chế rủi ro. Trung tâm giao dịch Cà phê Buôn Ma
Thuột (BCEC) - sàn giao dịch cà phê đầu tiên ở VN - đi vào hoạt động từ tháng

2/2008 đã mang lại vũ khí mới cho người dân Tây Nguy ên. Sàn giao dịch cà phê Buôn
M a Thuột được phép phối hợp với tổ chức môi giới (được Ngân hàng Nhà nước cho
phép) tổ chức giao dịch cà phê với các sàn giao dịch của thế giới (LIFFE - t hị trường
London, NYBOT - New York. . . ) theo phương thức đấu giá tập trung, công khai
gồm giao dịch mua bán giao ngay và giao sau. Hai bên mua - bán sẽ chốt giá theo giá
thị trường quốc tế tại thời điểm giao hàng, bên bán nếu không đủ số lượng sẽ bị phạt
theo thông lệ kinh doanh.
Sàn có hai tổ chức ủy thác là Ngân hàng Thương mại CP Kỹ thương VN
(Techcombank) để thanh toán cho các hoạt động giao dịch tại Trung tâm; Chi nhánh
Cty Giám định hàng hóa nông sản xuất khẩu tại Đăk Lăk (Cà phêControl) có nhiệm vụ
kiểm định chất lượng, phẩm cấp, chủng loại cà phê. Hiệp hội Cà phê VN cũng sẽxây
dựng cơ chế phối hợp với Trung tâm giao dịch Cà phê Buôn Ma Thuột, tạo điềukiện
cho hộ sản xuất, nhà xuất khẩu có nhiều cơ hội mua bán hàng cà phê đúng theo giá thị
trường chung trên thế giới.
Tình đến thời điểm này chúng ta đang từng bước phát triền và hoàn thiện thị
trường giao sau, thực hiện các hợp đồng tương lai đối với cà phê. Theo quy định các tổ
chức kinh doanh trong nước muốn trở thành thành viên của BCEC phải có vốn tự có ít
nhất là 5 tỷ đồng, và có 3 năm liên tục gần nhất có số lượng cà phê xuất khẩu, chế biến
hoặc tiêu thụ ít nhất là 5.000 tấn/niên vụ. Đối với các tổ chức môi giới phải có giấy
phép hoạt động môi giới tài chính, thương mại và có vốn điều lệ tối thiểu là 3 tỷ đồng,
còn đối với các tổ chức môi giới nước ngoài là 2 triệu USD. Các tổ chức, đơn vị không
hội đủ các điều kiện để trở thành thành viên nhưng muốn tham gia giao dịch tại Trung
tâm phải được môi giới thông qua một tổ chức thành viên.
Trung tâm có sàn giao dịch nên các tổ chức thành viên có thể giao dịch trực tiếp
tại sàn hoặc giao dịch qua mạng Internet. Thời gian giao dịch tại trung tâm là 5
phiên/tuần bắt đầu từ 19h30 đến 21h00 theo giờ giao dịch của thị trường Luân Đôn.
Sản phẩm cà phê đăng ký tham gia giao dịch tại trung tâm gồm 2 loại cà phê
chính là cà phê Arabica ký hiệu trong giao dịch là A và cà phê Robusta ký hiệu là R.
Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền

21

M ỗi loại cà phê được phân thành 6 thứ hạng từ hạng đặc biệt đến hạng 5 và loại cà
phê nhân xô (hỗn hợp). Sản phẩm cà phê đăng ký giao dịch t ại trung tâm phải đáp ứng
yêu cầu về phẩm cấp theo Quy định của Chính phủ
Lâu nay, hầu hết DN xuất khẩu cà phê VN hằng ngày nhận thông tin qua mạng
Reuters, sau đó tính toán quy ra tiền Việt Nam và chốt giá. Với phương t hức kinh
doanh đơn điệu này, các DN VN mới chỉ bán cà phê ngoài “cổng chợ” cà phê quốc tế
chứ chưa vào được trong chợ. Nay với phương thức mua bán qua sàn giao dịch, chúng
ta đang đột phá vào chợ cà phê quốc tế. Công ty Đầu tư Xuất nhập khẩu Đắk Lắk
(Inexim Daklak) là DN đầu tiên tham gia giao dịch mua bán cà phê trên thị trường kỳ
hạn(26/11/2004), để đột phá vào chợ cà phê quốc t ế, một lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ
với các DN VN. Qua đó, công ty đã nắm được giá cả và quy luật lên xuống của cà
phê, linh hoạt đặt giá nên hạn chế được nhiều rủi ro khi giá cà phê biến động mạnh,
đồng thời chủ động được nguồn hàng trong trường hợp khan hiếm. “Việc theo dõi này
rất hiệu quả nhờ tiếp cận nhanh với giá t hị trường bên ngoài, DN và người trồng cà
phê đều có lợi. Khi giá lên như giá hiện nay, nếu DN thấy có lời, họ quyết định bán
hoặc thấy giá thấp thì họ mua vào. Nếu DN đưa ra quyết định mua bán đúng thời
điểm, có lời, thì nông dân cũng được hưởng lợi nhờ DN thu mua cà phê giá cao”.
M ặc dù với hợp đồng tương lai, DN luôn bảo đảm được một khoản lợi nhuận
như dự t ính ban đầu và loại bỏ những biến động giá của thị trường nhưng trong trường
hợp giá tăng cao thì DN cũng không được hưởng mức giá tăng ngoài dự kiến.
Điều này là tất nhiên bởi trong kinh doanh, việc sử dụng các sản phẩm phái
sinh để hạn chế rủi ro là việc làm cần thiết đối với mỗi DN, không thể phó mặc toàn bộ
rủi ro cho thị trường để có thể thu lãi lớn nhưng cũng có thể thua lỗ lớn. Việc tạo lập
các thị trường hàng hóa tập trung cũng như các phương thức giao dịch gắn liền với nó
đã phát triển rất lâu trên thị trường thế giới.

Tiểu luận môn học Quản trị rủi ro
GVGD: TS. Mai Thu Hiền



22

KẾT LUẬN

Cà phê là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, là sản phẩm quan trọng
thu nhiều ngoại tệ góp phần cho phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Tuy nhiên
trong thời gian qua, việc phát triển cà phê một cách quá nhanh đồng thời cùng với sự
biến động giá cả thị trường cà phê thế giới đã ảnh hưởng đến tình hình phát triển
ngành hàng cà phê t ại thị trường trong nước. Thực tế đó đòi hỏi chúng ta phải có
những chính sách, kế hoạch, cần phải thật sự tỉnh táo để phân tích diễn biến của thị
trường để đưa ra những quyết định đúng đắn nhằm hạn chế những khó khăn, đưa
ngành cà phê Việt Nam thực sự trở thành một ngành kinh t ế mũi nhọn trong thời kỳ
đầu của sự nghiệp Công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước.