Giải pháp thu hút các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại huyện cao phong tỉnh hòa bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

PHÙNG THỊ LAN HƯƠNG

GIẢI PHÁP THU HÚT CÁC ĐỐI TƯỢNG THAM GIA
BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TẠI
HUYỆN CAO PHONG TỈNH HỊA BÌNH

CHUN NGÀNH QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. MAI QUYÊN

Hà Nội, 2023


i
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập -Tự do - Hạnh phúc
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số liệu,
kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai cơng bố trong
bất cứ cơng trình nghiên cứu nào khác.
Nếu nội dung nghiên cứu của tôi trùng lặp với bất kỳ cơng trình nghiên

cứu nào đã cơng bố, tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm và tn thủ kết luận
đánh giá luận văn của Hội đồng khoa học.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2023

Người cam đoan

Phùng Thị Lan Hương


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn, ngồi sự nỗ lực của
bản thân, tơi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ và chia sẻ nhiệt tình
của các tập thể, cá nhân.
Tơi xin chân thành cảm ơn các thầy, các cô giáo trong khoa Kinh tế và
quản trị kinh doanh, Đại học Lâm Nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho
tôi tiếp cận và thu thập những thông tin cần thiết cho đề tài.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng cảm ơn chân thành và sự kính trọng sâu
sắc tới cơ TS. Mai Quyên đã chỉ dạy tận tâm, tận tình trong suốt thời gian qua
giúp cho tơi hồn thành tốt đề tài của mình.
Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của cán bộ cơng nhân
viên BHXH huyện Cao Phong, UBND huyện, cùng toàn NLĐ trên địa bàn thị
trấn Cao Phong, xã Thu Phong, xã Bắc Phong đã tạo điều kiện thuận lợi tốt
nhất cho tôi tiếp cận, thu nhập những thông tin cần thiết cho đề tài.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn tới gia đình, người thân, bạn bè đã
ln là nguồn động viên, giúp đỡ tơi hồn thành đề tài này.

Mặc dù đã cố gắng rất nhiều để hoàn thành đề tài thực tập này, nhưng
khơng thể tránh khỏi những sai sót, hạn chế. Vì vậy, kính mong nhận được sự
thơng cảm cũng như lời nhận xét, góp ý của các thầy cơ để đề tài được hồn
thiện hơn.
Tơi xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2023

Tác giả

Phùng Thị Lan Hương


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii
MỤC LỤC ....................................................................................................... iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... vi
DANH MỤC BẢNG ...................................................................................... vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HỘP......................................................... ix
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THU HÚT ĐỐI
TƯỢNG THAM GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN ....................... 4
1.1. Cơ sở lý luận về thu hút đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện ........ 4
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................... 4
1.1.2. Đặc điểm, nguyên tắc, vai trò và ý nghĩa Bảo hiểm xã hội tự nguyện .... 7

1.1.3. Nội dung thu hút đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện . 12
1.1.4. Yếu tố ảnh hưởng đến thu hút đối tượng tham gia BHXH tự nguyện ...16
1.2. Cơ sở thực tiễn về thu hút các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện . 21
1.2.1. Kinh nghiệm thu hút đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện
của một số địa phương trong nước. .......................................................... 21
1.2.2. Bài học kinh nghiệm trong thu hút đối tượng tham gia Bảo hiểm xã
hội tự nguyện tại huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình................................. 26
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...... 27
2.1. Những đặc điểm cơ bản của huyện Cao Phong .................................... 27
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên........................................................................... 27
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................ 29
2.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội. ................. 31
2.2. Đặc điểm cơ bản của Bảo hiểm xã hội huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình . 32
2.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển của BHXH huyện Cao Phong, tỉnh
Hịa Bình. .................................................................................................. 32


iv
2.2.2. Cơ cấu tổ chức của BHXH huyện Cao Phong ............................... 32
2.2.3. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của BHXH huyện Cao Phong, tỉnh Hịa
Bình ........................................................................................................... 34
2.3. Nhận xét thuận lợi - khó khăn của những đặc điểm cơ bản ảnh hưởng
đến thu hút các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện huyện Cao Phong... 36
2.4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 37
2.4.1. Phương pháp chọn địa điểm khảo sát ............................................ 37
2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu ......................................................... 37
2.4.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu. ........................................ 40
2.4.4. Các chỉ tiêu đánh giá sử dụng trong luận văn ............................... 41
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 43
3.1.Thực trạng triển khai các chính sách Bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện

Cao Phong, tỉnh Hịa Bình. .......................................................................... 43
3.2. Thực trạng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Cao
Phong, tỉnh Hịa Bình................................................................................... 44
3.2.1. Thực trang tổ chức triển khai thu Bảo hiểm xã hội tự nguyện ....... 44
3.2.2. Thực trạng công tác chi Bảo hiểm xã hội tự nguyện ...................... 47
3.3.Thực trạng thu hút đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên
địa bàn huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình.................................................... 51
3.3.1. Đánh giá nhu cầu tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện ................ 51
3.3.2. Thực trang hoạt động tuyên truyền, phổ biến chính sách về BHXH
tự nguyện................................................................................................... 57
3.3.3. Thực trạng mở rộng mạng lưới cung ứng BHXH tự nguyện.......... 61
3.3.4. Thực trạng quản lý đối tượng tham gia và thụ hưởng BHXH tự
nguyện ....................................................................................................... 63
3.3.5. Thực trạng nâng cao chất lượng dịch vụ BHXH tự nguyện ........... 65
3.3.6. Thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động thu hút đối tượng tham gia
BHXH tự nguyện ....................................................................................... 67


v
3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội
tự nguyện trên địa bàn huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình ........................... 68
3.4.1. Yếu tố thuộc về môi trường vĩ mô ................................................... 68
3.4.2. Yếu tố thuộc về cơ quan BHXH huyện ........................................... 73
3.4.3. Yếu tố thuộc về đối tượng tham gia BHXH .................................... 79
3.5. Đánh giá chung công tác thu hút đối tượng tham gia BHXH tự nguyện
tại huyện Cao Phong, tỉnh Hồ Bình. .......................................................... 85
3.5.1. Ưu điểm........................................................................................... 85
3.5.2. Hạn chế ........................................................................................... 86
3.5.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................................................... 86
3.6. Định hướng và giải pháp thu hút đối tượng tham gia BHXH tự nguyện

tại huyện Cao Phong, tỉnh Hồ Bình. .......................................................... 88
3.6.1. Định hướng, mục tiêu thu hút đối tượng tham gia BHXH tự nguyện ...88
3.6.2. Giải pháp thu hút đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện 91
KẾT LUẬN .................................................................................................. 102
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 104
PHỤ LỤC


vi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Nghĩa đầy đủ

ASXH

An sinh xã hội

BHNT

Bảo hiểm nhân thọ

BHXH

Bảo hiểm xã hội

BHXH TN

Bảo hiểm xã hội tự

BHYT

nguyệnBảo hiểm y tế

CC

Cơ cấu

CNTT

Công nghệ thông tin

ĐVT

Đơn vị tính

KTXH

Kinh tế xã hội

NLĐ

Người lao động

NSDLĐ

Người sử dụng lao

NSNN

động Ngân sách nhà nước

SL

Số lượng

TĐPTBQ

Tốc độ phát triển

TL
UBND

bình quân
Tỷ lệ
Ủy ban nhân dân


vii
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Mức hỗ trợ của nhà nước đối với các đối tượng khi tham gia BHXH
tự nguyện ........................................................................................................... 9
Bảng 2.1. Dân số và lao động huyện Cao Phong giai đoạn 2020 - 2022 ....... 30
Bảng 2.2: Thu thập thông tin thứ cấp .............................................................. 38
Bảng 2.3: Số lượng mẫu điều tra .................................................................... 39
Bảng 3.1: Số người tham gia BHXH TN giai đoạn 2020 -2022..................... 45
Bảng 3.2: Tình hình thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện của BHXH
huyện Cao Phong giai đoạn 2020 – 2022 ....................................................... 46
Bảng 3.3: Lương hưu và trợ cấp do quỹ BHXH tự nguyện chi trả trên địa bàn
huyện Cao Phong giai đoạn 2020 - 2022 ........................................................ 50

Bảng 3.4: Đánh giá về mức chi các chế độ BHXH tự nguyện ....................... 50
Bảng 3.5: Thu nhập bình quân và nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện ......... 52
Bảng 3.6: Nghề nghiệp và nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện ..................... 53
Bảng 3.7: Ý kiến của người dân về nguyên nhân chưa tham gia BHXH ....... 54
tự nguyện ......................................................................................................... 54
Bảng 3.8: Ý kiến của cán bộ BHXH về nguyên nhân người dân chưa tham gia
BHXH tự nguyện ............................................................................................ 55
Bảng 3.9: Đánh giá của cán bộ BHXH về mong muốn tham gia BHXH TN 56
Bảng 3.10: Mong muốn tham gia BHXH TN của người dân ......................... 56
Bảng 3.11: Hoạt động tuyên truyền, phổ biến chính sách BHXH .................. 58
Bảng 3.12: Đánh giá của người dân và cán bộ BHXH về các kênh thông tin,
tuyên truyền BHXH tự nguyện ....................................................................... 61
Bảng 3.13: Ý kiến của cán bộ BHXH về hệ thống đại lý BHXH tự nguyện.. 63
Bảng 3.14: Số lượng lao động tham gia BHXH huyện Cao Phong ................ 64
Bảng 3.15: Mức độ hài lòng về chất lượng dịch vụ của các đối tượng tham gia
BHXH tự nguyện ............................................................................................ 66


viii
Bảng 3.16: Kết quả kiểm tra, kiểm soát đại lý thu BHXH TN của BHXH
huyện Cao Phong giai đoạn 2020 - 2022 ........................................................ 67
Bảng 3.17: So sánh BHXH tự nguyện và Bảo hiểm nhân thọ ........................ 72
Bảng 3.18: Trình độ cán bộ, viên chức BHXH huyện Cao Phong giai đoạn
2020 - 2022...................................................................................................... 75
Bảng 3.19: Khảo sát cán bộ BHXH về thủ tục, quy trình cung cấp BHXH ... 78
Bảng 3.20: Đánh giá về thủ tục tham gia và thủ tục giải quyết BHXH tự
nguyện trên địa bàn huyện Cao Phong............................................................ 78
Bảng 3.21: Ý kiến đánh giá của người dân về BHXH tự nguyện ................... 80
Bảng 3.22: Đánh giá của cán bộ BHXH huyện về mức độ hiểu biết của người
dân về chính sách BHXH tự nguyện ............................................................... 80

Bảng 3.23: Cơ cấu trình độ của các đối tượng ................................................ 81
Bảng 3.24: Cơ cấu thu nhập của các đối tượng huyện Cao Phong ................. 82
Bảng 3.25: Nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện của các đối tượng trên địa bàn
huyện Cao Phong ............................................................................................ 83
Bảng 3.26: Nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện theo ngành nghề của các đối
tượng trên địa bàn huyện Cao Phong .............................................................. 84


ix
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HỘP
Hình 2.1. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của BHXH huyện Cao Phong ...................... 33
Biểu đồ 3.1. Kết quả thu BHXH huyện Cao Phong, giai đoạn 2020 - 2022 .. 47
Biểu đồ 3.2. Ý kiến của các đối tượng chưa tham gia về mong muốn tham gia
BHXH tự nguyện ............................................................................................ 51
Hộp 3.1. Tại sao không tham gia BHXH tự nguyện? ..................................... 55
Biểu đồ 3.3. Hoạt động đào tạo đại lý BHXH huyện Cao Phong ................... 59
Biểu đồ 3.4. Sự phát triển của các đại lý BHXH trên địa bàn huyện Cao Phong ..62
Hộp 3.2. Phát triển và thu hút đối tượng tham gia BHXH tự nguyện là nhiệm
vụ quan trọng ................................................................................................... 74
Biểu đồ 3.5: Định hướng cuộc sống của các đối tượng huyện Cao Phong .... 79
Hộp 3.3. Khơng biết có chính sách BHXH tự nguyện .................................... 81


1
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Bảo hiểm xã hội nói chung và BHXH tự nguyện nói riêng là một trong
những chính sách ưu việt của Đảng và Nhà nước nhằm đảm bảo cho người
lao động chưa hoặc khơng có cơ hội tham gia BHXH bắt buộc được tham gia
mạng lưới an sinh xã hội. Tham gia BHXH tự nguyện, người lao động sẽ

được hưởng lương hưu hàng tháng giúp đảm bảo cuộc sống khi về già, được
chăm sóc sức khỏe, được hưởng các quyền lợi do quỹ bảo hiểm y tế chi
trả…Có thể thấy những giá trị mà BHXH tự nguyện mang lại khơng chỉ có ý
nghĩa quan trọng đối với người tham gia mà còn góp phần nâng cao đời sống
nhân dân, xây dựng xã hội an toàn và phát triển bền vững.
Huyện Cao Phong với đặc thù là huyện miền núi có diện tích nhỏ, số
doanh nghiệp, hộ kinh doanh ít cả về số lượng và số lao động, lại chủ yếu là
doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoạt động sản xuất lại gặp nhiều khó khăn, theo
thời vụ... Vì vậy để hồn thành mục tiêu chính trị địa phương và nhiệm vụ
chun mơn của ngành bảo hiểm thì cơng tác thu hút đối tượng tham gia
BHXH tự nguyện đóng vai trị chủ đạo.
BHXH huyện Cao Phong là cơ quan trực thuộc BHXH tỉnh Hòa Bình
có chức năng tun truyền, thực hiện các chế độ bảo hiểm cho nhân dân trên
toàn huyện. Thời gian qua, BHXH huyện Cao Phong đã thực hiện tốt công tác
thu hút các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện và đã đạt được những kết
quả nhất định, số lượng người tham gia đã dần được cải thiện, năm sau tăng
hơn so với năm trước, đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện. Tuy
nhiên, việc thu hút và đa dạng hóa đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên
địa bàn huyện Cao Phong chưa đạt hiệu quả như mong muốn, tỷ lệ tham gia
BHXH còn hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng hiện có của huyện. Do
vậy, vấn đề đặt ra là làm thế nào để tiếp tục phát triển, thu hút được nhiều đối


2
tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Cao Phong là vô cùng
cấp thiết. Xuất phát từ lý do trên, tôi chọn đề tài “Giải pháp thu hút các đối
tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại huyện Cao Phong, tỉnh Hịa
Bình” làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát

Trên cơ sở đánh giá thực trạng thu hút các đối tượng tham gia Bảo
hiểm xã hội tự nguyện tại huyện Cao Phong, tỉnh Hồ Bình, đề xuất các giải
pháp thu hút các đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện tại địa
phương.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hố cơ sở lý luận và thực tiễn về thu hút đối tượng
tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện.
- Đánh giá thực trạng thu hút các đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội
tự nguyện tại huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút các đối tượng tham gia
Bảo hiểm xã hội tự nguyện tại huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình.
- Đề xuất các giải pháp nhằm thu hút các đối tượng tham gia Bảo hiểm
xã hội tự nguyện trên địa bàn huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là: Hoạt động thu hút đối tượng
tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
3.2.1 Phạm vi về nội dung
Nghiên cứu thực trạng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện
Cao Phong tỉnh Hịa Bình (số lượng người tham gia; nhu cầu tham gia, giải
pháp thu hút tham gia BHXH tự nguyện).


3
3.2.2 Phạm vi về không gian
Luận văn được nghiên cứu tại huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình.
3.2.3 Phạm vi về thời gian
Số liệu được thu thập để đánh giá thực trạng tham gia BHXH tự nguyện
tại huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình gồm: Số liệu thứ cấp được thu thập trong

giai đoạn 2020 - 2022; Số liệu sơ cấp được thu thập trong năm 2023.
4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về thu hút các đối tượng tham gia BHXH tự
nguyện;
- Thực trạng thu hút các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa
bàn huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình;
- Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút các đối tượng tham gia BHXH tự
nguyện tại huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình;
- Giải pháp thu hút các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện tại huyện
Cao Phong, tỉnh Hịa Bình.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, mục lục, kết luận, danh, mục tài liệu tham khảo và
các phụ lục, luận văn được cấu trúc gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về thu hút các đối tượng tham gia
Bảo hiểm xã hội tự nguyện;
Chương 2: Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu;
Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận.


4
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THU HÚT ĐỐI TƯỢNG THAM
GIA BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN
1.1. Cơ sở lý luận về thu hút đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Bảo hiểm xã hội
Có rất nhiều định nghĩa về bảo hiểm được xây dựng dựa trên từng góc
độ nghiên cứu xã hội, pháp luật, kinh tế...
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam: “BHXH là sự thay thế hoặc bù đắp
một phần thu nhập cho người lao động khi họ mất hoặc giảm thu nhập do ốm

đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi
già, tử tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham
gia BHXH có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm đảm bảo an toàn
đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an
toàn xã hội”.
Theo Tổ chức Lao động quốc tế: "BHXH là hình thức bảo trợ mà xã
hội dành cho các thành viên của mình thơng qua nhiều biện pháp nhằm tránh
tình trạng khốn khó về mặt kinh tế và xã hội do bị mất hoặc giảm đáng kể thu
nhập vì bệnh tật, thai sản, tai nạn lao động, mất sức lao động và tử vong;
chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình có con nhỏ" (Bộ Lao động Thương
binh và Xã hội, 1993).
Theo giáo trình bảo hiểm của Đại học Kinh tế quốc dân: "Bảo hiểm xã
hội là sự thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với người lao động khi
họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc
làm trên cơ sở hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung nhằm đảm bảo
đời sống cho người lao động và gia đình họ góp phần đảm bảo an tồn, an
sinh xã hội."


5
BHXH cũng được tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau:
+ Góc độ chính sách: là chính sách xã hội của Nhà nước góp phần đảm
bảo chính sách an sinh xã hội.
+ Góc độ quản lý: là cơng cụ quản lý của Nhà nước để điều chỉnh các
mối quan hệ kinh tế giữa người lao động, người sử dụng lao động và Nhà
nước để thực hiện quá trình phân phối lại thu nhập.
+ Góc độ tài chính: BHXH là quỹ tài chính tập trung được hình thành
từ sự đóng góp của các bên tham gia là người lao động, người sử dụng lao
động và NSNN.
+ Góc độ thu nhập: Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù

đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập
do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi
lao động hoặc chết.
Khái niệm bảo hiểm xã hội được khái quát một cách đầy đủ nhất trong
Luật BHXH năm 2014 như sau: “BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp
một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm
đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động
hoặc chết, trên cơ sở đóng góp vào quỹ bảo hiểm xã hội” (Quốc hội, 2014).
1.1.1.2. Bảo hiểm xã hội tự nguyện
Hiện nay, trên thế giới tồn tại hai mơ hình BHXH tự nguyện:
- Thứ nhất, BHXH tự nguyện áp dụng như là một hình thức BHXH bổ
sung cho BHXH bắt buộc.
- Thứ hai, BHXH tự nguyện mở cho bất cứ người lao động nào tự
nguyện tham gia. Mặc dù mang tính chất tự nguyện nhưng chính sách BHXH
tự nguyện vẫn là chính sách do Nhà nước ban hành nhằm đảm bảo quyền lợi
cho các bên tham gia. Nhà nước quy định mức đóng góp để hình thành quỹ
BHXH tự nguyện đủ lớn để chi trả cho người tham gia BHXH tự nguyện và
xây dựng các chế độ mà người tham gia BHXH được hưởng (bao gồm điều


6
kiện hưởng, mức hưởng) để bảo đảm bù đắp rủi ro cho người tham gia BHXH
tự nguyện”.
Dưới góc độ tiếp cận đó, có thể đưa ra khái niệm về BHXH tự nguyện
như sau:
“Bảo hiểm xã hội tự nguyện là chính sách an sinh của Nhà nước có tính
ưu việt và nhân văn, tạo cơ hội hưởng lương hưu cho người nghèo, cận nghèo,
người lao động tự do có thu nhập thấp. Với mức phí tham gia phù hợp theo
khả năng đóng góp và nguyện vọng thụ hưởng, người lao động có thể tích lũy
một khoản tài chính để hỗ trợ cuộc sống khi hết tuổi lao động”.

Như vậy, BHXH tự nguyện là loại hình bảo hiểm mà NLĐ và NSDLĐ
tham gia một cách tự nguyện, không chịu ràng buộc và áp đặt của pháp luật.
Khi tham gia BHXH tự nguyện, NLĐ được lựa chọn các mức tham gia, mức
phí đóng, kỳ hạn đóng linh hoạt, phù hợp với thu nhập bản thân. Có thể coi
BHXH tự nguyện là hình thức bảo hiểm được hình thành để mở rộng các nhóm
đối tượng tham gia BHXH, đặc biệt là những lao động chưa được tham gia
BHXH bắt buộc, là bước tiến để đảm bảo vấn đề an sinh xã hội của nhà nước.
1.1.1.3. Khái niệm về thu hút đối tượng tham gia BHXH tự nguyện
Thu hút có thể hiểu là sự lơi cuốn, làm dồn mọi sự chú ý vào một ai đó,
một lĩnh vực, một sự kiện gì đó. Ví dụ một vấn đề có sự thu hút mạnh mẽ tức
là vấn đề đó lơi cuốn và kéo mọi người chú ý, một phong trào thu hút được
đông đảo quần chúng tham gia. Hiểu một cách khác đơn giản hơn thu hút có
nghĩa là hấp dẫn, lơi cuốn người khác.
Do vậy thu hút đối tượng tham gia BHXHTN là sự vận động, lơi cuốn,
hướng dẫn các đối tượng có khả năng và nhu cầu tham gia BHXHTN làm
tăng tỷ lệ lao động trong độ tuổi không thuộc diện đối tượng BHXH bắt buộc
tham gia BHXH tự nguyện góp phần tăng tỷ lệ bao phủ BHXH toàn dân; tăng
nguồn thu cho quỹ BHXH.


7
1.1.2. Đặc điểm, nguyên tắc, vai trò và ý nghĩa Bảo hiểm xã hội tự nguyện
1.1.2.1. Đặc điểm của BHXH tự nguyện
* Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện
Bảo hiểm xã hội tự nguyện là loại hình BHXH mà đối tượng tham gia
là những người không thuộc diện tham gia bảo hiểm bắt buộc theo quy định
của Nhà nước. Người lao động tồn quyền quyết định việc mình có tham gia
hay không mà không chịu sự ràng buộc của pháp luật. BHXHTN có hai bên
liên quan là người lao động và cơ quan BHXH.
Người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi

trở lên, không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Bao gồm:
- Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn dưới
3 tháng;
- Cán bộ khơng chun trách ở cấp xã;
- Người tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, kể cả xã
viên không hưởng tiền lương, tiền công làm việc trong hợp tác xã;
- Người lao động tự tạo việc làm;
- Người lao động làm việc có thời hạn ở nước ngồi mà trước đó chưa
tham gian BHXH bắt buộc hoặc đã nhận BHXH một lần;
- Người tham gia khác.
Như vậy có 06 đối tượng được nêu như trên có thể đóng bảo hiểm xã
hội tự nguyện, tức là theo nhu cầu của họ có thể đóng hoặc khơng đóng.
* Mức đóng, phương thức đóng BHXH tự nguyện
Theo Khoản 1, Điều 87 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, mức đóng BHXH
tự nguyện bằng 22% mức thu nhập tháng do người tham gia BHXH tự
nguyện lựa chọn.
Mức thu nhập tháng do người tham gia bảo BHXH tự nguyện lựa chọn:
- Thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn theo quy
định của Thủ tướng Chính phủ: 1.500.000 đồng;


8
- Cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở:
+ Bằng 29.800.000 đồng (từ 01/01/2023 đến 30/6/2023)
+ Bằng 36.000.000 đồng (từ ngày 01/7/2023)
Mức đóng 3 tháng, 6 tháng hay 12 tháng một lần được xác định bằng
mức đóng hàng tháng theo quy định nhân với 3 đối với phương thức đóng 3
tháng; nhân với 6 đối với phương thức đóng 6 tháng; nhân với 12 đối với
phương thức đóng 12 tháng một lần. Người đang tham gia BHXH tự nguyện
được thay đổi phương thức đóng BHXH tự nguyện. Việc thay đổi phương

thức đóng BHXH tự nguyện được thực hiện ít nhất là sau khi thực hiện xong
phương thức đóng đã chọn trước đó.
Trường hợp người tham gia BHXH tự nguyện đã đóng theo phương
thức đóng 3 tháng hoặc 6 tháng hoặc 12 tháng một lần hoặc đóng một lần cho
nhiều năm về sau nhưng không quá 5 năm mà trong thời gian đó Chính phủ
điều chỉnh mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nơng thơn thì khơng phải điều
chỉnh mức chênh lệch số tiền đã đóng.
Những trường hợp người tham gia BHXH đã đủ tuổi nghỉ hưu theo quy
định mà thời gian đã đóng BHXH trên 10 năm, nếu có nguyện vọng thì tiếp
tục đóng BHXH tự nguyện một lần cho những năm còn thiếu và được áp
dụng lãi gộp bằng lãi suất đầu tư quỹ BHXH bình quân tháng do BHXH Việt
Nam công bố của năm trước liền kề với năm đóng để hưởng lương hưu theo
quy định. Thời điểm hưởng lương hưu được tính từ tháng liền kề sau tháng
đóng đủ số tiền cho những năm cịn thiếu.
Căn cứ theo khoản 1 Điều 3 Nghị định 07/2021/NĐ-CP quy định về
chuẩn nghèo của khu vực nông thôn là 1,5 triệu đồng/tháng trong giai
đoạn 2022 - 2025. Do đó mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện thấp nhất
và mức hỗ trợ của Nhà nước đối với người lao tham gia BHXH tự nguyện
như sau:


9
Bảng 1.1: Mức hỗ trợ của nhà nước đối với các đối tượng khi tham gia
BHXH tự nguyện
ĐVT: đồng

TT

Mức đóng
Tỷ lệ

thấp nhất
Số tiền Nhà
Nhà
hàng tháng
nước hỗ trợ
nước hỗ
(Nhà nước
hàng tháng
trợ (%)
chưa hỗ trợ)

Người tham gia

1

Người
nghèo

2
3

thuộc

hộ

Mức đóng
thấp nhất
hàng tháng
(Sau khi Nhà
nước hỗ trợ)

330.000

30

99.000

231.000

Người thuộc hộ cận
nghèo

330.000

25

82.500

247.500

Người thuộc
tượng khác

330.000

10

33.000

297.000

đối

(Nguồn: Chính phủ, 2015)
Mức độ hỗ trợ của nhà nước cho quỹ BHXH tự nguyện thường nhiều
hơn so với BHXH bắt buộc vì trong quỹ BHXH khơng có sự đóng góp thêm
từ người sử dụng lao động, nên để đảm bảo nguồn tài chính thực hiện cần có
sự hỗ trợ của Nhà nước. Thực tế ở các nước, khi triển khai BHXH tự nguyện
(như: Đức, Bỉ,..) mức độ hỗ trợ của Nhà nước phụ thuộc rất lớn vào số lượng
đối tượng tham gia, tốc độ phát triển và tăng trưởng của nền kinh tế. Hình
thức hỗ trợ cũng rất đa dạng như: Nhà nước cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí
cho người lao động, hỗ trợ một phần phí bảo hiểm tuổi già cho người nơng
dân, hoặc lựa chọn các hình thức đầu tư có lợi hơn cho quỹ BHXH tự nguyện
và đảm bảo sự an toàn khi thực hiện đầu tư...
* Quyền lợi khi tham gia BHXH tự nguyện
Theo luật bảo hiểm số 58/2014 thì người tham gia BHXH tự nguyện
được hưởng lương hưu theo quy định, được trợ cấp một lần và tử tuất; được
cơ quan BHXH cấp thẻ BHYT khi nghỉ hưu và được hưởng tất cả các quyền
lợi khám chữa bệnh như người tham gia BHXH bắt buộc.


10
1.1.2.2. Nguyên tắc BHXH tự nguyện
BHXH tự nguyện được triển khai căn cứ trên 7 nguyên tắc như sau:
Nguyên tắc 1: Mọi cơng dân đều có thể tham BHXH tự nguyện nếu đủ
điều kiện và được hưởng đầy đủ chế độ BHXH khi phát sinh. Các chế độ của
BHXH tự nguyện gắn với những trường hợp NLĐ bị giảm hoặc mất khả năng
lao động như: ốm đau, tai nạn, nghỉ hưu…
Nguyên tắc 2: BHXH tự nguyện hoạt động dựa trên nguyên tắc sự tự
nguyện tham gia của NLĐ, sự đóng góp tự nguyện để hình thành quỹ BHXH.

Quỹ BHXH khơng phải yếu tố có sẵn mà các cơ quan quản lý nhà nước phải
sử dụng các cơng cụ chính sách để hình thành trên cơ sở đóng góp của NLĐ
tham gia bảo hiểm.
Nguyên tắc 3: Triển khai BHXH tự nguyện, nhà nước có trách nhiệm
bảo vệ quyền lợi cho cá nhân NLĐ và NLĐ cũng phải có trách nhiệm tự bảo
vệ bản thân. Để thực hiện tốt vai trò, trách nhiệm bảo vệ quyền lợi cho mọi cá
nhân NLĐ, nhà nước cần huy động các nguồn quỹ tài chính. Về phía NLĐ, để
tự bảo vệ mình trước những rủi ro bất khả kháng trong cuộc sống, NLĐ phải
san sẻ rủi ro cho nhiều người thông qua việc tham gia chế độ BHXH tự
nguyện.
Nguyên tắc 4: BHXH tự nguyện hoạt động theo ngun tắc lấy số đơng
bù số ít, san sẻ rủi ro theo quy luật số lớn. Hoạt động của BHXH nói chung và
BHXH tự nguyện nói riêng chỉ đạt hiệu quả khi số lượng NLĐ tham gia bảo
hiểm lớn. Đối tượng NLĐ tham gia BHXH tự nguyện lớn sẽ hình thành nên
quỹ BHXH lớn để đảm bảo chi trả đầy đủ các chế độ bảo hiểm cho NLĐ khi
phát sinh.
Nguyên tắc 5: BHXH tự nguyện hoạt động theo nguyên tắc kết hợp hài
hịa lợi ích lâu dài của người lao động. Các bên khi tham gia vào BHXH nói
chung và BHXH tự nguyện nói riêng đều được hưởng những lợi ích nhất
định. Xong lợi ích mà các bên nhận được không phải luôn luôn như nhau,
thống nhất với nhau, trái lại có sự mâu thuẫn.