Sử dụng di tích lịch sử cách mạng địa phương trong dạy học lịch sử việt nam giai đoạn 1954 1975 ở trường thpt thành phố hồ chí minh (chương trình chuẩn)

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.19 MB, 182 trang )

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN THỊ THIÊN NGA

SỬ DỤNG DI TÍCH LỊCH SỬ CÁCH MẠNG
TẠI ĐỊA PHƢƠNG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1954-1975 Ở TRƢỜNG THPTTHÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH (CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

VINH - Năm 2012

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN THỊ THIÊN NGA

Tên đề tài:
SỬ DỤNG DI TÍCH LỊCH SỬ CÁCH MẠNG
TẠI ĐỊA PHƢƠNG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1954-1975 Ở TRƢỜNG THPTTHÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH (CHƢƠNG TRÌNH CHUẨN)

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Chuyên Ngành: Lý luận và Phƣơng Pháp Dạy Học Lịch Sử

Mã Số: 60.14.10
Ngƣời hƣớng dẫn: GS. TS Nguyễn Thị Côi

VINH - Năm 2012

2

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, chƣa đƣợc
cơng bố trong bất kỳ một cơng trình nào khác.

TpHCM, tháng 10 năm 2012
Tác giả

Nguyễn Thị Thiên Nga

3

LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận văn này, tơi xin chân thành cám ơn các Thầy, Cô giáo
trong khoa Lịch sử trƣờng Đại học Vinh, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội,
đã truyền đạt những kiến thức, kỹ năng học tập và nghiên cứu khoa học cho
tơi trong suốt khóa học.
Xin chân thành cảm ơn thầy, cô và các bộ phận liên quan của trƣờng Đại học
Sài Gòn đã tạo điều kiện vật chất thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến Giáo sƣ – Tiến sĩ Nguyễn Thị Côi,
ngƣời đã tận tìn hƣớng dẫn tơi hồn thành đề tài nghiên cứu khoa học này.
Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến bạn bè, đồng nghiệp những ngƣời
đã khích lệ, hỗ trợ tơi trong suốt q trình học tập và nghiên cứu.

Do hạn chế về nguồn tƣ liệu cũng nhƣ những kỹ năng nghiên cứu khoa học
của bản thân, nên đề tài khơng tránh khỏi những thiếu sót. Tơi mong đƣợc sự
góp ý của Thầy Cơ và bạn bè, đồng nghiệp để bổ sung và hoàn thiện hơn luận
văn này.
Chân thành cám ơn!
TpHCM, tháng 10 năm 2012
Tác giả
Nguyễn Thị Thiên Nga

4

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
Viết tắt

Viết đầy đủ

CNXH

:

Chủ nghĩa xã hội

ĐHSP

:

Đại học sƣ phạm

GV

:

Giáo viên

GS-TS

:

Giáo sƣ- Tiến sĩ

HS

:

Học sinh

NXB

:

Nhà xuất bản

SGK

:

Sách giáo khoa

STT

:

Số thứ tự

THCS

:

Trung học cơ sở

THPT

:

Trung học phổ thơng

TP

:

Thành phố

TP.HCM

:

Thành phố Hồ Chí Minh

5

DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN
Bảng 1: Tổng hợp kết quả điều tra giáo viên các trƣờng THPT-TP.HCM
Bảng 2: Tổng hợp kết quả điều tra học sinh các trƣờng THPT-TP.HCM
Bảng 2.2.1 Những di tích lịch sử cách mạng địa phƣơng có khả năng sử dụng
dạy học lịch sử Việt Nam từ 1954 – 1975 ở các trƣờng THPT-TP.HCM.
Bảng 3.3.4 Kết quả thực nghiệm sƣ phạm gồm:
-Bảng thống kê truyền thống điểm số của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối
chứng.
-Bảng phân phối tần số điểm tại các giá trị theo phƣơng pháp thống kê toán
học của học sinh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng.

6

7

MỤC LỤC
MỤC LỤC ........................................................................................................ 1
MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 10
CHƢƠNG 1.................................................................................................... 21
VẤN ĐỀ SỬ DỤNG DI TÍCH LỊCH SỬ CÁCH MẠNG TẠI ĐỊA
PHƢƠNG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở TRƢỜNG PHỔ
THÔNG -LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN. ........................................................ 21
1.1 Cơ sở lý luận: ........................................................................................... 21
1.1.1 Khái niệm: .......................................................................................... 21
1.1.2 Xuất phát điểm của các vấn đề: ......................................................... 26
1.1.3 Vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng di tích lịch sử cách mạng địa

phƣơng trong dạy học lịch sử ở trƣờng THPT nói chung, ở TPHCM
nói riêng. ..................................................................................................... 31
1.2 Những yêu cầu đối với việc khai thác và sử dụng di tích lịch sửcách mạng trong dạy học lịch sử ở trƣờng THPT. ......................................... 39
1.3 Cơ sở thực tiễn: ........................................................................................ 42
Chƣơng 2
NỘI DUNG CÁC DI TÍCH LỊCH SỬ CÁCH MẠNG TẠI ĐỊA PHƢƠNG
CẦN KHAI THÁC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM GIAI
ĐOẠN 1954 – 1975 Ở CÁC TRƢỜNG THPT - TP. HỐ HỒ CHÍ MINH. .. 57
2.1 Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của lịch sử Việt Nam giai đoạn
1954 -1975 ở lớp 12 – THPT (Chƣơng trình chuẩn) ..................................... 57
2.2 Nội dung các di tích lịch sử, cách mạng địa phƣơng cần khai thác,
sử dụng trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954 – 1975 ở các
trƣờng THPT-Thành Phố Hồ Chí Minh ......................................................... 67
2.2.1 Những di tích lịch sử cách mạng địa phƣơng có khả năng sử dụng
dạy học lịch sử Việt Nam từ 1954 – 1975 ở các trƣờng THPT-TP.HCM ..... 67
2.2.2 Nội dung các di tích lịch sử cách mạng tiêu biểu ở TP.HCM .............. 71
Chƣơng 3
CÁC BIỆN PHÁP SỬ DỤNG DI TÍCH LỊCH SỬ CÁCH MẠNG TẠI
ĐỊA PHƢƠNG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN
1954 – 1975 Ở TRƢỜNG THPT - TP. HỒ CHÍ MINH. .............................. 90
3.1 Những yêu cầu khi lựa chọn biện pháp sử dụng các di tích lịch sử
cách mạng địa phƣơng trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 19541975 ................................................................................................................ 90
3.1.1 Biện pháp sử dụng phải đáp ứng mục tiêu môn học ............................. 90
3.1.2 Biện pháp lựa chọn phải giúp học sinh lĩnh hội đƣợc kiến thức cơ
bản .................................................................................................................. 91
3.1.3 Biện pháp lựa chọn phải phát huy tính chủ động, tích cực của học
sinh trong học tập lịch sử. .............................................................................. 92
3.2 Các biện pháp sử dụng di tích lịch sử cách mạng tại địa phƣơng vào
dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954-1975 ở trƣờng THPT
TP.HCM. ........................................................................................................ 94

8

3.2.1 Bài nội khoá .......................................................................................... 87
3.2.1.1 Sử dụng tranh ảnh và các tƣ liệu về di tích lịch sử cách
mạng địa phƣơng để cụ thể hóa kiến thức cơ bản của bài học. ............. 94
3.2.1.2 Sử dụng các đoạn phim tƣ liệu, phim video về di tích
lịch sử cách mạng địa phƣơng để tạo biểu tƣợng về các sự kiệnhiện tƣợng lịch sử cho bài học. .................................................................... 97
3.2.1.3 Ra bài tập và hƣớng dẫn học sinh viết bài tìm hiểu về di
tích lịch sử cách mạng địa phƣơng để hiểu sâu hơn bài học. ............... 100
3.2.1.4 Tiến hành bài học lịch sử tại di tích lịch sử cách mạng ở
địa phƣơng ..................................................................................................... 102
3.2.2 Sử dụng di tích lịch sử cách mạng địa phƣơng để tổ chức các hoạt
động ngoại khóa lịch sử. .............................................................................. 111
3.2.2.1 Tổ chức tham quan di tích lịch sử cách mạng trong hoạt
động ngoại khóa. .......................................................................................... 112
3.2.2.2 Sƣu tầm tài liệu về di tích lịch sử cách mạng địa phƣơng
để tổ chức triển lãm, ra báo học tập .......................................................... 115
3.2.2.3 Tổ chức dạ hội lịch sử cho học sinh tại di tích lịch sử
cách mạng địa phƣơng. ............................................................................... 117
3.2.2.4 Tổ chức cho học sinh tham gia công tác cơng ích xã hội
tại di tích lịch sử, cách mạng địa phƣơng. ............................................... 118
3.3 Thực nghiệm sƣ phạm. ........................................................................... 119
3.3.1 Mục đích thực nghiệm ........................................................................ 119
3.3.2 Nội dung thực nghiệm ......................................................................... 119
3.3.3 Phƣơng pháp thực nghiệm .................................................................. 120
3.3.4 Kết quả thực nghiệm sƣ phạm. ........................................................... 121
KẾT LUẬN .................................................................................................. 126
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 123

PHỤ LỤC ..................................................................................................... 129

9

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Giáo dục – đào tạo đƣợc xem là chiến lƣợc lâu dài nhằm phát triển bền
vững và đem đến sự phồn thịnh cho mỗi quốc gia, dân tộc. “Nền giáo dục
Việt Nam là nền giáo dục xã hội chủ nghĩa có tính nhân dân, dân tộc, khoa
học, hiện đại, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền
tảng. Hoạt động giáo dục phải thực hiện theo nguyên lý học đi đôi với hành,
giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo
dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” (Trích điều
3-chương I-Luật Giáo dục – đã được sửa đổi bổ sung năm 2010)
Ở nƣớc ta, trong xu thế hội nhập quốc tế, khi cách mạng khoa học cơng nghệ phát triển mạnh mẽ thì giáo dục và đào tạo luôn đƣợc xem là quốc
sách hàng đầu, nhằm xây dựng nên những con ngƣời của một xã hội thơng
tin, mà trong đó kinh tế tri thức chiếm lĩnh xã hội. Mơn lịch sử với đặc trƣng
của mình góp phần không nhỏ trong việc đáp ứng mục tiêu giáo dục, nhằm
“đào tạo con ngƣời Việt Nam phát triển toàn diện, trung thành với lý tƣởng
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dƣỡng nhân cách,
phẩm chất và năng lực, đáp ứng yêu cầu của của sự nghiệp xây dựng và bảo
vệ tổ quốc.” [50, tr.12]
Bộ mơn lịch sử có vai trị quan trọng góp phần thực hiện mục tiêu đào
tạo. Dạy học lịch sử ở trƣờng phổ thông không chỉ trang bị cho học sinh
những kiến thức cơ bản về lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc, qua đó giáo dục
cho các em những tƣ tƣởng, tình cảm đúng đắn, mà cịn trên cơ sở đó phát
triển tồn diện các em. Song, muốn thực hiện chức năng, nhiệm vụ môn học,
cần thiết phải đổi mới phƣơng pháp dạy học theo tinh thần “phát huy tính tích
cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng cho học sinh

năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”
[50, tr. 13]

10

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Nhƣng thực tế hiện nay, giáo viên dạy lịch sử ở các trƣờng phổ thông
chỉ chú ý đến truyền thụ kiến thức lịch sử mà không quan tâm đến nhu cầu
tìm hiểu, khám phá lịch sử của học sinh, nên không tạo đƣợc hứng thú học tập
lịch sử cho học sinh, không chú trọng quan tâm đầu tƣ vào việc đổi mới
phƣơng pháp dạy học lịch sử một cách đồng bộ và có hiệu quả, dẫn đến việc
học sinh không quan tâm học lịch sử, tâm lý nhàm chán, đối phó trong học
lịch sử xuất hiện. Hậu quả là các thế hệ học sinh Việt Nam không nắm đƣợc
kiến thức lịch sử cơ bản, mơ hồ về sự kiện, thƣờng xuyên nhầm lẫn kiến thức
lịch sử, thể hiện rất rõ trong các kỳ thi tuyển sinh, tốt nghiệp cấp quốc gia
những năm gần đây.
Vậy vấn đề đặt ra là phải làm sao khôi phục đƣợc bức tranh lịch sử sinh
động trƣớc mắt học sinh, làm thế nào để học sinh có những ấn tƣợng sâu sắc
về bài học lịch sử. Việc khai thác và sử dụng di tích lịch sử cách mạng tại địa
phƣơng vào dạy học lịch sử ở các trƣờng phổ thơng có một vai trị, ý nghĩa to
lớn, là một biện pháp thiết thực đổi mới phƣơng pháp dạy học, góp phần nâng
cao hiệu quả dạy học bộ mơn. Bởi vì mỗi di tích gắn với sự kiện, với nhân vật
lịch sử, với quá trình phát triển của lịch sử dân tộc, đó là sự cụ thể hoá lịch sử
một cách sống động nhất, nhằm thực hiện chức năng giáo dƣỡng, giáo dục, và
phát triển, góp phần tích cực trong việc gắn liền nhà trƣờng với đời sống xã
hội.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh, cịn lƣu giữ khơng ít di tích lịch sử liên
quan đến quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc trong giai đoạn 19541975, một giai đoạn lịch sử hào hùng, chứa đựng nhiều yếu tố văn hoá đa

dạng, yếu tố lịch sử sinh động. Các di tích ấy hầu hết đã đƣợc nhà nƣớc thống
kê, xếp hạng và trở thành những địa điểm tham quan, địa điểm tƣởng niệm,
hay nhà bảo tàng. Một số di tích đƣợc sử dụng làm các cơ quan hành chính
nhà nƣớc, trƣờng học, cơng viên…v…v…Các di tích này gần nhƣ gắn bó
quen thuộc với đời sống của ngƣời dân thành phố nhƣ: dinh Độc Lập, Uỷ Ban
Nhân Dân TP.HCM, Sở Văn Hố -Thơng Tin TP.HCM, Bến Nhà Rồng…

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

11

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Song hiện nay, việc sử dụng di tích lịch sử cách mạng tại địa phƣơng
vào dạy học lịch sử Việt Nam nói chung và lịch sử lớp 12 giai đoạn 19541975 nói riêng chƣa đƣợc chú trọng, quan tâm vì nhiều lý do,có thể thấy rất rõ
đó là các em học sinh khơng có thời gian tìm hiểu và tham quan di tích, tham
quan học tập, vì hầu hết thời gian của các em dành cho học văn hoá ở trƣờng,
tham gia các kỳ thi, học thêm, học năng khiếu…v..v….Còn các nhà quản lý,
hiệu trƣởng các trƣờng học thì khơng quan tâm đến bộ mơn lịch sử, ít tạo điều
kiện cho giáo viên thực hiện khai thác tài liệu về di tích lịch sử cách mạng vào
dạy học hay tổ chức các bài học tại thực địa.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn vấn đề “Sử dụng di
tích lịch sử cách mạng địa phƣơng trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn
1954-1975 ở trƣờng THPT-TPHCM (Chƣơng trình chuẩn)” làm đề tài nghiên
cứu của mình.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề:
Vấn đề nghiên cứu về các di tích lịch sử cách mạng và việc khai thác, sử
dụng các di tích lịch sử cách mạng vào dạy học lịch sử đƣợc nhiều nhà nghiên
cứu giáo dục, giáo dục lịch sử quan tâm nhƣ:

2.1. Tài liệu viết về di tích lịch sử cách mạng ở Thành phố Hồ Chí
Minh
- Cuốn “Di tích lịch sử - văn hố ở Thành phố Hồ Chí Minh” của
Phạm Hữu Mý, Nguyễn Văn Đƣờng - NXB Tổng Hợp là 100 câu hỏi đáp về
Gia Định - Sài Gịn TP-Hồ Chí Minh, [53] đã khái quát đƣợc các di tích lịch
sử, di tích văn hố, di tích cách mạng của Thành phố Hồ Chí Minh.
- Quyển “Địa chí văn hóa Thành Phố Hồ Chí Minh” tập 1 của tác giả
Trần Văn Giàu, Trần Bạch Đằng [21] đã khái quát đầy đủ và có hệ thống diện
mạo của thành phố qua ba thế kỷ hình thành và phát triển.
- Cuốn “Địa lý Gia Định - Sài Gịn Thành phố Hồ Chí Minh” của tác
giả Nguyễn Đình Đầu – NXB Tổng Hợp [12] cũng là 100 câu hỏi đáp, đề cập

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

12

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

khái quát lịch sử hình thành, phát triển Gia Định - Sài Gịn Thành phố Hồ Chí
Minh.
- Quyển “Lịch sử đảng bộ đảng cộng sản Việt Nam thành phố Hồ Chí
Minh tập 2 (1954 – 1975) sơ thảo”, của Ban chấp hành Đảng bộ Đảng Cộng
sản Việt Nam thành phố Hồ Chí Minh [3], quyển “Ký ức về Sài Gòn và các
vùng phụ cận” của Trƣơng Vĩnh Ký [35], quyển Lịch sử địa phương Thành
Phố Hồ Chí Minh (Tài liệu sử dụng trong các trường THPT tại Thành Phố
Hồ Chí Minh), NXB Giáo dục Việt Nam do Trần Hồng Ngọc (chủ biên),
quyển Lịch sử Sài Gòn-Chợ Lớn-Gia Định (1954-1975), NXB Thành phố Hồ
Chí Minh do Trần Hải Phụng (chủ biên), [60] đều đề cập đến các sự kiện lịch
sử Việt Nam, các di tích lịch sử có liên quan đặc biệt tới các sự kiện lịch sử ở

Thành Phố Hồ Chí Minh.
2.2 Tài liệu giáo dục học, giáo dục lịch sử liên quan đến đề tài
- Trong tác phẩm “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?” của tiến sĩ
N.Đ Đairi – nhà giáo dục lịch sử của Liên Xô trƣớc đây, đã nêu lên quan niệm
về cách tổ chức nghiên cứu, dạy học nơi xảy ra sự kiện lịch sử là một trong
những điều kiện của hoạt động dạy và học để hình thành tƣ duy độc lập của
học sinh, chính tính cụ thể, tính hình ảnh của sự kiện có giá trị lớn lao cho
phép hình dung lại q khứ.
- Các cơng trình nghiên cứu về giáo dục tâm lý học của Liên Xô (cũ)
nhƣ: của tác giả M. Alêxêep “Phát triển tư duy học sinh”, của M. Sác-đa-cốp
trong quyển “Tư duy học sinh”; “Những cơ sở lý luận dạy học” do B.P
Exipôp chủ biên…đã khẳng định cơ sở tâm lý của nhận thức trực quan sinh
động trong học tập lịch sử, có thể thực hiện việc tạo biểu tƣợng về các sự vật,
hiện tƣợng bằng cách tổ chức cho học sinh tri giác các di tích lịch sử và các di
sản văn hóa, cùng với nó phải tổ chức cho học sinh tham quan và học tập tại
di tích lịch sử, xem đây là một cơng tác quan trọng của nhà trƣờng. Những
cơng trình nghiên cứu trên đã đi sâu vào tìm hiểu, phân tích các nguyên tắc,
biện pháp tiến hành học tập trên cơ sở các di tích. Đây có thể nói là cơ sở ban

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

13

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

đầu, là nền tảng bổ ích cho việc dạy học nói chung và việc xác định những
nguyên tắc, biện pháp học tập tại di tích lịch sử nói riêng.
- A.A Vaghin, nhà nghiên cứu phƣơng pháp dạy học Liên Xô trƣớc
đây, trong cuốn “Phƣơng pháp dạy học lịch sử ở trƣờng phổ thông” - NXB

Matxcova, 1972 (tài liệu dịch ĐHSP Hà Nội) đã đề cập đến các biện pháp
nâng cao chất lƣợng dạy học lịch sử nhƣ vai trị của đồ dùng trực quan, vị trí,
vai trị, cách sử dụng tài liệu địa phƣơng trong khố trình lịch sử phổ thông.
- Trong “khuyến nghị” của Nghị viện Châu Âu năm 2001, chính phủ
các nƣớc liên minh Châu Âu (EU) đề xuất việc mở rộng môi trƣờng học tập
lịch sử cho học sinh, ngoài phạm vi nhà trƣờng, học sinh cần phải học tập ở
các bảo tàng, nơi diễn ra các sự kiện lịch sử, nghiên cứu tài liệu về lịch sử địa
phƣơng để làm phong phú kiến thức lịch sử, phát huy năng lực học tập và
nghiên cứu lịch sử.
- Ở Việt Nam cũng có nhiều tác giả nghiên cứu về các phƣơng pháp, biện
pháp nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học môn lịch sử nhƣ: cố giáo sƣ Phan
Ngọc Liên với các tác phẩm “Phương pháp dạy học lịch sử” tập 1, xuất bản
năm 1976, tập 2 xuất bản năm 1980, năm 1992 tái bản có sữa chữa bổ sung,
các năm 1998, 2000, 2001 có đề cập đến sử dụng di tích trong dạy học lịch
sử.
- Giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” do GS. TS Phan Ngọc Liên (chủ
biên), Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Cơi – NXB Đại học Sƣ phạm 2002, tái
bản có sữa chữa bổ sung năm 2009… các tác giả đã nêu những hình thức,
phƣơng pháp sử dụng di tích lịch sử có tính khả thi và đạt hiệu quả sƣ phạm
nhƣ tổ chức bài học tại thực địa, tham quan ngoại khóa, cơng tác cơng ích xã
hội tại di tích lịch sử…, cùng nhiều biện pháp dạy học khác. Các tác giả đã
chỉ rõ tầm quan trọng của việc sử dụng di tích trong dạy học lịch sử, coi đó là
những tài liệu, hiện vật, đồ dùng trực quan hàng đầu có ý nghĩa bổ sung, là
những hình ảnh cụ thể nhất, sinh động nhất, để giúp các em học sinh hiểu và

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

14

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

tiếp cận nhanh, sâu sắc lịch sử, nhằm dựng lại bức tranh lịch sử một cách
chính xác nhất.
- Tác giả Phan Khanh trong Bảo tàng-di tích-lễ hội, (1992), NXB Thông
tin, Hà Nội, [33], chỉ rõ: “Lịch sử đã trơi qua, nhưng sự tích anh hùng của thế
hệ đó còn lưu mãi, vang vọng mãi trong tâm hồn bao thế hệ và niềm tự hào
dân tộc. Di tích nhắc nhở chúng ta điều đó…Như vậy, di tích là tấm gương
lịch sử, để mỗi người đến chiêm ngưỡng, dù một mình cũng phải soi bóng
mình và tự vấn mình là đang làm gì để góp phần đóng góp cho sự trường tồn,
phát triển thịnh vượng của non nước này”
- Đỗ Hồng Thái (1989) Sử dụng di tích cách mạng trong dạy học lịch sử ở
trường phổ thông” trong quyển “Đổi mới dạy học lịch sử” “lấy học sinh làm
trung tâm”- NXB ĐHQG Hà Nội đề cập đến tầm quan trọng của việc đổi mới
phƣơng pháp giảng dạy, nhấn mạnh vai trị sử dụng di tích cách mạng trong
dạy học lịch sử ở trƣờng phổ thông.
- Trong quyển “Đổi mới nghiên cứu và giảng dạy lịch sử” của Liên Hiệp
các hội khoa học và kỹ thuật Thành Phố Hồ Chí Minh – Hội Khoa học lịch sử
Thành Phố Hồ Chí Minh (2008), [37], là tập hợp các bài viết, ý kiến của các
hội viên của Hội thông qua các hội thảo, diễn đàn về vấn đề trên, nhằm tăng
cƣờng sự quan tâm, hiểu biết về lịch sử dân tộc cho nhân dân thành phố.
- Trên tạp chí nghiên cứu Đơng Nam Á số 24, tháng 3/1996 có chuyên đề
“Sử dụng và khai thác di tích” thì các tác giả Nguyễn Quốc Hùng với “Đặc
điểm địa lý lịch sử Việt Nam trong mối quan hệ với di tích” [31], Trần Kháng
với “Đặc điểm di tích cách mạng Việt Nam” (giai đoạn cận hiện đại) [32] đã
nêu bật ý nghĩa nhiều mặt, đặc điểm, thực trạng nghiên cứu, sử dụng di tích
lịch sử hiện nay ở nƣớc ta.
- Tác giả Hoàng Thanh Hải (1999) với đề tài “Sử dụng di tích lịch sử trong
dạy học lịch sử dân tộc ở trường THCS” - Luận án Tiến sĩ khoa học giáo dục
trƣờng Đại học Quốc gia, Hà Nội [24] đã trình bày nội dung, ý nghĩa và cơ sở

khoa học của việc sử dụng di tích lịch sử trong dạy học lịch sử ở trƣờng trung

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

15

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

học cơ sở nhằm nâng cao hiệu quả mơn học, đồng thời, đề ra các hình thức,
biện pháp sử dụng di tích lịch sử vào dạy học chƣơng trình lịch sử dân tộc,
lịch sử địa phƣơng ở các lớp 6,7,8,9 trong nội khóa và hoạt động ngoại khóa.
- Trong khóa luận tốt nghiệp của tác giả Phạm Tú Linh (2009) - Đại học Sƣ
phạm Hà Nội, đã trình bày đề tài “Sử dụng di tích lịch sử-cách mạng trên địa
bàn Hà Nội trong dạy học phần lịch sử Việt Nam 1945-1954 ở lớp 12 THPT
(chương trình chuẩn)”,[48], qua đó, tác giả đã khẳng định tính cần thiết và
tính khả thi của việc sử dụng di tích lịch sử-cách mạng trong dạy học lịch sử
dân tộc ở trƣờng THPT trên địa bàn Hà Nội, nhằm tăng cƣờng công tác giáo
dục truyền thống, yêu quê hƣơng, đất nƣớc cho học sinh.
- Trong báo cáo tổng kết đề tài khoa học và công nghệ cấp Bộ-trƣờng Đại học
Hồng Đức, tỉnh Thanh Hóa của TS. Hồng Thanh Hải (tháng 6/2012) đã nói
về việc “Sử dụng các di tích lịch sử - văn hóa trong dạy học lịch sử ở trường
trung học phổ thơng tỉnh Thanh Hóa”, [25], tác giả đã khẳng định các di tích
lịch sử-văn hóa là những di sản q báu của nhân loại. Trong dạy học lịch sử
ở trƣờng THPT, các di tích lịch sử-văn hóa vừa là nguồn sử liệu gốc, vừa là
một loại phƣơng tiện dạy học hiệu quả. Với gần 40.000 di tích, thắng cảnh đã
đƣợc xếp hạng khắp cả nƣớc, thì đây là một lợi thế lớn đối với việc dạy học
lịch sử ở trƣờng phổ thơng, nhƣng vì nhiều lý do khác nhau, lợi thế này chƣa
đƣợc phát huy.
- Trên trang “Thời sự” của báo Tuổi trẻ ra ngày 1/8/2011, GS.NGND Đinh

Xuân Lâm-Phó chủ tịch Hội khoa học lịch sử Việt Nam nhận xét: “Các
ngành khoa học xã hội đặc biệt là môn lịch sử khơng được đánh giá đúng giá
trị của nó, khơng được đặt vào vị trí mà xã hội cho là cần thiết, vì có q ít
giá trị sử dụng thực tế. Về phía các nhà hoạch định chính sách và quản lý
giáo dục, môn lịch sử không được coi như một mơn khoa học có tính giáo dục
tình cảm con người: lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, đạo đức của các bậc
tiền nhân…”, nên GS cho rằng, cần có một cuộc “cách mạng” về mơn sử.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

16

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Các cơng trình trên là những gợi ý quý báu cho chúng tôi về mặt lý
luận cũng nhƣ cách vận dụng khi nghiên cứu đề tài. Song chƣa có tài liệu nào
đi sâu nghiên cứu về việc sử dụng di tích lịch sử cách mạng địa phƣơng vào
dạy học lịch sử dân tộc giai đoạn 1954-1975 ở các trƣờng THPT-Thành Phố
Hồ Chí Minh, nên các nguồn tài liệu trên là cơ sở lý luận quan trọng giúp
chúng tôi tìm hƣớng giải quyết các nhiệm vụ và làm sáng tỏ những vấn đề mà
đề tài đặt ra.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Quá trình sử dụng di tích lịch sử cách mạng địa phƣơng trong dạy học
lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954-1975 ở trƣờng THPT thành phố Hồ Chí
Minh (Chƣơng trình chuẩn)
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài không đi sâu nghiên cứu về di tích lịch sử cách mạng, mà trên cơ
sở những di tích lịch sử cách mạng địa phƣơng đã đƣợc xếp hạng, đề tài đi

vào khai thác nội dung các di tích lịch sử cách mạng chủ yếu phù hợp với giai
đoạn lịch sử 1954-1975 và đề xuất các biện pháp sử dụng vào hoạt động dạy
học lịch sử Việt Nam giai đoạn này ở trƣờng THPT - TP.HCM
Phần điều tra, khảo sát thực tế đƣợc tiến hành ở một số trƣờng THPT ở
một số quận nhƣ: quận 1, quận 3, quận 5, quận 10, quận 11.
Phần thực nghiệm sƣ phạm đƣợc tiến hành ở trƣờng THPT Nguyễn Thị
Diệu và Trung tâm Giáo Dục Thƣờng Xuyên Quận 3.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:
4.1. Mục đích nghiên cứu:
Trên cơ sở khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng di tích lịch sử
cách mạng địa phƣơng trong dạy học lịch sử ở trƣờng phổ thông, đề tài đi vào
khai thác nội dung một số di tích lịch sử cách mạng chủ yếu tại địa phƣơng
giai đoạn 1954-1975, trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp sử dụng trong

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

17

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

dạy học lịch sử dân tộc ở lớp 12-THPT (chƣơng trình chuẩn) trong nội khố
và hoạt động ngoại khố.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để thực hiện mục đích trên, đề tài cần giải quyết các nhiệm vụ cụ thể:
- Tìm hiểu lý luận và phƣơng pháp dạy học lịch sử, về sử dụng đồ dùng
trực quan nói chung, di tích lịch sử cách mạng nói riêng.
- Tiến hành điều tra thực tiễn tình hình sử dụng di tích lịch sử cách mạng
vào dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954-1975 hiện nay ở một số trƣờng
trung học phổ thơng TP.HCM.

- Tìm hiểu khố trình lịch sử Việt Nam lớp 12 ở trƣờng THPT giai đoạn
1954-1975 (SGK hiện hành).
- Tìm hiểu và xác định các di tích lịch sử cách mạng ở TP.HCM giai
đoạn 1954-1975 cần sử dụng và đề xuất biện pháp sử dụng trong dạy học giai
đoạn lịch sử này.
- Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm những biện pháp đã đề xuất ở trƣờng
THPT.
5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu:
5.1. Cơ sở phƣơng pháp luận:
Cơ sở phƣơng pháp luận của luận văn là lý luận của chủ nghĩa MácLênin về nhận thức, các quan điểm của Đảng và nhà nƣớc ta về giáo dục - đào
tạo, về đổi mới phƣơng pháp dạy học, các cơng trình nghiên cứu của các nhà
lý luận giáo dục học, tâm lý học, phƣơng pháp dạy học lịch sử.
5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu:
- Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết:
- Nghiên cứu các tài liệu kinh điển, tài liệu giáo dục học, tâm lý học,
giáo dục lịch sử về vấn đề sử dụng đồ dùng trực quan nói chung, di tích lịch
sử cách mạng nói riêng trong dạy học lịch sử ở trƣờng phổ thông và các tài
liệu lịch sử liên quan tới đề tài.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

18

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

- Nghiên cứu chƣơng trình SGK lịch sử lớp 12 giai đoạn 1954-1975,
nghiên cứu tài liệu viết về nội dung di tích lịch sử cách mạng giai đoạn này và
đề xuất các biện pháp sử dụng trong dạy học giai đoạn lịch sử này.
- Phƣơng pháp điều tra thực tế: Tiến hành khảo sát thực tế một

số trƣờng THPT tại Thành Phố Hồ Chí Minh đối với giáo viên và học sinh về
việc sử dụng di tích lịch sử cách mạng địa phƣơng vào dạy học lịch sử dân
tộc, thông qua các phiếu điều tra, phỏng vấn, dự giờ…
- Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm: Soạn bài và tiến hành thực
nghiệm sƣ phạm một bài lịch sử ở trƣờng THPT để khẳng định tính khả thi
của các biện pháp đƣa ra.
- Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học: để xử lý kết quả thực
nghiệm sƣ phạm.
6. Giả thuyết khoa học:
Di tích lịch sử cách mạng ở Thành phố Hồ Chí Minh có rất nhiều nhƣng
ít đƣợc sử dụng vào dạy học lịch sử dân tộc. Nếu vận dụng các biện pháp sƣ
phạm theo các yêu cầu mà luận văn đƣa ra sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng
dạy học lịch sử Việt Nam ở trƣờng THPT thành phố Hồ Chí Minh nói chung
và lịch sử Việt Nam giai đoạn 1954-1975 nói riêng.
7. Đóng góp của luận văn:
- Tiếp tục khẳng định rõ vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng di tích lịch sử
cách mạng địa phƣơng trong dạy học lịch sử dân tộc ở trƣờng phổ thông.
- Nêu đƣợc thực trạng của việc sử dụng di tích lịch sử cách mạng địa
phƣơng vào dạy học lịch sử Việt Nam nói chung và lịch sử Việt Nam giai
đoạn 1954-1975 nói riêng.
- Đề xuất các biện pháp sƣ phạm nhằm sử dụng di tích lịch sử cách
mạng địa phƣơng vào dạy học lịch sử dân tộc, góp phần nâng cao hiệu quả
dạy học lịch sử dân tộc.
8. Ý nghĩa luận văn:

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

19

VẤN ĐỀ SỬ DỤNG DI TÍCH LỊCH SỬ CÁCH MẠNG TẠI
ĐỊA PHƢƠNG TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM
Ở TRƢỜNG PHỔ THÔNG -LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN.
1.1 Cơ sở lý luận:
1.1.1 Khái niệm:
1.1.1.1 Di tích là gì? , di tích lịch sử - văn hóa
Lịch sử là bản thân hiện thực khách quan, với tất cả những sự kiện lớn
nhỏ đã xảy ra, tạo nên một quá khứ nối tiếp nhau qua các thời kỳ. Lịch sử lồi
ngƣời từ khi có con ngƣời xuất hiện, trải qua hàng triệu năm đấu tranh vì sự
sinh tồn và phát triển, đã để lại những dấu vết minh chứng cho q khứ có
thật của mình. Một trong những dấu vết quan trọng đó là di tích lịch sử nói
chung và di tích lịch sử cách mạng địa phƣơng nói riêng.
Theo ý nghĩa ban đầu, “di tích (vestiges) chỉ các vết tích cịn sót lại của
một thời đã qua, khơng để lại cho chúng ta hơm nay một cái gì cịn nguyên
vẹn” [74, tr 11,] hay “di tích là những dấu vết của dĩ vãng còn để lại một
cách tự nhiên, khơng nhằm mục đích lưu giữ q khứ hay chĩ dẫn cho người
đời sau biết về quá khứ” [65]. Di tích cịn gồm những hiện vật bằng vật chất
nhƣ nhà cửa, thành quách, y phục, công cụ lao động, lăng mộ…Di tích lịch sử
phản ánh những hoạt động, đời sống kinh tế, xã hội, văn hóa của con ngƣời
qua các thời đại. “Bất cứ thời đại nào, trình độ phát triển mọi mặt của nó đều
được phản ánh khá rõ trong các di tích lịch sử. Vì vậy, di tích lịch sử là
những tấm gương soi của lịch sử, là hơi thở của lịch sử đương thời” [33,
tr.171]
Di tích lịch sử là những loại dấu vết của lịch sử còn lƣu lại cho đến
ngày nay, nó phản ánh những hoạt động, đời sống kinh tế, xã hội, văn hóa,
phong tục tập quán của con ngƣời qua các thời đại hay phản ánh cả một thời
kỳ lịch sử dài.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

21

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Di tích lịch sử cịn là nơi lƣu niệm, tƣởng nhớ các nhân vật lịch sử, các
anh hùng dân tộc trong những cuộc kháng chiến chống xâm lƣợc, chống thiên
tai, các danh nhân văn hóa…nhƣ những đền thờ, tƣợng đài, bia mộ…
Nhƣ vậy, một di tích đƣợc xác định là di tích lịch sử “ là nó phải có
thực từ trước và được lưu giữ đến ngày nay, bao giờ cũng gắn liền, phản ánh,
ghi nhận, minh chứng một sự kiện, nhân vật lịch sử, đặc biệt là những sự kiện
lịch sử lớn, quan trọng” [25, tr.16].
Căn cứ vào Luật Di sản Văn hóa đƣợc Quốc hội nƣớc Cộng hịa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam khóa X, kỳ họp thứ 9 thơng qua ngày 29.6.2001, có hiệu
lực thi hành ngày 01.01.2002 thì “Di tích lịch sử - văn hóa là cơng trình xây
dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc cơng trình, địa
điểm có giá trị lịch sử văn hóa, khoa học”. [49]
Di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh của Việt Nam đƣợc
xác định trên cơ sở các tiêu chí sau:
+ Cơng trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu trong
quá trình dựng nƣớc và giữ nƣớc.
+ Cơng trình, địa điểm gắn với thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân
tộc, danh nhân của đất nƣớc.
+ Cơng trình, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu của các thời kỳ
cách mạng, kháng chiến.
+ Là địa điểm có giá trị tiêu biểu về khảo cổ.
+ Quần thể cơng trình kiến trúc hoặc cơng trình kiến trúc đơn lẻ có giá
trị tiêu biểu về kiến trúc, nghệ thuật của một hay nhiều giai đoạn lịch sử.
+ Các cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh
quan thiên nhiên với cơng trình kiến trúc có giá trị thẩm mỹ tiêu biểu.

+ Khu vực thiên nhiên có giá trị khoa học về địa chất, địa mạo, địa lý,
đa dạng sinh học, hệ sinh thái đặc thù hoặc khu vực thiên nhiên chứa đựng
những dấu tích vật chất về các giai đoạn phát triển của trái đất.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

22

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Nhƣ vậy ta thấy, thời đại nào, trình độ phát triển kinh tế - xã hội nào
cũng có thể nhìn thấy rõ qua các di tích, nên có thể nói “di tích là những tấm
gương của lịch sử” [33, tr.171]
Tóm lại, di tích lịch sử - văn hóa là một trong những di sản vật chất quý
báu mà lịch sử để lại. Chúng có ý nghĩa nhiều mặt đối với cuộc sống của con
ngƣời nhƣ: truyền bá kiến thức khoa học, tìm hiểu lịch sử, giáo dục truyền
thống, tham quan du lịch…Trong thời đại ngày nay, với sự phát triển của
khoa học, kĩ thuật, đời sống kinh tế đƣợc nâng cao, thì phải cần chú ý đến
việc giữ gìn, khai thác, sử dụng các di tích lịch sử, đặc biệt là khai thác, sử
dụng vào việc dạy học lịch sử cho các thế hệ học sinh.
1.1.1.2 Di tích lịch sử cách mạng
Trong nhiều di tích lịch sử, di tích cách mạng là loại di tích gắn liền với
quá trình đấu tranh cách mạng, với hoạt động của Đảng và lãnh tụ của Đảng,
có di tích do ngƣời đƣơng thời để lại, cũng có thể do ngƣời đời sau xây dựng,
nhằm tƣởng niệm, lƣu giữ những sự kiện đã qua.
Di tích lịch sử cách mạng khơng phải là một loại hình di tích riêng, mà
là những di tích thuộc loại hình di tích lịch sử hoặc di tích lịch sử - kiến trúc
nghệ thuật.
Đối với di tích lịch sử, gồm có: loại di tích lƣu niệm sự kiện và lƣu

niệm danh nhân.
- Di tích lƣu niệm sự kiện là cơng trình, địa điểm, nơi diễn ra sự kiện lịch sử.
Căn cứ vào tính chất, giá trị và ý nghĩa của sự kiện lịch sử diễn ra tại địa điểm
đó để xếp hạng là di tích cấp tỉnh (thành phố) hoặc di tích quốc qia, hay di
tích quốc gia đặc biệt quan trọng.
- Di tích lƣu niệm danh nhân là cơng trình, địa điểm gắn liền hoặc có sự liên
hệ mật thiết với quá trình hoạt động, hoặc nơi diễn ra sự kiện lịch sử tiêu biểu
của nhân vật lịch sử, danh nhân lịch sử nhƣ: anh hùng dân tộc, các nhà hoạt
động cách mạng tiêu biểu… [53, tr.29]

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

23

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

Di tích cách mạng cũng là di tích lịch sử phản ảnh các sự kiện lịch sử
qua các giai đoạn đấu tranh cách mạng của dân tộc ta từ khi có Đảng lãnh đạo
nhƣ: di tích địa đạo Củ Chi, chiến khu Rừng Sác-Cần Giờ, địa đạo Phú Thọ
Hịa, hay di tích Dinh Độc Lập…Những di tích lịch sử ở Thành phố Hồ Chí
Minh là những dấu ấn về lịch sử cách mạng, văn hóa, đã trở thành những di
sản văn hóa, di sản cách mạng của thành phố và cả nƣớc.
Di tích lịch sử cách mạng ở Thành phố Hồ Chí Minh có đặc điểm khá
đặc thù so với di tích lịch sử ở nhiều tỉnh thành khác trong cả nƣớc ở chỗ: hầu
hết các cơng trình, địa điểm đó đều gắn với nhân vật, sự kện lịch sử tiêu biểu
của hai thời kỳ kháng chiến chống Pháp và kháng chiến chống Mỹ. Nhiều di
tích lịch sử trong nội thành là cơ sở bí mật của cách mạng, do tổ chức cách
mạng đứng ra thuê hoặc mua để sử dụng, hoặc ngƣời dân có lịng u nƣớc tự
nguyện đóng góp, hiện nay nằm rải rác trong các khu dân cƣ…, cịn các di

tích lịch sử ở ngoại thành, mà chủ yếu là căn cứ kháng chiến, thì một số
khơng cịn ngun trạng theo thời gian, nên thƣờng tồn tại dƣới dạng bia
tƣởng niệm. [53, tr. 18]
Nhƣ vậy ta thấy, trãi qua hàng nghìn năm dựng nƣớc và giữ nƣớc, các
di tích lịch sử nói chung và di tích lịch sử cách mạng ở địa phƣơng nói riêng
là những bằng chứng về truyền thống lịch sử - văn hóa của quốc gia, dân tộc
của từng địa phƣơng qua nhiều thế hệ, gắn với sự phát triển của xã hội cũng
nhƣ những bƣớc thăng trầm trong lịch sử khai phá, xây dựng, đấu tranh để giữ
gìn và phát huy những thành quả đạt đƣợc, những giá trị truyền thống, để cuối
cùng tạo nên bản sắc văn hóa Việt Nam.
1.1.1.3 Phân loại di tích.
Trên cơ sở những tiêu chí quy định tại điều 28 Luật Di sản Văn hóa,
nghị định số 92/2002/NĐ-CP ngày 11.11.2002 của Chính phủ quy định chi
tiết thi hành một số điều Luật Di sản Văn hóa, tại điều 13 về phân loại di tích,
di tích đƣợc phân thành bốn loại:

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

24

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

+ Di tích lịch sử (di tích lƣu niệm sự kiện, di tích lƣu niệm danh nhân):
là những cơng trình, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu, với thân thế và
sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân đất nƣớc, các sự kiện tiêu biểu của
các thời kỳ cách mạng, kháng chiến dƣới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt
Nam.
+ Di tích kiến trúc nghệ thuật: bao gồm quần thể cơng trình kiến trúc
hoặc cơng trình kiến trúc đơn lẻ có giá trị tiêu biểu về kiến trúc, nghệ thuật

của một hay nhiều giai đoạn lịch sử.
+ Di tích khảo cổ: gồm những địa điểm khảo cổ có giá trị nổi bật, đánh
dấu các giai đoạn phát triển của văn hóa khảo cổ.
+ Danh lam thắng cảnh: là các cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có
sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với cơng trình kiến trúc có giá trị thẩm
mỹ tiêu biểu, hoặc các địa điểm ghi dấu hoạt động của con ngƣời trong lịch sử
để lại, có giá trị về lịch sử, văn hóa, khoa học.
Căn cứ vào giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, di tích lại đƣợc chia thành
ba loại:
+ Di tích quốc gia đặc biệt: là di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của
quốc gia, do Thủ tƣớng Chính phủ ra quyết định xếp hạng.
+ Di tích quốc gia: là di tích có giá trị tiêu biểu của quốc gia, do Bộ
trƣởng Bộ Văn hóa Thơng tin ra quyết định xếp hạng.
+ Di tích cấp tỉnh, thành phố: là di tích có giá trị tiêu biểu trong phạm
vi một địa phƣơng, do Chủ tịch Ủy Ban Nhân Dân tỉnh, thành phố trực thuộc
Trung ƣơng ra quyết định xếp hạng.
Nhƣ vậy, việc hiểu rõ nội hàm khái niệm di tích và các hình thức phân
loại di tích sẽ giúp ta có thái độ ứng xử đúng đắn cho từng loại di tích, và đó
cũng là cơ sở khoa học giúp các ngành, các cấp có kế hoạch trong việc bảo
tồn và phát huy giá trị của các di tích.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

25

Sử dụng di tích lịch sử cách mạng địa phương trong dạy học lịch sử việt nam giai đoạn 1954 1975 ở trường thpt thành phố hồ chí minh (chương trình chuẩn)

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về