Sáng kiến thông qua hình thức viết nhật kí cảm xúc trước và sau khi học văn bản giúp học sinh học tốt phân môn đọc hiểu trong chương trình ngữ văn 6 tại trường ptdtbt thcs trà dơn

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
BIỆN PHÁP VIẾT NHẬT KÍ CẢM XÚC TRƯỚC VÀ SAU KHI HỌC
VĂN BẢN GIÚP HỌC SINH HỌC TỐT PHÂN MÔN ĐỌC- HIỂU
TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 6 TẠI TRƯỜNG PTDTBT THCS
TRÀ DƠN
1. Mơ tả bản chất của sáng kiến:
1.1. Mơ tả sáng kiến
Có thể nói mỗi tác phẩm văn học là một sáng tạo độc đáo của nhà văn và
tất nhiên mỗi học sinh là một chủ thể tiếp nhận riêng biệt. Sự đồng sáng tạo
cùng với tác giả sẽ giúp các em hứng thú và cảm thụ tốt hơn văn bản. Thật buồn
khi tình trạng học sinh khơng có hứng thú với môn văn diễn ra hầu hết các khối
lớp. Đặc biệt đối với học sinh lớp 6, các em phải tiếp cận với bộ mơn khác hồn
tồn với mơn Tiếng Việt mà các em đã được học. Sự ngỡ ngàng, lúng túng khiến
các em khó có thể học tốt bộ mơn này. Qua thực tế giảng dạy văn ở trường
PTDTBT THCS Trà Dơn, tơi nhận thấy các em chưa có thói quen chủ động tìm
hiểu khám phá bài học, chưa thật sự cảm, hiểu và sống cùng với nhân vật. Hơn
nữa đặc tính vốn có của học sinh người dân tộc thiểu số là các em có vốn từ hạn
hẹp, khả năng hiểu nghĩa của từ còn hạn chế nên cách diễn đạt cịn nhiều khó
khăn. Trước những vấn đề văn học cần bộc lộ quan điểm, các em thường dựa
vào cách hiểu, cách cảm, cách đánh giá của người khác. Nhất là trong phân mơn
đọc- hiểu, các em chưa hình thành thói quen đọc kĩ văn bản, thường đọc qua loa,
điều này gây khó khăn trong q trình tiếp thu và cảm thụ văn bản. Hơn nữa, đối
với học sinh học lớp 6, lứa tuổi hồn nhiên, tâm lí ngây thơ, những trải nghiệm
cuộc sống các em chưa có nhiều, kinh nghiệm sống cũng ít, các em chưa thể
cảm nhận ngay cái hay, cái đẹp, những bài học cuộc sống mà tác giả gửi gắm
trong từng văn bản. Điều đó khiến tơi ln trăn trở, suy nghĩ và tìm ra giải pháp
để phát triển năng lực cảm thụ văn bản cho học sinh đầu cấp. Dù tôi đã sử dụng
1

nhiều phương pháp vẫn không thay đổi được lối học vẹt, tình trạng ngơ ngác của
các em khi hỏi về ý nghĩa văn bản, hay ý nghĩa về một nhân vật, một chi tiết,
một hình ảnh nào đấy. Các em còn chưa mạnh dạn bày tỏ quan điểm, cảm xúc,
suy nghĩ của bản thân trước vấn đề đặt ra trong văn bản. Tuy nhiên, khi tôi áp
dụng biện pháp: “Đọc viết nhật kí cảm xúc trước và sau khi học văn bản”, khi
lần đầu tiếp xúc với các biện pháp mới mà giáo viên thực hiện, các em cảm thấy
hứng thú bởi nó phù hợp với tâm lí tiếp nhận của các em, bởi những yếu tố gần
gũi, thoải mái, khơng gị bó, khơng mang tính áp đặt, ... Chính vì vậy cũng gây
được sự hứng thú và ham học của các em. Một số học sinh nhiệt tình trong việc
phát biểu xây dựng qua các tình huống đưa ra, sôi nổi trong việc bày tỏ cách
cảm, cách nghĩ của bản thân về văn bản. Từ đó tạo hiệu quả cao, đạt mục tiêu về
kiến thức, kĩ năng cần đạt trong mỗi tiết học. Đó là lí do tơi chọn biện pháp:
“Thơng qua hình thức viết nhật kí cảm xúc trước và sau khi học văn bản giúp
học sinh học tốt phân mơn Đọc- hiểu trong chương trình Ngữ văn 6 tại
trường PTDTBT THCS Trà Dơn.”
Nội dung sáng kiến: Sáng kiến là một bài viết đưa ra một số cải tiến các
biện pháp đã dạy học trên lớp và biện pháp dạy mới trong bộ môn Ngữ văn 6
phân môn Đọc- hiểu văn bản tại trường PTDTBT THCS Trà Dơn. Thông qua
những biện pháp này tạo hứng thú, giúp cho học sinh có tâm thế chủ động trong
việc tiếp cận, khám phá, cảm thụ văn bản tiếp thu bài học tại lớp nhanh hơn, sẵn
sàng và mong muốn tìm tịi kiến thức mới và khắc sâu hơn, nhớ lâu hơn bài học.
Để thực hiện sáng kiến “Biện pháp viết nhật kí cảm xúc trước và sau khi
học văn bản giúp học sinh học tốt phân mơn Đọc-hiểu trong chương trình Ngữ
văn 6” và nhằm nâng cao chất lượng dạy học các tiết đọc-hiểu văn bản, tôi thực
hiện các biện pháp sau:
- Biện pháp 1: Cho học sinh đọc văn bản và viết những cảm nhận ban đầu.
Cách 1: Viết cảm nhận tự nhiên, ban đầu sau khi đọc một đoạn, cả bài.
Cách 2: Viết cảm nhận về một chi tiết hay, một nhân vật mà em yêu thích.
- Biện pháp 2: Thiết kế mẫu nhật kí, khơi gọi cảm hứng từ học sinh.

2


Trong quá trình tiếp cận ban đầu với biện pháp viết nhật kí, một số em cịn
xa lạ, lúng túng do vậy tơi đã thiết kế mẫu nhật kí làm cơ sở cho các em.
- Biện pháp 3: Viết lại nhật kí sau khi học văn bản.
- Biện pháp 4: Tổ chức câu lạc bộ “Nhật kí cảm xúc”.
- Biện pháp 5: Đa dạng hóa hình thức viết nhật kí cảm xúc.
1.2. Các bước thực hiện giải pháp, cách thức thực hiện giải pháp:
1.2.1. Các bước thực hiện giải pháp:
Bước 1: Vào đầu năm học tôi khảo sát và tiến hành chọn khối lớp để áp
dụng thử nghiệm sáng kiến.
Bước 2: Lên kế hoạch chọn biện pháp nào vào từng giai đoạn của tiến
trình bài học, có kế hoạch cụ thể cho việc học sinh trình bày trước lớp.
Bước 3: Tiến hành áp dụng biện pháp trong các tiết dạy tại lớp.
Bước 4: Thu thập số liệu và đánh giá ưu nhược điểm của biện pháp áp
dụng vào tiết học, chỉnh sửa phù hợp với học sinh.
Bước 5: So sánh kết quả đạt được qua quá trình thực hiện so với khi chưa
áp dụng các biện pháp.
1.2.2. Cách thức thực hiện biện pháp:
Lên kế hoạch giảng dạy cụ thể cho từng văn bản, mỗi văn bản sẽ áp dụng
biện pháp hoặc kết hợp các biện pháp sao cho phù hợp với từng văn bản.
Chọn lớp và đối tượng học sinh để tiến hành thực dạy – học và áp dụng
biện pháp.
Mời đồng nghiệp dự giờ góp ý, đánh giá quá trình dạy học cũng như quá
trình hoạt động của học sinh trong tiết học, đánh giá mức độ hiệu quả, khả năng
áp dụng biện pháp trong các khối lớp khác .
Thu thập và thông kê số liệu so sánh đối chiếu kết quả học tập của học
sinh trước và sau khi áp dụng biện pháp.
1.2.3 Điều kiện để thực hiện giải pháp:

Dù áp dụng biện pháp nào thì mục đích cuối cùng vẫn là sự tiến bộ, ý thức
và ham muốn học tập của học sinh. Chính vì vậy, học sinh là yếu tố không thể
thiếu quyết định sự thành cơng và hiệu quả của q trình áp dụng biện pháp
3


trong giảng dạy. Thế nên học sinh phải đi học chuyên cần và có ý thức học tập
cao. Có thái độ hợp tác đối với giáo viên và nhóm học tập của mình.
Trang thiết bị cần đồng bộ và đầy đủ để học sinh có thể tham gia vào hoạt
động chung của nhóm.
Giáo viên cần cụ thể hóa kế hoạch dạy học của mình để thực hiện áp dụng
kết hợp nhiều biện pháp trong tiết dạy. Giáo viên có năng lực chun mơn, tâm
huyết và cần có sự chuẩn bị chu đáo cho tiết học.
Cần có sự giúp đỡ của tồn thể hội đồng nhà trường, giáo viên để góp ý
xây dựng cho tiết dạy đạt hiệu quả.
Xuất phát từ việc tôn trọng tâm lý tiếp nhận của học sinh cùng với định
hướng đúng về việc giúp học sinh cảm thụ tốt văn bản, học tốt phân môn đọchiểu, rèn thêm kĩ năng nói và viết của học sinh, tơi đã rút ra một số biện pháp
cần thiết để áp dụng biện pháp viết nhật kí cảm xúc trong mỗi văn bản cụ thể
nhằm đạt đến mục đích cuối cùng của việc dạy và học.
1.3. Phân tích tình trạng của giải pháp đã biết:
1.3.1. Biện pháp 1: Cho học sinh đọc và viết nhật kí ở nhà
Thực tế, trong một tiết học 45 phút, việc đọc một văn bản sẽ chiếm một
thời lượng rất lớn. Vì vậy, đa số giáo viên sẽ cho học sinh đọc trước ở nhà
nhưng thử hỏi có được bao nhiêu học sinh đọc văn bản. Chưa nói đến vấn đề
đọc kĩ, đọc để nắm bắt vấn đề được nói đến trong văn bản. Chình vì vậy, cần
hình thành cho học sinh thói quen đọc trước văn bản ở nhà và đọc như thế nào
cho có hiệu quả. Đọc cảm nhận và kết hợp viết nhật kí sẽ mang lại sự chuẩn bị
chắc chắn cho việc tiếp thu bài học trên lớp.
Thứ nhất, đối với những học sinh mà trước đây các em chưa được tiếp cận
hình thức đọc, viết nhật kí cảm xúc trước ở nhà (đa số các em chỉ đọc trước văn

bản ở nhà) thì người giáo viên cần có phương pháp khơi gợi sự thích thú, tị mị
của các em khi tiếp cận. Việc khơi gợi ấy có thể là một lời giới thiệu các hình
thức viết nhật kí, nêu lên những gì các em có thể làm khi sáng tạo cùng tác giả.
Điều đó vừa góp phần tạo sự thành cơng trong tiết dạy mà còn tạo đà hưng phấn
cho các em.
4


Thứ hai, đối với những học sinh đã có tiếp cận hình thức đọc và viết trước
khi học văn bản. Các em đã có một sự hiểu biết nhất định về phương pháp này.
Tuy nhiên, các em chỉ quen với việc đọc qua và soạn câu hỏi trước ở nhà, chưa
hiểu sâu sắc việc viết nhật kí cảm xúc là đồng sáng tạo cùng với tác giả, là cơ
hội nói ra những cảm xúc và suy nghĩ thật nhất của bản thân. Và biện pháp viết
nhật kí cảm xúc là dịp để cho các em sống thật với chính mình, cùng tác giả đi
sâu vào ngóc ngách của tác phẩm.
1.3.2. Biện pháp 2: Thiết kế mẫu nhật kí, khơi gợi cảm hứng của học
sinh
Việc cho học sinh đọc và soạn bài trước ở nhà vốn là biện pháp mà đa số
các giáo viên Ngữ văn đã áp dụng từ rất lâu trong quá trình giảng dạy của mình.
Tuy nhiên, các em chỉ đọc qua văn bản và trả lời các câu hỏi trong sách giáo
khoa. Khi đến lớp, giáo viên thường chỉ kiểm tra qua bài soạn của các em. Tơi
nhận thấy, với cách làm như vậy chỉ hình thành cho các em thói quen đọc trước
văn bản ở nhà, chưa thể tạo cho các em một tâm thế chủ động trong việc tiếp cận
văn bản tại lớp. Vậy bằng cách nào chúng ta cho các em có một nền tảng cơ bản,
một cái nhìn sâu sắc trước mỗi tác phẩm văn học? Đọc và soạn câu hỏi thôi chưa
đủ, tôi cho các em viết theo cảm nhận của riêng mình, tự do nói lên suy nghĩ,
cách nhìn nhận của cá nhân các em. Đồng thời, khuyến khích các em tạo ra
những mẫu nhật kí theo ý thích có thể kết hợp hội họa. Với những niềm yêu
thích riêng, các em sẽ có cơ hội được kết hợp nhiều sở thích của mình. Từ đó,
tạo hứng thú cho các em trong q trình đọc và viết nhật kí ở nhà.

1.3.3. Viết lại nhật kí sau khi học xong văn bản
Trong chương trình Ngữ văn các năm trước, tiết viết sẽ được thực hiện
trong phân môn Tập làm văn. Các phân môn văn bản chỉ rèn cho học sinh kĩ
năng đọc- hiểu là chủ yếu, thời gian cũng rất hạn hẹp không đủ để giáo viên
thực hiện cho học sinh đầy đủ các kĩ năng như yêu cầu. Theo công văn 5512 q
trình lên lớp trong một tiết dạy gồm có 5 bước, hoạt động vận dụng là cơ hội để
giáo viên cho học sinh rèn kĩ năng viết. Vì vậy, tơi tổ chức cho học sinh viết lại
nhật kí sau khi học văn bản trong phần hoạt động vận dụng. Quá trình viết lại sẽ
5


giúp cho học sinh nhìn nhận lại vấn đề, điều chỉnh những cảm xúc, suy nghĩ của
bản thân đã có trước đó.
1.3.4. Tổ chức câu lạc bộ nhật kí cảm xúc
Câu lạc bộ được tổ chức nhằm tạo cơ hội cho học sinh được trải nghiệm,
được nói trước lớp. Thật ra một tiết học 45 phút, không đủ thời gian để học sinh
vừa tiếp thu kiến thức, vừa viết và nói trước lớp. Chính vì vậy, tơi tổ chức một
buổi sinh hoạt ngồi giờ, tại đây, học sinh sẽ trình bày trước lớp những ý kiến,
suy nghĩ, cảm xúc của bản thân. Một khơng khí cởi mở, thân thiện, mang tính
giao lưu học hỏi sẽ là cơ hội tốt để các em rèn luyện kĩ năng nói, nghe và đóng
góp ý kiến trước vấn đề đăth ra trong văn bản. Hình thành thói quen tơn trọng và
tiếp thu ý kiến của người khác.
1.3.5. Đa dạng hóa các hình thức viết nhật kí
Hình thức viết nhật kí khơng chỉ được thực hiện bằng một đoạn văn xi
quen thuộc, có thể đa dạng bằng các hình thức khác nhau như: thơ, vè, nhạc,
họa… Việc kết hợp các hình thức khác nhau sẽ tạo cho các em sự hứng thú, các
em được trải nghiệm và phát huy khả năng vốn có của mình.
Các em cũng có nhiều hứng thú khi giáo viên yêu cầu vẽ tranh kết hợp với
thơ ca, nhạc khi thể hiện cảm xúc của bản thân mình. Qua nắm bắt việc vẽ
tranh, các em có sự tưởng tượng tốt, mọi tranh vẽ đều thể hiện rõ từng nội dung

cảm xúc của các em. Các hình thức khác nhau trong việc thể hiện suy nghĩ, tình
cảm, ý kiến cũng là cơ hội để các em kết hợp nhiều kĩ năng khác nhau trong
học tập, khơi gợi tình sáng tạo và tư duy của các em.
1.4. Cải tiến các biện pháp
1.4.1. Cho học sinh đọc và viết nhật kí trước ở nhà
a. Hình thành thói quen đọc- viết nhật kí cảm xúc cho học sinh
Con đường cảm thụ văn bản nhất thiết phải đi qua giai đoạn đọc, khơng
thể khơng có bước đọc văn bản. Và đọc như thế nào, đọc với tâm thế ra sao lại là
vấn đề cần quan tâm. Ngữ văn là bộ mơn địi hỏi phải đọc nhiều, viết nhiều
nhưng thực tế cho thấy, học sinh rất lười đọc, có một số em khi đến lớp vẫn
chưa đọc văn bản, đọc lướt hoặc đọc xong nhưng không hề có một chút ấn
6


tượng nào. Đặc biệt trong thời đại công nghệ số phát triển, các em thường mất
thời gian vào những trang mạng facebook, zalo, tiktok hơn là những trang sách.
Điều này gây khó khăn cho việc nắm bắt nội tâm cảm xúc tác giả, học sinh khó
tiếp cận và cảm thụ văn bản. Để khắc phục tình trạng này, tơi chọn cách cho các
em viết nhật kí cảm xúc ban đầu khi đọc văn bản. Các em có thể tùy ý viết
những gì mình thích trong phạm vi nội dung văn bản.Trong q trình đọc ban
đầu có thể các em chưa có ấn tượng với văn bản, cũng có thể hình thành tâm lí
chán nản, đọc qua loa và viết đối phó, giáo viên cần định hướng cho học sinh và
đưa ra yêu cầu để tránh tình trạng này. Tất nhiên, lúc đầu cách ghi nhật ký này
còn mới mẻ, các em chưa biết cách ghi. Nên tôi đã đặt ra một vài gợi ý từ những
câu hỏi nhỏ, dẫn dắt các em đến vấn đề cần tiếp nhận. Tôi đã viết mẫu sau đó
hướng dẫn các em ghi vào trọng tâm, tránh ghi vụn vặt, tản mạn. Và tôi bắt buộc
tất cả các em phải thực hiện. Điều này có thể làm xuất hiện trong suy nghĩ của
các em những cảm giác bị gị ép vì bị đưa vào khn khổ. Nhưng tơi cũng sẽ có
phần thưởng riêng cho các em có những phần nhật kí hay, sáng tạo và có những
khám phá thú vị về văn bản.

Chúng ta có thể xác định rằng, muốn hình thành được thói quen đọc và
viết nhật kí cảm xúc, phải tiến hành hai bước:
Đầu tiên là việc đọc tác phẩm ở học sinh, điều này rất quan trọng. Việc
tiếp cận ban đầu với tác phẩm với tâm thế như thế nào? Những khía cạnh của
vấn đề đặt ra trong văn bản phải bắt đầu từ đâu? Học sinh có thể lúng túng với
bước đầu tiên này, nên giáo viên cần động viên, khuyến khích học sinh kiên
nhẫn đọc vài lần, đọc chậm và thật kĩ.
Bước thứ hai - bước quan trọng nhất chính là việc định hướng học sinh bày
tỏ suy nghĩ, cảm xúc của cá nhân trước vấn đề đặt ra trong văn bản. Việc giúp
học sinh thông qua một chi tiết hay một nhân vật, những hoàn cảnh nhất định
mà nhân vật được đặt vào để có những cách cảm cách hiểu sâu sắc nhất. Cảm
xúc của mỗi người khác nhau, suy nghĩ và cách nhìn nhận cũng khác nhau, vì
thế tơi khuyến khích các em tự do sáng tạo, thành thật với cảm xúc và suy nghĩ
của chính mình.
7


b. Hướng dẫn học sinh cách viết và cách thể hiện cảm xúc bản thân
Sau khi xây dựng mẫu nhật kí, tơi cũng đã giới hạn đề tài để học sinh viết
như: nhân vật, hình ảnh, chi tiết, lời nhắn nhủ hoặc một lời tâm tình với nhân vật
các em u thích, ấn tượng cũng có thể bằng hình thức một bức thư chẳng hạn.
Từ đó các em có được những cảm nhận đầu tiên, có một hiểu biết nhất định về
văn bản. Đồng thời, trong quá trình viết các em cũng sẽ nảy sinh những thắc
mắc, những điều cần được giải đáp, khiến các em mong chờ đến tiết học để
được nói ra những khúc mắc trong lịng. Ý nghĩ đó phần nào khiến các em hứng
thú với tiết học đến. Với việc ghi nhật ký trước khi đến lớp, trong quá trình giáo
viên dẫn dắt học sinh khám phá, cảm thụ tác phẩm, các em sẽ chủ động hơn, có
thể so sánh những ý kiến, lý giải của thầy cô, của các bạn khác trong lớp với
những suy nghĩ của mình đã ghi trong nhật ký. Từ đó thơi thúc các em muốn
trình bày ý kiến, phát biểu những cảm nhận chủ quan của bản thân, tạo ra một

cuộc đối thoại trong nhiều mối quan hệ giữa người học với tác phẩm, giữa người
học với thầy cô và người học với nhau.
Ví dụ: Đối với văn bản: Lượm- Tố Hữu
Tôi sẽ định hướng cho các em viết cảm nhận ở nhà bằng các câu hỏi gợi ý
như sau:
- Đọc xong văn bản em ấn tượng với hình ảnh nào nhất?
- Em có thích chú bé Lượm ở điểm nào?
- Em thấy cái chết của chú bé Lượm có bi thương khơng? Em có suy nghĩ
gì về cái chết ấy?
Hay văn bản: Lòng yêu nước- E-ren-bua.
Các câu hỏi được gợi ý như sau:
- Theo suy nghĩ của em lòng u nước là gì?
- Em có nhận xét gì về những biểu hiện của lòng yêu nước được nêu trong
văn bản?
- Em sẽ thể hiện lịng u nước của mình bằng những việc làm nào?
Đối với văn bản: nếu cậu muốn có một người bạn
Tơi sẽ định hướng bằng những gợi ý:
8


- Theo em điều gì khiến chúng ta vui vẻ và hạnh phúc trong cuốc sống?
- Em nghĩ thế nào nếu chúng ta sống khơng có bạn bè?
- Để có một người bạn, em cần làm gì?
- Kể về một người bạn em yêu quý.
Dựa trên những gợi ý của giáo viên, học sinh hình thành một giới hạn để
bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ, tránh hiện tượng đi xa, đi lệch và không đúng trong
phạm vi văn bản.
1.4.2. Biện pháp 2: Thiết kế mẫu nhật kí, khơi gợi cảm hứng của học
sinh
Tâm lí lứa tuối học sinh THCS rất dễ xúc động, lại thích khám phá, thích

khẳng định, thể hiện bản thân nên tơi khuyến khích các em viết nhật kí trên
những mẫu các em tự thiết kế. Càng sáng tạo, càng bắt mắt, độc, lạ về hình thức
và hay về nội dung càng tốt.
Ví dụ: Đối với văn bản Thánh Gióng các em có thể xây dựng hình tượng
vị anh hùng chống giặc ngoại xâm theo cách của mình, có thể vẽ ra theo trí
tưởng tượng của bản thân. Kèm theo đó là những tình cảm, cảm xúc, suy nghĩ
của các em về nhân vật. Qua đó, giúp các em cảm nhận được vẻ đẹp của nhân
vật: oai phong, lẫm liệt, hình tượng người anh hùng khơng màng tính mạng để
đánh đuổi giặc ngoại xâm.
Thực tế, cái gì càng áp đặt, rập khuôn càng khiến các em nhàm chán và
khơng có tâm thế để tiếp nhận. Ngược lại, khơi gợi tính sáng tạo, thỏa niềm
đam mê, tự do sẽ giúp học sinh có hứng thú hơn trong việc đọc và khám phá
văn bản. Với những câu hỏi quen thuộc hay những áp đặt của giáo viên trong
cách suy nghĩ, những quan điểm đã theo lối mịn khơng cịn phù hợp với lứa
tuổi học sinh hiện nay. Các em cần được tơn trọng theo cách được nói, được
trình bày những suy nghĩ, quan điểm của bản thân. Chính vì vậy, khi cho các
em được tự thiết kế và viết lên dịng suy nghĩ, cảm xúc của mình kết hợp sáng
tạo cùng hội họa sẽ khơi gợi cảm hứng và tạo hứng thú cho học sinh.
Sau đây là một số mẫu nhật kí của các em:
9


Văn bản: Bài học đường đời đầu tiên

Văn bản: Thạch Sanh
10


Văn bản: Nếu cậu muốn có một người bạn

11


Lượm
1.3.2.3 Biện pháp 3: Viết lại nhật kí cảm xúc sau khi học xong văn bản
a. Trao đổi nhật kí lẫn nhau, cùng nhau điều chỉnh và góp ý
Trên cơ sở những hiểu biết về nhân vật, nôi dung của văn bản, các em có
một tâm thế tốt hơn để bước vào quá trình khám phá những giá trị tốt đẹp mà tác
giả đã dụng công gửi gắm vào mỗi văn bản. Sau khi được giải mã những điều
thú vị, những góc khuất của văn bản, tìm thấy một đáp án riêng cho mình. Tơi
cho các em trao đổi nhật kí lẫn nhau, để các em góp ý, bổ sung cho nhau. Sau
đó, tơi cho các em viết lại một lần nữa những cảm nhận của các em về vấn đề
đặt ra trong văn bản. Cho các em cơ hội sáng tạo lần nữa cùng tác giả viết nên
những câu chuyện của riêng các em.
Việc trao đổi nhật kí này tạo cho các em một khơng khí cởi mở, tự nhiên,
thoải mái. Các em sẽ học được lẫn nhau những lời hay, ý đẹp, học được cách tôn
trọng, lịch sự khi nhận xét về người khác. Quá trình trao đổi, góp ý cũng sẽ giúp
các em khám phá, hiểu sâu hơn, khắc sâu kiến thức về văn bản đã được học.
b. Viết lại nhật kí sau khi được góp ý và chỉnh sửa
Qua cuộc trao đổi, góp ý chân thành, thẳng thắn và mang tính bổ sung
điều chỉnh giữa học sinh với nhau, giữa giáo viên và học sinh, các em bắt đầu
viết lại. Từ việc viết lại, học sinh có thể đối chiếu những điều đã được phân tích
trên lớp, soi rọi lại những điều mình đã viết qua cảm nhận ban đầu để hiểu sâu
hơn, làm giàu vốn kiến thức, tự điều chỉnh những cảm nhận chưa chính xác, cịn
nơng cạn, phát huy khả năng tự đối thoại ở bản thân. Thông qua bước này một
lần nữa các em khắc sâu hơn kiến thức của văn bản. Nhìn thấy nhiều hơn những
vấn đề mà trong lúc học có thể các em chưa cảm nhận được.
Quá trình viết lại tôi sẽ tổ chức trong hoạt động vận dụng, sau khi các em
viết lại tôi sẽ cho một số em trình bày lại cảm nhận của mình. Nêu những điểm
khác trong cảm xúc, trong cách nhìn nhận vấn đề được đặt ra trong tác phẩm

trước và sau khi học văn bản. Quá trình viết lại cũng giúp các em rèn thêm kĩ
năng viết. Thực tế đối với học sinh tại trường, kĩ năng viết của các em vẫn còn
rất nhiều hạn chế. Đa số các em chưa biết dùng từ, đặt câu sao cho hay, cho hợp
12


lí. Kĩ năng viết đoạn văn, bài văn trong các tiết tập làm văn, tiết Viết chưa được
rèn luyện nhiều do thời lượng không cho phép. Vậy thông qua biện pháp này, tôi
đồng thời rèn kĩ năng viết cho học sinh.
1.4.4 Biện pháp 4: Tổ chức câu lạc bộ nhật kí cảm xúc
Sau khi cho các em viết lại nhật kí, tơi tập hợp các cuốn nhật ký lại, tổ
chức một hoạt động ngoại khóa dưới hình thức câu lạc bộ "Nhật ký cảm xúc” tại
lớp, trao cho các em cơ hội trình bày. Trong q trình nói trước lớp, các em có
thể tóm tắt những ý kiến then chốt lấy ra từ nhật ký của mình để tiến hành thảo
luận. Tất nhiên, không phải sau mỗi tác phẩm là tổ chức câu lạc bộ mà có thể
tiến hành sau khi học xong chủ đề, một thể loại, cùng đề tài hoặc cùng tác giả...
Trong quá trình các em trình bày, tơi sẽ rèn các em kĩ năng nói trước tập
thể. Thực tế, một điểm yếu của học sinh ở đây là các em chưa mạnh dạn, còn rụt
rè, kĩ năng nói trước đám đơng chưa có. Thơng qua việc trình bày trước lớp, các
em cũng hình thành thói quen nêu ý kiến cá nhân, bày tỏ quan điểm, phá bỏ rào
cản e ngại, sợ sệt, sợ bị sai, vốn là những đặc tính cố hữu trong suy nghĩ của các
em.
Đáp ứng yêu cầu của chương trình GDPT 2018 đối với môn Ngữ văn, học
sinh phải được rèn luyện và trang bị bốn kĩ năng: đọc, viết, nói và nghe. Việc
hình thành và rèn luyện kĩ năng nói cho học sinh THCS không phải là vấn đề
ngày một ngày hai có thể làm được. Nhất là đối với các em học sinh người dân
tộc thiểu số, khả năng sử dụng ngơn ngữ cịn rất nhiều hạn chế. Với vốn từ hạn
hẹp, khả năng hiểu nghĩa từ ngữ còn chưa rộng, chưa sâu cộng thêm việc rụt rè,
sợ sệt khiến cho khả năng trình bày một vấn đề trước lớp hay đám đơng hầu như
khơng có. Vì vậy, tơi tổ chức câu lạc bộ nhật kí cảm xúc nhằm mục đích tạo cho

các em cơ hội được nói, được trải nghiệm.
Điều quan trọng khi tổ chức cho các em trình bày trước lớp là cần phải
tạo ra một môi trường sinh hoạt tự nhiên, thân thiện, thoải mái, khơng mang
nặng tính áp đặt, chỉ trích; mọi ý kiến đều được trân trọng, sẻ chia để tạo thuận
lợi cho sự phát triển của tính tích cực học tập. Các em có quyền nói lên suy nghĩ
riêng của mình, có quyền sáng tạo trong phạm vi cho phép của đề tài, tác phẩm.
13


Thơng qua đó, các em sẽ phá bỏ rào cản e ngại, tự tin hơn trong giao tiếp với
bạn bè, thầy cơ. Cũng trong q trình tổ chức câu lạc bộ này, tơi sẽ giúp các em
cịn hạn chế về kĩ năng nói trước đám đơng được có cơ hội trau dồi, rèn luyện
mà trong tiết Nói và nghe khơng đủ thời gian thực hiện.
1.4.5. Biện pháp 5: Đa dạng hóa các hình thức viết nhật kí cảm xúc
Nếu chỉ cho các em trình bày cảm xúc về văn bản qua hình thức viết một
đoạn văn thì thật sự là một thiếu sót khi khả năng sáng tạo của các em là vơ
cùng.
Để trí tưởng tượng, khả năng sáng tác thơ ca, nhạc họa của học sinh được phát
huy, kịp thời phát hiện tài năng thiên phú của các em, tơi khuyến khích các em
viết nhật kí cảm xúc dưới hình thức một bài thơ, một bức họa, một bài vè, một
bài hát dân ca…
Đối với các văn bản truyện dân gian, tơi khuyến khích các em viết nhật kí
dưới hình thức bài vè hay thơ. Bên cạnh việc áp dụng các hình thức viết nhật kí
cảm xúc như đoạn văn, thơ, nhạc, tơi cịn gợi ý học sinh có thể vẽ các hình
tượng nhân vật theo trí tưởng tượng của các em. Việc vẽ lại nhân vật theo suy
nghĩ cảm xúc của bản thân giúp các em nhớ lâu những đặc điểm về hình dáng,
tính cách, đồng thời cũng nắm bắt tâm tư, tình cảm suy nghĩ của nhân vật. Qua
đó, hiểu được ý đồ của tác giả gửi gắm qua mỗi nhân vật. Qua những lần như
thế, kết quả mà tơi thu được khá khả quan, đó là những bức tranh ngộ nghĩnh về
các nhân vật theo trí tưởng tượng rất hồn nhiên, đáng yêu của các em.

Cảm xúc yêu ghét của các em sẽ thể hiện qua rõ trong hội họa, điển hình
nhất khi các em vẽ nhân vật, tính cách, đạo đức được thể hiện rõ trên khn
mặt. Việc phác họa hình dáng nhân vật hoặc thơng qua một chi tiết, tình huống
truyện để vẽ các bức tranh khác nhau có thể kết hợp trong các tiết học Mỹ thuật.
Điều này thực hiện trên sự kết hợp giữa giáo viên bộ môn Ngữ văn và giáo viên
Mỹ thuật tạo nên một tiết học tích hợp liên môn và đây cũng là một phương
pháp dạy học mới - dạy học tích hợp liên mơn. Vẽ tranh theo các tác phẩm văn
học có thể thực hiện trong những tiết Mỹ thuật mà các em được vẽ tự do, vẽ
theo đề tài mà em yêu thích. Điều này vừa giúp các em có sự cảm nhận tốt hơn
14


về các tác phẩm đã học mà các em còn thể hiện năng lực, tài năng hội họa của
mình.
1.5. Khả năng áp dụng của sáng kiến
Với đề tài Biện pháp viết nhật kí cảm xúc trước và sau khi học văn bản
giúp học sinh học tốt phân môn Đọc- hiểu trong chương tình Ngữ văn 6, tơi
đã đưa ra năm biện pháp nhằm giúp các em học tốt phân môn Đọc- hiểu văn
bản Ngữ văn 6. Trong quá trình thực hiện và khảo sát học sinh, tôi nhận thấy
được đề tài này đã đem lại những kết quả thiết thực trong tiết dạy như học sinh
có khả năng tiếp nhận, cảm thụ tốt hơn; tâm lí tiếp nhận tiết học văn bản cũng
hưng phấn hơn, tiết dạy khá sôi nổi. Học sinh có sự chủ động trong q trình
khám phá văn bản, hăng hái xung phong, phát biểu xây dựng bài; điểm bài kiểm
tra phần đọc hiểu cũng vì thế được nâng cao...
Trong quá trình giảng dạy, để một tiết học văn bản thật sự đem lại hiệu
quả, theo tôi cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Trong quá trình soạn, giảng, giáo viên phải có sự linh hoạt trong việc lựa
chọn những biện pháp phù hợp với bài học. Biện pháp giáo viên sử dụng phải
phù hợp được với các đối tượng tiếp nhận, phải khơi gợi được ở các em trí tị
mị, sáng tạo, phát huy tính chủ động, tích cực và khả năng tư duy để các em

dần quen với cách dạy và học tích cực. Đa số các em lớp 6 vẫn cịn thói quen
học thầy cơ đọc, trị chép; vốn dĩ chưa có khái niệm tự chiếm lĩnh tri thức, thụ
động trong quá trình tiếp nhận. Vì vậy, cần hình thành cho các em thói quen tự
học, tự khám phá và bày tỏ suy nghĩ, ý kiến riêng của bản thân, phát huy vai trị
trung tâm của mình.
- Để tiết dạy văn bản thêm thành cơng, giáo viên cần tích cực tổ chức cho
học sinh đọc và viết nhật kí trước ở nhà một cách thường xuyên và cần có các
biện pháp bắt buộc tất cả học sinh đều thực hiện. Những phần thưởng cũng cần
phải có sự phân hóa, khơng khen chung chung để tạo động lực và sự phấn khởi
cho học sinh. Bên cạnh đó, cũng cần có những lời động viên cho các em cịn
chậm và phần nhật kí chưa được sâu sát, sáng tạo tránh tâm lí tổn thương, ý
nghĩ tự ti và chán nản trong học sinh.
15


- Việc lựa chọn cách tiếp cận cho từng tác phẩm phải linh hoạt, có thể sử
dụng cùng một lúc nhiều cách tiếp cận nhưng phải đảm bảo tính logic, tính hệ
thống.
- Tơn trọng tâm lý tiếp nhận các thể loại văn bản khác nhau, lấy học sinh
làm trung tâm, để cho các em có cơ hội bộc lộ năng lực cảm thụ khơng có nghĩa
là liên tục đưa các em vào những tình huống có vấn đề mà qua đó giờ học trở
nên căng thẳng. Cần cho các em thơng qua các tình huống đóng vai để nêu lên
suy nghĩ sau khi học văn bản. Có thể dành ra mười phút trong hoạt động vận
dụng để cho các em tự đối thoại, đóng vai…
- Đối với học sinh, trước khi lên lớp, cần dặn dò các em đọc kĩ các văn bản
và viết ở nhà, tìm hiểu trước những nội dung trong phần đọc - hiểu văn bản
SGK, chú ý ghi lại những điều khiến mình thích thú, thắc mắc ... Có được
những điều đó, khi lên lớp, các em dễ dàng và nhanh chóng tiếp nhận kiến thức
và góp phần tạo được thành cơng trong tiết học về mặt thời gian, những kiến
thức cần truyền đạt.

Có thể thấy rằng mỗi tác phẩm văn học một sáng tạo nghệ thuật, là sản
phẩm của trí tưởng tượng. Nhưng việc bảo đảm sự tưởng tượng mang tính kì lạ,
khác thường của truyện dân gian, hay bay bổng, tươi mới trong các tác phẩm
hiện đại có một vị trí vơ cùng quan trọng. Có nhiều cách để bảo quản hương và
hoa của các tác phẩm văn học, giữ lại cái riêng của tác giả đồng thời tạo ra cái
đặc biệt của chính mình mới là điều quan trọng mà mỗi giáo viên cần giúp học
sinh làm được trong quá trình tiếp cận, khám phá tác phẩm.
Kinh nghiệm trên là các biện pháp chủ quan của tôi đối với việc dạy phân
môn Đọc- hiểu văn bản trong chương trình Ngữ văn 6 và nó cũng chỉ là những
kinh nghiệm nhỏ của tơi. Vì vậy, tôi cũng xin đưa ra để đồng nghiệp tham khảo
nhưng chắc chắn khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong đón nhận
những ý kiến góp ý của đồng nghiệp để việc dạy – học văn bản đạt hiệu quả
hơn.
Trong năm học 2021-2022, tôi cũng đã áp dụng biện pháp này và mang lại
một số hiệu quả nhất định. Chính vì vậy, tơi nghĩ rằng biện pháp nhỏ của tơi có
16


khả năng áp dụng cho khối lớp 6 và các khối lớp còn lại của trường PTDTBT
THCS Trà Dơn và các trường khác trên địa bàn huyện.
1.6. Hiệu quả sáng kiến mang lại:
Sau một thời gian thử nghiệm những nguyên tắc, biện pháp nêu trên, tôi
nhận thấy việc giảng dạy phân môn Đọc -hiểu văn bản cho học sinh khối 6 có
những kết quả nhất định. Bản thân tơi nhận thấy chất lượng học tập, sự sáng
tạo cũng như khả năng tiếp thu kiến thức, vận dụng các kỹ năng trong học tập
của học sinh tăng lên rõ rệt. Đặc biệt học sinh hình thành lối tư duy rất đa dạng,
phong phú, tiếp cận vấn đề khơng cịn lúng túng. Học sinh có thói quen đọcviết trước ở nhà, mạnh dạn trình bày những thắc mắc của bản thân, đóng góp ý
kiến cho các bạn, tơn trọng, biết lắng nghe ý kiến người khác.
Qua một thời gian áp dụng đề tài, với sự nỗ lực hết mình của bản thân đã
đem lại những kết quả khả quan nhất định. Học sinh đã phát triển dần năng lực

đọc-hiểu và cảm thụ văn bản, bắt đầu hứng thú hơn đối với môn học. Điều này
thể hiện ở mức độ hiểu bài, thái độ tích cực của học sinh và sự hứng khởi, sôi
nổi khi đến với môn học, biết vận dụng những bài học trong văn bản vào trong
cuộc sống, dần hoàn thiện nhân cách của bản thân. Đa số học sinh nắm được nội
dung, ý nghĩa của nhân vật, chi tiết trog văn bản. Phần lớn các em có tâm thế
chủ động khi tiếp cận bài học, chủ động khám phá, ham học hỏi, hứng thú với
tiết học hơn rất nhiều so với trước kia. Một điều đặc biệt hơn nữa là sự tiến bộ
của học sinh trong các bài kiểm tra. Trong chương trình GDPT 2018, mục tiêu
cần đạt là học sinh thành thạo 4 kĩ năng: đọc, nói, viết, nghe. Với biện pháp tơi
áp dụng, có thể giúp các em rèn luyện cả 4 kĩ năng trên. Đặc biết đối với học
sinh người dân tộc thiểu số, thì việc hình thành 4 kĩ năng này cho các em là một
vấn đề rất khó, khơng phải ngày một ngày hai là có thể đạt được. Một thực tế
cho thấy, đa số học sinh khối 6 ở trường PTDTBT THCS Trà Dơn là học sinh
người dân tộc thiểu số, các em với vốn từ ít, khả năng hiểu nghĩa từ ngữ hạn
chế. Hơn nữa, ý thức học tập của học sinh rất thấp. Học sinh chưa có trách
nhiệm và chưa nhận ra vai trị của việc học. Thêm vào đó là điều kiện, hồn
cảnh gia đình của các em q khó khăn, thiếu thốn về vật chất. Yếu tố này ảnh
17


hưởng lớn đến chất lượng học tập của các em. Một số em vì phải giúp đỡ gia
đình làm việc nhà nên ảnh hưởng đến thời gian học tập. Sự quan tâm của cha mẹ
học sinh, chính quyền địa phương vẫn cịn thấp.
Một khó khăn nữa là điều kiện tổ chức câu lạc bộ chưa đảm bảo, thời gian
cho các hoạt động ngoài giờ lên lớp, các Hội thi và bồi dưỡng học sinh giỏi cũng
ảnh hưởng ít nhiều đến việc tổ chức các buổi luyện nói, trao đổi theo kế hoạch
đã đề ra.
Tuy cịn nhiều khó khăn trong q trình áp dụng các biện pháp nhưng bằng
sự nỗ lực của bản thân và sự giúp đỡ của đồng nghiệp, sự quan tâm tạo điều kiện
của nhà trường, chất lượng học sinh cũng được nâng lên đáng kể. Qua khảo sát

94 em học sinh khối 6 năm học 2020-2021 và 96 em học sinh khối 6 năm học
2021-2022, tôi thu được kết quả như sau:
- Khảo sát bằng định lượng: Kết quả khảo sát thu được theo bảng sau:

+ Năm học 2020 - 2021:
Thời điểm
Trước
Sau

Nhớ tên nhân

vật
30%
30%
50%
60%
+ Năm học 2021-2022:

Thời điểm
Trước
Sau

Đọc trôi chảy

Đọc trôi chảy

Nhớ tên nhân

Hiểu nội dung, ý

Hứng thú với

nghĩa
10%
40%

môn học
10%
30%

Hiểu nội dung, ý

vật
nghĩa
50%
60%
40%
80%
90%
70%
- Khảo sát bằng chất lượng chấm điểm các bài kiểm tra

Hứng thú với
môn học
30%
80%

+ Năm học: 2020-2021:
Tổng
100%

Giỏi
2,9%

Khá
11,4%

Trung bình
42,8%
18

Yếu
28,6%

Kém
14,3%


+ Năm học: 2021-2022:
Tổng
100%

Tốt
12,6%

Khá
35,7%

Đạt
51,7%

Chưa đạt
0%

2. Những thông tin cần được bảo mật - nếu có:
3. Danh sách những thành viên đã tham gia áp dụng thử hoặc áp
dụng
sáng kiến lần đầu - nếu có:
TT Họ và tên

Nơi cơng tác

4. Hồ sơ kèm theo: Không

19

Nơi áp dụng sáng kiến

Ghi chú