KHOA HỌC ĐỊA LÍ VÀ MÔN ĐỊA LÍ TRONG NHÀ TRƯỜNG pptx

KHOA HỌC ĐỊA LÍ VÀ MÔN ĐỊA LÍ
TRONG NHÀ TRƯỜNG

Trong hệ thống các ngành khoa học. Địa lí là một trong những ngành
có lịch sử phát triển khá lâu đời, nó được hình thành ngay từ thời Cổ đại.
Vai trò của nó đã được khẳng định nhờ những đóng góp lớn lao trong
việc tìm hiểu, nhận thức thế giới qua nhiều thời đại, nhất là trong những
thập niên gần đây trong việc sử dụng, cải tạo và bảo vệ môi trường, phù
hợp với các quy luật của tự nhiên và xã hội.
Cũng như một số ngành khoa học khác, quá trình phát triển của nó đã
trải qua nhiều bước thăng trầm. Cho đến nay, đối tượng, nhiệm vụ của
Khoa học Địa lí tuy vẫn còn nhiều tranh cãi nhưng những tài liệu do nó
tích luỹ được vẫn luôn luôn là vũ khí lợi hại để chống thiên tai, cải thiện,
bảo vệ thiên nhiên và góp phần vào việc đẩy mạnh nền sản xuất của xã
hội.
Khoa học Địa lí ngày nay đã trở thành một hệ thống gồm nhiều ngành
khoa học có đối tượng và nhiệm vụ khác nhau, trong đó có hai ngành
chủ yếu là: Địa lí tự nhiên và Địa lí kinh tế - xã hội (cũng có một số tài
liệu địa lí tách Địa lí kinh tế - xã hội ra hai ngành: Địa lí nhân văn và Địa
lí kinh tế- chính trị). Hai ngành này tuy có mục đích, đối tượng và
phương pháp nghiên cứu không hoàn toàn giống nhau nhưng chúng
không thể tách rời nhau, vì cùng có đối tượng nghiên cứu chung về mặt
không gian là “sự tổ chức lãnh thổ các cấp” (I’ organization de I’ escape
terrestre à toutes les échelles; theo trường phái địa lí Pháp) hoặc chính
bản than các cấp lãnh thổ có quy mô to, nhỏ khác nhau (theo trường phái
địa lí các nước XHCN trước đây).
Tương ứng với Khoa học ĐIạ lí, môn Địa lí trong nhà trường phổ thong
hiện nay được coi là một trong những môn văn hoá cơ bản trong chương
trình học ở tất cả các nước trên thế giới và việc giảng dạy Địa lí trong
nhà trường phổ thong cũng không nhằm mục đích đào tạo các chuyên
gia mà chỉ giúp cho học sinh hiểu được htế giới xung quanh để làm

những người công dân tốt trong xã hội.
Ở nước ta, ngay từ thời Pháp thuộc, môn Địa lí cũng đã được dạy ở bậc
tiểu và bậc Trung học. Từ đó đến nay, Địa lí vẫn được coi là một môn
học có chương trình, có sách giáo khoa riêng từ cấp Trung học trở lên.
Trong những năm gần đây, với khuynh hướng giảm bớt môn học ở các
lớp dưới, môn Địa lí trong chương trình cấp Tiểu học của nước ta lúc
đầu được kết hợp vào môn Tập đọc dưới hình thức các bài Tập đọc về
Lịch sử và Địa lí. Sau đó, khi thực hiện chương trình Cải cách giáo dục
(năm 1981), phần kiến thức địa lí lại được tích hợp với các kiến thức về
lịch sử và khoa học thành môn Tự nhiên và Xã hội. Ở các lớp 4 – 5, các
kiến thức địa lí, lịch sử và khoa học trong môn Tự nhiên và Xã hội lại
được tách ra thành ba phần có sách giáo khoa riêng. Ở cấp trung học,
các môn ĐIạ lí và Lịch sử vẫn là những môn riêng, nhưng chúng được
ghép chung với nhau thành một phân môn Sử - Địa.
Hiện nay, trên thế giới đang phổ biến khuynh hướng tách môn Địa lí
truyền thống thành hai bộ phận: bộ phận Địa lí khu vực (Địa lí các nước,
trong đó có Địa lí Tổ quốc) được giữ lại trong môn Địa lí thuộc nhóm
các khoa học xã hội, Địa lí tự nhiên đại cương được bổ sung them các
kiến thức về thiên văn, địa chất, địa vật lí, địa hoá học v.v…trở thành
môn Địa học hay Khoa học Trái Đất thuộc nhóm các Khoa học tự nhiên.
Trong chương trình phổ thông ở nhiều nước phương Tây, những kiến
thức về Địa lí ở cả hai bậc Tiểu học và Sơ trung (tương đương Trung
học cơ sở) đều được tích hợp với các kiến thức về Lịch sử, Giáo dục
công dân và Xã hội học trong một môn chung là Khoa học xã hội, các
kiến thức về Địa học thì được tích hợp với các kiến thức về Lí, Hoá,
Sinh trong môn Khoa học tự nhiên. Chỉ đến Cao trung (tương đương
trung học phổ thong), môn Địa lí và Địa học mới trở thành các môn học
riêng trong chương trình phân ban.
Ở nước ta, môn Địa lí theo truyên thống đến nay vẫn gồm cả ba mảng:
Địa lí đại cương, Địa lí thế giới và Địa lí Việt Nam, bao gồm tự nhiên và

kinh tế - xã hội.
Do tính chất của môn Địa lí vừa có những kiến thức về tự nhiên, vừa có
những kiến thức về xã hội, cho nên từ trước đến nay nó đã gây nhiều
khó khăn, phức tạp trong việc sắp xếp, phân loại các môn học. Có lúc,
có chỗ nó được xếp vào các nghành Khoa học tự nhiên nhưng cũng có
lúc, có chỗ, nó lại được xếp sang các ngành Khoa học xã hội. Tính chất
không rõ rang đó đã gây nhiều phiến phức cho việc đào tạo giáo viên
cũng như công tác quản lí, chỉ đạo ở các trường, các Sở Giáo dục và Đào
tạo.