Nghiên cứu khoa học " Nguồn gen song mây và tre " pdf

Nguồn gen song mây và tre
Từ năm 1993, Viện Nguồn Gen Thực vật Quốc tế (IPGRI) đã phân tích và đưa ra
những thông tin quan trọng về nguồn gen song mây và tre và việc bảo tồn chúng.
Kết quả của những hoạt động nghiên cứu song mây và tre đã mang lại lợi nhuận
cho một số nước có liên quan và cũng thúc đẩy những quốc gia này quan tâm
nhiều hơn để bảo vệ nguồn gen này (Sastrapradja et al. 2000 và xu et al.2000).
Công việc này cho đến nay đã được hoàn thành ở một số nước với sự hỗ trợ về
vốn của chính phủ Nhật Bản, cũng như hỗ trợ để việc sử dụng loài cây này có ích
hơn, nâng cao việc bảo vệ cũng như quản lý bền vững. Những thông tin về các
lĩnh vực như phân bố, tình trạng quần thể, phát triển rộng đa dạng sinh học vẫn
còn rất ít, ví dụ như những cản trở đối với bảo vệ có hiệu quả nguồn tài nguyên
này ở các nước. Bởi vậy, những thành viên của tổ chức IPGRI ở các nước Châu á
vẫn đang tiếp tục nghiên cứu về những lĩnh vực đa dạng nguồn gen song mây và
tre.
Những lĩnh vực này đã được tập hợp thành 4 chủ đề chính với những cuộc thảo
luận và hội thảo được tổ chức ở các nước trong khu vực Châu á Thái Bình Dương
và đã đạt được những kết quả rất lớn, như nêu ra sự thiếu hiểu biết, những vấn đề
còn tồn tại, và nghiên cứu là công việc rất cấp thiết đối với việc bảo vệ tốt nguồn
gen. Bốn chủ đề chính đó bao gồm như sau:
1. Đánh giá và kiểm kê
Chiến lược bảo tồn đã đưa ra những hoạt động bảo tồn in situ và những hoạt động
này sẽ được ưu tiên nhằm phát triển nguồn tài nguyên song mây và tre. Vì vậy,
đánh giá hiện trạng về nguồn tài nguyên song mây và tre là một công việc thiết
yếu dẫn đến sự thành công trong những cố gắng bảo tồn in situ (và ex situ). Những
hoạt động ở những khu vực này sẽ bao gồm: đánh giá, kiểm soát những mô hình
phân bố và quy mô của các quần thể, tỷ lệ khai thác,v.v
2. Phát triển và thực hiện những phương pháp bảo tồn
Cần thiết phải có những phương pháp bảo tồn khác nhau nhằm bảo đảm quản lý
bền vững việc sử dụng nguồn gen song mây và tre. Vấn đề này sẽ bao gồm phát
triển những kế hoạch bảo tồn in situ và ex situ, đánh giá khả năng nảy mầm của
hạt giống, lưu trữ hạt giống và bảo tồn in vitro, thiết lập và quản lý những ngân

hàng gen, những hướng dẫn bảo đảm an toàn cho chất mầm.
3. Tỷ lệ khai thác và những tác động của con người
Những ảnh hưởng xấu trong một thời gian dài do việc khai thác quá mức nguồn tài
nguyên song mây và tre tự nhiên là một vấn đề bức xúc ở nhiều nước. Vẫn có sự
thiếu hụt lớn thông tin về tái sinh hạt và ảnh hưởng của kinh tế xã hội đến bảo tồn
và khai thác. Thông tin là vấn đề rất quan trọng để có thể thiết lập những biện
pháp bảo tồn in situ (và ex situ) thích hợp, sử dụng bền vững nguồn tài nguyên để
đảm bảo duy trì những lợi ích về kinh tế xã hội.
4. Phát triển những phương pháp về sử dụng và bảo tồn bền vững
Người ta công nhận rằng đa số những người nông dân nghèo đều sống nhờ những
lâm sản ngoài gỗ như là song mây và tre. Những cố gắng của các nhà nghiên cứu
để đưa ra được những biện pháp bảo tồn cũng cần tránh gây ảnh hưởng đến nhu
cầu sống hàng ngày của người dân sống do khai thác và sử dụng những nguồn tài
nguyên này cũng như đối với thu nhập nói chung của người dân và những người
sống ở trong rừng. Muốn được như vậy thì cần ưu tiên cho việc khai thác của
những người dân sống trong rừng hoặc sống nhờ vào rừng đặc biệt là khi việc khai
thác này là kế sinh nhai của họ. Đây cũng là một yếu tố rất quan trọng trong việc
bảo tồn bền vững nguồn gen song mây và tre trong rừng nơi có người dân sinh
sống. Những hoạt động này sẽ bao gồm: việc đánh giá lợi ích kinh tế thông qua
khai thác song mây và tre; xác định, chọn lọc chất liệu song mây và tre thích hợp
với những hệ sinh thái và môi trường khác nhau và xác định, chọn lọc những loài
thích hợp để trồng nhằm làm giảm sức ép đối với những lâm phần tự nhiên.
Để phát triển những phương pháp nghiên cứu từ những khía cạnh sinh học có liên
quan đến bảo tồn và đa dạng gen áp dụng rộng rãi cho các loài tre và song mây thì
cần chú ý đến phạm vi rộng lớn về phân bố, sử dụng và đa dạng khác loài. Nói
một cách khác, mặc dù khi nghiên cứu chỉ chọn lọc một số loài và ở một số vùng
nhưng những kết quả của công tác nghiên cứu này vẫn phải áp dụng được với
nhiều loài và nhiều vùng khác nhau. Để những kết quả này được áp dụng rộng rãi
trên diện rộng thì việc trao đổi thông tin là rất cần thiết, đồng thời cần cố gắng để
nắm được bức tranh toàn cảnh về bảo tồn và sử dụng các loài tre và song mây.

Hiện nay, có 10 dự án đang được thực hiện với mạng lưới cộng tác viên ở 8 nước
trong khu vực Châu á- Thái Bình Dương (Một báo cáo tóm tắt về đầu ra của sản
phẩm được tóm tắt ở bảng dưới đây). Tiến trình của những dự án này sẽ được báo
cáo sớm và số phát hành tới của FGR sẽ cung cấp chi tiết về vấn đề này sẽ được
thực hiện như thế nào. Thêm vào đó, 20 dự án đã được hoàn thành sớm hơn dự
kiến. Kết quả của các dự án đã hoàn tất được phổ biến qua những cuộc hội thảo và
giá trị của những ấn phẩm đã được xuất bản là rất lớn.
Bảng 1 Những dự án về tre và song mây đang thực hiện
Dự án Nước/Tổ chức cộng tác viên

Sản phẩm
Tre
Khái quát mật độ và phân tích gen của
2 loài Phyllostachys pubescens và
Viện Nghiên cứu Lâm nghiệp
bán Nhiệt đới, CAF, Fuyang,
Phân bố và hiện trạng của 2
loài và đa d
ạng gen của chúng
Dendrocalamus latiflorus (1998-2001)

Trung Quốc
Lựa chọn 2 loài tre bản địa để tạo
nguồn gen cộng đồng ở Trung tâm
Yunnan, Trung Quốc (1999-2001)
Viện Kunming Thực vật học,
CAS, Kunming, Trung Quốc
Thiết kế một bộ tập hợp về
bảo tồn ex situ về những loài
tre bản địa có giá cho bảo tồn

Đa dạng di truyền và phát triển bền
vững nguồn tài nguyên tre ở
Xishuangbanna, tỉnh Yunna, Tây nam
Trung Quốc (2000-2002)
Viện Kunming về thực vật học,
CAS, Kunming, Trung Quốc
Dữ liệu về đa dạng di truyền
tre và những hướng dẫn về
quản lý và phát triển nguồn t
ài
nguyên bền vững
Tập hợp bảo tồn ex situ về tre đối với
nghiên cứu và bảo tồn quốc gia (2000-
2003)
Viện Nghiên cứu Sinh học,
trường Đại học Malaya, Kuala
Lumpur, Malaysia
Thành lập một bộ tập hợp về
bảo tồn ex situ dành cho bảo
tồn, tham khảo và nghiên cứu

Bảo tồn một số loài tre có giá tr
ị kinh tế
quan trọng của Myanmar (2000-2002)
Viện Nghiên cứu Lâm nghiệp,
Yezin, Myanmar
Thành lập một bộ tập hợp về
bảo tồn ex situ của những loài
có giá trị dành cho bảo tồn

Đa dạng gen của 2 loài tre được ưu tiên
Bambusa bambos và Bambusa nutans
ở
Việt Nam (2001-2001)
Viện Tài nguyên Sinh vật học
và Sinh thái học, Hà Nội, Việt
Nam và Cục Lâm nghiệp
Hoàng gia, Bangkok, Thái Lan

Thông tin về đa dạng gen của
2 loài
Song mây
Phân bố, hiện trạng quần thể và đa d
ạng
gen của loài Calamus manan
ở Sumatra
(2001)
Viện Nghiên cứu Khoa học
Indonesia và Trung tâm Phát
triển Công nghệ Sinh học,
Bogor, Indonesia
Dữ liệu về hiện trạng quần
thể, đa dạng gen và tính đồng
nhất trong phân loại của loài
song mây có giá trị kinh tế
Phân bố và hiện trạng của song mây ở
vùng Bardiya của Nepal (2001)
Nhóm bảo tồn Himalayan,
Pokhara, Nepal
Thông tin về phân bố của

song mây ở trong vùng
Nhận dạng những đánh dấu gen đối với
phân loại giống song mây phân tính
(2000-2001)
Trường Đại học Quốc gia
Singapore, Sigapore
Nhận dạng những đánh dấu
gen đối với phân loại giống
song mây
Tre và song mây
Vẽ trên bản đồ đa dạng gen của các lo
ài
tre và song mây ở West Ghats của ấn
Độ (1998-2001)
Trường Đại học Khoa học
Nông nghi
ệp, Bangalore, ấn Độ
Thông tin về phân bố và đa
dạng gen của các loài song
mây ở West Ghats