dạy học chủ đề sắp xếp hoán vị thông qua sử dụng trò chơi trong học tập nhằm phát triển năng lực tư duy và lập luận toán học cho học sinh lớp 4, 5

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (997.23 KB, 74 trang )

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

DẠY HỌC CHỦ ĐỀ SẮP XẾP HỐN VỊ THƠNG QUA SỬ DỤNG
TRÒ CHƠI TRONG HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
TƯ DUY VÀ LẬP LUẬN TOÁN HỌC CHO HỌC SINH LỚP 4,5

LUẬN VĂN THẠC SĨ TOÁN HỌC

HÀ NỘI – 2022

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

TRẦN PHƯƠNG THẢO

DẠY HỌC CHỦ ĐỀ SẮP XẾP HỐN VỊ THƠNG QUA SỬ DỤNG
TRÒ CHƠI TRONG HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
TƯ DUY VÀ LẬP LUẬN TOÁN HỌC CHO HỌC SINH LỚP 4,5

LUẬN VĂN THẠC SĨ TOÁN HỌC

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
BỘ MƠN TỐN HỌC
Mã số: 8140209.01

Người hướng dẫn khoa học:

HÀ NỘI – 2022

Lời cảm ơn
Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các thầy cô
Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội, cảm ơn các thầy cô
đã tận tình giúp đỡ, chỉ dạy và hướng dẫn để tôi có đủ khả năng thực hiện
luận văn này.
Luận văn này chính là những thành quả tôi đã đạt được trong suốt
thời gian cố gắng vừa qua, để hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được rất
nhiều sự động viên, khích lệ từ những người thầy, người cô đáng kính, từ
đồng nghiệp, từ bạn bè và từ gia đình.
Với tất cả lòng kính trọng và biết ơn, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc
nhất đến … người hướng dẫn khoa học của tôi, thầy đã tận tình chỉnh sửa
luận văn giúp tôi và cho tôi nhiều lời khuyên bổ ích trong suốt thời gian làm
luận văn. Cảm ơn Thầy vì luôn quan tâm, động viên và giúp đỡ em trong
suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến tất cả những
người thân trong gia đình cùng bạn bè đồng nghiệp gần xa đã giúp tôi vượt
qua những khó khăn trong suốt quá trình thực hiện luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!

DANH MỤC BẢ
Bảng 1. 1 Các yêu cầu cần đảm bảo khi xây dựng trò chơi trong dạy học môn
toán cho học sinh lớp 4,5 theo định hướng phát triển năng lực tư duy toán học
............................................................................................................................27
Y

Bảng 3. 1 Các kĩ năng được hình thành của học sinh sau khi thực nghiệm.......55
Bảng 3. 2 Mức độ phù hợp của việc áp dụng trò chơi học tập trong dạy học chủ
đề Sắp xếp – hoán vị cho học sinh......................................................................57

Bảng 3. 3 Kết quả kiểm tra trước thực nghiệm...................................................59
Bảng 3. 4 Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm......................................................61

i

DANH MỤC HÌ
Hình 1. 3 Biểu đờ kết quả khảo sát giáo viên về vai trò của môn toán đối với
học sinh tiểu học.................................................................................................22
Hình 1. 4 Biểu đồ mức độ cần thiết về một số quan điểm dạy học môn toán
nhằm phát triển năng lực tư duy toán học cho học sinh.....................................23
Hình 1. 5 Tần suất sử dụng trò chơi trong dạy học môn toán lớp 4,5................25
Hình 1. 6 Biểu đồ Những khó khăn khi dạy môn Toán nhằm phát triển năng lực
tư duy toán cho học sinh thông qua sử dụng trò chơi.........................................26
Hình 1. 7 Thái độ của học sinh với việc học toán..............................................29
Hình 1. 8 Tầm quan trọng của môn toán ở chương trình Tiểu học....................30
Hình 1. 9 Khó khăn khi học toán của học sinh...................................................30
Y

Hình 3. 1 Các kĩ năng được hình thành của học sinh sau khi thực nghiệm........56
Hình 3. 2 Mức độ phù hợp của việc áp dụng trò chơi học tập trong dạy học chủ
đề Sắp xếp – hoán vị cho học sinh......................................................................58
Hình 3. 3 Kết quả kiểm tra trước thực nghiệm...................................................60
Hình 3. 4 Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm......................................................61

ii

MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG...............................................................................................i

DANH MỤC HÌNH..............................................................................................ii
MỞ ĐẦU..............................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài........................................................................................1
2. Tình hình nghiên cứu..................................................................................2
2.1

Nghiên cứu nước ngoài.......................................................................2

2.2

Nghiên cứu trong nước........................................................................3

3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu..............................................................8
3.1

Mục tiêu nghiên cứu............................................................................8

3.2

Nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................9

4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu............................................................9
4.1

Khách thế nghiên cứu..........................................................................9

4.2

Đối tượng nghiên cứu..........................................................................9

5. Giả thuyết khoa học....................................................................................9
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................9
6.1

Phương pháp nghiên cứu lý luận.........................................................9

6.2

Phương pháp nghiên cứu thực tiễn....................................................10

6.3

Phương pháp thực nghiệm sư phạm..................................................10

6.4

Phương pháp thống kê toán học........................................................10

7. Cấu trúc luận văn......................................................................................10
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN..............................................11
1.1. Một số vấn đề về năng lực tư duy toán học..............................................11
1.1.1. Quan niệm về năng lực......................................................................11
1.1.2. Năng lực toán học..............................................................................11
iii

1.1.3. Năng lực tư duy toán học...................................................................12
1.2. Trò chơi trong dạy học Toán....................................................................16
1.2.1. Khái niệm trò chơi trong dạy học......................................................16
1.2.2. Các loại trò chơi học tập....................................................................17

1.2.3. Các mức độ sử dụng trò chơi trong quá trình dạy học Toán tiểu học18
1.3 Nội dung và yêu cầu cần đạt chủ đề sắp xếp hoán vị................................19
1.4. Thực trạng sử dụng trò chơi trong dạy học môn toán tại trường Tiểu học
.........................................................................................................................21
1.4.1 Mục đích khảo sát...............................................................................21
1.4.2 Nội dung khảo sát...............................................................................21
1.4.3 Kết quả khảo sát..................................................................................21
CHƯƠNG 2: DẠY HỌC CHỦ ĐỀ SẮP XẾP HOÁN VỊ THƠNG QUA SỬ
DỤNG TRỊ CHƠI TRONG HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TƯ
DUY VÀ LẬP LUẬN TOÁN HỌC CHO HỌC SINH LỚP 4,5...........................32
2.1. Một số định hướng xây dựng các biện pháp............................................32
2.2 Một số nguyên tắc xây dựng các giải pháp...............................................34
2.2.1 Đảm bảo tính mục đích.......................................................................34
2.2.2 Đảm bảo tính hệ thống........................................................................34
2.2.3 Đảm bảo tính khả thi...........................................................................35
2.2.4 Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện....................................................35
2.2.5 Nguyên tắc đảm bảo tính đo lường được............................................37
2.3. Quy trình thiết kế và tổ chức trò chơi học tập..........................................37
2.4 Một số biện pháp phát triển năng lực tư duy và lập luận toán học cho học
sinh tiểu học thông qua phương pháp sử dụng trò chơi trong dạy học...........39
2.4.1. Sử dụng trò chơi học tập thiết kế, tổ chức hoạt động dạy học “Khám
phá” kiến thức mới cho học sinh.................................................................39

iv

2.4.2. Sử dụng trò chơi học tập thiết kế, tổ chức hoạt động dạy học “Luyện
tập, củng cố” kiến thức cho học sinh...........................................................41
2.4.3. Sử dụng trò chơi học tập thiết kế, tổ chức một số hoạt động “Tự học”
cho học sinh.................................................................................................46

CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM........................................................53
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm...............................................................53
3.2. Tổ chức và nội dung thực nghiệm sư phạm.............................................53
3.2.1. Tổ chức thực nghiệm sư phạm...........................................................53
3.2.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm.........................................................55
3.3. Đánh giá thực nghiệm sư phạm................................................................55
3.3.1. Đánh giá định tính..............................................................................55
3.3.2. Đánh giá định lượng..........................................................................59
3.3.3. Đánh giá chung..................................................................................62
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...............................................................................63
TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................65

v

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Theo quan điểm dạy học “lấy học sinh (HS) làm trung tâm”, trong cuốn
sách “A different kind of classroom -Teaching with dimensions of learning”, tác
giả Marzano (2006) đã đưa ra 5 định hướng cho việc dạy xuất phát từ 5 định
hướng của việc học. Trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, Bộ Giáo dục
và đào tạo nhận định "Đổi mới giáo dục đã trở thành nhu cầu cấp thiết và xu thế
mang tính toàn cầu, trong đó, chương trình giáo dục tiểu học giúp học sinh hình
thành và phát triển những yếu tố căn bản đặt nền móng cho sự phát triển hài hòa
về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực". Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra
rằng trò chơi học tập (TCHT) có thể góp phần triển khai thực hiện 5 định hướng
trên một cách hiệu quả.
Khoa học công nghệ hiện đại không ngừng có những bước phát triển vượt
bậc, điều này đặt ra những thách thức không hề nhỏ cho đất nước, một trong
những thách thức to lớn nhất chính là vấn đề chất lượng nguồn nhân lực trẻ,

khỏe, năng động và có năng lực cao. Đây là quan tâm hàng đầu của các nhà giáo
dục hiện nay, trong đó Phương pháp giáo dục (PPGD) là một trong những điểm
đóng vai trò mấu chốt, một PPGD khoa học, phù hợp sẽ tạo điều kiện để giáo
viên (GV) và học sinh (HS) phát huy hết khả năng của mình trong việc truyền
đạt và lĩnh hội kiến thức, phát triển tư duy, làm thay đổi vai trò của người dạy
đồng thời tạo nên sự hứng thú, say mê và sáng tạo của người học. Đổi mới
PPGD là yêu cầu cấp thiết đối với ngành giáo dục (GD) nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục và đào tạo từ đó nâng cao chất lượng nhân lực. Như vậy, ngoài
việc tập trung phát triển NL cho học sinh (HS) thì Đảng và Nhà nước cũng quan
tâm chú trọng phát triển các NL tư duy cho nguồn nhân lực chất lượng cao.
Một trong những năng lực toán học cần tập trung phát triển trong dạy học
môn Toán ngay từ cấp tiểu học là năng lực tư duy toán học. Phát triển năng lực
tư duy toán học ngay từ cấp tiểu học có ý nghĩa quan trọng trong việc học toán,
1

là cơ sở cho việc giải quyết vấn đề liên quan đến thực tiễn cũng như học các
môn học khác. Trò chơi trong học tập là một trong các phương pháp được cho
là tạo hứng thú tốt nhất cho học sinh, đặc biệt là học sinh ở bậc tiểu học. Các trò
chơi ẩn chứa những nội dung toán học bổ ích và lý thú phù hợp với nhận thức
của các em. Học sinh có thể dễ dàng lĩnh hội tri thức toán học thông qua các trò
chơi. Vì thế, tổ chức trò chơi trong dạy học là phương pháp dạy học phù hợp
với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh bậc Tiểu học. Đặc biệt, trong giờ học
toán, việc tổ chức trò chơi cho các em thì ngoài việc gây hứng thú, lôi cuốn, tạo
động lực học tập cho học sinh còn có mục đích cao hơn là phát triển năng lực tư
duy toán học cho học sinh.
Tuy nhiên, qua quá trình trực tiếp giảng dạy và theo dõi thực trạng việc tổ
chức trò chơi trong dạy học môn Toán nhằm phát triển tư duy Toán học tại
trường Tiểu học I - sắc Niu - tơn thì tôi nhận thấy việc áp dụng phương pháp sử
dụng trò chơi trong dạy học môn Toán nhằm phát triển năng lực tư duy toán học

của học sinh còn nhiều bất cập, chưa thực sự được quan tâm đúng mức. Hiện
nay vẫn còn tình trạng một số giáo viên đôi khi sợ mất thời gian tìm tòi sáng tạo
và tổ chức trò chơi. Hình thức tổ chức trò chơi chưa gây được hứng thú. Học
sinh chưa thực sự cảm thấy lôi cuốn khi tham gia vào các trò chơi, hoạt động
học tập trong lớp học. Xuất phát từ lý do đó tôi đã chọn đề tài “Dạy học chủ đề
Sắp xếp hoán vị thơng qua sử dụng trị chơi trong học tập nhằm phát triển
năng lực tư duy và lập luận toán học cho học sinh lớp 4, 5” làm đề tài nghiên
cứu của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
2.1 . Nghiên cứu nước ngoài
Sukmadewi (2014) đã thực hiện nghiên cứu nhằm điều tra việc nâng cao
khả năng tư duy toán học của học sinh thông qua phương pháp sử dụng câu hỏi
dò tìm và đẩy. Trong nghiên cứu tác giả đã đưa ra luận điểm dạy và học toán
không chỉ là một hoạt động nhằm phát triển các kỹ năng tư duy của học sinh
2

như hiểu biết toán học, suy luận toán học, giải quyết vấn đề và giao tiếp toán
học. Hơn nữa, dạy học toán cần có đủ không gian để học sinh cảm nhận được
tính hữu ích của toán học trong cuộc sống, thể hiện ở sự tò mò, ham thích, ham
học hỏi và tính kiên trì, tự tin khi giải toán. Theo tác giả đặt câu hỏi là một
phương pháp luôn được hầu hết tất cả các giáo viên dạy Toán sử dụng. Nghiên
cứu đã thực hiện việc xem xét nghiên cứu liên quan đến việc dạy và học toán,
đặc biệt tập trung vào các câu hỏi được thiết kế để khơi gợi tư duy của học sinh.
Trọng tâm sẽ là cách thiết kế và sử dụng các câu hỏi và kỹ thuật đặt câu hỏi để
thúc đẩy học sinh tạo ra các kết nối và hiểu toán học một cách sâu sắc hơn hoặc
thăm dò suy nghĩ của họ để hiểu rõ hơn cách họ cảm nhận toán học. Câu hỏi dò
và đẩy có thể được sử dụng như một giải pháp thay thế cho việc phát triển các
kỹ năng tư duy toán học của học sinh cũng như các định vị toán học/xây dựng
tính cách của học sinh trong toán học.

Hudson và cộng sự (2015) đã thực hiện nghiên cứu nhằm xây dựng, thiết
kế trò chơi nhằm phát triển năng lực tư duy toán học của học sinh tiểu học tại
Scotland. nghiên cứu được thực hiện với một nhóm bao gồm 24 giáo viên tiểu
học ở Đông Bắc Scotland trong giai đoạn 2011–2012. Một nghiên cứu hành
động được thực hiện với các học sinh tiểu học tại Scotland. Dữ liệu thực nghiệm
được rút ra từ các cuộc khảo sát trước và sau khóa học, phỏng vấn và quan sát
các diễn đàn thảo luận trên môi trường trực tuyến. Kết quả nghiên cứu đã cho
thấy các học sinh lớp thực nghiệm có thái độ tích cực trong lớp học hơn hẳn lớp
đối chứng. Năng lực tư duy của nhóm học sinh lớp thực nghiệm cũng đã có cải
thiện rõ rệt sau khi trải nghiệm thực tế phương pháp sử dụng trò chơi trong dạy
học.
2.2 . Nghiên cứu trong nước
Tác giả Nguyễn Thị Kim Thoa (2015) với bài “Dạy toán ở Tiểu học theo
hướng phát triển năng lực người học” đăng trên Tạp chí Khoa học Đại học Sư
phạm Thành phố Hồ Chí Minh số 6 (71) đã dựa trên cơ sở lý luận về năng lực
3

để hệ thống hóa những năng lực toán học cần hình thành và phát triển cho học
sinh tiểu học bao gồm: (1) Năng lực tư duy; (2) Năng lực giải quyết vấn đề; (3)
Năng lực mô hình hóa; (4) Năng lực giao tiếp toán học và (5) Năng lực sử dụng
các công cụ, phương tiện toán học. Trên cơ sở đó, tác giả cũng giới thiệu các
nguyên tắc cơ bản trong dạy học toán theo hướng phát triển năng lực học sinh
tiểu học và nêu ra quy trình tổ chức hoạt động dạy học toán theo hướng phát
triển năng lực qua bài học cụ thể. Tiến trình dạy học được đề xuất bao gồm 5
bước cụ thể như sau: (1) Tình huống xuất phát/câu hỏi nêu vấn đề; (2) Giúp học
sinh bộc lộ ý tưởng ban đầu; (3) Đề xuất phương án thực hành/giải quyết vấn
đề; (4) Tiến hành giải quyết vấn đề; (5) Kết luận, hợp thức hóa kiến thức.
Tác giả Nguyễn Thị Kiều (2020) với bài “Phát triển năng lực tư duy
phản biện cho học sinh tiểu học trong dạy học mơn Tốn” đăng trên Tạp chí

Giáo dục, số 477 (Kì 1 - 5/2020) đã phân tích và làm rõ các quan điểm về năng
lực tư duy phản biện thông qua các yếu tố, đề xuất một số hướng dạy học theo
hướng phát triển năng lực tư duy phản biện cho học sinh. Để thực hiện mục tiêu
này, tác giả đã nghiên cứu, phân tích nhiều tài liệu liên quan và thực tiễn dạy
học ở các cơ sở giáo dục tiểu học. Một số biện pháp phát triển năng lực tư duy
phản biện cho học sinh tiểu học trong dạy học môn Toán được tác giả đề xuất
bao gồm: (1) Vận dụng hợp lý một số phương pháp và kỹ thuật dạy học để phát
triển năng lực tư duy phản biện cho học sinh tiểu học; (2) Rèn luyện cho học
sinh kỹ năng diễn đạt ngôn ngữ thông qua hoạt động dạy học toán; (3) Đa dạng
hóa các hình thức đánh giá hoạt động học tập môn Toán của học sinh. Kết quả
nghiên cứu là sản phẩm ban đầu định hướng cho giáo viên đổi mới phương
pháp dạy học môn Toán ở trường tiểu học.
Dương Hữu Tòng và Nguyễn Đào Ngọc Linh (2014) với bài “Rèn luyện
và phát triển tư duy cho học sinh qua dạy học khái niệm toán ở Tiểu học” đăng
trên Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ đã tiến hành điều tra đối với
giáo viên và học sinh nhằm kiểm chứng tính hiệu quả của 4 biện pháp sư phạm
4

trong việc phát triển năng lực tư duy toán học của học sinh tiểu học bao gồm:
(1) Sử dụng đồ dùng trực quan một cách tích hợp; (2) Xây dựng hệ thống câu
hỏi gợi mở để kích thích tư duy của học sinh; (3) Nâng cao ý thức của giáo viên
trong việc rèn luyện và phát triển tư duy trong dạy học khái niệm toán; (4) Tái
hiện kiến thức cũ, nhắc lại kiến thức có liên quan trong dạy học khái niệm toán.
Kết quả nghiên cứu cho thấy giáo viên có những hiểu biết nhất định trong việc
rèn luyện và phát triển tư duy cho học sinh và đa số học sinh thấy việc học kiến
thức mới thông qua việc trả lời hệ thống câu hỏi của giáo viên là có hiệu quả
nhất.
Luận văn thạc sĩ của tác giả Hoàng Thu Huyền (2020) với đề tài “Sử
dụng trò chơi trong dạy học chủ đề Phân số Số học 6”. Tác giả đã nhấn mạnh

Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa môn Toán 6, nội dung chủ đề “Phân
số”, trình bày thực trạng các cách tiếp cận nội dung kiến thức lớp 6 ở trường
trung học cơ sở Wellspring, tìm hiểu mức độ hứng thú với môn Toán của học
sinh và thực trạng sử dụng trò chơi trong dạy học môn Toán ở trường trung học
cơ sở Wellspring, thiết kế các giáo án và xây dựng các ví dụ minh họa cho việc
sử dụng trò chơi trong dạy học chủ đề Phân số – Số học 6 và tiến hành thực
nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm tính khả thi và đánh giá hiệu quả của các giáo
án đề xuất
Nhóm tác giả Trịnh Thị Phương Thảo, Lê Thị Diễm Quỳnh , Đào Minh
Hoàng, Vũ Thanh Tuyết (2022) với bài đăng “Thiết kế và sử dụng trò chơi kỹ
thuật số trong dạy học mơn tốn lớp 6 ở trường trung học cơ sở” đăng trên Tạp
chí giáo dục (2022), 22(7) đã nhấn mạnh rằng việc sử dụng trò chơi kỹ thuật số
trong dạy học là cần thiết, đáp ứng được nhu cầu của sự phát triển công nghệ,
đặc biệt là trong dạy học môn Toán lớp 6. Trò chơi kỹ thuật số có nhiều tính
năng học tập hiệu quả, đồng thời nền tảng học tập dựa trên trò chơi giúp GV dễ
dàng tổ chức và quản lý HS theo từng nhóm. Điều này giúp GV giải quyết các
yêu cầu của cá nhân và của nhóm HS, cũng như tiết kiệm thời gian dạy học. Dù
5

vậy, để đạt hiệu quả cao khi sử dụng trò chơi kỹ thuật số trong dạy học Toán,
cần có sự phối kết hợp, thống nhất giữa GV và nhà trường trong các khâu của
quá trình dạy học như thiết kế bài soạn, các phương tiện dạy học.
Tác giả Nguyễn Thị Bích Hờng (2014) với bài “Phương pháp sử dụng trị
chơi trong dạy học” đăng trên Tạp chí Khoa học Đại học Sư phạm Thành phố
Hồ Chí Minh đã trình bày phương pháp sử dụng trong dạy học, trong đó tác giả
đã chỉ ra 3 mức độ sử dụng trò chơi và phân tích những yêu cầu đối với giáo
viên khi thực hiện các phương pháp này bao gồm: (1) Trò chơi phải được thiết
kế dựa trên quan sát thực tế; (2) Trò chơi có thể được cải biên từ trò chơi sẵn có;
(3) Trò chơi phải được thiết kế sáng tạo theo nội dung học tập. Ngoài ra, tác giả

cũng đưa ra một số lưu ý khi sử dụng trong dạy học như sau: (i) Trò chơi phải
thích hợp với người học; (ii) Bảo đảm tính an toàn khi tổ chức trò chơi; (iii)
Giải thích rõ luật chơi; (iv) Xoa dịu tính hiếu thắng của người chơi; (v) Chú
trọng phân tích ý nghĩa sau khi thực hiện trò chơi; (v) Bảo đảm tính giáo dục;
(vi) Không lạm dụng phương pháp.
Nhóm tác giả Đỗ Thị Phương Thảo, Phạm Minh Khánh và Trần Thị
Phương Lan (202) với bài “Thiết kế và sử dụng trò chơi trong dạy học Vật lý
11” đăng trên Tạp chí Giáo dục số 496 (Kỳ 2 - 2/2021) đã chỉ ra rằng vật lý
thường được coi là một trong những môn học khó khiến nhiều học sinh e ngại.
Dạy học Vật lý hiệu quả và thú vị là điều mà nhiều giáo viên luôn quan tâm,
dạy học qua trò chơi đang là một trong những xu hướng được nhiều giáo viên
quan tâm bởi khả năng tích cực học tập của học sinh. Bài báo trình bày việc
thiết kế và ứng dụng một số trò chơi học tập Vật lý lớp 11, chứng minh tính
hiệu quả của nó qua thực nghiệm, khảo sát ý kiến của học sinh đã trải nghiệm
trò chơi cũng như ý kiến của giáo viên 6 lớp ở 2 trường Trung học phổ thông
trên địa bàn thành phố Cần Thơ. Kết quả cho thấy phần lớn học sinh ủng hộ
hình thức học tập này.

6

Tác giả Trịnh Văn Đích (2018) với bài “Một số lý luận về thiết kế và sử
dụng trò chơi kỹ thuật trong dạy học môn công nghệ ở Trung học phổ thông”
đăng trên Tạp chí Giáo dục, số 449 (kì 1 - 3/2019) đã đưa ra nhận định rằng đổi
mới giáo dục và đào tạo đòi hỏi phải tăng cường đổi mới thể chế dạy học theo
định hướng phát triển năng lực; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của
người học cũng như thay đổi cách dạy để quá trình học tập trở nên hấp dẫn,
phong phú, tăng hiệu quả học tập của học sinh. Sử dụng trò chơi trong dạy học,
phối hợp với các biện pháp và phương pháp tổ chức dạy học tích cực là biện
pháp hữu hiệu đáp ứng yêu cầu trên. Bài báo này trình bày một số vấn đề lý

luận cơ bản về thiết kế và sử dụng trò chơi kỹ thuật trong dạy học môn Công
nghệ ở trường phổ thông.
Tác giả Phan Tấn Hùng (2020) với bài “Tổ chức trò chơi học tập theo
hướng phát triển năng lực học sinh trong dạy học môn Địa lý lớp 11” đăng trên
Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt kỳ 2 tháng 5/2020 cho rằng để dạy học theo định
hướng phát triển năng lực, từ năm 2014, ngành Giáo dục đã có nhiều đổi mới
hình thức, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
như dạy học hợp tác, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học theo dự án hay tổ chức
các hoạt động trải nghiệm. Thông qua trò chơi học tập, học sinh có thể phát triển
nhiều năng lực chung và năng lực riêng của môn học như: năng lực hợp tác, năng
lực giải quyết vấn đề, năng lực vận dụng kiến thức và sử dụng các phương tiện
học tập địa lý. Trong bài báo này, tác giả đã thực hiện nghiên cứu cách thức tổ
chức trò chơi học tập trong dạy học Địa lý 11 nhằm nâng cao hiệu quả dạy học và
phát triển năng lực học sinh. Nghiên cứu cũng đã giới thiệu quy trình thiết kế trò
chơi học tập bao gồm 3 bước cụ thể như sau: (1) Chuẩn bị trò chơi; (2) Lựa chọn
trò chơi; (3) Thiết kế và tổ chức trò chơi.
Tác giả Nguyễn Thị Hương (2014) đã thực hiện nghiên cứu với đề tài
“Thiết kế và sử dụng trò chơi trong dạy học nhằm nâng cao hứng thú học tập

7

và hiệu quả dạy Hóa học” nhằm nghiên cứu cách thiết kế trò chơi trên phần
mềm PowerPoint, phần mềm mô phỏng và một số phần mềm khác.
Nhóm tác giả Đặng Thị Kiều và Nguyễn Thị Ngọc Anh (2019) với bài
“Thiết kế và vận dụng các trị chơi ngơn ngữ nhằm nâng cao hiệu quả dạy học
môn tiếng Việt cho lưu học sinh Trung quốc tại khoa Ngoại ngữ, Đại học Thái
Nguyên” đăng trên Tạp chí khoa học và công nghệ Đại học Thái Nguyên. Bài
viết đã làm rõ thực trạng xây dựng và sử dụng trò chơi học tập trong dạy học
môn Bút ngữ cao cấp cho lưu học sinh Trung Quốc tại Khoa Ngoại ngữ và Thiết

kế một số mẫu trò chơi mở rộng vốn từ Tiếng Việt cho lưu học sinh Trung
Quốc. Bài viết cũng nhấn mạnh rằng trong quá trình thiết kế, xây dựng trò chơi
học tập, vai trò quan trọng của giảng viên là cần phải tạo hứng thú cho người
chơi, phải coi người học là trung tâm, là chủ thể trong trò chơi. Các trò chơi với
những tên gọi hấp dẫn, luật chơi đơn giản, yêu cầu vừa sức với trình độ tiếng
của lưu học sinh, nội dung lại gần gũi sẽ tạo điều kiện thúc đẩy tính tích cực, tự
giác của người học.
Nhận xét: Thông qua việc trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu liên
quan đến đề tài có thể thấy vấn đề phát triển năng lực tư duy toán học và
phương pháp sử dụng trò chơi trong dạy học đã nhận được sự quan tâm, nghiên
cứu của các nhà nghiên cứu trong các bộ môn và cấp học khác nhau. Tuy nhiên,
đến nay vẫn chưa có nghiên cứu nào được thực hiện với nội dung Phát triển
năng lực tư duy toán học của học sinh tiểu học thông qua phương pháp sử dụng
trò chơi trong dạy học. Vì vậy, cần có công trình nghiên cứu về lĩnh vực này
nhằm đòi hỏi cấp thiết của giáo dục và đề tài tác giả lựa chọn không gặp phải
vấn đề trùng lặp đề tài.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 . Mục tiêu nghiên cứu
Tìm kiếm, lựa chọn và sử dụng trò chơi học tập đưa vào giảng dạy môn
toán nhằm phát triển năng lực tư duy toán học cho học sinh tiểu học, khảo sát
8

tính khả thi của việc sử dụng trò chơi trong giảng dạy nhằm phát triển năng lực
tư duy toán học cho học sinh.
3.2 . Nhiệm vụ nghiên cứu
(1) Nghiên cứu cơ sở lý luận về năng lực tư duy toán học, trò chơi học tập và
vận dụng trò chơi học tập trong giảng dạy môn toán tại trường Tiểu học.
Điều tra thực trạng sử dụng trò chơi học tập hiện nay trong DHHH nói
chung và môn toán tại trường Tiểu học nói riêng

(2) Thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề sắp xếp hoán vị có sử dụng trò chơi
học tập nhằm phát triển năng lực tư duy toán học cho học sinh Tiểu học.
(3) Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra độ khả thi và hiệu quả.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1 . Khách thế nghiên cứu
Năng lực tư duy toán học của học sinh Tiểu học và nội dung dạy học môn
toán Tiểu học.
4.2 . Đối tượng nghiên cứu
Một số biện pháp phát triển năng lực tư duy toán học cho học sinh Tiểu
học thông qua phương pháp sử dụng trò chơi trong dạy học chủ đề sắp xếp hoán
vị.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu có các phương án tổ chức dạy học chủ đề sắp xếp hoán vị thông qua
sử dụng trò chơi học tập một cách hiệu quả thì sẽ phát huy được năng lực tư duy
toán học của học sinh Tiểu học, nâng cao hiệu quả học tập môn Toán cho học
sinh.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1 . Phương pháp nghiên cứu lý luận

9

 Nghiên cứu tài liệu lý luận (triết học, giáo dục học, tâm lý học, lý luận và
phương pháp dạy học bộ môn Toán.
 Nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa, sách giáo viên, sách nâng cao.
6.2 . Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 Điều tra, quan sát thông qua tiến hành dự giờ, trao đổi, tham khảo ý kiến
một số đồng nghiệp dạy giỏi toán, có kinh nghiệm; tìm hiểu thực tiễn việc
sử dụng trò chơi học tập trong giảng dạy Toán tại trường Tiểu học nhằm
phát triển năng lực tư duy toán học của học sinh.

 Sử dụng phiếu hỏi, trò chuyện với học sinh nhằm đánh giá thực trạng và
hiệu quả của việc sử dụng phương pháp dạy học có sử dụng trò chơi học
tập trong việc phát triển năng lực tư duy toán học của học sinh Tiểu học.
6.3 . Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thực hành dạy một số giáo án soạn theo hướng của đề tài nhằm đánh giá
độ khả thi và hiệu quả.
6.4 . Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng các phần mềm thống kê toán học, trong đó chủ yếu là phần mềm
excel nhằm xử lí số liệu điều tra.
7. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị và tài liệu tham khảo, luận văn
bao gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn
Chương 2: Một số biện pháp phát triển năng lực tư duy toán học cho học sinh
tiểu học thông qua phương pháp sử dụng trò chơi trong dạy học
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

10

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Một số vấn đề về năng lực tư duy toán học
1.1.1. Quan niệm về năng lực
Theo Từ điển Tiếng Việt (2000): “Năng lực là khả năng, điều kiện chủ
quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. Năng lực là phẩm
chất tâm lý và sinh lý tạo cho con người khả năng hoàn thành một hoạt động
nào đó với chất lượng cao.”
Định nghĩa về năng lực trong Khung tham chiếu châu Âu được viết ngắn
gọn nhưng khá đầy đủ và cụ thể: "Năng lực là một tập hợp các kiến thức, kĩ
năng và khả năng cho phép hành động."

Năng lực có thể giải quyết nhiệm vụ thành công trong nhiều tình huống
khác nhau hay những lĩnh vực hoạt động khác nhau. Việc phát triển năng lực
cho học sinh là mục đích của dạy học, giáo dục, những yêu cầu về bồi dưỡng
phát triển năng lực cho học sinh cần đặt đúng chỗ của chúng trong mục đích dạy
học. Năng lực hình thành và phát triển chủ yếu là dưới tác dụng của sự rèn
luyện thông qua dạy học và giáo dục.
1.1.2. Năng lực toán học
Các tác giả đưa ra quan điểm rằng cấu trúc của năng lực toán học là “một
tổng hợp các phẩm chất cá tính” có sự đồng nhất với “tính sẵn sàng bắt tay vào
hoạt động” (Phạm Văn Hoàn, Nguyễn Gia Cố, Trần Trúc Trình, 1981
Khái niệm về năng lực Toán học của Shof (1995) cung cấp tiền đề cho
việc phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi toán của hai tác giả Phạm Văn Hoàn
và Hoàng Chúng (1985). Trong nghiên cứu về năng lực toán học của học sinh
của các tác giả Trần Đình Châu (1996) và Trần Luận (1996). Theo quá trình
phát triển, quan niệm về năng lực toán học cũng có nhiều thay đổi theo hướng
11

tích cực. Điều chỉnh mục tiêu giáo dục phù hợp với yêu cầu của xã hội được cho
là một trong các nguyên nhân chính dẫn đến sự thay đổi về quan niệm năng lực.
Nghiên cứu này ứng dụng quan điểm năng lực toán học của Phạm Văn
Hoàn, Trần Trúc Trình, Nguyễn Gia Cốc (1981) ở khía cạnh thứ hai là những
năng lực trong học tập, trong việc nắm vững toán học với tư cách là môn học;
Người học sinh có năng lực toán học nắm được nhanh chóng và có kết quả
những kiến thức, kĩ năng, kỹ xảo tương ứng và năng lực toán học được tập
trung nghiên cứu là năng lực mô hình hóa toán học.
1.1.3. Năng lực tư duy toán học
1.1.3.1. Khái niệm tư duy
Hiện nay khái niệm tư duy được đề cập đến nhiều trong các khía cạnh và
dưới nhiều quan điểm khác nhau như quan điểm dưới góc độ tâm lý, triết học và

giáo dục.
Ở góc độ xã hội học, Đại Từ điển Tiếng Việt của tác giả Nguyễn Như Ý
(1999) cho rằng “Tư duy là quá trình tìm tòi, khám phá, phát hiện bản chất, quy
luật vận động của sự vật hiện tượng” [9, tr.452]. Còn theo Từ điển Oxford
(2010) của Anh Quốc thì “Tư duy (thinking) là quá trình suy nghĩ về sự vật hiện
tượng, nói cách khác tư duy được hiểu là hoạt động của não bộ nhằm đưa ra các
ý tưởng (idea), quan điểm (views) liên quan đến bản chất, quy luật của sự vật,
hiện tượng” [11, tr.1025]. Từ điển Bách khoa toàn thư Liên Xô tập 42 thì coi tư
duy là một loại hoạt động mà kết quả của nó là một sản phẩm tinh thần hay vật
chất có tính cách tân, có ý nghĩa xã hội [10, tr.23].
Đavưđov (2000) xem xét khái niệm tư duy dưới quan điểm Tâm lý học
cho rằng “tư duy là sự phản ánh những ý nghĩ cụ thể ở cấp độ chi tiết, bao quát
nhiều phương diện về hiện thực khách quan so với những tư liệu và tri giác
mang lại từ sự tác động của các khách thể”. Tiếp cận theo một hướng khác thì
nhà tâm lý học Sacđacov (1970) đưa ra quan điểm về tư duy được coi là một
12

dạy học chủ đề sắp xếp hoán vị thông qua sử dụng trò chơi trong học tập nhằm phát triển năng lực tư duy và lập luận toán học cho học sinh lớp 4, 5

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về