Giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh các trường trung học phổ thông huyện cần giờ, thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
____________________________

LÊ HỮU HÂN

GIÁO DỤC GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG CHO HỌC SINH
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
HUYỆN CẦN GIỜ, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

Thành phố Hồ Chí Minh, 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
____________________________

LÊ HỮU HÂN

GIÁO DỤC GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG CHO HỌC SINH
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
HUYỆN CẦN GIỜ, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ
Chun ngành: Chính trị học
Mã số: 60.31.02.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS.GVCC. Đoàn Minh Duệ

Thành phố Hồ Chí Minh, 2016


LỜI CẢM ƠN
Để thực hiện thành công Luận văn tốt nghiệp với đề tài: Giáo dục giá trị
truyền thống cho học sinh các trường THPT huyện Cần Giờ, thành phố Hồ
Chí Minh, lời đầu tiên, cho phép tơi xin được tỏ bày sự kính trọng và lịng
biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. GVCC. Đoàn Minh Duệ, thầy giáo đầy nhiệt tình
và trách nhiệm trong suốt quá trình nghiên cứu khoa học để tơi hồn thành
luận văn này.
Tơi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến các thầy, cô giáo trong Khoa Giáo
dục Chính trị và Phịng Quản lý Đào tạo Sau đại học, Trường Đại học Vinh,
đã tạo điều kiện thuận lợi cho tơi trong suốt q trình học tập và thực hiện đề
tài.
Tơi cũng cũng tỏ lịng bết ơn sâu sắc tới cơ quan, gia đình và bạn bè,
đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi, động viên, giúp đỡ, hỗ trợ cho tôi
về mọi mặt để tôi hồn thành khố học và luận văn này.
Mặc dù đã rất cố gắng trong q trình nghiên cứu và hồn thành đề tài
khoa học không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót, tơi rất mong nhận
được sự nhận xét, góp ý của q thầy cơ và các bạn.
Cuối cùng xin kính chúc q thầy cơ, người thân, bạn bè lời chúc sức
khoẻ và hạnh phúc.
Tôi xin chân thành cảm ơn
Tp Hồ Chí Minh,ngày 15 tháng 7 năm 2016
Tác giả luận văn

Lê Hữu Hân


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BCH

: Ban chấp hành

BGH

: Ban giám hiệu

CNH, HĐH

: Cơng nghiệp hóa, Hiện đại hóa

CNXH

: Chủ nghĩa xã hội

TNCSHCM

: Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh

THPT

: Trung học phổ thông

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

MỤC LỤC
Trang
A. MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 1
B. NỘI DUNG .................................................................................................. 7
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIÁO DỤC GIÁ TRỊ
TRUYỀN THỐNG CHO HỌC SINH ........................................................... 7
1.1. Một số khái niệm ........................................................................................ 7
1.2. Những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam cần giáo dục
cho học sinh trung học phở thơng ................................................................... 16
1.3. Tính tất yếu của việc giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh các
trường trung học phổ thông ............................................................................. 28
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1................................................................................ 37
Chương 2 THỰC TRẠNG GIÁO DỤC GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG
CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở
HUYỆN CẦN GIỜ, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................................. 39
2.1. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc giáo dục giá trị truyền thống ở các
trường trung học phổ thông huyện Cần Giờ, thành phố Hồ Chí Minh ........... 39
2.2. Cơng tác giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh các trường Trung học
phổ thông trên địa bàn huyện Cần Giờ thời gian qua ......................................... 47
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2............................................................................... 62
Chương 3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NHẰM NÂNG
CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC GIÁO DỤC GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐN
CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở
HUYỆN CẦN GIỜ, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GIAI ĐOẠN HIỆN
NAY ................................................................................................................ 63
3.1. Phương hướng nâng cao hiệu quả giáo dục giá trị truyền thống cho học
sinh các trường trung học phổ thông ở huyện Cần Giờ .................................. 63
3.2. Những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục giá trị
truyền thống cho học sinh các trường Trung học phổ thơng huyện Cần Giờ,
thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn hiện nay .................................................... 65

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3................................................................................ 76
C. KẾT LUẬN ............................................................................................... 77
D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................ 79

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

A. MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Lịch sử Việt Nam đã trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước.
Q trình đó đã rèn luyện và hun đúc nên những thế hệ con người Việt Nam
giàu lòng yêu nước, sẵn sàng xả thân để cứu nước, thương yêu con người,
thương yêu đồng loại, có tinh thần chịu đựng gian khở, khó khăn... Những
đức tính đó đã trở thành truyền thống mà hàng ngàn đời nay, những thế hệ
con người Việt Nam đã nâng niu, gìn giữ, đó là những giá trị tinh thần, tư
tưởng, tâm lý như lịng u nước, tính cần cù, óc sáng tạo, hài hước, trọng
nhân nghĩa, kính thầy, ham học,… những giá trị tốt đẹp đó có tác dụng củng
cố, phát triển quan hệ xã hội, tạo ra sức mạnh cho con người vượt qua khó
khăn trong cuộc sống hiện tại để phát triển xã hội và hoàn thiện nhân cách.
Trong sự nghiệp đởi mới tồn diện đất nước, trước xu thế tồn cầu hóa
và hội nhập kinh tế quốc tế, học sinh Việt Nam luôn kiên định lý tưởng xã hội
chủ nghĩa mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh dày công vun trồng. Học sinh
THPT đã và đang chứng tỏ bản lĩnh, sức trẻ, sự sáng tạo và tinh thần dám
nghĩ, dám làm của mình. Các em đang ra sức tu dưỡng, học tập và rèn luyện

về mọi phương diện, tích cực tích lũy kiến thức, bước đầu tìm hiểu và nghiên
cứu khoa học - công nghệ theo chương trình đởi mới của ngành giáo dục, để
chuẩn bị nhân lực thực hiện công cuộc đổi mới, đẩy mạnh CNH, HĐH, nhằm
xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh. Rất nhiều phong trào thi đua, như Thanh niên tình nguyện, Thanh niên
lập nghiệp, Tuổi trẻ học đường, ... được đông đảo học sinh hưởng ứng, thực
hiện. Đảng, Nhà nước và xã hội đã có nhiều hình thức ghi nhận và tơn vinh
những học sinh tiêu biểu, xuất sắc trong rèn luyện, học tập. Có thể nói, học
sinh Việt Nam ngày nay vẫn xứng đáng với niềm tin yêu, sự khen ngợi và kỳ
vọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

1

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Tuy nhiên, do ảnh hưởng từ những mặt trái của nền kinh tế thị trường
cũng như của xu thế tồn cầu hóa, và đặc biệt, do khơng nghiêm túc trong rèn
luyện, phấn đấu, một bộ phận học sinh ở nước ta đang có những biểu hiện tiêu
cực đáng lo ngại, như phai nhạt lý tưởng, chạy theo lối sống buông thả, lười
học tập và tu dưỡng đạo đức, thích hưởng thụ, chuộng những sinh hoạt thiếu
lành mạnh hoặc phản văn hóa, nghiện ngập, thậm chí vi phạm pháp luật ...
làm ảnh hưởng đến những quan điểm về tình bạn, tình u trong lứa t̉i
thanh thiếu niên, nhất là khi chưa được trang bị và thiếu kiến thức về vấn đề
này. Những hiện tượng đó, trước hết là nguy cơ đe dọa tương lai của chính
bản thân các em, đồng thời cản trở sự phát triển theo hướng lành mạnh, tiến
bộ và văn minh của xã hội ta hiện nay. Mặt khác, cũng cần nói rằng, các thế
lực thù địch đang “chờ đợi” và sẽ ra sức khai thác, lợi dụng những hiện tượng

đó để tiến hành chiến lược “diễn biến hịa bình” hịng chống phá và ngăn chặn
sự phát triển của cách mạng Việt Nam.
Trong bối cảnh đó, việc bảo vệ các giá trị truyền thống là vấn đề cần
phải nhìn nhận nghiêm túc và có sự quan tâm đặc biệt cùng với quá trình xây
dựng và phát triển kinh tế thị trường ở nước ta. Vì vậy, kế thừa và phát huy
truyền thống tốt đẹp sẽ giúp chúng ta ý thức lịch sử vẻ vang của dân tộc. Từ
đó, làm cho mỗi con người, nhất là những thế hệ trẻ ngày càng giàu lòng yêu
quê hương đất nước. Việc đẩy mạnh và nâng cao giáo dục giá trị truyền thống
hết sức quan trọng đối với các trường THPT và các cấp, ngành từ trung ương
đến địa phương trên đất nước Việt Nam.
Đối với các trường THPT huyện Cần Giờ, công tác giáo dục các giá trị
truyền thống cho hoc sinh vẫn còn nhiều vấn đề cần phải bàn, quan tâm
nghiên cứu, tìm hiểu một cách có hệ thống hơn. Trong những năm vừa qua,
các cấp, ngành và nhất là lãnh đạo các trường THPT của huyện cùng với đồn
thanh niên, …đã có nhiều quan tâm, nhưng cơng tác giáo dục giá trị truyền
thống cho học sinh vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, còn nhiều tồn tại và
2

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

hạn chế. Đến nay vẫn chưa có cơng trình nghiên cứu khoa học nào về vấn đề
giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh ở các trường THPT trên địa bàn
huyện. Vì vậy, để nhìn nhận, khắc phục những hạn chế, tồn tại và phát huy
sức mạnh của những giá trị truyền thống, chúng tôi chọn vấn đề: “Giáo dục
giá trị truyền thống cho học sinh các trường Trung học phổ thông ở huyện
Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sỹ chuyên
ngành Chính trị học.

Vấn đề truyền thống và giáo dục giá trị truyền thống luôn thu hút sự
quan tâm của các nhà lãnh đạo, quản lý, giáo dục, của giới lý luận trong nước
và ở ngoài nước.
Nước Việt Nam qua các thời kỳ luôn chú trọng và phát huy các giá trị
truyền thống của dân tộc và đã tạo được sức mạnh to lớn trong sự nghiệp đấu
tranh giải phóng dân tộc và trong công cuộc xây dựng CNXH. Nhiều chủ
trương và đường lối nhằm phát huy giá trị truyền thống của dân tộc đã được
thực hiện.
Ở Việt Nam đã có nhiều cơng trình chun khảo nghiên cứu về truyền
thống và giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam, đi sâu phân tích, làm rõ
khái niệm truyền thống, giá trị truyền thống và giá trị truyền thống của Việt
Nam trong công cuộc đổi mới và sự nghiệp CNH- HĐH, đã đi sâu vào việc
phân tích những cơ hội và thách thức của tồn cầu hóa đối với việc giữ gìn,
phát huy các giá trị truyền thống. Đồng thời nhiều cơng trình đã đề cập đến
các giải pháp giữ gìn, phát huy các giá trị truyền thống trước xu thế tồn cầu
hóa. Trong đó tiêu biểu là các cơng trình: “Giá trị tinh thần truyền thống của
con người Việt Nam” (1980) do GS. Trần Văn Giàu chủ biên; “Giáo dục lý
tưởng cách mạng cho học sinh hiện nay” (2004) của Phạm Đình Nghiệp, Nxb
Thanh niên; “Phát triển lý tưởng xã hội chủ nghĩa cho thanh niên Việt Nam
hiện nay” (2005) của Nguyễn Đức Tiến, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội;
“Công tác giáo dục lý luận cho học sinh Việt Nam hiện nay”(2010) do Trần
3

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Thị Anh Đào( chủ biên), Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội; “Tư tưởng Hồ Chí
Minh về giáo dục thanh niên” (2008) của Đồn Nam Đàn, Nxb Chính trị

Quốc gia Hà Nội; “Vấn đề khai thác các giá trị truyền thống vì mục tiêu phát
triển” của Nguyễn Trọng Chuẩn; "Giá trị đạo đức truyền thống Việt Nam và
cái phổ biến toàn nhân loại của đạo đức trong nền kinh tế thị trường" của
Trần Nguyên Việt; "Quan hệ biện chứng giữa truyền thống và hiện đại trong
giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay", Luận án tiến sĩ Triết
học của Lê Thị Hoài Thanh, 2002.
Trong những cuốn sách này, các tác giả đã nghiên cứu những truyền
thống tốt đẹp của con người Việt Nam và vai trò của việc giáo dục các giá trị
truyền thống cho thế hệ trẻ.
Ngồi ra, trong một số cơng trình, luận văn, luận án, sách đã nghiên cứu
về đề tài này cụ thể như: “Giáo dục ý thức chính trị cho học sinh trong bối
cảnh Việt Nam hội nhập quốc tế”, Tạp chí Lý luận chính trị, Học viện Chính
trị Quốc gia Hồ Chí Minh, số 12 (2008). “ Những giải pháp nhằm nâng cao
chất lượng giáo dục truyền thống cho thanh thiếu niên tỉnh Nghệ An”, PGS.
TS.Đoàn Minh Duệ (chủ biên, 2004), Nxb Nghệ An. “Những giải pháp nâng
cao chất lượng giáo dục truyền thống cho học sinh Đại học Vinh”, TS. Đinh
Thế Định (2005), Đề tài khoa học cấp bộ. “Học sinh với việc học tập đạo đức
Hồ Chí Minh trong thời kỳ hội nhập quốc tế”, Tạp chí Lý luận chính trị và
truyền thống, Học viện Chính trị- hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh- Học
viện báo chí và tun truyền, số 5 (2009)…
Các cơng trình nghiên cứu, bài viết trên đã đi sâu phân tích, làm rõ khái
niệm, giá trị của truyền thống dân tộc Việt nam trong giai đoạn hiện nay.
Đồng thời, nhiều cơng trình đã đề cập đến các giải pháp giữ gìn, phát huy,
giáo dục giá trị truyền thống cho thế hệ trẻ trước thử thách tồn cầu hóa của
đất nước. Các cơng trình nghiên cứu, bài viết trên đều có ý nghĩa to lớn đối
với việc kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống hiện nay ở nước ta.
4

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Đến nay chưa có cơng trình nào đề cập một cách trực tiếp, đầy đủ và
chuyên sâu đến việc giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh các trường
THPT trên địa bàn huyện Cần Giờ, thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn
hiện nay. Tuy nhiên, những cơng trình nghiên cứu về giáo dục giá trị truyền
thống cho học sinh là điều kiện thuận lợi và nguồn tài liệu quan trọng để
chúng tôi thực hiện đề tài này trên cơ sở kế thừa và phát triển.
2. Mục đích nghiên cứu
Nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục các giá trị truyền thống cho học sinh
các trường THPT ở huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn
hiện nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Góp phần làm rõ cơ sở lý luận của việc giáo dục các giá trị truyền
thống cho học sinh các trường THPT.
- Điều tra, khảo sát và đánh giá thực trạng công tác giáo dục giá trị
truyền thống cho học sinh các trường THPT ở huyện Cần Giờ
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục giá trị
truyền thống cho học sinh các trường THPT ở huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ
Chí Minh trong giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Công tác giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh THPT rất rộng, đa
dạng, phong phú và cũng là vấn đề cấp bách. Song, trong giới hạn luận văn
này, tác giả chỉ tập trung đi sâu nghiên cứu về các giá trị truyền thống tốt đẹp
của dân tộc Việt Nam, đánh giá thực trạng công tác giáo dục giá trị truyền
thống cho học sinh ở huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh cũng như đề
xuất các giải pháp cơ bản.
4.2. Phạm vi nghiên cứu

5

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- Truyền thống có nhiều cấp độ khác nhau, vì vậy trong phạm vi nghiên
cứu của đề tài chỉ dừng lại ở việc giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh ở
huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh
- Đề tài được điều tra trực tiếp học sinh tại các trường trung học phổ
thông ở huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh
5. Phương pháp nghiên cứu
Tác giả luận văn sử dụng kết hợp nhiều phương pháp khi nghiên cứu đề
tài như:
- Phương pháp lịch sử, lôgic,
- Phương pháp phân tích và tởng hợp;
- Phương pháp điều tra xã hội học;
- Phương pháp phỏng vấn chuyên gia.
6. Đóng góp của đề tài:
Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo, tìm hiểu về những nội
dung của giá trị truyền thống dân tộc và công tác giáo dục giá trị truyền thống
cho học sinh các trường THPT tại huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh.
Luận văn cũng có thể làm tài liệu tham khảo cho các sinh viên và học
viên cao học chuyên ngành chính trị.
7. Kết cấu của luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương, 7 tiết.

6

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

B. NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIÁO DỤC GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG
CHO HỌC SINH
1.1. Một số khái niệm
1.1.1. Truyền thống
Truyền thống vốn là một vấn đề luôn được đề cập đến rất nhiều trong xã
hội Việt Nam. Vì thế, khi bàn đến khái niệm truyền thống lại có nhiều cách
nhìn nhận khác nhau và nhiều định nghĩa khác nhau. Nhưng tựu chung định
nghĩa mang tính phở thơng và được nhiều người chấp nhận nhất đó là:
“Truyền thống là những thói quen hình thành lâu đời trong lối sống và nếp
nghĩ, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác”.
Dựa trên cơ sở các định nghĩa chung nhất về truyền thống, các nhà khoa
học đã khái quát khái niệm này ở nhiều cấp độ khác nhau trong từng lĩnh vực
chuyên môn. Cụ thể, GS. TS Nguyễn Trọng Chuẩn quan niệm: “Nói đến
truyền thống là nói đến phức hợp của những tư tưởng, tình cảm, tập quán, thói
quen, những phong tục, lối sống, cách ứng xử, ý chí…của một cộng đồng
người đã hình thành trong lịch sử, đã trở nên ổn định và được truyền từ thế hệ
này sang thế hệ khác” [10, tr.11]. Trong định nghĩa này GS. TS Nguyễn
Trọng Chuẩn đã cụ thể hóa khái niệm truyền thống được hình thành ở nhiều
cấp độ khác nhau, đó là “phức hợp của những tư tưởng, tình cảm, tập qn,
thói quen, những phong tục, lối sống, cách ứng xử….” của con người đã được
hình thành trong lịch sử và có tính bền vững, được truyền từ thế hệ này sang

thế hệ khác.
GS, TS Trần Đình Sử khi nghiên cứu về truyền thống dân tộc và tính
hiện đại của truyền thống lại cho rằng: “Truyền thống là mối liên hệ của lịch
sử, mà một đầu là những giá trị văn hóa được sáng tạo trong quá khứ lịch sử
7

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

dân tộc và một đầu là sự thẩm định, xác lập và phát huy của người hiện đại”
[43, tr. 45]. Như vậy, khi định nghĩa khái niệm truyền thống tuy các nhà khoa
học có những cách biểu đạt khác nhau, nhưng về cơ bản đều thống nhất ở chỗ
coi: Truyền thống là những tập tục, thói quen và nói chung là những kinh
nghiệm xã hội được hình thành từ lâu đời trong lối sống và nếp nghĩ của con
người, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Trong sách “Bàn về văn hóa Việt Nam” GS, Vũ Khiêu lại đưa ra định
nghĩa: “Truyền thống là những thói quen lâu đời đã được hình thành trong
nếp sống, suy nghĩ và hành động của một dân tộc, một gia đình, một dịng họ,
một làng xã , một tập đoàn lịch sử” [32, tr. 536].
Khi nghiên cứu về “Vấn đề con người trong sự nghiệp cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa”, các nhà khoa học thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau đã đưa ra
định nghĩa: “Truyền thống là tập hợp những tư tưởng và tình cảm, những tập
qn, thói quen trong tư duy, lối sống và ứng xử của một cộng đồng người
nhất định, được hình thành trong lịch sử và trở nên ổn định, được lưu truyền
từ thế hệ này sang thế hệ khác” [32, tr.11].
Các nhà triết học tiêu biểu của Chủ nghĩa duy vật Mác xít thơng qua các
tác phẩm của mình đã thể hiện quan điểm về truyền thống. Trong tác phẩm
“Hệ tư tưởng Đức”, C.Mác và Ph. Ăngghen khảng định: “Lịch sử chẳng qua

chỉ là nối tiếp của các thế hệ riêng rẽ, trong đó mỗi thế hệ đều khai thác
những vật liệu, những tư bản, những lực lượng sản xuất do tất cả các thế hệ
trước đó để lại, do đó mỗi thế hệ một mặt tiếp tục phương thức hoạt động
được truyền lại, nhưng trong mỗi hồn cảnh đã hồn tồn thay đởi, và mặt
khác lại biến đởi những hồn cảnh cũ một hoạt động hồn tồn thay đởi” [38,
tr. 65].
Khi tiếp cận truyền thống dưới góc độ triết học, TS Nguyễn Lương Bằng
trong luận án tiến sĩ triết học “Kết hợp truyền thống và hiện đại trong q
trình đởi mới giáo dục - đào tạo ở Việt Nam hiện nay”, đã đưa ra định nghĩa:
8

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

“Truyền thống là một khái niệm dùng để chỉ những hiện tượng như tính cách,
phẩm chất, tư tưởng, tình cảm, thói quen trong tư duy, tâm lý, lối ứng xử…
được hình thành trên cơ sở những điều kiện địa lý- tự nhiên, kinh tế- xã hội
cũng như hoạt động của con người trong qúa trình lịch sử và được lưu truyền
từ thế hệ này sang thế hệ khác trong một cộng đồng người nhất định” [3,
tr.18].
Tóm lại, khi nghiên cứu về truyền thống, các nhà khoa học đã có những
góc nhìn khác nhau, vì thế đã có những định nghĩa khác nhau về cùng một
vấn đề. Tuy nhiên, điểm chung nhất ở họ khi nghiên cứu là đều dựa trên thế
giới quan khoa học và phương pháp luận biện chứng. Vì thế, những định
nghĩa đã nêu trên đều chứa đựng những nhân tố hợp lý của nó.
Những đặc trưng cơ bản của truyền thống
Trên cơ sở sự nghiên cứu của các nhà khoa học về truyền thống, từ đó ta
có thể khái quát thành 4 đặc trưng cơ bản của truyền thống như sau:

Thứ nhất, truyền thống là kết quả hoạt động vật chất và tinh thần của con
người trong quá khứ biểu hiện ở tính cách, phẩm chất, tư tưởng, tình cảm, tập
qn, thói quen trong tư duy, lối ứng xử, tâm lý, đạo đức…
Thứ hai, truyền thống bao giờ cũng là truyền thống của một cộng đồng
người (thị tộc, bộ lạc, bộ tộc, dân tộc, gia đình, làng xã ..), là bản sắc của các
cộng đồng người.
Thứ ba, truyền thống đã được hình thành trong lịch sử do tác động của
môi trường tự nhiên và điều kiện địa lý, do tác động của quá trình lao động
sản xuất và kết cấu kinh tế xã hội, tác động thường xuyên của lịch sử, tác
động của môi trường văn hóa khu vực và thế giới.
Thứ tư, truyền thống có tính kế tục từ lớp người trước sang lớp người
sau, nó ăn sâu vào tâm lý, vào phong tục tập quán, vào nếp nghĩ …của con
người. Tuy nhiên, trước và sau khơng hồn tồn giống nhau, đồng nhất với
nhau nhưng về căn bản thì khơng khác biệt.
9

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Như vậy, đặc trưng của truyền thống là có tính cộng đồng, tính ởn định
và lưu truyền. Những đặc trưng này có tính độc lập tương đối vì khi những cơ
sở, điều kiện hình thành truyền thống thay đởi thì nó cũng dần dần biến đởi
cho phù hợp với hồn cảnh mới hoặc có thể truyền thống mới sẽ xuất hiện.
Truyền thống có tính hai mặt đối lập nhau đó là truyền thống tốt và truyền
thống xấu. Truyền thống tốt có tác dụng hình thành nên những phẩm chất tốt
ở con người và hành động của con người góp phần thúc đẩy xã hội phát triển.
Ngược lại, truyền thống xấu sẽ kìm hãm sự phát triển của con người và xã
hội. Hai mặt này của truyền thống luôn tồn tại tạo thành mâu thuẫn biện

chứng trong quá trình lịch sử.
Truyền thống thể hiện ở các cấp độ khác nhau: Có truyền thống gia
đình, truyền thống của từng địa phương, đơn vị, truyền thống cách mạng,
truyền thống dân tộc.
Nguyên tắc chung của việc giữ gìn và phát huy truyền thống là phải bảo
đảm sự kế thừa, phát triển biện chứng với 4 nội dung:
Một là, loại bỏ những yếu tố tiêu cực, phản tiến bộ của quá khứ (tập tục
lạc hậu, tàn dư tư tưởng phong kiến, tâm lý sản xuất nhỏ...);
Hai là, giữ lại những yếu tố tích cực, tiến bộ (tinh thần yêu nước, lao
động cần cù sáng tạo, tinh thần nhân đạo cao cả...);
Ba là, ngay các yếu tố tích cực, tiến bộ đó cũng khơng giữ lại nguyên xi,
mà phải được cải biến cho phù hợp với điều kiện mới, hoàn cảnh mới;
Bốn là, các thế hệ mới phải sáng tạo ra những yếu tố hồn tồn mới mà
các thế hệ cha anh hoặc khơng có khả năng, hoặc khơng có điều kiện để thực
hiện.
1.1.2. Giá trị truyền thống
Truyền thống với tư cách là tổng hợp những tư tưởng, tình cảm, phong
tục tập quán, lối sống… của một cộng đồng người, hình thành trong quá trình
lịch sử, tương đối ởn định, được truyền từ đời này qua đời khác, bao hàm cả
10

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

mặt tích cực và mặt tiêu cực, hình thành nên những truyền thống tốt đẹp và
truyền thống lạc hậu, bảo thủ.
Truyền thống tốt đẹp của một cộng đồng được hình thành trong quá trình
lịch sử gắn với các giá trị chân, thiện, mỹ phù hợp với chuẩn mực của đời

sống xã hội, thúc đẩy sự phát triển, thôi thúc con người hành động và nỗ lực
vươn tới mục tiêu cao q. Những truyền thống tốt đẹp đó hình thành hệ giá
trị truyền thống của một cộng đồng, được giữ gìn và phát huy trong mọi quá
trình lịch sử. Do vậy, khi đề cập đến giá trị truyền thống là chỉ nói đến những
truyền thống tốt đẹp của một cộng đồng, khơng tính đến những truyền thống
tiêu cực.
GS Trần Văn Giàu cho rằng “Chỉ có cái tốt mà thơi, bởi vì chỉ có những
cái gì tốt đều được gọi là giá trị. Tuy nhiên, khơng phải mọi cái gì tốt đều
được gọi là giá trị mà phải là những cái tốt phở biến, cơ bản, có nhiều tác
dụng tích cực cho đạo đức, luân lý, có cả tác dụng hướng dẫn sự nhận định và
hướng dẫn sự hành động thì mới được mang danh là giá trị truyền thống” [25,
tr.50]. Với cách nhìn nhận như vậy, GS Trần Văn Giàu đã hướng con người
khi tiếp thu những giá trị truyền thống của dân tộc thì phải ln biết chọn lựa
những “cái tốt” và những “cái tốt” đó phải là cái phở biến, có tác dụng tích
cực cho đạo đức, hướng hành động con người theo xu hướng tích cực.
GS. Phan Huy Lê cũng khẳng định: “Khi nói đến giá trị truyền thống là
đã hàm ý tuyển chọn và phân biệt, chỉ nói đến những truyền thống tốt đẹp”
[33, tr.4]. Quan niệm của GS Phan Huy Lê khi nói về giá trị truyền thống
cũng đồng quan điểm với cách nhìn nhận của GS Trần Văn Giàu. Thực tế khi
nói đến truyền thống dân tộc lại có nhiều truyền thống, trong đó có truyền
thống tốt và truyền thống khơng tốt. Vậy, những truyền thống được coi là cơ
giá trị và cần lưu giữ, phát huy đó phải là truyền thống tốt, có như vậy mới
giúp hình thành và làm cho xã hội Việt Nam ngày càng tốt đẹp.

11

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

GS Nguyễn Trọng Chuẩn cho rằng: “Khi nói đến giá trị truyền thống thì
hàm ý muốn nói tới những giá trị tương đối ởn định, tới những gì tốt đẹp, tích
cực, tiêu biểu cho bản sắc văn hóa dân tộc, có khả năng truyền lại qua khơng
gian và thời gian” [10, tr.18].
Nói một cách ngắn gọn, giá trị truyền thống của một cộng đồng người
chính là tởng hợp những truyền thống tốt đẹp của cộng đồng người đó. Là tất
cả những gì cần được giữ gìn. Phát huy và phát triển cho phù hợp với xã hội
hiện đại.
Giá trị truyền thống dân tộc là sự tởng hịa các giá trị về tâm lý, ý thức,
phong tục tập quán, lối sống…của tất cả các cá nhân, các dân tộc, các địa
phương. Là sự kết tinh toàn bộ tinh hoa dân tộc: ước mơ, lý tưởng, trình độ
năng lực, ý chí, bản lĩnh, phong cách tư duy, phương pháp hành động…thực
hiện mục đích cao cả của các cộng đồng người.
Với vị trí và cấu trúc như vậy, giá trị truyền thống dân tộc chứa đựng
tiềm năng và bền vững, là sức mạnh vốn có của mỗi dân tộc, mỗi cộng đồng
người. Nó vừa có tính ởn định, vừa có tính biến động do sự bở sung, chuyển
hóa và phát triển ngày càng phong phú để phù hợp với yêu cầu của thời đại.
Với sức mạnh, sự trường tồn bền vững, sự tiếp nối giá trị truyền thống dân tộc
sẽ là cơ sở vững chắc cho sự phát triển của đất nước.
Những giá trị truyền thống của một dân tộc được cô đúc, thử thách và tái
tạo qua nhiều thế hệ kế tiếp nhau theo những bước thăng trầm của lịch sử,
trong sự giao lưu, tiếp xúc với nền văn hóa của các dân tộc khác. Theo nghĩa
đó, giá trị truyền thống dân tộc như là sự rút gọn lịch sử và là sự cơ đặc văn
hóa của mỗi dân tộc. Vì vậy, có thể nói rằng giá trị truyền thống dân tộc là cái
thể hiện bản chất đặc trưng nhất cốt lõi văn hóa dân tộc. Và nếu quan niệm
bản sắc dân tộc là tồn bộ tâm hồn, khí phách sâu xa nhất của dân tộc, nơi hội
tụ các phẩm chất đặc sắc của văn hóa cộng đồng, là cốt lõi bên trong như là
căn cước của mỗi dân tộc, thì giá trị truyền thống dân tộc là những khía cạnh,
12

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

những nét độc đáo của bản sắc văn hóa dân tộc. Hay nói cách khác, giá trị
truyền thống dân tộc là những thành tố cấu thành bản sắc dân tộc.
Giá trị truyền thống dân tộc không phải là quà tặng của thượng đế mà nó
được nảy sinh, chắt lọc trong q trình giữ nước và dựng nước. Nó được hình
thành và phát triển do sự tác động của nhiều nhân tố, trong đó phải kể đến:
Mơi trường tự nhiên và điều kiện địa lý, quá trình đấu tranh chống giặc ngoại
xâm, bảo vệ chủ quyền quốc gia, quá trình lao động sản xuất, quá trình tương
tác giữa các cộng đồng người ...
1.1.3. Giáo dục giá trị truyền thống
1.1.3.1. Khái niệm giáo dục
Trong tiếng Anh, từ “Giáo dục” được biết đến với từ “Education”, đây là
một từ gốc La tinh được ghép bởi hai từ là “Ex” và “Ducere” - “Ex-ducere”
có nghĩa là “làm bộc lộ ra” hoặc dẫn con người vượt ra khỏi hiện tại của họ để
vươn tới những gì hồn thiện, tốt lành hơn và hạnh phúc hơn. Có thể hiểu
“Giáo dục là q trình, cách thức làm bộc lộ ra những khả năng tiềm ẩn của
người được giáo dục”.
Về cơ bản, các giáo trình về giáo dục học ở Việt Nam đều trình bày
“Giáo dục là hiện tượng xã hội đặc biệt, bản chất của nó là sự truyền đạt và
lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử - xã hội của các thế hệ loài người.” [41, tr.19].
Định nghĩa này nhấn mạnh về sự truyền đạt và lĩnh hội giữa các thế hệ, nhấn
mạnh đến yếu tố dạy học, nhưng khơng đề cập đến mục đích sâu xa hơn, mục
đích cuối cùng của việc đó.
Giáo dục (theo nghĩa rộng) là: q trình tồn vẹn hình thành nhân cách,
được tở chức một cách có mục đích và có kế hoạch, thơng qua các hoạt động

và quan hệ giữa người giáo dục và người được giáo dục, nhằm truyền đạt và
chiếm lĩnh những kinh nghiệm xã hội của loài người.
Giáo dục “theo nghĩa hẹp” được hiểu là: một bộ phận của q trình giáo
dục tởng thể, là q trình hình thành niềm tin, lý tưởng, động cơ, tình cảm,
13

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

thái độ, những nét tính cách, những hành vi, thói quen cư xử đúng đắn trong
xã hội, thuộc các lĩnh vực đạo đức, lao động, tư tưởng, chính trị, thẩm mỹ…
Do đó, khái niệm giáo dục được hiểu đầy đủ là q trình được tở chức có
ý thức, hướng tới mục đích khơi gợi hoặc biến đởi nhận thức, năng lực, tình
cảm, thái độ của người dạy và người học theo hướng tích cực. Nghĩa là góp
phần hồn thiện nhân cách người học bằng những tác động có ý thức từ bên
ngồi, góp phần đáp ứng các nhu cầu tồn tại và phát triển của con người trong
xã hội.
Hay nói cách khác q trình giáo dục là q trình mà dưới sự tở chức,
lãnh đạo có mục đích các loại hoạt động phong phú, các mối quan hệ nhiều
mặt của người được giáo dục đối với người khác, với thế giới xung quanh, các
dạng giao lưu đa dạng giữa họ với nhau và giữa họ với những người lớn t̉i
khác, nhằm hình thành cho con người được giáo dục quan điểm, niềm tin,
định hướng giá trị, lý tưởng, động cơ, thái độ, kỹ năng, kỹ xảo, thói quen ứng
xử đúng đắn trong các quan hệ đạo đức, chính trị, pháp luật, thẩm mỹ, lao
động, vệ sinh…thuộc các lĩnh vực đời sống xã hội.
Giáo dục gồm việc dạy và học, và đơi khi nó cũng mang ý nghĩa như là
q trình truyền thụ, phở biến tri thức, truyền thụ sự suy luận đúng đắn,
truyền thụ sự hiểu biết.. Giáo dục là nền tảng cho sự truyền thụ, phổ biến văn

hóa từ thế hệ này đến thế hệ khác. Giáo dục là phương tiện để đánh thức và
nhận ra khả năng, năng lực tiềm ẩn của chính mỗi cá nhân, đánh thức trí tuệ
của mỗi người. Nó ứng dụng phương pháp giáo dục, phương pháp nghiên cứu
mối quan hệ giữa dạy và học để đưa đến những rèn luyện về tinh thần, và làm
chủ được các mặt như: ngôn ngữ, tâm lý, tình cảm, cách ứng xử trong xã hội.
Như vậy, quá trình giáo dục là quá trình tác động của rất nhiều nhân tố:
bao gồm cả nhân tố khách quan và chủ quan, bên ngồi và bên trong…Đó là
những ảnh hưởng của các sự kiện kinh tế, chính trị, pháp chế - hành chính, tư
tưởng- văn hóa, tâm lý- tập quán…của xã hội; các ảnh hưởng của hoạt đông
14

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

giáo dục của nhà trường, gia đình, các đồn thể…từng ngày, từng giờ tác
động đến sự hình thành và phát triển nhân cách học sinh, của người học.
1.1.3.2. Giáo dục giá trị truyền thống
Giáo dục giá trị truyền thống có thể được hiểu là q trình được tở chức
có ý thức, hướng tới mục đích khơi gợi hoặc biến đởi nhận thức, năng lực,
tình cảm, thái độ của người học theo hướng tiếp thu những giá trị truyền
thống tốt đẹp của dân tộc.
Học sinh THPT là một bộ phận quan trọng của dân tộc, là lực lượng
nòng cốt xây dựng đất nước trong tương lai, và là nguồn nhân lực dự bị của
đất nước, nên cần được chuẩn bị tốt về mọi mặt. Giáo dục giá trị truyền thống
cho thế hệ trẻ luôn là một nhiệm vụ quan trọng của các thế hệ cha anh, của
Đảng Cộng sản Việt Nam và của tở chức Đồn TNCS Hồ Chí Minh.
Giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh nhằm mục đích giúp học sinh
hiểu biết sâu sắc quá khứ gian khổ, đau thương nhưng anh dũng và vinh

quang của dân tộc, của Đảng để học sinh tự hào, tin tưởng, nhận rõ giá trị của
cuộc sống hiện tại, nâng cao tinh thần yêu nước xã hội chủ nghĩa và tinh thần
quốc tế chân chính, xây dựng thái độ lao động mới, ý thức tự lực tự cường, có
trách nhiệm với xã hội, với tương lai của dân tộc, tiếp tục sự nghiệp của các
thế hệ cha anh đi trước, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững
chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ còn
nhằm bảo đảm sự kế tục và thống nhất giữa các thế hệ cách mạng Việt Nam.
Vì thế, học sinh THPT dù ở hồn cảnh nào cũng phải nỗ lực hoàn thành
tốt nhiệm vụ học tập, rèn luyện của mình, thực hiện tốt nghĩa vụ và trách
nhiệm công dân với tương lai đất nước, phấn đấu góp phần đưa nước ta thốt
khỏi nghèo nàn, lạc hậu, từng bước vươn lên theo kịp các nước trong khu vực
và thế giới. Và đặc biệt trong tình yêu quê hương đất nước, luôn tin tường vào
sự lãnh đạo của Đảng và con đường mà Bác Hồ, Đảng ta, nhân dân ta đã lựa
chọn đó là xây dựng thành công CNXH.
15

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Nói tóm lại, trong thời kỳ mới, những giá trị truyền thống của dân tộc
được giáo dục, tuyên truyền dưới nhiều nội dung và hình thức đa dạng, phong
phú hơn. Vấn đề cốt yếu của việc giáo dục giá trị truyền thống cho học sinh
THPT trong thời đại ngày nay chính là phải đởi mới các hình thức giáo dục,
tạo sân chơi lành mạnh, cách thức tiếp cận giáo dục các giá trị truyền thống
phù hợp. Để từ đó vừa bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp
của dân tộc, vừa từng bước nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
1.2. Những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam cần giáo
dục cho học sinh trung học phổ thơng

1.2.1. Lịng u nước
Mỗi dân tộc có những truyền thống riêng trong quá trình phát triển và
xây dựng đất nước. Trải qua hơn bốn nghìn năm xây dựng và bảo vệ đất
nước, dân tộc Việt Nam đã hình thành một hệ những giá trị truyền thống, đó
là chủ nghĩa yêu nước và tinh thần dân tộc; tình đồn kết, tương thân tương ái
lẫn nhau; truyền thống hiếu học, hiếu nghĩa; là những giá trị về gia đình, văn
hóa, phong tục tập quán…và rất nhiều những hệ giá trị quý báu mà cha ông ta
đã đúc rút và truyền lại cho thế hệ sau. Trải qua một thời gian dài như vậy,
những giá trị truyền thống của dân tộc vẫn không hề bị mất đi mà ngược lại
nó càng được bảo tồn và phát huy trong đời sống của nhân dân. Khi bàn về
các giá trị truyền thống của dân tộc thì hầu hết các nhà khoa học, các nhà
nghiên cứu đều nhất trí với quan điểm của GS Trần Văn Giàu về giá trị tinh
thần truyền thống cơ bản của dân tộc Việt Nam là: “Yêu nước, đoàn kết, cần
cù, anh hùng, sáng tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa” [25, tr. 94]. Trong
đó, yêu nước là bậc thang giá trị cao nhất, là giá trị cốt lõi định hướng cho
mọi giá trị khác.
Lịng u nước là tình cảm phở biến của mọi quốc gia, dân tộc nhưng do
điều kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể ở mỗi nước mà nó có sự khác nhau. Đối
với dân tộc Việt Nam, yêu nước là tình cảm thiêng liêng, cao quý nhất, là “sợi
16

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

chỉ đỏ xuyên qua toàn bộ lịch sử Việt Nam từ cổ đại đến hiện đại”. “Yêu
nước” là một khái niệm được hình thành từ hai khái niệm “yêu” và “nước”.
“Yêu” theo nghĩa chung nhất, là trạng thái tình cảm của chủ thể này đối với
một chủ thể khác ở mức cao hơn sự thích thú và phải nảy sinh ý muốn được

gắn kết với chủ thể đó ở một khía cạnh hay mức độ nhất định. “Yêu” khơng
chỉ thể hiện qua lời nói, ý thức mà cịn thể hiện bằng hành động. “Nước” ở
đây có nghĩa là đất nước, quê hương, Tổ quốc, quốc gia, non sông [24, tr.10].
Theo Từ điển Bách khoa thì chủ nghĩa yêu nước được hiểu chính là biểu
hiện quan điểm tích cực về quê hương của một cá nhân hay tập thể, trong đó
quê hương có thể là một vùng, một thành phố nhưng thường gắn với khái
niệm quốc gia. Nó gồm những quan điểm như: tự hào về thành tựu hay văn
hóa của quê hương, mong muốn bảo vệ những đặc điểm đó, đồng hóa mọi
thành viên của quốc gia. Chủ nghĩa yêu nước rất gần với chủ nghĩa dân tộc, vì
thế chúng thường được dùng như những từ đồng nghĩa. Nếu xét cặn kẽ thì chủ
nghĩa dân tộc liên quan tới các học thuyết và phong trào chính trị hơn, trong
khi chủ nghĩa yêu nước liên quan tới quan niệm nhiều hơn.
Yêu nước là một tình cảm, một trạng thái tâm lý tự nhiên của con người
như tình yêu quê hương, xứ sở, sự gắn bó với ngơn ngữ và niềm tự hào về
truyền thống…Yêu nước là một tình cảm xã hội, mà nội dung là tình u và
lịng trung thành đối với Tở quốc, lịng tự hào về q khứ và hiện tại của Tở
quốc, ý chí bảo vệ những lợi ích của Tở quốc. u nước cũng có quá trình
phát triển cùng với lịch sử phát triển của quốc gia dân tộc, theo q trình đó
thì tình cảm u nước có tính chất cảm tính ấy dần dần trở thành lý tinh có nội
dung tư tưởng, lý luận.
Việt Nam có vị trí địa lý và đặc điểm về địa hình và tài ngun, sinh thái
thuận lợi, khí hậu nhiệt đới gió mùa phong phú, đa dạng. Với vị trí và đặc
điểm ấy, Việt Nam là quốc gia có nhiều tiềm năng to lớn nhưng cũng đặt ra
khơng ít thử thách đối với con người. Vì thế, qúa trình hình thành và phát
17

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

triển của dân tộc Việt Nam gắn liền với qúa trình thống nhất quốc gia. Điều
đó đã tác động sâu sắc đến sự phát triển của ý thức dân tộc, tạo nên sự cố kết
cộng đồng. Tinh thần yêu nước được thể hiện qua ý thức cộng đồng và phát
triển trong qúa trình xây dựng và bảo vệ đất nước. Nó là sản phẩm riêng của
dân tộc Việt Nam.
Lịch sử của dân tộc Việt Nam là lịch sử dựng nước và giữ nước. Có xây
dựng đất nước vững mạnh mới có thể ngăn chặn được họa ngoại xâm, Ngược
lại, có bảo vệ được chủ quyền lãnh thở quốc gia mới tạo tiền đề cho việc xây
dựng đất nước. Yêu nước đối với nhân dân ta trước hết là chăm lo phát triển
đất nước trên mọi phương diện như kinh tế, văn hóa, chính trị, từ đó đảm bảo
sức mạnh nội sinh cho sự bảo tồn của dân tộc. Đặc trưng của chủ nghĩa yêu
nước Việt Nam là : xuất hiện rất sớm và luôn luôn được củng cố, đối mặt bởi
vô số những cuộc khởi nghĩa chống đô hộ và nhiều cuộc kháng chiến chống
ngoại xâm, thành một thứ vũ khí tinh thần cực kỳ sắc bén. Tuy nhiên, ở mỗi
thời kỳ lịch sử khác nhau, chủ nghĩa yêu nước có những biểu hiện khác nhau.
Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam là tình cảm, ý chí của dân tộc Việt Nam,
có chiều sâu trong tâm linh, trong tâm tưởng của dân tộc. Tình cảm, ý chí ấy
hết sức mãnh liệt, được kết tinh lại trở thành những làn sóng ngầm và được
thể hiện rõ nét nhất trong những thời kỳ dân tộc gặp nguy nan.
Dân tộc nào cũng có tinh thần yêu nước, nhưng mức độ sâu đậm là khác
nhau do hoàn cảnh lịch sử tạo ra. Điều đặc biệt là trong hoàn cảnh lịch sử dân
tộc Việt Nam là phải chống giặc ngoại xâm liên tục trong nhiều nghìn năm,
nhiều thời đại với nhiều đế quốc lớn, hùng mạnh hơn ta gấp nhiều lần, vì vậy
tinh thần u nước ở đây như một "tơn giáo" chính thống của dân tộc. Nó cịn
cao hơn cả một tơn giáo vì nó có chiều sâu tâm linh, chiều cao của niềm tin,
chiều rộng của cộng đồng, có sức lơi cuốn mạnh mẽ mọi người đánh giặc cứu
nước, sẵn sàng tử vì đạo yêu nước.

18

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Yêu nước là giá trị truyền thống hàng đầu, chủ đạo trong bản sắc văn hóa
dân tộc Việt Nam, là "Sợi chỉ đỏ xuyên suốt" toàn bộ lịch sử Việt Nam từ thời
cổ đại đến hiện đại. Yêu nước trở thành một triết lý xã hội và nhân sinh quan
của người Việt Nam và nếu dùng từ "đạo" với ngun nghĩa của nó là
"đường", là hướng đi, thì chủ nghĩa yêu nước đích thực là đạo Việt Nam" [25,
tr.30].
Chủ nghĩa yêu nước bắt nguồn và phát triển từ thời vua Hùng dựng
nước, thể hiện trong tinh thần quật khởi "đền nợ nước, trả thù nhà" của Hai
Bà Trưng, ý chí quật cường "khơng chịu khom lưng làm tỳ thiếp cho người"
của Bà Triệu, ở ý chí giải phóng dân tộc của nhân dân ta suốt nghìn năm Bắc
thuộc. Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam được nhân lên gấp bội, sau khi Ngô
Quyền đánh thắng quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng mở ra thời kỳ lịch sử
mới trong lịch sử dân tộc. Lịng u nước đó được khẳng định trong bài thơ
"Thần" của Lý Thường Kiệt, trong "Bình Ngơ đại cáo" của Nguyễn Trãi, ở
lịng tự tơn dân tộc cao cả của người anh hùng dân tộc áo vải Nguyễn Huệ,
trong tinh thần kiên cường bất khuất của bao thế hệ người dân Việt Nam gần
một thế kỷ đánh đuổi thực dân Pháp xâm lược. Khắp đất nước ta có nhiều đền
thờ các anh hùng dân tộc, những người đã có cơng, đã xả thân vì nước. Dân
tộc ta coi Hùng Vương; Trần Hưng Đạo; Hồ Chí Minh... là những vị thánh,
đó là điều ít có ở các dân tộc khác.
Đặc biệt chủ nghĩa yêu nước còn được biểu hiện ở sự quý trọng nền văn
hóa dân tộc cũng như sắc thái văn hóa của các địa phương, của các dân tộc
(tộc người) trong nước. Đó là ý thức dân tộc, bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn
lãnh thổ của đất nước Việt Nam. Tinh thần dân tộc đóng vai trị chủ yếu trong

việc bảo vệ dân tộc khỏi bị họa diệt vong, bảo vệ nền văn hóa dân tộc giữ được sắc thái riêng, khơng bị hịa trộn với các nền văn hóa khác.
Có thể nói rằng lịch sử dân tộc ta từ khi dựng nước đến nay là lịch sử
đấu tranh chống ngoại xâm. Cho nên yêu nước tập trung trước hết ở tinh thần
19

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn