(Luận văn) đổi mới lý thuyết nghiên cứu, phê bình văn học qua kỷ yếu di sản văn chương đại thi hào nguyễn du 250 năm nhìn lại (2015)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.1 MB, 107 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
NGUYỄN QUỲNH ANH
a
lu
n
va
n
ĐỔI MỚI LÝ THUYẾT NGHIÊN CỨU, PHÊ BÌNH VĂN HỌC
NGUYỄN DU- 250 NĂM NHÌN LẠI”( 2015)
p
ie
gh
tn
to
QUA KỶ YẾU “DI SẢN VĂN CHƯƠNG ĐẠI THI HÀO
d
oa
nl
w
do
a
nv
a
lu
ll
u
nf
LUẬN VĂN THẠC SĨ
m
NGƠN NGỮ, VĂN HĨA VÀ VĂN HỌC VIỆT NAM
tz
ha
n
oi
z
m
co
l.
ai
gm
@
an
Lu
Thái Nguyên- 2019
n
va
ac
th
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC
NGUYỄN QUỲNH ANH
a
lu
n
n
va
ĐỔI MỚI LÝ THUYẾT NGHIÊN CỨU, PHÊ BÌNH VĂN HỌC
NGUYỄN DU- 250 NĂM NHÌN LẠI”( 2015)
p
ie
gh
tn
to
QUA KỶ YẾU “DI SẢN VĂN CHƯƠNG ĐẠI THI HÀO
do
oa
nl
w
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 8220121
d
a
nv
a
lu
ll
u
nf
m
LUẬN VĂN THẠC SĨ
n
oi
NGƠN NGỮ, VĂN HĨA VÀ VĂN HỌC VIỆT NAM
tz
ha
z
Người hướng dẫn khoa học: GS. TS Trần Nho Thìn
m
co
l.
ai
gm
@
an
Lu
Thái Ngun- 2019
n
va
ac
th
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan những luận điểm được trình bày trong Luận văn này
là kết quả của quá trình học tập và nghiên cứu của tơi. Tơi xin hồn toàn
chịu trách nhiệm trước những luận điểm khoa học mà tôi nêu ra trong
Luận văn này.
Người thực hiện
a
lu
n
n
va
Nguyễn Quỳnh Anh
p
ie
gh
tn
to
d
oa
nl
w
do
a
nv
a
lu
ll
u
nf
m
tz
ha
n
oi
z
m
co
l.
ai
gm
@
an
Lu
n
va
ac
th
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thơng tin – ĐHTN
si
ii
LỜI CẢM ƠN
Luận văn này là kết quả sau thời gian học tập và nghiên cứu của tôi tại
khoa Văn học và Báo chí, trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên.
Để hoàn thành luận văn này, cho phép tôi được gửi lời cảm ơn chân thành và
sâu sắc đến các thầy cô giáo trong khoa Văn học và Báo chí đã giúp đỡ tơi
trong suốt q trình học tập và nghiên cứu tại trường. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ
lòng biết ơn đến thầy – GS.TS Trần Nho Thìn, người đã hết lịng giúp đỡ,
a
lu
hướng dẫn tơi hồn thành luận văn.
n
Người thực hiện
n
va
p
ie
gh
tn
to
d
oa
nl
w
do
Nguyễn Quỳnh Anh
a
nv
a
lu
ll
u
nf
m
tz
ha
n
oi
z
m
co
l.
ai
gm
@
an
Lu
n
va
ac
th
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................... 4
3. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 5
a
lu
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 5
n
5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 6
n
va
6. Đóng góp của luận văn .................................................................................. 6
tn
to
7. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 7
p
ie
gh
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIEN CỨU ................................................. 8
do
1.1. Nhìn lại phương pháp nghiên cứu phê bình Truyện Kiều dịp kỷ niệm
oa
nl
w
200 năm năm sinh Nguyễn Du(1965) ............................................................... 8
1.1.1. Bối cảnh chính trị - xã hội – văn hóa ...................................................... 8
d
a
nv
a
lu
1.1.2. Nhìn lại phương pháp nghiên cứu phê bình Truyện Kiều dịp kỷ niệm
200 năm năm sinh Nguyễn Du(1965) ............................................................... 9
u
nf
1.2. Bối cảnh đổi mới lý luận phê bình văn học trong dịp kỷ niệm 250 năm
ll
m
năm sinh Nguyễn Du (2015) ........................................................................... 17
n
oi
tz
ha
1.2.1. Bối cảnh xã hội- văn hóa....................................................................... 17
1.2.2. Vài nét về cuốn sách “Di sản văn chương Đại thi hào Nguyễn Du- 250
z
năm nhìn lại” .................................................................................................. 18
@
l.
ai
gm
1.2.3. Đổi mới lý luận phê bình Truyện Kiều dịp kỷ niệm 250 năm năm sinh
Nguyễn Du (2015)........................................................................................... 20
co
m
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.................................................................................. 22
Lu
an
CHƯƠNG 2..................................................................................................... 23
n
va
ac
th
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
iv
VẬN DỤNG LÝ THUYẾT TIẾP NHẬN TRONG NGHIÊN CỨU, PHÊ
BÌNH TRUYỆN KIỀU ..................................................................................... 23
2.1. Khái quát về lý thuyết tiếp nhận .............................................................. 23
2.1.1. Vài nét về sự ra đời của lý thuyết tiếp nhận .......................................... 23
2.1.2. Lý thuyết tiếp nhận ở Việt Nam ............................................................ 25
2.2. Các cơng trình vận dụng lý thuyết tiếp nhận ........................................... 27
2.2.1. Người đọc- với việc tiếp nhận Truyện Kiều trong các giai đoạn
khác nhau......................................................................................................... 27
2.2.2. Truyện Kiều - với những diễn biến của tiếp nhận văn học ................... 34
a
lu
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.................................................................................. 44
n
n
va
CHƯƠNG 3: VẬN DỤNG PHÂN TÂM HỌC TRONG NGHIÊN CỨU, PHÊ
tn
to
BÌNH TRUYỆN KIỀU ..................................................................................... 47
p
ie
gh
3.1. Khái quát về phân tâm học ....................................................................... 47
3.2. Các cơng trình vận dụng lý thuyết phân tâm học..................................... 53
oa
nl
w
do
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3.................................................................................. 66
CHƯƠNG 4: VẬN DỤNG TỰ SỰ HỌC TRONG NGHIÊN CỨU, PHÊ
d
BÌNH TRUYỆN KIỀU ..................................................................................... 68
a
lu
a
nv
4.1. Khái qt về tự sự học.............................................................................. 68
u
nf
4.2. Các cơng trình vận dụng tự sự học trong nghiên cứu Truyện Kiều ......... 72
ll
TIỂU KẾT CHƯƠNG 4.................................................................................. 90
m
n
oi
KẾT LUẬN ..................................................................................................... 92
tz
ha
THƯ MỤC THAM KHẢO ............................................................................. 96
z
m
co
l.
ai
gm
@
an
Lu
n
va
ac
th
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Cơ sở khoa học
Năm 2015, nhân dịp kỷ niệm 250 năm năm sinh đại thi hào Nguyễn
Du, Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam và Ủy ban nhân dân tỉnh Hà
Tĩnh phối hợp tổ chức, Hội thảo quốc tế: “Đại thi hào Nguyễn Du, Danh
nhân văn hóa Nguyễn Du: Di sản và các giá trị xuyên thời đại”. Kết quả
của hội thảo được tập hợp lại trong cuốn sách “Di sản văn chương Đại thi
a
lu
hào Nguyễn Du- 250 năm nhìn lại”. So với lần kỷ niệm 200 năm năm sinh
n
n
va
Nguyễn Du (năm 1965) cách đây nửa thế kỷ, diện mạo văn học nói chung và
tn
to
nghiên cứu lý luận phê bình nói riêng đã có những chuyển biến rất căn bản.
p
ie
gh
Đặc biệt sau gần 30 năm đổi mới hội nhập, lý luận phê bình và phương pháp
nghiên cứu văn học đã tiếp nhận nhiều lý thuyết phê bình văn học từ phương
oa
nl
w
do
Tây theo xu thế tất yếu khách quan của thời kỳ hội nhập với tính khoa học,
hiện đại, nhân văn. Nếu dịp kỷ niệm năm 1965, phê bình xã hội học đang giữ
d
địa vị thống trị chi phối toàn bộ việc nghiên cứu phê bình Truyện Kiều như
a
lu
a
nv
đấu tranh giai cấp, chống phong kiến… thì dịp kỷ niệm lần này những lý
u
nf
thuyết mới như mỹ học tiếp nhận, thi pháp học, phân tâm học, tự sự học, văn
ll
hóa học… được các nhà nghiên cứu vận dụng trong nghiên cứu phê bình
m
n
oi
Truyện Kiều đem đến những mã nghĩa mới, những cách nhìn nhận mới mẻ.
tz
ha
Đây là những vấn đề mà sau bốn năm cuốn kỷ yếu được xuất bản nhưng vẫn
z
chưa được giới nghiên cứu quan tâm, đó là lí do chính mà chúng tơi quyết
gm
@
định chọn đề tài: Đổi mới lý thuyết nghiên cứu, phê bình văn học qua kỷ
co
l.
ai
yếu “Di sản văn chương đại thi hào Nguyễn Du - 250 năm nhìn lại”( 2015).
m
Khi nghiên cứu, lí giải bình luận về một tác phẩm văn học thì lý thuyết
an
Lu
văn học có ý nghĩa quan trọng, một lý thuyết, một phương pháp sẽ cung cấp
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
2
một góc nhìn về tác phẩm. Đối với Truyện Kiều, một kiệt tác của nền văn học
dân tộc, chúng ta đã chứng kiến lịch sử nghiên cứu lâu dài hàng trăm năm,
các nhà nghiên cứu phê bình ở những giai đoạn khác nhau đã vận dụng lý
thuyết, phương pháp phê bình khác nhau và đem lại kết quả nghiên cứu
Truyện Kiều thật đa dạng, phong phú, càng ngày càng phát hiện thêm những
vấn đề mới mẻ, lí thú, Truyện Kiều trở thành một tác phẩm “nói mãi khơng
cùng”. Luận văn này của chúng tôi chọn giới thiệu cuốn “Di sản văn chương
Đại thi hào Nguyễn Du- 250 năm nhìn lại”, với mục đích bổ sung và làm
sáng tỏ một mắt xích quan trọng trong cả q trình lịch sử nghiên cứu lâu dài,
a
lu
đặc biệt quan tâm tới những vấn đề mới mẻ trong lí luận và thực tiễn, nhằm
n
n
va
mở ra những cách tiếp cận mới trong giảng dạy, học tập, nghiên cứu phê bình
tn
to
và hi vọng với luận văn này dần dần chúng ta sẽ có một bức tranh hồn thiện
p
ie
gh
về lịch sử nghiên cứu, phê bình Truyện Kiều.
1.2. Cơ sở thực tiễn
do
oa
nl
w
Lịch sử tiếp nhận Truyện Kiều hai thế kỷ đã ghi nhận nhiều lý thuyết
văn học khác nhau, tuy nhiên từ sau Cách mạng tháng Tám, trong một thời
d
a
lu
gian dài sự chi phối của dòng lý luận phê bình văn học chịu ảnh hưởng của lý
a
nv
luận Macxit đã trở thành xu hướng chi phối mạnh mẽ hoạt động phê bình văn
ll
u
nf
học ở miền Bắc. Phương pháp phê bình này đề cao mối quan hệ giữa văn học
m
và đời sống, coi tác phẩm văn học không phải là một chỉnh thể riêng biệt mà
n
oi
chịu sự chi phối, tác động của thời đại mà nhà văn đang sống. Các nhà nghiên
tz
ha
cứu đi theo xu hướng này quan tâm nhiều đến các yếu tố ngoài văn bản như
z
tiểu sử nhà văn, điều kiện kinh tế, hồn cảnh chính trị xã hội, đấu tranh giai
@
l.
ai
gm
cấp để phân tích, bình giá tác phẩm do đó khơng tránh khỏi tình trạng áp đặt,
lấy xưa nói nay, hiện đại hóa tác phẩm, cố gắn tác phẩm với những gì đang
co
m
diễn ra trong đời sống xã hội, quy tác phẩm về chức năng phản ánh hiện thực
Lu
an
khách quan nhất là đối với các tác phẩm trung đại. Có thể coi dịng lí luận
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
3
luận này ảnh hưởng, chi phối trong nhiều bài viết, cơng trình của Hải Triều,
Đặng Thai Mai, Hồi Thanh, Trần Đức Thảo, cùng những nhà phê bình thế hệ
sau này như Lê Đình Kỵ, Hà Minh Đức, Phan Cự Đệ, Phong Lê…. Những
điều nói trên đã được nhiều nhà nghiên cứu, phê bình đề cập đến nhân dịp kỷ
niệm Nguyễn Du năm 1965, trong đó khơng thể khơng nhắc đến cuốn kỷ yếu
Kỷ niệm 200 năm năm sinh Nguyễn Du (1965), cuốn kỷ yếu đó được coi
như một chứng tích tiêu biểu một thời thống trị của hệ hình xã hội học tư
tưởng. Trong khoảng 50 năm sau đó, nhất là từ năm 1986 trở lại đây sự vận
động của lý thuyết văn học đã diễn ra vô cùng phong phú, sôi nổi và đạt được
a
lu
những thành tựu đáng kể. Thực hiện đề tài Đổi mới lý thuyết nghiên cứu,
n
n
va
phê bình văn học qua kỷ yếu “Di sản văn chương đại thi hào Nguyễn Du -
tn
to
250 năm nhìn lại”(2015), chúng tôi mong muốn giúp người đọc nhận thấy
p
ie
gh
những thành tựu của nghiên cứu phê bình Nguyễn Du và Truyện Kiều trong
những năm gần đây đặc biệt nhận thấy sự vận dụng các lý thuyết mới được du
oa
nl
w
do
nhập từ phương Tây vào Việt Nam. Các nhà phê bình đã nhận thấy hướng
tiếp cận ngoại văn bản mặc dù có những thành tựu nhất định nhưng cũng bộc
d
lộ nhiều hạn chế, điều đó cần được bổ sung bằng một hướng tiếp cận khác,
a
lu
a
nv
coi văn bản như sản phẩm của tư duy nghệ thuật, hoàn toàn độc lập với thế
u
nf
giới mà nó phản ánh đó là cách tiếp cận nội văn bản, tức là những yếu tố của
ll
thế giới nghệ thuật như nó tồn tại độc lập với hiện thực khách quan. Sau xu
m
n
oi
hướng phê bình nội văn bản, phê bình văn học còn được bổ sung nhiều cách
tz
ha
tiếp cận khác như lý thuyết liên văn bản, phê bình cổ mẫu, lý thuyết tiếp
z
nhận… trên thực tế chứng minh không một lý thuyết riêng rẽ nào có thể đọc
gm
@
hết nghĩa của tác phẩm do đó việc vận dụng các lý thuyết để bổ sung cho
l.
ai
nhau là cần thiết. Việc vận dụng các lý thuyết mới trong những năm gần đây
m
co
thể hiện sự nỗ lực của các nhà khoa học trong việc đánh giá những giá trị
Lu
thiên tài của Nguyễn Du, sự phong phú của kiệt tác Truyện Kiều nhằm khắc
an
phục những hạn chế của khuynh hướng phê bình xã hội học từng chi phối khá
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
4
sâu sắc trong giai đoạn 1945-1985 nhất là trong dịp kỉ niệm Nguyễn Du năm
1965, cách đây 50 năm. Đề tài này như là một thử nghiệm của chúng tơi trong
q trình học tập của mình đồng thời cũng để làm dày thêm vốn kiến thức
phục vụ cho hoạt động giảng dạy trong nhà trường phổ thông.
2. Lịch sử vấn đề
Có thể nói trong khoảng hai thế kỷ nghiên cứu Nguyễn Du và Truyện
Kiều chúng ta đã có hàng trăm cơng trình với hàng ngàn bài viết của các nhà
nghiên cứu trong và ngoài nước, song dường như vẫn chưa đủ với một tác
a
lu
phẩm “nói mãi khơng cùng”. Người đọc và các nhà nghiên cứu đến sau dường
n
như vẫn tìm thấy cho mình ít nhiều điều mới mẻ khi tiếp cận kiệt tác này.
n
va
Lịch sử tiếp nhận Truyện Kiều từ sau 1986 đánh dấu những bước chuyển mới
tn
to
mẻ nhằm lấp đầy những khoảng trống trước đây, việc tiếp nhận các phương
p
ie
gh
pháp đọc được mở rộng hơn bao giờ hết, do đó chúng ta đạt nhiều thành tựu
do
mới mẻ trong tiếp nhận Truyên Kiều như hướng đi của các nhà nghiên cứu
oa
nl
w
Phan Ngọc, Trần Đình Sử, Trần Nho Thìn, Lê Nguyên Cẩn…
d
Năm 2015, chúng ta kỉ niệm 250 năm năm sinh Nguyễn Du, việc
a
nv
a
lu
nghiên cứu Nguyễn Du và Truyện Kiều lại trở nên sôi nổi hơn bao giờ, rất
nhiều hội thảo đã được tổ chức tại các trường đại học, viện nghiên cứu nhằm
u
nf
ll
đánh giá những giá trị thiên tài của Nguyễn Du và kiệt tác Truyện Kiều. Dịp
m
n
oi
này các nhà nghiên cứu cũng công bố những kết quả mới của mình trong việc
tz
ha
nghiên cứu Nguyễn Du và tiếp nhận Truyện Kiều. Trong đó phải kể đến hội
thảo quốc tế do Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam và Ủy ban nhân dân
z
gm
@
tỉnh Hà Tĩnh phối hợp tổ chức: “Đại thi hào Nguyễn Du, Danh nhân văn
hóa Nguyễn Du: Di sản và các giá trị xuyên thời đại”. Kết quả của hội thảo
l.
ai
m
Du- 250 năm nhìn lại”.
co
được tập hợp lại trong cuốn sách “Di sản văn chương Đại thi hào Nguyễn
an
Lu
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
5
Từ khi xuất bản cuốn sách đến nay ngồi Lời đầu sách mang tính giới
thiệu tổng qt về cuốn sách và điểm tên trong bài nghiên cứu của Bùi Việt
Thắng, hiện chưa có bài viết hay cơng trình đánh giá về cuốn sách, luận văn
này nhằm đánh giá những nét mới trong nghiên cứu, phê bình về Nguyễn Du
và Truyện Kiều, đặc biệt là những cách vận dụng những lý thuyết mới trong
nghiên cứu phê bình.
3. Mục đích nghiên cứu
Luận văn này nhằm tập trung vào những điểm mới về nghiên cứu, phê
bình trong cuốn sách “Di sản văn chương Đại thi hào Nguyễn Du- 250 năm
a
lu
n
nhìn lại”, so với một số bài viết về Truyện Kiều trên tạp san Văn Sử Địa, Đại
n
va
học sư phạm (Hà Nội, hồi những năm 1950), đặc biệt là cuốn kỷ yếu Kỷ niệm
tn
to
200 năm năm sinh Nguyễn Du (Hà Nội, 1965). Chúng tơi khơng có tham
p
ie
gh
vọng đi vào tất cả những vấn đề mà cuốn sách đặt ra mà chỉ khảo sát, đánh
giá những nét mới về lý thuyết nghiên cứu, phê bình Nguyễn Du, đặc biệt với
do
oa
nl
w
Truyện Kiều với những cách diễn dịch khác nhau, các cách vận dụng lý
thuyết mới như tiếp nhận văn học, phân tâm học, tự sự học…
d
a
lu
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
a
nv
4.1. Đối tượng nghiên cứu
u
nf
Như tên đề tài đã xác định, chúng tôi tập trung vào những điểm mới
ll
m
trong nghiên cứu Nguyễn Du và Truyện Kiều, lấy cơng trình “Di sản văn
n
oi
tz
ha
chương Đại thi hào Nguyễn Du- 250 năm nhìn lại” làm đối chứng và có so
sánh với tạp san Văn sử địa, Đại học sư phạm và kỷ yếu Kỷ niệm 200 năm
m
co
l.
ai
gm
4.2.1. Phạm vi tư liệu
@
4.2. Phạm vi nghiên cứu
z
năm sinh Nguyễn Du .
Lu
Phạm vi nghiên cứu của luận văn Đổi mới lý thuyết nghiên cứu, phê
an
bình văn học qua kỷ yếu “Di sản văn chương đại thi hào Nguyễn Du-250
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
6
năm nhìn lại”( 2015), chúng tơi tiến hành nghiên cứu bằng khả năng hiểu
biết của mình đồng thời có sử dụng các bài báo, tạp chí, giáo trình, chuyên
luận của các tác giả trong và ngoài nước liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
4.2.2. Phạm vi nội dung
Thực hiện đề tài này chúng tơi khơng có tham vọng đi vào tất cả mọi
vấn đề mà cuốn sách đặt ra, chúng tôi chỉ tập trung cơ bản vào những bài
nghiên cứu về Truyện Kiều để thấy những khía cạnh mới mẻ liên quan đến đề
tài của mình như vận dụng lý thuyết tiếp nhận, phân tâm học, tự sự học đồng
a
lu
thời một số chỗ có so sánh với hướng tiếp cận thi pháp học, văn hóa học, liên
n
văn bản…
n
va
tn
to
5. Phương pháp nghiên cứu
p
ie
gh
5.1. Phương pháp so sánh
Luận văn vận dụng phương pháp so sánh để thấy được những chuyển
do
oa
nl
w
biến mới trong lịch sử tiếp nhận Truyện Kiều.
5.2. Phương pháp tiếp cận văn hóa
d
a
nv
a
lu
Chú ý đến hồn cảnh lich sử gắn với các kiểu người đọc khác nhau, sự
chi phối của hệ tư tưởng, trường văn hóa, quan hệ giao lưu văn hóa quốc tế
u
nf
ll
trong tiếp nhận Truyện Kiều.
m
tz
ha
n
oi
5.2. Phương pháp liên ngành
Để bổ sung, làm rõ những vấn đề trong tranh luận về Truyện Kiều.
z
Ngồi ra luận văn cịn vận dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu
@
m
co
6. Đóng góp của luận văn
l.
ai
gm
khác như thống kê, phân loại, phân tích, tổng hợp.
Lu
Luận văn này nhằm đánh giá những nét mới về lý thuyết nghiên cứu
an
phê bình về Nguyễn Du và Truyện Kiều, đồng thời thấy sự vận dụng các lý
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
7
thuyết mới như tự sự học, phân tâm học, lý thuyết tiếp nhận và người đọc
trong cuốn kỷ yếu lần này. Qua đó luận văn chỉ ra sự chuyển biến, thay đổi
trong lý luận nghiên cứu phê bình văn học sau 50 năm đối với việc nghiên
cứu, phê bình Truyện Kiều(1965-2015). Nói cách khác luận văn vừa đề cập
đến đổi mới lý luận phê bình văn học trong 50 năm nói chung vừa nhấn mạnh
những thành tựu mới trong nghiên cứu Truyện Kiều nói riêng.Những vấn đề
mới mẻ trong lí luận và thực tiễn giúp mở ra những cách tiếp cận mới trong
giảng dạy, học tập và nghiên cứu phê bình về Nguyễn Du và Truyện Kiều.
7. Cấu trúc luận văn
a
lu
n
Ngoài phần Mở đầu và Kết thúc, Luận văn gồm 4 chương :
n
va
tn
to
Chương 1 Tổng quan nghiên cứu, trong chương này chúng tôi làm rõ
bối cảnh xuất hiện của cuốn sách trong đời sống nghiên cứu phê bình Nguyễn
p
ie
gh
Du và Truyện Kiều trong những năm gần đây.
oa
nl
w
do
Chương 2 Vận dụng lý thuyết tiếp nhận trong nghiên cứu, phê bình
Truyện Kiều, trong chương này chúng tơi làm sáng tỏ lý thuyết tiếp nhận
d
Truyện Kiều trong những giai đoạn khác nhau gắn với các kiểu người đọc
a
lu
a
nv
khác nhau, đồng thời thấy được sự sáng tạo, tiếp nhận của Nguyễn Du trong
u
nf
việc vay mượn cốt truyện nước ngoài.
ll
Chương 3 Vận dụng phân tâm học trong nghiên cứu, phê bình
m
n
oi
Truyện Kiều, trong chương này chúng tôi làm rõ hơn sự thay đổi từ phân tâm
tz
ha
học tiểu sử sang phân tâm học cấu trúc, làm sáng tỏ thêm những ứng dụng
z
phân tâm học trong nghiên cứu Truyện Kiều gần đây.
@
l.
ai
gm
Chương 4 Vận dụng tự sự học trong nghiên cứu, phê bình Truyện Kiều,
trong chương này chúng tôi cố gắng làm sáng tỏ thêm việc thay đổi mơ hình
co
m
tự sự của tác phẩm, khẳng định những sáng tạo của Nguyễn Du trong thể loại
n
va
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
an
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thơng tin – ĐHTN
Lu
truyện thơ Nôm đặc trưng của dân tộc.
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
8
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN NGHIEN CỨU
1.1. Nhìn lại phương pháp nghiên cứu phê bình Truyện Kiều dịp kỷ niệm
200 năm năm sinh Nguyễn Du(1965)
1.1.1. Bối cảnh chính trị - xã hội – văn hóa
Sau khi hiệp định Giơnevơ được kí kết(1954), đất nước tạm chia cắt
thành hai miền, miền Bắc đi lên xây dựng xã hội chủ nghĩa, miền Nam tiếp
tục cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Ở miền Bắc, sau khi khôi phục kinh tế,
a
lu
thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất kinh tế xã hội bước đầu đã đạt những
n
n
va
thành tựu nhất định, trở thành hậu phương lớn chi phối cho chiến trường miền
tn
to
Nam. Tuy nhiên từ cuối năm 1964, Mỹ leo thang đánh phá miền Bắc, cả hai
p
ie
gh
miền tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước do đó điều kiện kinh tế
gặp vơ vàn khó khăn. Bên cạnh đó do vận hành cơ chế tập trung quan liêu bao
oa
nl
w
do
cấp nên sản xuất trì trệ, chủ yếu trông chờ sự viện trợ, ủng hộ của các nước
phe xã hội chủ nghĩa, quan hệ giao lưu quốc tế hạn hẹp.
d
Về văn hóa xã hội, do hệ thống tư tưởng macxit chi phối mọi hoạt động
a
lu
a
nv
văn hóa xã hội nên nhìn chung đề cao tính cộng đồng, tính nhân dân, tính giai
u
nf
cấp trong mọi lĩnh vực của đời sống văn hóa. Việc tiếp cận với những tư
ll
tưởng phương Tây ở miền Bắc hầu như khơng có, quan điểm macxit, phê bình
m
n
oi
xã hội học giữ địa vị thống trị trong văn học nghệ thuật, các hệ tư tưởng khác
tz
ha
bị bài xích thậm chí bị coi là phản động. Các lý thuyết văn học giai đoạn này
z
chủ yếu được tiếp nhận từ Liên Xơ, hầu như khơng có điều kiện giao lưu văn
l.
ai
gm
@
hóa quốc tế .
Năm 1965, Đảng và nhà nước tổ chức kỷ niệm 200 năm năm sinh Nguyễn
co
m
Du, đây là dịp tôn vinh lớn lao Nguyễn Du và kiệt tác Truyện Kiều tuy nhiên
Lu
an
đó cũng là dịp cổ vũ tinh thần dân tộc, tinh thần chiến đấu ở cả hai miền. Sự
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
9
kiện này thu hút được nhiều nhà nghiên cứu phê bình Truyện Kiều trong đó có
nhiều bài với mục đích lấy xưa nói nay, lấy Truyện Kiều để phục vụ cuộc
kháng chiến chống Mỹ.
1.1.2. Nhìn lại phương pháp nghiên cứu phê bình Truyện Kiều dịp kỷ
niệm 200 năm năm sinh Nguyễn Du(1965)
Giai đoạn 1945-1975, do những khó khăn về chính trị, xã hội, đất nước
trải qua hai cuộc chiến tranh ác liệt, quan hệ quốc tế chưa có điều kiện mở
rộng nên chủ yếu nghiên cứu phê bình theo quan điểm Macxit quan tâm đến
a
lu
các vấn đề xã hội, đấu tranh giai cấp, chống phong kiến, khuynh hướng phê
n
bình xã hội học, phê bình hệ tư tưởng chi phối mạnh mẽ và chủ yếu tập trung
n
va
vào giá trị phục vụ tư tưởng của Truyện Kiều ( tiêu biểu như các bài phê bình
tn
to
Truyện Kiều của Hồi Thanh, Minh Tranh, Trần Đức Thảo, Hoàng Xuân
p
ie
gh
Nhị). Trong giai đoạn này, nhất là sau năm 1954, việc nghiên cứu Truyện
do
Kiều gắn với hiện thực đời sống theo quan điểm macxit đã chi phối mạnh mẽ
oa
nl
w
các nhà nghiên cứu phê bình do đó khơng tránh khỏi khuynh hướng xã hội
học dung tục. Năm 1955, tạp san Đại học Sư phạm đã dành riêng các số 3,4
d
a
lu
để kỷ niệm Nguyễn Du, trong đó tập hợp khá nhiều bài phê bình tiêu biểu
a
nv
như : Lịch sử vấn đề Truyện Kiều, Tính chất và mức độ chống phong kiến của
ll
u
nf
Truyện Kiều của Trương Tửu, Đặc sắc văn học cổ điển Việt Nam qua nội
m
dung Truyện Kiều của Đặng Thai Mai, Căn bản của chủ nghĩa nhân đạo
n
oi
chống phong kiến trong Truyện Kiều của Hoàng Xuân Nhị…Bên cạnh đó,
tz
ha
Minh Tranh trên tạp san Văn Sử Địa cũng có bài Tìm hiểu Truyện Kiều và
z
Nguyễn Du, trong đó tác giả quy các nhân vật vào các tầng lớp cụ thể trong xã
@
l.
ai
gm
hội, lí giải các xung đột truyện trên tinh thần mâu thuẫn, xung đột giai cấp,
ông xếp Kiều vào tầng lớp phong kiến thất thế, Mã Giám Sinh, Tú Bà, Thúc
co
m
Sinh là tầng lớp con buôn, Hoạn Thư, Hồ Tôn Hiến là đại phong kiến, Từ Hải
Lu
an
là nông dân nổi dậy… Tác giả cho rằng việc Thúy Kiều phải bán mình rồi rơi
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
10
vào tay Mã Giám Sinh, Tú Bà và cho đó là : “thật đúng là sự khuất phục đến
sát đất của một giai cấp thất thế, suy tàn"[23, 52], dưới cái nhìn của Minh
Tranh mọi xung đột trong tác phẩm đều trở thành xung đột giữa tầng lớp nhà
buôn với tầng lớp phong kiến, giữ kinh tế thị dân với kinh tế phong kiến, giữa
đạo đức thị dân với đạo đức phong kiến [52]. Ơng tiếp tục lí giải việc Kiều
gặp Từ Hải và cho đó là “sự đồng tình giữa tầng lớp thuần phong kiến đang
thất thế với phong trào nông dân thiếu cảnh giác” [24, 52]. Tuy nhiên đó
chính là dịp tốt để tầng lớp thuần phong kiến lợi dụng và phục vụ cho lợi ích
của bản thân họ như việc dây cát nhờ bóng cây, Kiều còn lợi dụng để báo thù
a
lu
cho giai cấp của mình (báo ân, báo ốn), sau đó Kiều khun Từ Hải ra hàng
n
n
va
với những luận điệu che giấu tính chất của một giai cấp từ lâu đã thống trị
tn
to
nhân dân ta, giai cấp ấy đã trà trộn vào hàng ngũ Từ Hải để làm nội ứng cho
p
ie
gh
Hồ Tôn Hiến (đại phong kiến), lung lạc Từ Hải để củng cố lại địa vị của
mình, chế độ phong kiến được lập lại, lợi dụng nông dân để nhảy lên thống
oa
nl
w
do
trị, giai cấp thuần phong kiến trở lại cuộc đời :
- Nghìn năm dằng dặc quan giai lần lần
d
a
nv
a
lu
- Phong lưu phú quý ai bì
Vườn xn một cửa đề bia mn đời
u
nf
ll
Theo quan điểm Minh Tranh, Kiều và Từ Hải là hai con người từ hai
m
n
oi
giai cấp đối lập nhau nên không thể cùng chung ý nghĩ được, tâm lý Kiều là
tz
ha
tâm lý chung của giai cấp địa chủ nước ta. Như vậy xã hội Truyện Kiều chính
z
là xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX với những nét hiện thực
gm
@
đương thời đó là mâu thuẫn quyết liệt giữa nông dân với phong kiến, giữa
l.
ai
phong kiến thuần túy với phong kiến kinh doanh, bản chất phong kiến xảo
m
co
quyệt mưu mô, nông dân sơ hở, thiếu cảnh giác nên thất bại.
an
Lu
Tiếp tục lối phê bình đó, năm 1956 trên tạp san Đại học sư phạm, Trần
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
11
Đức Thảo cho công bố bài Nội dung xã hội của Truyện Kiều, trong đó Trần
Đức Thảo tìm hiểu kĩ hơn về thành phần giai cấp của các nhân vật như gia
đình Kiều thuộc tầng lớp trung gian trong xã hội phong kiến (tiểu phong kiến)
vì có khung cửi, gói may, đi bộ chứ khơng đi ngựa như bọn nhà giàu, Kim
Trọng thuộc thành phần phong kiến thống trị vì có ngựa câu dịn, có kẻ hầu,
quần áo sang trọng, có nhiều ruộng đất… Q trình gia đình Kiều bị vu oan,
Kiều phải bán mình nơi lầu xanh đánh dấu sự tan rã xã hội phong kiến, quá
trình phân hóa giai cấp phong kiến. Lí giải mâu thuẫn Tài- Mệnh trong truyện,
Trần Đức Thảo cho xuất phát từ kinh nghiệm thực tế xã hội, họ có tài nhưng
a
lu
khơng được sử dụng và còn bị bọn quý tộc, quan liêu đàn áp có khi tài thành
n
n
va
tai vạ là vậy [15, 41]. Việc Kiều đến với Thúc Sinh được Trần Đức Thảo cho
tn
to
đó là Kiều tìm lối thốt trong thành phần phú thương, tuy nhiên trong liên
p
ie
gh
minh phú thương với đại phong kiến (Hoạn Thư), phú thương vẫn chịu lép vế
nên Thúc Sinh không thể che chở cho Kiều, bởi Hoạn Thư luôn giữ thể diện
oa
nl
w
do
và lập lại trật tự phong kiến, ép Kiều thành con ở chứ không hẳn là ghen
tuông kiểu đàn bà, trên thực tế Hoạn Thư coi thường, khinh bỉ Thúc Sinh :
d
- Ví bằng thú thật cùng ta
a
lu
a
nv
Cũng dong kẻ dưới mới là lượng trên
u
nf
ll
- Làm ra con ở chúa nhà đôi nơi
m
tz
ha
n
oi
- Hoa nô truyền dạy đổi tên
Buồng the dậy ép vào phiên thị tỳ.
z
Cũng theo cách phê bình xã hội học, Trần Đức Thảo cho rằng Kiều đến
@
l.
ai
gm
với Từ Hải có động cơ chính trị rất rõ rệt đó là việc Kiều tìm đường giải
phóng trong phong trào nơng dân, lợi dụng nơng dân để củng cố địa vị của
co
m
mình. Tuy nhiên trên thực tế Từ Hải chưa thể đấu tranh vì nhân dân với nghĩa
Lu
an
phục vụ nhân dân mà chỉ là kiểu anh hùng cá nhân, lãng mạn [35, 41].
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
12
- Giang hồ quen thói vẫy vùng
Gươm đàn nửa gánh non sơng một chèo.
- Triều đình riêng một góc trời
- Nghênh ngang một cõi biên thùy
Trước âm mưu của Hồ Tôn Hiến, Kiều khuyên Từ Hải ra hàng đó là sự
trở lại tham vọng của bọn tiểu phong kiến, nhằm củng cố lại địa vị của mình.
Nếu trước Cách mạng, Trương Tửu vận dụng phân tâm học vào phê bình
Truyện Kiều với rất nhiều nhận xét, đánh giá gây dư luận trái chiều đương
a
lu
thời thì sau Cách mạng quan điểm macxit lại chi phối mạnh mẽ trong phê
n
n
va
bình Truyện Kiều của ông nhất là vấn đề chống phong kiến diễn ra sôi nổi
tn
to
giữa thập niên 50. Trên tạp san Đại học Sư phạm năm 1955, Trương Tửu
p
ie
gh
công bố bài Tính chất và mức độ chống phong kiến của Truyện Kiều, trong đó
Trương Tửu có những trao đổi lại với Hồng Xn Nhị, Trần Đức Thảo về
oa
nl
w
do
những khía cạnh chưa đồng tình, những nhận xét chưa bao quát đồng thời
nhấn mạnh tính chất chống phong kiến của Truyện Kiều chính là đề cao ý chí
d
đấu tranh mạnh bạo của con người, đó chính là sự tán thành của Nguyễn Du
a
lu
a
nv
với tư tưởng chống lại lễ giáo, luân lí, pháp luật phong kiến như tự do yêu
u
nf
đương luyến ái, treo ấn từ quan vì tình và ơng cũng cho rằng chỉ khi nào con
ll
người chống lại những yếu tố phong kiến thì mới có hạnh phúc. Trương Tửu
m
n
oi
chỉ ra nhiều lần chiến thắng của những người chống phong kiến nhưng cũng
tz
ha
chỉ ra nguyên nhân thất bại trong cuộc chiến này là do con người còn vướng
z
vào ý thức hệ phong kiến, rõ nhất là sự thất bại của Từ Hải. Vấn đề chống
gm
@
phong kiến trở thành vấn đề trung tâm được rất nhiều nhà phê bình quan tâm
l.
ai
trong giai đoạn này. Có thể nói các nhà phê bình Trương Tửu, Trần Đức
m
co
Thảo, Minh Tranh đã xem Truyện Kiều như cuốn sử về xã hội Việt Nam trong
Lu
một giai đoạn, các nhân vật được gắn với những giai cấp, tầng lớp nhất định
an
và gắn vào cuộc đấu tranh giai cấp, gắn tác phẩm quá khứ với những vấn đề
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
13
thực dụng của hiện tại, điều đó vơ hình đã làm giảm giá trị phê bình Truyện
Kiều, cũng như giá trị tác phẩm. Việc cố gắng đem “ánh sáng chủ nghĩa Mác Lênin” soi rọi Truyện Kiều trong thời gian này cho thấy vấn đề Truyện Kiều
không chỉ bàn ở phạm vi nghệ thuật mà trở thành phong trào thảo luận chính
trị sơi nổi, rộng rãi gắn với đấu tranh chống phong kiến, giải phóng giai cấp.
Đến dịp kỷ niệm Nguyễn Du năm 1965, những vấn đề trên vẫn tiếp tục
được nghiên cứu rộng rãi hơn với những bài phê bình của Hồng Minh Giám,
Nguyễn Đình Thi, Hà Huy Giáp, Xuân Diệu, Hoài Thanh, Trần Văn Giàu,
Lưu Trọng Lư, Đặng Thanh Lê, Nguyễn Lộc... Quan điểm macxit, phê bình
a
lu
n
xã hội học lúc này giữ địa vị thống trị, những vấn đề về giai cấp, chống phong
n
va
kiến, lập trường tư tưởng Nguyễn Du tiếp tục được đề cập hầu hết trong các
1) Về tư tưởng Nguyễn Du, các nhà nghiên cứu cho rằng Nguyễn Du bị
p
ie
gh
tn
to
bài phê bình và tập trung vào một số vấn đề sau :
do
hạn chế trong ý thức giai cấp và thời đại nên không tìm được hướng giải
oa
nl
w
quyết mâu thuẫn giai cấp nên đi tìm giải pháp trong triết học duy tâm thần bí
như đề cập mệnh trời, tu tâm, coi đó là “thái độ tiêu cực thỏa hiệp trước trật tự
d
a
lu
phong kiến” [59, 21]. Hoàng Minh Giám cũng chỉ ra điểm hạn chế trong tư
a
nv
tưởng Nguyễn Du là định mệnh, tài- mệnh ghét nhau, mặc dù có cảm tình với
ll
u
nf
nơng dân nhưng chưa tin nơng dân, nhìn chung “Nguyễn Du lúng túng trong
m
vịng vây ý thức hệ phong kiến, khơng tìm được hướng đi của đời mình và vì
n
oi
vậy đã rơi vào tư tưởng bi quan, tiêu cực”[59, 25]. Hà Huy Giáp cũng cho
tz
ha
rằng mặc dầu Nguyễn Du ca ngợi Từ Hải nhưng ông không tin ở khả năng và
z
lực lượng nông dân, ông cũng nhấn mạnh cần biến ước mơ của Nguyễn Du
@
l.
ai
gm
thành hiện thực đó là giải phóng nhân dân khỏi áp bức. Trần Văn Giàu thừa
nhận sự gần gũi với tầng lớp dưới, sự quan tâm đến người phụ nữ, tố cáo một
co
m
số người của tầng lớp phong kiến nhưng “còn trật tự phong kiến, nguyên lý
Lu
an
xã hội phong kiến thì Nguyễn Du khơng hề đặt thành vấn đề ”[59, 271]. Đồng
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
14
thời Trần Văn Giàu cũng chỉ ra Nguyễn Du chưa có kết luận nào cho cảnh
đau lịng, nếu có thì mơ hồ, chưa tìm ra vấn đề cơ bản của thời đại và càng
không phát hiện được cách giải quyết vấn đề cơ bản đó [59, 277], bên cạnh đó
tác giả cũng khẳng định tư tưởng định mệnh cũng là nhược điểm cơ bản trong
thế giới quan của Nguyễn Du, đó cũng là hạn chế chung của thời đại, điều đó
làm nhụt tinh thần đấu tranh của con người để giải phóng mình, hơn nữa tư
tưởng định mệnh còn bị bọn thống trị, bọn bồi bút lợi dụng nhằm đánh lạc
hướng tinh thần đấu tranh của nhân dân[59]. Tóm lại về mặt tư tưởng Nguyễn
Du “vừa có yếu tố phản phong vừa có yếu tố phong kiến” (Đặng Thanh Lê)
a
lu
hoặc là dừng lại nửa chừng trên đường phản phong [59].
n
n
va
2) Đề cao giá trị nhân đạo của Truyện Kiều, các nhà nghiên cứu phê
tn
to
bình Hồi Thanh, Xn Diệu, Cao Huy Đỉnh… đều nhấn mạnh giá trị nhân
p
ie
gh
đạo là một thành tựu lớn của tác phẩm. Đó là sự cảm thương của Nguyễn Du
với con người nói chung, đặc biệt ông quan tâm đến người tầng lớp dưới,
do
oa
nl
w
người phụ nữ, Trần Văn Giàu cho rằng Nguyễn Du rất gần gũi với nhân dân
lao động và ơng đã “nói chuyện thẳng với quả tim của con người” [59, 269].
d
Trong bài Nguyễn Du – một trái tim lớn, một nghệ sĩ lớn, Hồi Thanh nhấn
a
lu
a
nv
mạnh Truyện Kiều chính là lời phát biểu của Nguyễn Du trước vấn đề của
u
nf
thời đại, đó chính là một tiếng kêu thương não nùng, đau đớn ln văng vẳng
ll
bên tai[59, 149]. Hồi Thanh cũng cho rằng Nguyễn Du kịch liệt phê phán
m
n
oi
sức mạnh tác oai, tác quái của đồng tiền với một thái độ hằn học, khinh bỉ
tz
ha
trước cả một xã hội chạy theo tiền. Xuân Diệu cho rằng cách kết thúc Truyện
z
Kiều với màn tái hợp Kim – Kiều là bản cáo trạng cuối cùng của tác phẩm,
@
gm
bởi tái hợp nhưng khơng có quan hệ vợ chồng, sau bao ê chề nhục nhã Kiều
co
l.
ai
thấy mình khơng cịn xứng đáng với chàng Kim nên u nhau thì lại bằng
m
mười phụ nhau. Cao Huy Đỉnh đi từ những triết lý Phật giáo trong Truyện
an
Lu
Kiều như mệnh, nghiệp để chỉ ra tiếng nói bi quan, yếm thế của Nguyễn Du,
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
15
mặc dù vậy Cao Huy Đỉnh vẫn thừa nhận : “ơng viết Truyện Kiều theo tiếng
gọi của tình cảm, theo luân lí của hiện thực trước khi theo giáo lí nhà
Phật”[59, 289], đồng thời Nguyễn Du “cũng tự phủ nhận những quan điểm
tơn giáo của chính mình và khẳng định một cách chân thành chủ nghĩa nhân
đạo tích cực của nhân dân”[59, 295]. Nhìn chung các tham luận khi đề cập giá
trị nhân đạo của Truyện Kiều đều nhấn mạnh lòng căm ghét của Nguyễn Du
đối với xã hội phong kiến và nhấn mạnh sự cần thiết phải học tập lịng căm
ghét đó trong cuộc đấu tranh giải phóng ở miền Nam để chống lại bọn Mỹ
Ngụy, để giương cao hơn nữa ngọn cờ đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân
a
lu
kiểu mới từ đó thêm yêu quý gắn bó với chế độ tốt đẹp của ta (ở miền Bắc) và
n
n
va
Truyện Kiều [59].
tn
to
3) Đánh giá về nghệ thuật Truyện Kiều, nhìn chung trong kỷ yếu kỷ
p
ie
gh
niệm Nguyễn Du dịp 1965 cũng đã có nhiều bài đề cập đến đặc sắc về nghệ
thuật của Truyện Kiều, Nguyễn Đình Thi khẳng định thành công trong sử
do
oa
nl
w
dụng ngôn ngữ tiếng Việt, sức sáng tạo mạnh mẽ của tác giả như miêu tả nhân
vật, vận mệnh con người trong khung cảnh xã hội, thời đại và cho rằng : “Có
d
thể nói trong Truyện Kiều đã có đủ những nhân tố, những phương pháp của
a
lu
a
nv
tiểu thuyết hiện đại” [59, 65]. Hoài Thanh đặc biệt nhấn mạnh thành công
u
nf
trong sử dụng ngôn ngữ của Nguyễn Du đó là thứ ngơn ngữ chính xác, tinh
ll
vi, trong trẻo truyền đúng được cái thần của sự việc đồng thời ông cũng thừa
m
n
oi
nhận “Nguyễn Du đã tái tạo lại cuộc sống đương thời và sáng tạo ra một thế
tz
ha
giới có thật”[59, 157]. Tuy nhiên cả Hồi Thanh và Nguyễn Đình Thi mới chỉ
z
nêu vấn đề mang tính khái qt, gợi mở chứ chưa thực sự đi sâu phân tích làm
@
gm
sáng tỏ. Dưới góc nhìn của nhà ngơn ngữ học, Đào Thản đã dành cả bài viết
l.
ai
của mình để nói đến những đặc điểm của ngôn ngữ Truyện Kiều như vốn từ
m
co
phong phú, đa dạng, sử dụng nhiều kiểu câu phức hợp của ngôn ngữ hiện đại
Lu
và sự thể hiện tính nhân dân trong ngơn ngữ của Nguyễn Du khi vận dụng tài
an
tình thành ngữ, tục ngữ, ca dao. Nguyễn Lộc quan tâm đến ngơn ngữ nhân vật
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
16
trong Truyện Kiều như ngơn ngữ cịn mang tính ước lệ qua việc sử dụng
nhiều điển cố, ẩn dụ, hốn dụ của nhân vật chính diện và ngơn ngữ có tính
chất hiện thực chủ nghĩa trong ngơn ngữ nhân vật phản diện từ đó Nguyễn
Lộc đi đến mối quan hệ của ngôn ngữ nhân vật trong việc thể hiện tính cách
nhân vật. Bên cạnh đó nhiều tác giả khẳng định thành cơng miêu tả tâm lí
nhân vật, thể thơ lục bát nhuần nhuyễn của Truyện Kiều như một biểu hiện rõ
nhất của tính dân tộc. Nhìn chung những đánh giá về nghệ thuật trong các bài
nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở thể thơ, ngôn ngữ mà chưa đi vào thế giới nghệ
thuật của văn bản như tự sự học, thi pháp học, chưa có phân tích tâm lý theo
a
lu
phân tâm học, lại càng chưa thể có phê bình văn hóa học vì lập trường đấu
n
n
va
tranh giai cấp, đấu tranh tư tưởng cịn chi phối mạnh mẽ.
tn
to
Nói chung đây là giai đoạn nghiên cứu lấy văn học phục vụ chính trị,
p
ie
gh
lấy xưa phục vụ nay, lấy bình luận Truyện Kiều để lên án chế độ Mĩ- Ngụy,
chế độ phong kiến, các nhà thơ Chế Lan Viên, Tố Hữu đã gắn Truyện Kiều
do
oa
nl
w
với cuộc đấu tranh chống chế độ Mĩ - Ngụy lúc bấy giờ :
Câu thơ Nguyễn cũng góp phần đánh Mỹ
d
a
lu
Gửi Kiều cho em năm đánh Mỹ- Chế Lan Viên
a
nv
Ngẫm xem qua kiếp phong trần
u
nf
Đời vui nay đã nửa phần vui đây
ll
m
n
oi
Song còn bao nỗi chua cay
tz
ha
Gớm quân Ưng Khuyển, ghê bầy Sở Khanh
z
Cũng loài hổ báo ruồi xanh
@
gm
Cũng phường gian ác hơi tanh hại người
co
l.
ai
Kính gửi cụ Nguyễn Du- Tố Hữu
m
Năm 1970, Lê Đình Kỵ cho ra mắt cuốn Truyện Kiều và chủ nghĩa hiện
an
Lu
thực của Nguyễn Du, tác giả đưa ra những tìm tịi, phát hiện mới mẻ về nhân
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
17
vật trên cơ sở thi pháp của chủ nghĩa hiện thực, về lý tưởng thẩm mỹ của
Nguyễn Du, tuy nhiên việc gắn Nguyễn Du với phương pháp sáng tác chủ
nghĩa hiện thực dường như còn khiên cưỡng mặc dù vậy cơng trình cũng đánh
dấu một bước tiến quan trọng trên hành trình nghiên cứu, phê bình Truyện
Kiều. Cuối những năm 70 quan điểm xã hội học trong nghiên cứu, phê bình
Truyện Kiều đã phần nào được khắc phục với những cơng trình nghiên cứu
Truyện Kiều và thể loại truyện Nôm của Đặng Thanh Lê, các chương viết về
Truyện Kiều Nguyễn Lộc trong giáo trình Lịch sử văn học Việt Nam cuối thế
kỷ XVIII đến hết thế kỷ XIX, những vấn đề về nội dung tác phẩm với hiện thực
a
lu
xã hội, những cách hiểu máy móc đã phần nào được khắc phục, các nhà phê
n
n
va
bình đã quan tâm nhiều hơn đến tư tưởng nghệ thuật, triết lí xã hội của Truyện
tn
to
Kiều, tuy nhiên họ vẫn bị chi phối nhiều bởi những phương pháp phê bình
p
ie
gh
macxit, phê bình xã hội học đang chi phối mạnh mẽ ở miền Bắc thời bấy giờ.
Ỏ miền Nam, giai đoạn này các lý thuyết phê bình văn học phương Tây
do
oa
nl
w
được phổ biến rộng rãi hơn và đã có sự ảnh hưởng trong nghiên cứu phê bình
Truyện Kiều như khuynh hướng phê bình hiện sinh, khuynh hướng phê bình
d
cấu trúc luận, khuynh hướng phân tâm học trong các bài viết của Nguyễn Văn
a
lu
a
nv
Trung, Trần Bích Lan, Vũ Hạnh… Tuy nhiên các tìm tịi cịn lẻ tẻ, chưa thành
ll
u
nf
một hệ thống và kết quả mới ở mức độ nhất định.
m
1.2. Bối cảnh đổi mới lý luận phê bình văn học trong dịp kỷ niệm 250
n
oi
năm năm sinh Nguyễn Du (2015)
tz
ha
1.2.1. Bối cảnh xã hội- văn hóa
z
gm
@
Sau gần 30 năm đổi mới, đất nước đã từng bước vượt qua những khó
khăn để phát triển và đạt được những thành tựu nhất định về kịnh tế, xã hội, văn
l.
ai
co
hóa. Vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế được khẳng định, phương châm đa
m
phương hóa, đa dạng hóa trong quan hệ quốc tế được tiếp tục đẩy mạnh.
an
Lu
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thơng tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
18
Việc hội nhập quốc tế diễn ra ngày một sâu rộng trên mọi lĩnh vực:
Chính trị, kinh tế, văn hóa… nhờ đó chúng ta từng bước thốt khỏi tình trạng
trì trệ, lạc hậu. Đặc biệt trong khoảng hai mươi năm trở lại đây, việc dịch
thuật lý luận phương Tây ở Việt Nam được đẩy mạnh điều đó làm tăng cường
việc vận dụng lý luận vào nghiên cứu, phê bình văn học Việt Nam. Việc
nghiên cứu, phê bình Nguyễn Du và Truyện Kiều cũng khơng nằm ngồi xu
thế đó. Nhờ có hội nhập nên việc tiếp nhận lý luận văn học và phương pháp
nghiên cứu phê bình của phương Tây trở nên thuận lợi hơn, các lý thuyết mới
được phổ biến và ứng dụng rộng rãi khiến khơng khí nghiên cứu phê bình
a
lu
phong phú, sơi động, điều này do nhiều nguyên nhân mà trước năm 1986 ở
n
n
va
miền Bắc chưa thể có được.
tn
to
Văn hóa, khoa học giáo dục được quan tâm đầu tư, hệ thống các trường
p
ie
gh
đại học, các viện nghiên cứu ngày một ổn định và phát triển. Các phương tiện
thông tin đại chúng ngày càng phong phú, đa dạng, sự phổ biến của mạng
do
oa
nl
w
Intenet tạo nhiều điều kiện thuận lợi trong học tập và nghiên cứu khoa học.
Việc in ấn, báo chí, xuất bản phát triển cũng tạo điều kiện thuận lợi trong học
d
tập, nghiên cứu, giúp mọi người tiếp thu các tiến bộ khoa học, các thành tựu
a
lu
a
nv
văn hóa, văn học lớn trên thế giới cũng như trong nước.
ll
u
nf
Năm 2015, Đảng và nhà nước tổ chức kỷ niệm 250 năm năm sinh
m
Nguyễn Du, đây là dịp để tôn vinh thiên tài Nguyễn Du cũng như những giá
n
oi
trị phong phú nhiều mặt của Truyện Kiều – tập đại thành của văn học dân tộc.
tz
ha
Sự kiện đó khơng chỉ thể hiện niềm tự hào dân tộc mà còn thu hút được rất
z
nhiều sự quan tâm của các học giả trong nước và quốc tế.
gm
@
1.2.2. Vài nét về cuốn sách “Di sản văn chương Đại thi hào Nguyễn Du-
m
co
l.
ai
250 năm nhìn lại”
Lu
Năm 2015 nhân kỷ niệm 250 năm năm sinh đại thi hào dân tộc Nguyễn
an
Du, Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam và Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
si
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
19
phối hợp tổ chức Hội thảo quốc tế: “Đại thi hào Nguyễn Du, Danh nhân văn
hóa Nguyễn Du: Di sản và các giá trị xuyên thời đại”. Hội thảo đã thu hút
được sự quan tâm của nhiều học giả, các nhà văn hóa, nhà nghiên cứu uy tín
trong và ngoài nước với 127 tham luận về cuộc đời, sự nghiệp của Nguyễn Du
và Truyện Kiều, với những cách tiếp cận mới mẻ của nghiên cứu văn bản học
hiện đại, tiếp cận chuyên ngành, liên ngành (văn hóa học, liên văn bản, tiếp
nhận và diễn giải văn bản). Cuốn sách này chính là kết quả của hội thảo đó, tuy
nhiên do khn khổ cuốn sách nên ngồi những bài phát biểu của các nhà lãnh
đạo các cơ quan hữu quan, cuốn sách chỉ tập hợp được 53 bài viết của 55 tác
a
lu
giả trong và ngoài nước, cuốn sách được chia thành hai phần:
n
n
va
Phần I: Cuộc đời, di sản của Nguyễn Du nhìn từ trong và ngồi quốc
tn
to
gia (với 17 bài viết của 17 tác giả). Trong phần này các học giả làm sáng tỏ
p
ie
gh
nhiều nét về cuộc đời, sự nghiệp, giá trị thơ ca chữ Hán, những yếu tố chi
phối cuộc đời và sáng tác cũng như khẳng định vị trí của Nguyễn Du trong
do
oa
nl
w
đời sống văn học dân tộc. Các nhà nghiên cứu Trần Đình Sử, Trần Ngọc
Vương, Đỗ Lai Thúy… còn gợi mở nhiều vấn đề để giới nghiên cứu tiếp tục
d
thảo luận cũng như những hệ vấn đề cần điều chỉnh thêm cho phù hợp với yêu
a
lu
a
nv
cầu nghiên cứu phê bình.
ll
u
nf
Phần II: Truyện Kiều: Những phương thức diễn dịch, chuyển hóa (với
m
36 bài viết của 38 tác giả). Trong phần này các nhà nghiên cứu tập trung vào
n
oi
những giá trị nhiều mặt của Truyện Kiều khi được soi rọi dưới hệ thống lý
tz
ha
luận văn học phương Tây với nhiều cách diễn dịch, chuyển hóa khác nhau.
z
Các nhà nghiên cứu Trần Nho Thìn, Lại Nguyên Ân, Nguyễn Nam, Vũ
@
l.
ai
gm
Thanh… đã đúc kết nhiều vấn đề mang tính lý luận trong lịch sử tiếp nhận
Truyện Kiều đồng thời cũng gợi mở nhiều vấn đề cần quan tâm trong phê
co
m
bình Truyện Kiều thời gian tới để phù hợp với bối cảnh văn hóa, văn học
Lu
an
phương Đơng, cần hiểu thực tế đời sống văn học này trước khi áp dụng những
ac
th
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
n
va
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Cơng nghệ thông tin – ĐHTN
si
