Xây dựng e-book học phần thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học cho sinh viên sư phạm hóa học Đại học Tây Nguyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

ĐINH THỊ XUÂN THẢO

XÂY DỰNG E-BOOK
HỌC PHẦN THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HOÁ HỌC
ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2011


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

ĐINH THỊ XUÂN THẢO

XÂY DỰNG E-BOOK
HỌC PHẦN THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HỐ HỌC
ĐẠI HỌC TÂY NGUN
Chun ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ mơn Hóa học
Mã số: 60 14 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. Lê Trọng Tín

Thành phố Hồ Chí Minh – 2011


LỜI CẢM ƠN
B
0

Trong q trình thực hiện luận văn, tơi được sự giúp đỡ, động
viên của rất nhiều người, là nguồn khích lệ lớn lao đã giúp tơi hồn
thành luận văn này.
Trước hết, tôi xin gởi lời tri ân sâu sắc đến TS. Lê Trọng Tín.
Thầy đã rất tận tình góp ý chun mơn, vạch ra định hướng, ý tưởng,
động viên tơi trong những lúc khó khăn.
Tơi xin chân thành cảm ơn tập thể q thầy cơ giáo đã giảng dạy
tơi trong suốt q trình học, Phịng sau Đại học trường Đại học Sư phạm
TP.HCM đã tạo điều kiện thuận lợi cho tơi trong suốt q trình học và
nghiên cứu.
Tơi xin chân thành cảm ơn các giảng viên bộ môn Hoá và các bạn
sinh viên sư phạm Hoá học Trường Đại học Tây Nguyên và các thầy cô
đồng nghiệp khác đã giúp đỡ tơi trong q trình thực nghiệm sư phạm.
Tơi xin hết lịng biết ơn sự quan tâm và ủng hộ của gia đình và
bạn bè. Đó là nguồn động viên tinh thần rất lớn để tơi hồn thành luận
văn này.

Thành phố Hồ Chí Minh - 2011

Đinh Thị Xuân Thảo

MỤC LỤC
B
1

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................... 3
T
5

T
5

MỤC LỤC .................................................................................................... 4
T
5

T
5

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................... 9
T
5

T
5

DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................... 10
T
5

T
5

DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................... 11
T
5

T
5

MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
T
5

T
5

1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1
T
5

T
5

2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 2
T
5

T

5

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu................................................................... 2
T
5

T
5

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 2
T
5

T
5

5. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................................. 3
T
5

T
5

6. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 3
T
5

T
5

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 3
T
5

T
5

8. Những đóng góp mới của đề tài nghiên cứu .................................................... 4
T
5

T
5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ................. 5
T
5

T
5

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ......................................................................... 5
T
5

T
5

1.2. Ứng dụng CNTT trong dạy học tích cực ..................................................... 10
T

5

T
5

1.2.1. Phương pháp dạy học tích cực và vai trò của phương tiện dạy học [16]
T
5

............................................................................................................................... 10
1.2.2. Vai trị của CNTT trong việc nâng cao tính tích cực của học sinh [15] 11
T
5

T
5

1.2.3.Dạy học với phương tiện điện tử (E-learning) [19] .................................. 15
T
5

T
5

1.2.4. Chương trình học liệu mở ......................................................................... 17
T
5

T
5

1.3. E-Book .............................................................................................................. 19
T
5

T
5

1.3.1. Khái niệm ................................................................................................... 19
T
5

5
T

T
5


1.3.2. Một số phần mềm hỗ trợ thiết kế E-Book định dạng CHM ................... 20
T
5

T
5

1.4. Tự học ............................................................................................................... 26
T
5

T
5

1.4.1. Sự cần thiết của tự học .............................................................................. 26
T
5

T
5

1.4.2. Khái niệm tự học ....................................................................................... 27
T
5

T
5

1.4.3. Các hình thức của tự học........................................................................... 27
T
5

T
5

1.4.4. Cách hướng dẫn SV tự học ....................................................................... 28
T
5

T
5

1.4.5. Cách tự học của SV ................................................................................... 29
T
5

T
5

1.4.6. Tự học qua E–book và lợi ích................................................................... 30
T
5

T
5

1.5. Thí nghiệm trong dạy học hố học ............................................................... 31
T
5

T
5

1.5.1. Vai trị của thí nghiệm trong dạy học hóa học......................................... 31
T
5

T
5

1.5.2. Phân loại thí nghiệm hóa học ở trường phổ thơng .................................. 34

T
5

T
5

1.5.3. Thí nghiệm biểu diễn của giáo viên ......................................................... 35
T
5

T
5

1.5.4. Thí nghiệm của học sinh ........................................................................... 38
T
5

T
5

1.5.5. Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hố học ............................ 39
T
5

T
5

1.6. Thực trạng giảng dạy học phần “Thí nghiệm thực hành phương pháp
T
5

dạy học hoá học” ở trường Đại học Tây Nguyên .............................................. 40
T
5

1.6.1. Mục đích điều tra ....................................................................................... 40
T
5

T
5

1.6.2. Đối tượng điều tra ..................................................................................... 40
T
5

T
5

1.6.3. Nội dung điều tra ....................................................................................... 40
T
5

T
5

1.6.4. Tiến hành điều tra ...................................................................................... 40
T
5

T
5

1.6.5. Kết quả điều tra ......................................................................................... 41
T
5

T
5

TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ............................................................................. 46
T
5

T
5

Chương 2. XÂY DỰNG E-BOOK HỌC PHẦN THÍ NGHIỆM THỰC
T
5

HÀNH PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HÓA
HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN ............................................. 47
T
5


(PHẦN THÍ NGHIỆM LỚP 10 THPT) ..................................................... 47
T
5

T
5

2.1. Đặc điểm của trường Đại học Tây Nguyên ................................................. 47
T
5

T
5

2.2. Tổng quan về học phần “Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học
T
5

hố học”cho sinh viên sư phạm hóa học trường Đại học Tây Nguyên .......... 48
T
5

2.2.1. Giới thiệu học phần ................................................................................... 48
T
5

T
5

2.2.2. Mục đích yêu cầu của học phần “Thí nghiệm thực hành PPDHH” ....... 49
T
5

T
5

2.2.3. Quy định đối với SV trong học phần “ Thí nghiệm thực hành PPDHHH”
T
5

T
5

............................................................................................................................... 49
2.2.4. Các bước tiến hành một buổi thực hành thí nghiệm ............................... 51
T
5

T
5

2.2.5. Quy trình rèn luyện kỹ năng biểu diễn thí nghiệm.................................. 52
T
5

T
5

2.2.6.Viết tường trình cho các bài thực hành thí nghiệm .................................. 52
T
5

T

5

2.3. Định hướng thiết kế E-Book “ Thí nghiệm thực hành PPDHHH” cho SV
T
5

sư phạm hố học trường Đại học Tây Nguyên .................................................. 53
T
5

2.3.1. Ý tưởng thiết kế E-Book ........................................................................... 53
T
5

T
5

2.3.2. Nguyên tắc thiết kế E-Book ...................................................................... 55
T
5

T
5

2.3.3. Quy trình thiết kế E-Book ......................................................................... 57
T
5

T
5

2.4. Cấu trúc và giao diện E – Book .................................................................... 58
T
5

T
5

2.4.1. Cấu trúc E-Book ........................................................................................ 58
T
5

T
5

2.4.2. Giao diện E-Book ...................................................................................... 59
T
5

T
5

2.5. Nội dung E – book ........................................................................................... 63
T
5

T
5

2.5.1. Trang chủ ................................................................................................... 63

T
5

T
5

2.5.2. Trang “Giới thiệu E-Book học phần Thí nghiệm thực hành PPDHHH”
T
5

T
5

............................................................................................................................... 65
2.5.3. Trang “ Hướng dẫn sử dụng E-Book” ..................................................... 67
T
5

T
5

2.5.4. Trang “Kỹ thuật sử dụng dụng cụ và hoá chất trong phịng thí nghiệm”
T
5

............................................................................................................................... 68

T
5

2.5.5. Trang “Kỹ thuật an tồn trong thí nghiệm hố học” ............................... 79
T
5

T
5

2.5.6. Trang “Phương pháp tiến hành thí nghiệm trong chương trình hố học
T
5

lớp 10 THPT” ....................................................................................................... 84
T
5

2.5.7. Trang “Tư liệu về thí nghiệm hố học” ................................................... 98
T
5

T
5

2.6. Sử dụng E – Book .......................................................................................... 101
T
5

T
5

2.6.1. Sử dụng E -Book trước khi thực hành thí nghiệm ................................ 101
T
5

T
5

2.6.2. Sử dụng E – Book trong khi thực hành thí nghiệm ............................... 102
T
5

T
5

2.7. Tiêu chí đánh giá E-Book ............................................................................ 103
T
5

T
5

TĨM TẮT CHƯƠNG 2 ........................................................................... 105
T
5

T
5

Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................ 107
T

5

T
5

3.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................................. 107
T
5

T
5

3.2. Nội dung thực nghiệm .................................................................................. 107
T
5

T
5

3.2.1. Xác định tính khả thi ............................................................................... 107
T
5

T
5

3.2.2. Xác định tính hiệu quả ............................................................................ 107
T
5

T
5

3.3. Đối tượng thực nghiệm ................................................................................. 107
T
5

T
5

3.3.1. Thực nghiệm sư phạm lần 1 (đối với học phần “Thí nghiệm thực hành
T
5

PPDHHH” .......................................................................................................... 108
T
5

3.3.2. Thực nghiệm sư phạm lần 2 (đối với học phần “Rèn luyện nghiệp vụ sư
T
5

phạm”) ................................................................................................................ 109
T
5

3.3.3. Thực nghiệm sư phạm lần 3 (đối với đợt TTSP) ................................... 109
T
5

T
5

3.4. Phương pháp xử lí kết quả thực nghiệm ................................................... 110
T
5

T
5

3.5. Tiến hành thực nghiệm ................................................................................ 111
T
5

T
5

3.5.1. Chuẩn bị ................................................................................................... 111
T
5

T
5

3.5.2. Tiến hành ................................................................................................. 111
T
5

T
5

3.5.3. Tham khảo ý kiến đánh giá của giảng viên và SV về E-Book ............. 113
T
5

T
5


3.6. Kết quả thực nghiệm .................................................................................... 113
T
5

T
5

3.6.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm lần 1 ....................................................... 113
T
5

T
5

3.6.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm lần 2 ....................................................... 116
T
5

T
5

3.6.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm lần 3 ....................................................... 118
T
5

T
5

3.6.4. Nhận xét của giảng viên về E−Book ...................................................... 120
T
5

T
5

3.6.5. Nhận xét của sinh viên về E−Book ........................................................ 127
T
5

T
5

TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ........................................................................... 129
T
5

T
5

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................. 130
T

5

T
5

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 135
T
5

T
5

PHỤ LỤC.................................................................................................. 139
T
5

T
5


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
B
2

CD

:

compact disc

CHM

:

Compile HTML

CNTT

:

công nghệ thông tin

ĐC

:

đối chứng

ĐT

:

đào tạo

DVD

:

digital compact disc

GV

:

giáo viên

GD

:

giáo dục

HS

:

học sinh

HTML

:

Hypertext Markup Language
– Ngôn ngữ liên kết siêu văn bản

ICT

:

information and communication technology

– Công nghệ thông tin và truyền thông

KHTN&CN

:

Khoa học tự nhiên và công nghệ

NXB

:

nhà xuất bản

PMDH

:

phần mềm dạy học

PPDHHH

:

phương pháp dạy học hố học

PTN

:

phịng thí nghiệm

SV

:

sinh viên

THPT

:

trung học phổ thơng

TNHH

:

thí nghiệm hố học

TTSP

:

thực tập sư phạm

VOCW

:

Viet Nam OpenCourseWare
– Chương trình học liệu mở Việt Nam


DANH MỤC CÁC BẢNG
B
3

Bảng 1.1. Kết quả điều tra thực trạng dạy học học phần “ Thí nghiệm thực hành
U
T
5

T
5
U

U
T
5

PPDHHH”. .................................................................................................. 41
T
5
U

Bảng 2.1. Mẫu viết tường trình thí nghiệm ................................................................. 53
U
T
5

T
5
U

Bảng 2.2. Chức năng thanh công cụ E-Book .............................................................. 61
U
T
5

T
5
U

Bảng 2.3. Danh mục thí nghiệm trong chương trình lớp 10 THPT ........................... 86
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.1. Các nhóm thực nghiệm và đối chứng thực nghiệm lần 1 ........................ 108
U
T
5

T
5

U

Bảng 3.2. Các lớp thực nghiệm và đối chứng thực nghiệm lần 2 ............................ 109
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.3. Các lớp thực nghiệm và đối chứng của thực nghiệm sư phạm lần 3 ...... 110
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.4. Qui trình thực nghiệm E−Book lần 1 ....................................................... 112
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.5. Qui trình tham khảo ý kiến giảng viên và SV về E−Book ...................... 113

U
T
5

T
5
U

Bảng 3.6. Điểm kiểm tra rèn luyện kỹ năng biểu diễn thí nghiệm lớp 10 THPT ... 114
U
T
5

T
5
U

U
T
5

T
5
U

Bảng 3.7. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích điểm kiểm tra kỹ năng
U
T
5

T
5
U

biểu diễn thí nghiệm ................................................................................. 114
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.8. Phân loại kết quả điểm kiểm tra kỹ năng biểu diễn thí nghiệm .............. 115
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.9. Điểm tập giảng ........................................................................................... 116
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.10. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích điểm tập giảng.............. 116
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.11. Phân loại điểm tập giảng ......................................................................... 117
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.12. Tổng hợp các tham số đặc trưng điểm tập giảng ................................... 117
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.13. Điểm thực tập giảng dạy một bài trong chương trình lớp 10 THPT .... 118
U

T
5

T
5
U

U
T
5

T
5
U

Bảng 3.14. Phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích điểm thực tập giảng
U
T
5

T
5
U

U
T
5

dạy.............................................................................................................. 118
T

5
U

Bảng 3.15. Tổng hợp các tham số đặc trưng điểm thực tập giảng dạy ................... 119
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.16. Nhận xét của giảng viên về nội dung E-Book ....................................... 120
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.17. Nhận xét của giảng viên về hình thức E-Book ...................................... 121
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.18. Nhận xét của giảng viên về tính khả thi của E-Book ............................ 122
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.19. Nhận xét của giảng viên về hiệu quả sử dụng E-Book ......................... 122
U
T
5

T
5
U

Bảng 3.20. Nhận xét của SV về hiệu quả sử dụng E-Book...................................... 127
U
T
5

T
5
U


DANH MỤC CÁC HÌNH
B

4

Hình 1.1. Mơ hình đào tạo E – learning ...................................................................... 16
U
T
5

T
5
U

Hình 1.2. Mơ hình hoạt động của phần mềm Connexions. ........................................ 18
U
T
5

T
5
U

Hình 1.3. Mơ hình máy chủ VOCW đặt tại mạng LAN của trường.......................... 19
U
T
5

T
5
U

Hình 1.4. Hình ảnh E-Book định dạng. Html ............................................................. 21

U
T
5

T
5
U

Hình 1.5. Giao diện phần mềm SnagIt ........................................................................ 22
U
T
5

T
5
U

Hình 1.6. Giao diện phần mềm Windows Live Movie Maker ................................... 23
U
T
5

T
5
U

Hình 1.7. Sơ đồ chuyển đổi từ tài liệu HTML sang định dạng CHM ....................... 25
U
T
5

T
5
U

Hình 1.8. Giao diện E-Book thiết kế bằng phần mềm AM-Word2CHM ................. 26
U
T
5

T
5
U

Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc E-Book “Thí nghiệm thực hành PPDHHH” ...................... 59
U
T
5

T
5
U

Hình 2.2. Giao diện E-Book “Thí nghiệm thực hành PPDHHH” ............................. 60
U
T
5

T
5

U

Hình 2.3. Chức năng thẻ “Contents” ........................................................................... 62
U
T
5

T
5
U

Hình 2.4. Chức năng thẻ “Search” ............................................................................... 62
U
T
5

T
5
U

Hình 2.5. Chức năng thẻ “Favorites”........................................................................... 62
U
T
5

T
5
U

Hình 2.6. Giao diện cửa sổ nội dung ........................................................................... 63

U
T
5

T
5
U

Hình 2.7. Các đề mục của trang chủ E-Book .............................................................. 64
U
T
5

T
5
U

Hình 2.8. Giao diện trang chủ E-Book ........................................................................ 65
U
T
5

T
5
U

Hình 2.9. Cấu trúc trang “Giới thiệu”.......................................................................... 65
U
T
5

T
5
U

Hình 2.10. Giao diện mục “Giới thiệu E-Book” ......................................................... 66
U
T
5

T
5
U

Hình 2.11. Giao diện mục “Giới thiệu học phần” ....................................................... 67
U
T
5

T
5
U

Hình 2.12. Giao diện mục “Cấu trúc E-Book ” .......................................................... 68
U
T
5

T
5

U

Hình 2.13. Giao diện mục “Hướng dẫn sử dụng E-Book” ......................................... 68
U
T
5

T
5
U

Hình 2.14. Cấu trúc trang “Kỹ thuật sử dụng dụng cụ và hố chất trong phịng
U
T
5

T
5
U

U
T
5

thí nghiệm” .................................................................................................. 69
T
5
U

Hình 2.15. Giao diện phần “Cách sử dụng và bảo quản buret” ................................. 70

U
T
5

T
5
U

Hình 2.16. Giao diện phần “Quy tắc chung khi sử dụng các dụng cụ thuỷ tinh” ..... 71
U
T
5

T
5
U

Hình 2.17. Giao diện phần “Quy tắc khi đun nóng các dụng cụ thuỷ tinh” .............. 72
U
T
5

T
5
U

Hình 2.18. Giao diện phần “Kỹ thuật rửa các dụng cụ thuỷ tinh” ............................. 73
U
T
5

T
5
U

Hình 2.19. Giao diện phần “Yêu cầu về bảo quản hoá chất” ..................................... 74
U
T
5

T
5
U

Hình 2.20. Giao diện phần “Yêu cầu về cách dán nhãn các lọ đựng hố chất” ........ 75
U
T
5

T
5
U

Hình 2.21. Giao diện phần “Yêu cầu trong sử dụng hoá chất” ................................. 76
U
T
5

T
5

U


Hình 2.22. Giao diện phần “Pha hố chất theo nồng độ” ........................................... 77
U
T
5

T
5
U

Hình 2.23. Giao diện phần “Tìm kiếm, thay thế một số hố chất đơn giản” ............ 78
U
T
5

T
5
U

Hình 2.24. Cấu trúc trang “Kỹ thuật an tồn trong thí nghiệm hố học” .................. 79
U
T
5

T
5
U

Hình 2.25. Giao diện phần “Kỹ thuật bảo hiểm khi thí nghiệm với chất độc” ......... 81
U
T
5

T
5
U

Hình 2.26. Giao diện phần “Cách cứu chữa khi bị bỏng” .......................................... 82
U
T
5

T
5
U

Hình 2.27 Giao diện phần “Vật dụng bảo hộ cá nhân và thiết bị bảo hộ trong
U
T
5

T
5
U

U
T
5

phịng thí nghiệm” ...................................................................................... 83
T
5
U

Hình 2.28. Giao diện phần “Sử dụng thiết bị điện trong phịng thí nghiệm”............ 84
U
T
5

T
5
U

Hình 2.29. Cấu trúc trang “Phương pháp tiến hành thí nghiệm trong chương
U
T
5

T
5
U

U
T
5

trình hố học lớp 10 THPT”....................................................................... 85
T

5
U

Hình 2.30. Giao diện phần “Danh mục dụng cụ thí nghiệm hố học” ...................... 85
U
T
5

T
5
U

Hình 2.31. Giao diện phần “Danh mục hố chất thí nghiệm hố học” ..................... 86
U
T
5

T
5
U

Hình 2.32. Giao diện phần “Danh mục thí nghiệm của nhóm Oxi – Lưuhuỳnh” .... 89
U
T
5

T
5
U

Hình 2.33. Giao diện trang “Tư liệu về thí nghiệm hố học” .................................... 98
U
T
5

T
5
U

Hình 2.34. Giao diện phần “Phòng tránh và xử lý tai nạn khi làm việc với chất
U
T
5

T
5
U

U
T
5

khí độc hại ” ................................................................................................ 99
T
5
U

Hình 2.35. Giao diện mục “Tư liệu về màu sắc của các chất hố học”................... 100
U
T

5

T
5
U

Hình 2.36. Giao diện phần “Phim tư liệu” ................................................................ 100
U
T
5

T
5
U

Hình 2.37. Giao diện phần “Tài liệu tham khảo về thí nghiệm hố học” ............... 101
U
T
5

T
5
U

Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích điểm kiểm tra kỹ năng biểu diễn thí nghiệm ....... 115
U
T
5

T

5
U

Hình 3.2. Biểu đồ kết quả điểm kiểm tra kỹ năng biểu diễn thí nghiệm ................. 115
U
T
5

T
5
U

Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích điểm tập giảng ....................................................... 117
U
T
5

T
5
U

Hình 3.4. Biểu đồ điểm tập giảng .............................................................................. 117
U
T
5

T
5
U

Hình 3.5. Đồ thị đường lũy tích điểm đánh giá thực tập giảng dạy......................... 119
U
T
5

T
5
U

Hình 3.6. Biểu đồ đánh giá nội dung E-Book của giảng viên.................................. 121
U
T
5

T
5
U

Hình 3.7. Biểu đồ đánh giá hình thức E-Book của giảng viên ................................ 122
U
T
5

T
5
U

Hình 3.8. Biểu đồ đánh giá tính khả thi của E-Book của giảng viên ...................... 122
U
T

5

T
5
U

Hình 3.9. Biểu đồ đánh giá hiệu quả sử dụng E-Book của giảng viên .................... 123
U
T
5

T
5
U


1

MỞ ĐẦU
B
5

1. Lý do chọn đề tài
B
5
1

Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ thông tin đã làm thay đổi
nhanh chóng đời sống xã hội. Những ứng dụng CNTT đã đi sâu vào đời sống tạo ra
những cuộc cách mạng trong nhiều lĩnh vực, trong đó có tác động rất lớn đến giáo dục:

CNTT là công cụ đắc lực hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, học tập và hỗ trợ đổi
mới quản lý giáo dục, góp phần nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng giáo dục.
Nhận ra lợi ích này các nước trên thế giới đang tiến hành nghiên cứu và tìm
kiếm những hình thức đào tạo có chi phí thấp mà chất lượng cao đó chính là việc
thiết kế và sử dụng sách điện tử (E-Book). E-Book là một mơ hình dạy học với sự
hỗ trợ của máy tính nhằm giúp người học đạt các mức độ nhận thức cao trong quá
trình học tập. Đây là phương thức đào tạo mới đang phát triển trên thế giới cũng
như tại Việt Nam hiện nay.
Học phần “Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hố học” đóng vai
T
0

trị quan trọng khơng thể thiếu trong chương trình đào tạo SV sư phạm hố học. Nó
giúp SV nắm vững mặt lí luận dạy học (mặt phương pháp) của thí nghiệm hố học
đồng thời rèn luyện cho SV khả năng phân tích mục đích trí dục và đức dục của
từng thí nghiệm trong chương trình phổ thơng, xây dựng mối liên hệ giữa thí
nghiệm với nội dung bài giảng, phương pháp biểu diễn và tổ chức cho học sinh tiến
hành thí nghiệm, phương pháp sử dụng các thí nghiệm ấy vào các bài dạy hóa học
cụ thể.
Từ thực tiễn giảng dạy mơn “Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học
hoá học” tại trường Đại học Tây Nguyên, chúng tôi nhận thấy với điều kiện cơ sở
vật chất, dụng cụ và hóa chất phịng thí nghiệm cịn thiếu thốn; đối tượng SV hầu
hết là người dân tộc thiểu số hoặc gia đình có hồn cảnh khó khăn, có điểm tuyển
sinh đầu vào thấp thì việc rèn luyện phương pháp tiến hành thí nghiệm trong dạy
T
0

học hố học và hỗ trợ hoạt động tự học của SV để chuẩn bị tốt cho các bài thực
T
0

T
0

hành thí nghiệm là hết sức cần thiết. Học phần này giúp cho SV rèn luyện kỹ năng,


2

kỹ xảo tiến hành thí nghiệm, biết sáng tạo trong tiến hành cũng như biết tìm những
phương án cải tiến cho phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của các trường phổ thơng khu
vực Tây Ngun.
Từ những lí do trên, chúng tơi chọn đề tài:
T
0

“Xây dựng E-Book học phần thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học
T
0

T
0

cho sinh viên sư phạm hố học Đại học Tây Ngun”.
2. Mục đích nghiên cứu
B
6
1

Xây dựng E-Book nhằm hỗ trợ hoạt động tự học và rèn luyện phương pháp

tiến hành thí nghiệm hố học cho SV góp phần nâng cao chất lượng đào tạo SV sư
phạm hoá học trường Đại học Tây Nguyên, từ đó nâng cao chất lượng dạy học mơn
hóa học ở trường trung học phổ thông.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
B
7
1

• Đối tượng nghiên cứu
Việc xây dựng E-Book thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học cho SV sư
phạm hóa học ở trường Đại học Tây Ngun.
• Khách thể nghiên cứu
Q trình đào tạo SV sư phạm hóa học ở trường Đại học Tây Nguyên.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
B
8
1

– Nghiên cứu cơ sở lí luận về thiết kế E-Book
– Nghiên cứu nội dung chi tiết học phần Thí nghiệm thực hành phương pháp
dạy học hoá học của trường Đại học Tây Ngun.
– Nghiên cứu các thí nghiệm hố học trong chương trình lớp 10 phổ thơng.
– Nghiên cứu các phần mềm và cách sử dụng các phần mềm để xây dựng EBook.
– Xây dựng E-Book phần chương trình lớp 10 của học phần “Thí nghiệm thực
hành phương pháp dạy học hoá học”.


3

– Tiến hành thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của việc sử dụng E–

book trong việc rèn luyện phương pháp tiến hành thí nghiệm trong dạy học
hố học và hỗ trợ hoạt động tự học của SV.
5. Phạm vi nghiên cứu
B
9
1

Phần thí nghiệm lớp 10 của học phần thí nghiệm thực hành phương pháp dạy
học trong chương trình đào tạo SV sư phạm hố học trường Đại học Tây Nguyên (2
ĐVHT).
6. Giả thuyết khoa học
B
0
2

Nếu E-Book học phần “Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hố học”
được xây dựng tốt, có nội dung đầy đủ, khoa học, hấp dẫn, giao diện đẹp sẽ kích
thích hứng thú học tập, hỗ trợ tốt cho SV tự học, tự nghiên cứu đồng thời nâng cao
kỹ năng và phương pháp sư phạm trong việc tiến hành thí nghiệm của SV sư phạm
hóa học từ đó nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên hóa học tại trường Đại học Tây
Nguyên và nâng cao chất lượng dạy học hoá học ở các trường phổ thông khu vực
Tây Nguyên.
7. Phương pháp nghiên cứu
B
1
2

7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
− Đọc và nghiên cứu tài liệu.
− Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống

hóa trong nghiên cứu các tài liệu lý thuyết có liên quan.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
− Điều tra tình hình thực tiễn về việc tình hình giảng dạy học phần “Thí
nghiệm thực hành PPDHHH”.
− Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
− Dùng các phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu, các kết quả
điều tra và các kết quả thực nghiệm để có những nhận xét, đánh giá xác thực.


4

− Sử dụng các phần mềm và công thức để xử lý kết quả thực nghiệm.
8. Những đóng góp mới của đề tài nghiên cứu
B
2

– Sử dụng công nghệ thông tin để xây dựng các bài hướng dẫn thí nghiệm thực
hành phương pháp dạy học hoá học dưới dạng E-Book làm nguồn tư liệu hỗ
trợ hoạt động tự học, tự nghiên cứu và rèn luyện phương pháp tiến hành thí
nghiệm trong dạy học hoá học cho SV sư phạm hoá học trường Đại học Tây
Nguyên.
− E-Book cung cấp nhiều kiến thức cần thiết cho SV khi tiến hành thí nghiệm
hố học như kỹ thuật sử dụng một số dụng cụ và hố chất thí nghiệm thơng
dụng, các cơng tác cơ bản trong phịng thí nghiệm cũng như các biện pháp
phịng tránh và xử lý tai nạn khi tiến hành thí nghiệm hoá học.
− E-Book giúp SV hiểu kĩ về thao tác, kĩ năng và kỹ thuật tiến hành các thí
nghiệm trong chương trình hố học lớp 10 THPT đồng thời giúp giảng viên
rút ngắn thời gian hướng dẫn trong buổi thực hành thí nghiệm, tăng thời gian
rèn luyện kỹ năng biểu diễn thí nghiệm cho SV.

5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
B
6

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
B
3
2

E-Book là phiên bản điện tử của giáo trình giấy và có thể xem trên màn hình
của máy tính, nó là sự tích hợp các công nghệ phần mềm dạy học (như công nghệ
WEB, công nghệ đa phương tiện để thể hiện các tính năng mơ phỏng, tương tác,
tích hợp hình ảnh (tĩnh, động), có khả năng thể hiện và truyền tải tri thức nhanh
chóng và hiệu quả. Vì vậy sử dụng E-Book giúp giảm giờ lên lớp đối với SV do họ
có thể chủ động học tập mọi nơi, mọi lúc.
Hiện nay có thể dễ dàng tìm thấy các E-Book phục vụ cho việc học tập của
SV đại học trên mạng internet như trang web E-Book online của Edusoft Team
(), trang web thư viện giáo trình điện tử của Bộ GD&ĐT
U
T
5

T
5
U

() và một số trang web khác như ,
U
T
5

T
5
U

U
T
5

T
5
U

, ,... hoặc kho tài nguyên trong các trang web
U
T
5

T
5
U

U
T
5

T
5
U

của các trường đại học như Đại học Cần Thơ, Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học
Khoa học tự nhiên thành phố HCM,… Tác giả của các E-Book này là các giảng
viên của các trường đại học trong cả nước, các E-Book mang nội dung lý thuyết và
bài tập các môn học của SV rất nhiều chuyên ngành khác nhau với 2 định dạng phổ
biến là định dạng DOC hoặc PDF. Đây chủ yếu là các bài giảng hoặc giáo trình của
giảng viên được đăng tải lên mạng nên thực chất đây chỉ là bản “số hoá” của sách
in. Các định dạng khác của E-Book như HTML hay CHM hay multimedia book
được hỗ trợ bằng số liệu, hình ảnh (ảnh màu, động hoặc tĩnh), phim, âm thanh,...
nhằm hỗ trợ hoạt động tự học của SV đại học cịn rất ít và chưa phổ biến.
Định dạng CHM là một dạng E-Book rất thông dụng trên mạng internet do
tính phổ biến, sự gọn nhẹ, dễ chia sẻ, dễ làm, dễ tuỳ biến và dễ sử dụng của nó.
CHM là viết tắt của Compile HTML. Các file này có phần mở rộng là CHM. Đây là
T
4

T
4

một file ban đầu được Microsoft sử dụng để làm file trợ giúp cho các ứng dụng
trong Microsoft Window, nhưng về sau do có những ưu điểm và tính năng vượt trội
mà thường được sử dụng như là một định dạng E-book. Từ hệ điều hành Window98
T
4


6

trở đi, các tài liệu CHM chạy dễ dàng trên môi trường Window mà không cần thiết
phải cài đặt bất cứ phần mềm hỗ trợ. Đồng thời cùng một nội dung nhưng định dạng
T
4

CHM có dung lượng nhỏ hơn khá nhiều so với các định dạng khác, do vậy chia sẻ
nhanh chóng hơn. Trong E-Book mục lục được thiết kế dạng hình cây thư mục, vì
vậy dễ dàng có được cái nhìn tổng qt và có thể tuỳ biến chọn lựa nội dung cần
đọc. Giao diện E-Book rất thân thiện với người dùng vì nó giống như các file help
đi kèm các phần mềm của Microsoft. Người thiết kế có thể đưa vào E-Book những
cơng cụ multimedia như hình ảnh, âm thanh, phim, liên kết,… làm cho E-Book trở
nên sinh động, hấp dẫn người đọc. Dung lượng E-Book rất nhỏ vì vậy dễ dàng chia
sẻ qua mạng internet hoặc ghi vào đĩa CD, DVD, người học có thể học mọi nơi mọi
lúc mà không cần trực tuyến trên mạng. Với những ưu thế vượt trội như trên, EBook định dạng CHM được rất nhiều người quan tâm thiết kế nhưng chủ yếu phục
vụ cho việc tự học tin học, tự học ngoại ngữ hoặc tự học các nghề phổ thông. Các EBook định dạng CHM có nội dung hố học có thể tìm thấy trên mạng internet như
ảo thuật hố học.chm; sổ tay kiến thức hoá học THPT.chm; tra cứu hố lớp
10,11,12.chm,… Các E-Book này đều được đầu tư cơng phu về nội dung, tuy nhiên
về mặt multimedia hầu như khơng có.
Học phần “Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hố học” là học
phần khơng thể thiếu trong chương trình đào tạo SV sư phạm hố học vì đây chính
là học phần rèn luyện nghiệp vụ cho SV, nó giúp SV có được những kỹ năng, kỹ
xảo về kĩ thuật và phương pháp tiến hành thí nghiệm hố học, một phương tiện trực
quan chủ yếu có vai trị quyết định trong dạy học hố học. Về thí nghiệm thực hành
phương pháp dạy học hố học và thí nghiệm hố học ở trường phổ thơng Việt Nam
đã có nhiều cơng trình nghiên cứu. Chúng tơi chỉ xin giới thiệu (theo trình tự thời
gian) những cơng trình gần gũi với đề tài:
1. Giáo trình “THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH LÝ LUẬN DẠY HỌC HOÁ
HỌC” của tác giả Nguyễn Cương – Dương Xuân Trinh – Trần Trọng Dương. NXB
Giáo dục năm 1980.

Giáo trình này dùng cho SV khoa Hoá các trường ĐH sư phạm hệ 4 năm, nội


7

dung gồm 3 phần:
Phần 1: Yêu cầu, nội dung, phương pháp thí nghiệm thực hành về lý luận dạy
học hố học.
Phần 2: Kĩ thuật sử dụng những dụng cụ cơ bản và những cơng tác cơ bản
trong phịng thí nghiệm hoá học.
Phần 3: Kỹ thuật và phương pháp tiến hành các thí nghiệm hố học ở trường
phổ thơng. Gồm 11 bài thí nghiệm trong đó có 157 thí nghiệm.
Đây là một tài liệu tham khảo rất tốt cho SV sư phạm hố học vì lượng thơng
tin lớn, tính khoa học cao, bố cục chặt chẽ. Mỗi thí nghiệm được hướng dẫn chi tiết
và tỉ mỉ. Tuy nhiên do tài liệu được xuất bản cách đây hơn 30 năm nên không tránh
khỏi những bất cập trong sử dụng hiện nay.
2. Luận văn khoa học cấp I của tác giả Nguyễn Thị Mai Dung “CẢI TIẾN
NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP THỰC HÀNH LÝ LUẬN DẠY HỌC HOÁ
HỌC”. Đại học Sư phạm 1 Hà Nội năm 1980.
Tài liệu gồm 2 phần, trong đó nội dung chính phần 1 về những đề nghị cải
tiến nội dung thực hành và phương pháp hướng dẫn thực hành lý luận dạy học hoá
học. Phần 2 về nội dung và phương pháp hướng dẫn các bài thực hành thí nghiệm
hố học.
Trong tài liệu có một số nội dung đáng chú ý là một số quan điểm chỉ đạo để
cải tiến nội dung công tác thực hành lý luận dạy học hoá học và phân phối thời gian
cho một buổi thực hành 4 giờ.
Đây là một tài liệu có giá trị, những kinh nghiệm mà tác giả trỉnh bày là rất
quý báu.
3. Tài liệu “THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
HOÁ HỌC” của GS.TS Nguyễn Cương (chủ biên)– Nguyễn Thị Mai Dung – Đặng

Thị Oanh – Nguyễn Đức Dũng, Đại học Sư phạm 1 Hà Nội năm 1994.
Tài liệu gồm 9 bài thực hành trong đó có 109 thí nghiệm. So với giáo trình “
THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH LÝ LUẬN DẠY HỌC HOÁ HỌC” của tác giả
Nguyễn Cương – Dương Xuân Trinh – Trần Trọng Dương thì cuốn tài liệu này cô


8

đọng hơn, ngắn gọn hơn. Tuy nhiên vẫn còn một số thí nghiệm dụng cụ cồng kềnh
và phức tạp, khó thực hiện do thời gian phản ứng lâu.
4. Cơng trình NCKH mã số CS 99/02 “ĐỔI MỚI NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC HỌC PHẦN THỰC HÀNH LÝ LUẬN DẠY HỌC HOÁ HỌC
NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TRONG GIAI
ĐOẠN MỚI” của nhóm nghiên cứu Trịnh Văn Biều (chủ nhiệm đề tài) – Lê Trọng
Tín – Trang Thị Lân – Vũ Thị Thơ – Trần Thị Vân, trường Đại học Sư phạm Tp
HCM năm 2000.
Cơng trình nghiên cứu gồm 2 phần, trong đó nội dung nghiên cứu và kết quả
nghiên cứu được trình bày trong 8 chương cụ thể như sau:
Chương 1: Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Chương 2: Cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng về việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học hoá học ở trường
THPT một số tỉnh – thành phố phía nam.
Chương 4: Thực trạng về các giờ thí nghiệm thực hành lý luận dạy học hố học ở
khoa Hoá Đại học Sư phạm Tp HCM.
Chương 5: Xây dựng hệ thống các thí nghiệm trong phần thực hành lý luận dạy học
hố học.
Chương 6: Phịng chống độc hại khi tiến hành thí nghiệm.
Chương 7: Rèn luyện các kỹ năng dạy học cho SV trong các buổi thực hành lý luận
dạy học hố học.
Chương 8: Kết luận.

Cơng trình nghiên cứu góp phần thay đổi cách thức làm việc của phịng thí
nghiệm, giúp SV rèn luyện tốt kỹ năng biểu diễn thí nghiệm và các kỹ năng sư
phạm khác trong các buổi thực hành. SV sẽ vững vàng hơn khi đi TTSP. Một phần
kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở cho việc ra đời giáo trình Thực hành thí
nghiệm phương pháp dạy học hố học mới.
Đây là một cơng trình nghiên cứu khoa học có giá trị cả về lý luận và thực
tiễn trong công tác đào tạo SV sư phạm.


9

5. Giáo trình “THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
HOÁ HỌC” của các tác giả Trịnh Văn Biều (chủ biên) – Trang Thị Lân – Vũ Thị
Thơ – Trần Thị Vân, trường Đại học sư phạm Tp HCM năm 2001.
Tài liệu gồm 6 chương cung cấp một số kiến thức cơ bản về:
– Kỹ thuật sử dụng dụng cụ, hố chất trong phịng thí nghiệm.
– Thí nghiệm và sử dụng thí nghiệm trong dạy học hố học.
– Các kỹ năng dạy học chủ yếu trong thực hành phương pháp DHHH.
– Phịng chống độc hại khi tiến hành thí nghiệm.
Tài liệu bao gồm 98 thí nghiệm trong đó có một số thí nghiệm mới và thí
nghiệm cải tiến, thí nghiệm lượng nhỏ. Các thí nghiệm được trình bày theo chương
trình của từng lớp 10, 11, 12 giúp cho SV dễ dàng tham khảo và chuẩn bị cho bài
thực hành. Ở mỗi thí nghiệm đều có hướng dẫn chi tiết, tỉ mỉ và đặc biệt là những
điều cần lưu ý và kinh nghiệm để thí nghiệm thành cơng. Tuy nhiên tài liệu vẫn cịn
thiếu nội dung về dụng cụ và hố chất của từng thí nghiệm.
6. Tài liệu “HƯỚNG DẪN THÍ NGHIỆM HOÁ HỌC LỚP 10, 11, 12” của
tác giả Trần Quốc Đắc, NXB Giáo dục.
Ba cuốn tài liệu hướng dẫn thí nghiệm hố học lớp 10, 11, 12 lần lượt được
xuất bản năm 2007, 2008, 2009 ngay sau khi bộ sách giáo khoa mới được phát hành.
Các tài liệu được tác giả biên soạn phù hợp với chương trình sách giáo khoa mới.

Đây là các tài liệu được tác giả biên soạn tỉ mỉ và công phu, ở một số thí nghiệm tác
giả cịn giới thiệu những phương án thực hiện khác nhau để GV có thể tự chọn cho
phù hợp với điều kiện thực tế và nhu cầu dạy học ở mỗi trường.
7. Tài liệu “THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
HOÁ HỌC” của Nguyễn Cương (chủ biên) – Nguyễn Xuân Trường – Nguyễn Thị
Sửu – Đặng Thị Oanh – Nguyễn Mai Dung – Hồng Văn Cơi – Trần Trung Ninh –
Nguyễn Đức Dũng, Đại học Sư phạm Hà Nội năm 2008.
Đây chính là giáo trình PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HỐ HỌC – TẬP III
của Khoa Hố học– Trường Đại học Sư phạm Hà Nội do một tập thể biên soạn
tương đối phù hợp với chương trình sách giáo khoa mới, các phần được trình bày


10

theo kiểu module có mục tiêu, nội dung, câu hỏi và bài tập. Tài liệu trình bày kĩ
thuật và phương pháp tiến hành các thí nghiệm hố học ở cả 2 bậc THCS và THPT,
ngồi ra cịn có một số nội dung khác như sử dụng một số phương tiện trực quan và
phương tiện kĩ thuật dạy học. Đây là tài liệu tham khảo rất hữu ích cho SV sư phạm
hoá học học viên cao học cũng như GV phổ thơng.
Các tài liệu trên là những tài liệu q có giá trị cả về lí luận và thực tiễn. Tuy
nhiên các tài liệu này chủ yếu đều ở dạng sách in nên hình ảnh minh hoạ chưa đẹp,
chưa khoa học hoặc chưa đúng với thực tế của các dụng cụ. SV khó hình dung các
hiện tượng xảy ra trong từng giai đoạn của thí nghiệm. Vì vậy việc xây dựng giáo
trình điện tử cho học phần này là hết sức cần thiết giúp cho SV hình dung các bước
tiến hành thí nghiệm, các hiện tượng xảy ra,… từ việc chuẩn bị kỹ lưỡng cho bài
thực hành từ đó tiết kiệm được dụng cụ hoá chất, rút ngắn thời gian tự làm thí
nghiệm thay vào đó dành nhiều thời gian rèn luyện các kỹ năng dạy học cho SV
trong buổi thực hành.
1.2. Ứng dụng CNTT trong dạy học tích cực
B

4
2

1.2.1. Phương pháp dạy học tích cực và vai trị của phương tiện dạy học [16]
B
2
4

Trong thời đại hiện nay, tốc độ phát triển của CNTT tin khiến cho người
thầy không thể dạy hết mọi điều cho học trị, mà dù có kéo dài thời gian để dạy
hết mọi điều thì rồi các kiến thức đó cũng nhanh chóng trở nên lạc hậu. Do đó,
người thầy cần phải tìm ra phương pháp dạy học tích cực hơn để tăng hiệu quả
dạy và học. Dạy cho học sinh cách học chủ động, cách học suốt đời, cách học
những điều mà thực tế đòi hỏi thay vì việc phải chuyển tải một lượng kiến thức
quá nhiều đến mức chúng không nhớ nổi hoặc cố nhớ lúc học, cịn lúc thi và cần
vận dụng thì quên sạch.
Quan niệm và tiêu chuẩn dạy tốt thường thay đổi theo thời gian và được
chính xác hố dần. Trước đây, “dạy tốt” thuần tuý là nghệ thuật cá nhân, với
cách giảng truyền thống “thầy nói, trị ghi”, chủ yếu vẫn là theo hướng làm cho
học sinh dễ tiếp thu những gì thầy “độc thoại” ở lớp. Nó đã bộc lộ nhiều nhược


11

điểm, trong đó hai nhược điểm lớn nhất là:
– Đặt học sinh vào vị trí thụ động, chờ đợi. Cách dạy này chưa thể giúp cho
người học “biến quá trình được đào tạo thành tự đào tạo”.
– Chưa kiểm soát được nội dung có phù hợp với mục tiêu đào tạo thực hành
hay khơng.
Do đó, đến nay dạy tốt cịn phải đáp ứng những đòi hỏi mới do thực tiễn

đặt ra.
1.2.2. Vai trị của CNTT trong việc nâng cao tính tích cực của học sinh [15]
B
3
4

Xuất phát từ các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước nhất là chỉ thị 58CT/UW của Bộ Chính Trị ngày 07 tháng 10 năm 2000 về việc đẩy mạnh ứng dụng
CNTT phục vụ sự nghiệp Cơng nghiệp hóa và Hiện đại hóa đã chỉ rõ trọng tâm của
ngành giáo dục là đào tạo nguồn nhân lực về CNTT và đẩy mạnh ứng dụng CNTT
trong công tác giáo dục và đào tạo, đây là nhiệm vụ mà Thủ tướng Chính phủ đã
giao cho ngành giáo dục giai đoạn 2001–2005 thông qua quyết định số
81/2001/QĐ-TTg.
Hiện nay các trường đại học, cao đẳng và trường phổ thơng đều trang bị
phịng máy tính, phịng đa năng, kết nối Internet và Tin học được giảng dạy chính
thức. Một số trường còn trang bị thêm thiết bị ghi âm, chụp hình, quay phim (Sound
Recorder, Camera, Camcorder), máy quét hình (Scanner), và một số thiết bị khác,
tạo cơ sở hạ tầng CNTT cho giáo viên sử dụng vào quá trình dạy học của mình.
CNTT mở ra triển vọng to lớn trong việc đổi mới các phương pháp và hình thức dạy
học. Những phương pháp dạy học theo cách tiếp cận kiến tạo, phương pháp dạy học
theo dự án, dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề càng có nhiều điều kiện để ứng
dụng rộng rãi. Các hình thức dạy học như dạy học đồng loạt, dạy theo nhóm, dạy
học cá nhân cũng có những đổi mới trong mơi trường CNTT và truyền thông.
Chẳng hạn, cá nhân làm việc tự lực với máy tính, với Internet, dạy học theo hình
thức lớp học phân tán qua mạng, dạy học qua cầu truyền hình. Nếu trước kia người
ta nhấn mạnh tới phương pháp dạy sao cho người học nhớ lâu, dễ hiểu, thì nay phải
đặt trọng tâm là hình thành và phát triển cho người học các phương pháp học chủ


12

động. Nếu trước kia người ta thường quan tâm nhiều đến khả năng ghi nhớ kiến
thức và thực hành kỹ năng vận dụng, thì nay chú trọng đặc biệt đến phát triển năng
lực sáng tạo của người học. Như vậy, việc chuyển từ “lấy giáo viên làm trung tâm”
sang “lấy người học làm trung tâm” sẽ trở nên dễ dàng hơn.
Sử dụng máy tính như cơng cụ dạy học hay như là phương tiện góp phần
nâng cao tính tích cực trong dạy - học là để khai thác điểm mạnh của kỹ thuật
hiện đại hỗ trợ cho quá trình dạy - học. Máy tính có thể mơ phỏng những hiện
tượng không thể hoặc không nên để xảy ra trong nhà trường, khơng thể hoặc
khó thể hiện nhờ những phương tiện khác. Việc mơ phỏng có thể tránh được
những thí nghiệm nguy hiểm, vượt quá những hạn chế về thời gian, khơng gian
và kinh phí.
Máy tính có khả năng lưu giữ một lượng thông tin rất lớn và tái hiện
chúng dưới những dạng khác nhau trong thời gian hạn chế. Máy tính có thể
được dùng như một máy soạn thảo văn bản tuyệt vời. Người giáo viên có thể
dùng nó để chuẩn bị bài giảng, nội dung giảng dạy,… và chỉnh sửa, bổ sung, cập
nhật thông tin cho bài giảng luôn mới, ln phong phú và sinh động. Máy tính
cũng được dùng để tạo ra các bảng tính với những cơng thức hoặc chương trình cài
đặt sẵn và do đó có thể giúp người học trong việc điều tra, nghiên cứu… và máy
tính có thể hỗ trợ tốt cho những người học khác nhau từ người có tài năng đến
người bị khuyết tật…
Máy tính cịn cho phép người học học theo từng bước riêng của mình,
do đó tiết kiệm được nhiều thời gian giảng bài trên lớp, tạo nên khả năng cá thể
hoá trong học tập của người học. Các chương trình dạy học trên máy cịn tạo
điều kiện cho người học tự củng cố những kiến thức mà mình chưa nắm vững.
Mơ phỏng trên máy tính giúp người học tự rèn luyện kỹ năng thực hành, làm
các bài thí nghiệm mà khơng cần có trang thiết bị thực.
Dạy học bằng máy tính nói riêng cũng như sử dụng các phương tiện hiện
đại nói chung có ưu điểm nổi bật là: hàm lượng thông tin truyền đạt cao trong
thời gian ngắn, cách truyền đạt thông tin sinh động tạo điều kiện cho người học dễ

13

tiếp thu kiến thức được truyền đạt, gây hứng thú trong học tập; thông tin được
truyền đạt cho người học bằng nhiều hình thức; bài giảng được chắt lọc từ các bài
mẫu và từ nhiều nguồn tư liệu tổng hợp. Giáo viên khi đó tiết kiệm được thời gian
“chết” (thời gian để vẽ các sơ đồ, hình vẽ, kẻ bảng, viết cơng thức,…) trên lớp.
Do đó, chất lượng bài giảng rất cao và hiệu quả sử dụng giờ giảng cũng rất cao.
Để sử dụng máy tính làm cơng cụ dạy học hay như là phương tiện nâng
cao tính tích cực trong dạy học thì cũng cần phải thấu suốt một số điểm sau đây:
Thứ nhất, cần phải đặt nó trong toàn bộ hệ thống các phương pháp dạy học
nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống đó. Mỗi phương pháp dạy
học đều có những điểm mạnh và điểm yếu, nên ta cần phải biết: phát huy mặt
mạnh của phương pháp này là hạn chế mặt yếu của phương pháp khác.
Thứ hai, máy tính khơng hề thủ tiêu vai trò của người thầy, mà trái lại cần
phát huy hiệu quả hoạt động của giáo viên trong quá trình dạy học. Như đã
khẳng định nhiều lần, máy tính được sử dụng như công cụ dạy học của người giáo
viên. Công cụ này dù hiện đại đến mấy cũng không thể thay thế hoàn toàn người
giáo viên trong dạy học. Chúng ta chủ trương tìm cách phát huy vai trị, tác dụng
của người thầy nhưng theo những hướng khơng hồn tồn giống như trong dạy
học thơng thường. Thầy giáo cần lập kế hoạch cho những hoạt động của mình
trước, trong và sau khi học sinh học tập trên máy tính.
Thứ ba, máy tính khơng chỉ dùng để nâng cao tính tích cực trong dạy học mà nó cịn góp phần dạy học về máy tính. Điều này có nghĩa là thơng qua
việc học tập trên máy tính, học sinh được làm quen với những thao tác sử dụng
máy. Bản thân học sinh được trải nghiệm những ứng dụng của tin học và máy
tính ngay trong q trình dạy học từ đó sẽ kích thích động cơ say mê học tập
tin học cho chúng.
Cuối cùng, máy tính khơng chỉ là cơng cụ để dạy học mà cịn góp phần
thúc đẩy việc hình thành các phương pháp dạy học hiện đại hơn, đáp ứng được
các nhu cầu của thực tiễn cuộc sống và xã hội.

Như vậy, với vai trị và vị trí quan trọng của máy tính, với những ưu điểm