ĐẠO HIẾU TRONG XÃ HỘI VIỆT NAM THỜI NAY
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (209.07 KB, 18 trang )
Đạo Hiếu Trong Xã Hội Việt Nam Ngày Nay.
Luận văn tốt nghiệp
Hoàng Thị Phương Giang
25.11.2013
1
NỘI DUNG
DẪN NHẬP ……………………………………… Tr. 3
I. Vị trí của chữ Hiếu trong xã hội Việt Nam xưa ……………………… 3
A. Nguồn gốc chữ Hiếu ……………………… 4
B. Vai trò của chữ Hiếu trong xã hội Việt Nam xưa……………………… 5
II. Gía Trị Chữ Hiếu trong xã hội Việt Nam ngày nay ……………………… 7
A. Chữ Hiếu đang dần mất giá trị ……………………… 7
B. Chữ Hiếu đang dần bị lãng quên trong đời sống cộng đồng ngày nay …………… 5
III. Phương Thức Duy Trì Chữ Hiếu Trong Xã Hội Việt Nam Tương Lai …………12
A. Chiến lược giáo dục của xã hội ………………. 12
B. Chiến lược răn đe của pháp luật ………. 15
KẾT LUẬN …………………………………… 16
THƯ MỤC …………………………………… 18
2
DẪN NHÂP:
Trên trang báo điện tử Văn Hóa Nghệ An, đăng ngày thứ năm 30/9/2010, tác giả
Trần Quang Đại trong bài “ ” có nhận xét như sau:
Nhiều cụ đã chua chát ví cuộc đời mình như quả chanh, con cháu hè nhau vắt hết
nước là lạnh lùng vứt bã! Nhiều kẻ bạc bẽo với cha mẹ khi đau yếu, nhưng lại tổ chức mừng
thọ, điếu phúng linh đình, xây mồ mả “ hoành tráng” để thu lợi lộc, khoe khoang. Những câu
chuyện như thế không còn là cá biệt nữa, như đã gióng lên một hồi chuông cảnh báo mạnh mẽ
cho sự suy đồi đạo Hiếu ngày nay
Thật vậy, Hiếu, trước nay được coi như nền tảng đạo đức cơ bản trong văn hóa Việt
Nam. Nhưng giá trị của chữ Hiếu trong xã hội ngày nay lại đang dần mất giá trị. Vậy xã
hội nhìn nhận đánh giá thế nào về vấn đề này?
Trong bài viết này sẽ trình bày nguồn gốc của đạo Hiếu trong truyền thống văn hóa Việt
Nam, nêu lên tình trạng xuống cấp của việc giữ đạo Hiếu ngày nay và những phương
cách duy trì đạo làm con trong văn hóa nước ta.
I. Vị trí chữ Hiếu trong xã hội Việt Nam xưa.
Có lẽ không một người con đất Việt nào lại không quen thuộc với câu ca
dao này:
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra,
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ Hiếu mới là đạo Con.
Với thể loại ca dao tục ngữ Việt Nam, không nhiều người biết rõ nguồn gốc lịch
sử của chúng ra sao nhưng hẳn nhiên ý nghĩa thì biết tỏ tường. Đạo Hiếu trong văn
hóa nước ta cũng vậy. Không ai biết nguồn gốc khai sinh ra tư tưởng này có ngày
tháng năm nào nhưng có thể phỏng đoán thời kỳ hình thành nó trong giai đoạn nào của
lịch sử dân tộc, thông qua nghiên cứu một số bằng chứng.
A. Nguồn gốc chữ Hiếu.
1 Đại Quang Trần. "Văn Hóa Nghệ An online http: vanhoanghean.com. Truy cập ngày
15/11/2013.
3
Trong tiến sĩ
Nguyễn Ngọc Thơ, phó trưởng khoa trường Đại học KHXH&NV viếtnhư sau:
Không có bộ sách sử nào ghi rõ truyền thống hiếu đạo ở Việt xuất hiện từ lúc nào,
trong hoàn cảnh nào. Song, đứng ở cách tiếp cận liên ngành, chúng ta vẫn có thể xác định sự
tồn tại của truyền thống hiếu đạo ở Việt muộn nhất là từ thời Văn Lang – Âu Lạc. Thời ấy, xã
hội chuyển dần từ chế độ mẫu hệ sang phụ hệ, cấu trúc gia đình hạt nhân dần hoàn thiện, các
quan hệ luân lý được củng cố (có thể thấy qua mô típ hoa văn trên bề mặt trống Đông Sơn
(như nhà sàn Đông Sơn với bộ ba cha - mẹ - con, ba con nai - xem thêm Trần Ngọc Thêm
[2001]). Phạm Đức Dương [2000: 63], từ lúc cư dân Việt cổ chuyền từ vùng trung du xuống
khai thác đồng bằng châu thổ cũng là lúc mô hình gia đình lớn nhiều thế hệ thuộc chế độ mẫu
hệ bị giải thể và “vỡ vụn ra thành các gia đình hạt nhân”
2
.
Củng cố vững chắc cho nghiên cứu trên về giai đoạn hình thành đạo Hiếu trong
văn hóa Việt tồn tại từ thời Văn Lang – Âu Lạc; là những dấu tích về khảo cổ học như
là các hình vẽ trang trí hoa văn trên Trống Đồng Đông Sơn, các hình vẽ trên các bức
vách trong các hang đá hay nghiên cứu của các nhà khoa học về tục thờ cúng tổ tiên
đã có ở cộng đồng Bách Việt trong đó có tổ tiên Lạc Việt của Việt Nam
3
Bên cạnh đó,
cũng trong bài nghiên cứu
của tiến sỹ Nguyễn Ngọc Thơ có viết như sau:
Xét trên khía cạnh thực tiễn xã hội, tổ tiên người Việt Nam thời Văn Lang – Âu Lạc là
các cư dân nông nghiệp lúa nước, sống theo quy mô làng nông thôn với tinh thần cộng đồng
cao do phải thường xuyên đối phó với những khắc nghiệt của môi trường tự nhiên (lũ lụt, hạn
hán, sâu bệnh) và mội trường xã hội (trộm cướp, ngoại xâm). Quan hệ cộng đồng xã hội ấy có
mối quan hệ gia đình hạt nhân làm nền tảng, trong đó mối quan hệ luân lý giữa các thế hệ theo
thời gian vẫn là trụ cột. Đạo hiếu hình thành trên cơ sở ấy và tồn tại trước khi tư tưởng Nho gia
thâm nhập sâu rộng vào Việt Nam
4
.
2 Thơ Ngọc Nguyễn. "Văn Hóa Học online. http: vanhoahoc.com. Truy
cập 15/11/2013.
3 Thơ Ngọc Nguyễn, Ibid.
4 Thơ Ngọc Nguyễn, Ibid.
4
Và những câu chuyện cổ tích, truyền thuyết dân gian lưu truyền cũng là một
bằng chứng thêm cho sự khẳng định trên. Các câu chuyện trong các đời vua Hùng như
Sự tích Bánh Chưng-Bánh Dầy ( các hoàng tử làm lễ vật dâng lên Hùng Vương), sự
tích Quả Dưa Hấu (Mai An Tiêm bị đày đi đảo hoang vì bị vu oan nhưng vẫn tuân mệnh
vì Hiếu), chuyện Mỵ Châu – Trọng Thủy ( An Dương Vương giết Mỵ Nương vì bất hiếu,
bất trung), chuyện Sơn Tinh – Thủy Tinh, chuyện Chử Đồng Tử - Tiên Dung ( Chử
Đồng Tử chôn cha bằng mảnh khố duy nhất trong nhà)
Như vậy, đạo Hiếu Việt Nam được kể như khởi nguồn từ thời các đời vua Hùng
với nhà nước Văn Lang cho đến nay. Nhưng tính chất của “ !"#
$%&' (( )#"*+,-./
.01
2
Với cơ sở lý luận bên trên, Hiếu đạo ở Việt Nam hình thành rất “ dân gian” không
dựa trên bất cứ lý luận bác học nào. Mặc dù ngày nay, Hiếu của người Việt có pha trộn,
du nhập với một số tư tưởng văn hóa dân tộc khác nhưng giá trị cốt lõi luôn tồn tại,
không mai một.
B. VỊ TRÍ CỦA CHỮ HIẾU TRONG XÃ HỘI XƯA.
Vị trí, vai trò của chữ Hiếu trong lòng người dân Việt rất quan trọng. Tại sao?
Hiếu trong lối suy nghĩ người Việt Nam, được coi là nền tảng để đánh giá phẩm chất
một con người. Hiếu là phẩm hạnh hàng đầu trong các tiêu chuẩn đánh giá đức hạnh
con người.
“ Hiếu không những được xem là đứng đầu của đức hạnh, mà còn là cội nguồn để có
được phúc thiện:
Điều Hiếu đứng vững,
Muôn điều thiện theo
Phúc thiện đúng đạo,
Phúc lành được gieo.”
( Xuân đình gia huấn)”
6
.
5 Thơ Ngọc Nguyễn, Ibid.
6 Nguyễn Thị Thọ, Từ đạo Hiếu truyền thống nghĩ về đạo Hiếu ngày nay, tạp chí Triết học số 6 (193), 2007, 2.
5
Thật vậy, chữ Hiếu trong lối suy nghĩ của người Việt xưa nay phải được thể hiện
ở sự biết ơn công sinh thành dưỡng dục, ở sự phụng dưỡng cha mẹ khi tuổi già, ở sự
yêu thương khi xa cách, ở sự nối tiếp ý chí thành quả của ông cha và thờ phượng tổ
tiên. Nếu thiếu các yêu cầu trên thì coi là bất hiếu.
Quay lại khảo cứu lịch sử, những hiền tài tạo nên những mốc lịch sử lừng lẫy
của dân tộc Việt Nam há chẳng phải cũng xuất phát từ đạo làm con sao?
Vào thời Minh xâm lược, Nguyễn Phi Khanh bị bắt đưa về Chi Lăng, Nguyễn Trãi đã
theo khóc đến tận ải Nam Quan. Nguyễn Phi Khanh nói: “Con phải trở về mà lo báo thù cho
cha, rửa thẹn cho nước, chứ đi theo khóc lóc mà làm gì” Vâng lời cha, Nguyễn Trãi trở về,
ngày đêm lo việc phục thù, bày kế giúp Bình Định Vương đánh thắng quân xâm lược.
Dưới thời Nguyễn, Phan Bội Châu nuôi chí lớn của cha, gắng sức học tập, thi đỗ giải
nguyên để người cha đang hấp hối trên gường bệnh được yên lòng nhắm mắt ra đi. Ông đã
mở rộng đạo hiếu với cha ra đạo hiếu đối với dân tộc, giống nòi, hoạt động cách mạng và trở
thành nhà chí sĩ yêu nước nổi tiếng đầu thế kỷ XX.
7
Nguyễn Trãi, Phan Bội Châu đều là những người con nối tiếp ý chí của cha ông
để lại. Hay trong thơ ca Nguyễn Du, nàng Kiều cũng là một tấm gương tiêu biểu cho
người con hiếu thảo, hi sinh hạnh phúc đôi lứa để cứu cha mẹ. Tinh thần Hiếu đạo đó
còn thể hiện ở lối suy nghĩ khi người con không sinh được con trai để nối dõi tông
đường cũng bị coi là bất hiếu. Trong hôn nhân của con cái thì “ cha mẹ đặt đâu con
ngồi đấy”. Người con không đối xử tốt với hàng xóm láng giềng, học hành thi cử dốt nát
bị coi là làm xấu mặt cha mẹ. Nói chung, Hiếu ảnh hưởng đến mọi khía cạnh đời sống.
Hiếu là căn bản trong đời sống Việt; là gốc rễ phát triển các nguyên tắc ứng xử trong
đạo vua-tôi, vợ- chồng, thầy- trò, thầy thuốc-bệnh nhân, bạn hữu
Do đó, khi một người trưởng thành bước ra ngoài xã hội, sẽ được xã hội đánh
giá tốt hay xấu phần lớn do sự hấp thụ tinh thần Hiếu đạo ra sao trong quá trình giáo
dục của gia đình. Đạo Hiếu có vai trò rất quan trọng trong văn hóa người Việt xưa nay.
II. GIÁ TRỊ CHỮ HIẾU TRONG XÃ HỘI VIỆT NAM NGAỲ NAY.
A. ĐẠO HIẾU ĐANG DẦN MẤT GIÁ TRỊ.
7 Nguyễn Thị Thọ, Từ đạo Hiếu truyền thống nghĩ về đạo Hiếu ngày nay, 4.
6
Hiện nay ở Việt Nam có nhiều bảo tàng lịch sử, triển lãm tranh ảnh mở ra trưng
bày về tội ác chiến tranh. Mọi người sẽ đến những nơi đó để thấy những bằng chứng,
những hình ảnh về một thời chiến tranh khủng khiếp. Vậy Hiếu đạo, một giá trị tinh thần
thiêng liêng trong văn hóa Việt Nam đang trở nên băng hoại, xuống cấp trần trụi, đã có
một triển lãm lớn nào để nhằm thức tỉnh xã hội này chưa? Giống như một đứa con
hoang đàng, nghỗ nghịch bỏ ngoài tai mọi lời dạy bảo của Cha. Đứa con đó đang mải
mê đắm say một canh bạc vật chất. Nó đang say sưa chưa hề tỉnh giấc. Chữ Hiếu như
một lời dạy của ông cha từ nhiều đời truyền lại, nay đang bị con cháu bỏ ngoài tai, làm
thinh.
Bằng chứng? Chúng ta không còn xa lạ khi nghe đến những câu chuyện: con đánh
đuổi cha mẹ ra khỏi nhà, nhốt cha mẹ trong chuồng chó, chuồng lợn. Ghen ghét đùn
đẩy nhau trách nhiệm nuôi cha mẹ, con cháu giết ông bà, bố mẹ lấy tiền tiêu
xài Những câu chuyện băng hoại đạo đức kiểu này tràn lan khắp các mặt báo, truyền
hình, phát thanh, truyền miệng.
Trên trang báo điện tử Gia Đình Online, thứ sáu ngày 2/8/2013 đăng tin với tít
“345(678.$90:4”. Bài báo viết:
Bản án sơ thẩm xác định, Chiến là con trai thứ 2 của bà Nơi và ông Thạnh. Năm 2006,
Chiến lấy vợ và được bố mẹ cho một căn nhà tại chợ Bình Tiên (huyện Châu Thành, tỉnh Đồng
Tháp) để buôn bán. Khoảng tháng 5/2012, Chiến đến xin cha mẹ đẻ chiếc xe máy nhưng không
được nên ấm ức.
Đến đầu tháng 7/2012, Chiến về nhà thì bị cha mẹ la rầy vì nghe tin cậu con trai ham
chơi không lo làm ăn. Chiều hôm đó, đứa con mua 55 lít mang về để dùng khi đi giao hàng.
Tối cùng ngày, sau khi uống rượu say nhớ lại việc cha mẹ không cho xe máy và la
mắng, Chiến nảy sinh ý định đốt nhà đấng sinh thành. Gã mang một can xăng 27 lít và quẹt gas
đến nhà cha mẹ ruột. Nghe tiếng con trai lè nhè, bà Nơi mở cửa. Lập tức Chiến đổ nửa can
xăng phía nhà trước, số còn lại đổ ở cửa sau rồi dùng thanh sắt đập cửa kính mở khóa vào
nhà. Hắn tắt hết cầu dao điện, đứng chắn trước cửa ra vào.
Nghe tiếng chị gái kêu cứu, ông Hiền (cậu ruột của Chiến ở nhà kế bên) cùng một số
người chạy tới ứng cứu nhưng Chiến đã bật quẹt gas ném xuống nền nhà khiến ngọn lửa bùng
7
phát. Trong lúc vật lộn với Chiến, bà Nơi, ông Hiền và nhiều người trong gia đình đều bị dính
xăng, lửa bén vào người.
8
Cũng trên trên trang báo này, cùng ngày đăng tin tại Hải Phòng “5
#1Cụ thể bài báo mô tả:
Trong lúc say hơi men, bị mẹ la rầy, đứa con trai tội đồ duy nhất của người vợ liệt sỹ đã
đang tâm dùng dao đâm chết mẹ đẻ của mình khiến bà gục xuống, chết tại chỗ.
Vụ án mạng xảy ra bất ngờ vào lúc 14h30 ngày 31/7/2013 tại gia đình bà Nguyễn Thị Xô
(sinh 1955, thôn Hạ Câu, xã Quốc Tuấn, huyện An Lão, HP) do chính con đẻ Phạm Văn Đoàn
SN 1977 (cùng nhà) là thủ phạm khiến ai nấy đều bàng hoàng. Tại hiện trường, người mẹ lực
lượng CSĐT huyện An Lão thu giữ được con dao nhọn dính máu. Sau khi đâm chết mẹ đẻ,
Đoàn hung hăng gây hấn với lực lượng công an về việc bắt giữ mình.
9
Hay trên một trang báo điện tử khác, Tin Mới Online ngày 26/10/2013 đăng tin :
“ ;%3',<&#=>?!9?(35
@AB3BCDE.F1>&#AG.F"
5?>H,='I9:(J:=,*”.
10
Thêm một bằng chứng chứng minh cho tình trạng xuống cấp đạo Hiếu ngày nay:
Trước khi tham mưu cho Quốc hội xây dựng Luật Người cao tuổi Việt Nam, Viện
Nghiên cứu Người cao tuổi Việt Nam đã có một cuộc khảo sát thực trạng bạo lực gia đình ở
một số tỉnh miền Nam. Kết quả rất đau lòng có tới 90% số người cao tuổi được hỏi cho biết đã
từng bị con cháu bỏ rơi và không được chăm sóc, 50% người già bị con cái nhốt trong nhà. Và
theo nhiều thống kê khác thì các con số về bạo lực gia đình ngày càng gia tăng. Đây là một
thực trạng đáng báo động.
11
Một vết thương hoại tử trên lối sống đạo đức dân tộc!
8 { Sưu Tầm}, Nghịch tử đốt nhà cha mẹ bằng 27 lít xăng nhận án tử. Gia đình Online. http: giadinh.net.vn, thứ sáu
ngày 2/8/2013. Truy cập 20/11/2013.
9 Minh Lý, Con trai giết mẹ vì nghiện. Giadinh.net.vn Online, Thứ sáu ngày 2/8/2013. Truy cập 20/11/2013.
10 PV tổng hợp, Con gái cùng nhân tình hãm hại mẹ. Tinmoi.vn Online, Thứ 7 ngày 26/10/2013. Truy cập ngày
20/11/2013.
11 Bình Minh, Đau lòng chữ “Hiếu” thời hiện đại. nguoiduatin.vn Online. Truy cập ngày 21/11/2013.
8
Trên đây là những câu chuyện mà cách đây tầm chục năm mà ta nghe đến nó
như một sự ghê tởm hãi hùng, giờ đây đôi lúc khiến tâm thần ta trơ trọi, chai lỳ.
Sự thật đúng là khủng khiếp đến như vậy. Mọi tội ác có thể tưởng tượng được
của con cái gây ra cho cha mẹ sinh thành mình đều đã xảy ra. Những đứa con nghỗ
nghịch, hoang đàng không những là vết thương đau cho chính cha mẹ mình cả khi họ
đã thác sang thế giới bên kia, giờ đây còn là dịch bệnh ghê tởm cho xã hội. Nhìn từ mọi
góc độ, căn nguyên hầu hết đều bắt nguồn từ “ cơn đói vật chất”. Như một con thú
hoang khát cơn đói, chúng vùng lên phá phách mọi thứ để thỏa mãn. Bỏ qua hết những
giá trị thuộc về phần “ người” như thể diện, đạo đức, nhân cách
Liệu có triển lãm nào trưng bày những ung nhọt nhức nhối này không? Có chiến
dịch xã hội nào muốn “ quét bay” những điều rác rến này chăng?
B. ĐẠO HIẾU ĐANG DẦN LÃNG QUÊN TRONG XÃ HỘI NGÀY NAY.
Nếu như phần trên, ta đọc thấy những sự kinh hoàng đến nỗi bị cả xã hội lên
án, luật pháp trừng trị ngay lập tức, thì đó thực chỉ là “ bề nổi của tảng băng chìm”. Đạo
Hiếu, lời ông cha dạy, thực giờ như “ tờ giấy nhàu bị mối mọt gặm nhấm” không còn gía
trị. Một căn bệnh bị lở loét, tử hoại bên ngoài; giờ lan rộng đến các tế bào trung tâm
não bộ.
Nếu trước kia, khi ông bà cho cháu quà hay bố mẹ cho con quà thì con cái phải
giơ hai tay nói “ Cháu xin ạ”, thì giờ đây nó có thể tự lấy đồ mà không cần xin phép.
Thậm chí bố mẹ còn phải dua nịnh theo nó. Nếu trước kia, ăn cơm con cháu phải mở
lời mời ông bà, bố mẹ ăn cơm thì nay vô tư ngồi ăn, không cần biết có ai. Nếu trước
kia, ông bà bố mẹ đánh đòn con cháu thì phải răm rắp chấp hành, còn nay chúng sẽ cãi
lại và có thể đánh trả. Tất nhiên, căn nguyên ở đây là do sự giáo dục con cái của mỗi
gia đình. Nhưng chỉ những điều trên thôi đủ chứng minh cho một thế hệ đang lãng quên
mất thế nào là Hiếu đạo? Tin được không? Hãy thử ngó nhìn ở chính gia đình mình
hoặc sang những nhà hàng xóm bên cạnh?
Chữ Hiếu, quả thật, không những bị xuống cấp bên ngoài mà còn bị mục ruỗng
ở bên trong, từ gia đình thành thị đến nông thôn, từ gia đình miền xuôi đến miền
ngược:
9
Anh Minh và chị Hưng (Gia Trấn, Gia Viễn, Ninh Bình) lấy nhau đã chục năm và
có với nhau 2 đứa con Anh (Minh) không có công việc ổn định nên ai thuê gì làm nấy. Còn
chị thì từ xưa tới nay ở nhà làm ruộng, khi rảnh rỗi thì đi phụ hồ. Bà Thanh ( mẹ anh Minh) biết
con cái đi làm vất vả nên ở nhà lo cơm nước, nhà cửa cho con cháu. Nhưng chị Hưng lại
không biết điều mà hay chửi mắng bà ầm cả xóm lên, đường qua lối lại ai ai cũng nhìn vào
Một hôm, chị phơi lúa ra sân rồi đi làm, chị dặn bà: Bà ở nhà phơi lúa cho khô để cất đi, tôi đi
làm đến chiều mới về. Buổi chiều hôm ấy trời bất ngờ giông gió mưa to, một mình bà chạy lúa
không kịp nên bị ướt nửa sân lúa. Bà lo không biết về con dâu sẽ nói mình ra sao đây.
Đi làm về thấy mấy bì lúa dựng góc nhà bị ướt nên chị Hưng rất giận, chị mắng bà: Bà
làm gì mà có mỗi mấy bì lúa cũng để ướt? Bà chỉ ở nhà có mỗi việc ăn thôi mà cũng không
xong, tôi nhịn bà nhiều lắm rồi. Từ mai bà ăn riêng đi ai mà nuôi không bà được. Bà cảm thấy
không ở nhà này được đi đâu thì đi .
12
Kinh tế gia đình khó khăn, đánh vào vật chất khiến đánh mất lòng yêu kính của
người con dâu với mẹ chồng. Mệt nhọc cuộc sống, con trai con dâu quên mất bổn phận
làm con.
Rồi câu chuyện về các cô con dâu văn phòng nói xấu mẹ chồng :
Cô thì bảo mẹ chồng quê mùa, ăn uống chi ly tiết kiệm khiến cô ta phải thường xuyên
trốn về nhà mẹ đẻ “xin cơm” vì không đủ chất. Cô thì bảo mẹ chồng ở bẩn, hách dịch, lại còn
hay soi mói con dâu, cô mua cái gì mới cũng bị mẹ chồng soi, rồi hỏi giá nên nhiều khi mua
hàng hiệu phải nói dối là mua hàng chợ không lại sợ bà bảo tiêu hoang. Có cô còn kể một loạt
“tội” của mẹ chồng ra, nào là “bà ấy” nấu ăn chẳng ra gì nhưng lúc nào cũng lên mặt dạy con
dâu. Nào là đã không làm ra tiền mà hay lớn tiếng, mua cái gì lớn nhỏ trong nhà cũng phải bà
quyết mới được mua, thành ra tiền của cô mà cứ như đi ăn xin. Các cô khác trong hội liền nhao
nhao bày kế để cô này “trị” mẹ chồng.
13
Hậu quả lối sống công nghiệp, lòng ích kỷ được tôn cao. Hình ảnh “nàng dâu
hiếu thảo” gần như chỉ còn vang bóng một thời.
Thêm câu chuyện “*4&9@K#5<F"%& HL*
M
1N
12 Đình Dung, Chồng nhu nhược “bịt tai” để vợ chửi mắng mẹ. Vietnam.net Online, ngày 10/9/2013. Truy cập
ngày 20/11/2013.
13 Thư độc giả, Giật mình nghe nàng dâu xa xả nói xấu mẹ chồng. Vietnam Net Online, thứ 5 ngày 24/3/2013. Truy
cập ngày 21/11/2013.
10
- Má! Má lên đây làm gì? Cô sinh viên sắp nhận bằng cử nhân giãy nãy lên hỏi người
mẹ quê mùa còm cõi.
- Má nghỉ bán một bữa lên coi con lãnh bằng tốt nghiệp.
- Không được đâu! Bữa nay bạn con đông lắm, mà má lại ăn mặc thế này….
- …
- Thì má còn bộ nào khác đâu. Thôi cho má vào. Má…
- Thôi… thôi, má về đi. Con thì thế này, má thì thế kia… Tụi bạn con nó cười…! Nói rồi
cô sinh viên xinh đẹp chạy ào vào trong hội trường… Vừa lúc người xướng tên giới thiệu: Sinh
viên Phạm Thị P là một trong những sinh viên xuất sắc của trường.
14
Hoặc câu chuyện về một thanh niên đang có bức xúc với mẹ mình, nhân ngày
8/3 có “chia sẻ” trên một trang mạng xã hội thế này: “O*(?PQR
#,(*<D!@:**(#S(4
.:(TU1
2
Sự ảnh hưởng giao thoa nhiều nền văn hóa mà giới trẻ không tự chắt lọc, dẫn
đến lối sống hời hợt, trọng hình thức. Yêu thích, mơ tưởng một thế giới xa hoa phù
phiếm, quên đi cuộc sống hiện tại.
Một số bộ phận thì xô bồ theo cuộc sống vật chất. Tiền làm chủ đầu óc, làm chủ
cảm xúc, dẫn đến một cuộc sống đầy sợ hãi, lo lắng bất an, nghi ngờ chính bản thân và
người thân. Tình trạng hỗn loạn này dẫn đến lối sống ích kỷ, bo bo cho bản thân, dần
dần vô hình quên đi mất những giá trị truyền thống tốt đẹp mà không hay biết.
Sự thật chứng minh một cách sâu sắc khi ta nhìn ngay bữa cơm gia đình không
còn những chia sẻ, không có sự vui vẻ. Ai nấy lo ăn xong bữa của mình, khi có ngồi lâu
ăn với nhau thì cũng phải có sự chen vào của những công nghệ hiện đại như ti vi, điện
thoại
Những nét đẹp đạo đức truyền thống nói chung, Hiếu đạo nói riêng đang dần bị
lãng quên từ ngay lối sống của mỗi cá nhân. Như loài chuột gặm nhấm, nó đang bào
mòn dần những giá trị một cách từ từ.
14 Liễu Phạm, Cô cử nhân xấu hổ vì mẹ nhà quê khiến dân cư mạng phẫn nộ. Giaoduc.net.vn Online, thứ 3 ngày
20/11/2012. Truy cập ngày 20/11/2013.
15 {sưu tầm}, Sốc: con trai chửi mẹ ngày 8/3. 24h.com.vn, thứ 5 ngày 8/3/2012. Truy cập 23/11/2013.
11
Liệu có liệu pháp nào khôi phục “sự mất trí nhớ tạm thời” căn bệnh lãng quên đó
không? Chắc chắn rồi.
Đau bệnh cần đi bác sĩ và uống thuốc. Vết thương “ đạo Hiếu” đang chuyển giai
đoạn hoại tử cần những toa thuốc chữa trị nhanh ngăn ngừa lan rộng và những toa
thuốc chiến lược để chấm dứt bệnh. Phương thức chiến lược đề nghị, nhằm giải quyết
thực trạng giữ Hiếu đạo tại Việt Nam.
III. Phương cách duy trì chữ Hiếu trong xã hội Việt nam tương lai.
A. Chiến lược giáo dục của xã hội.
Giáo dục luôn là phương thức toàn vẹn xưa nay dùng để xây dựng, khôi phục và
duy trì các nếp sống truyền thống. Vai trò của giáo dục trong đời sống xã hội không thể
phủ nhận.
Với những trình bày như trên về vai trò cũng như tình trạng của Hiếu đạo ngày
nay; ta có đầy đủ lý do cấp thiết đặt giáo dục đạo Hiếu vào trọng tâm giáo dục cho toàn
xã hội, trước khi quá muộn. Giáo dục để Hiếu đạo không rơi vào tình trạng xuống cấp
trong thế hệ tương lai, giáo dục để cảnh tỉnh sự xuống cấp đạo đức, giáo dục để duy trì
đạo nghĩa làm con cơ bản. Tầm nhìn chiến lược giáo dục Hiếu đạo phải ở hai cấp độ vi
mô và vĩ mô, có nghĩa là giáo dục từ gia đình, nhà trường, cho đến các cấp ngành lãnh
đạo, các tổ chức xã hội
Xét về tính hiệu quả, giáo dục đạo Hiếu trong gia đình là quan trọng nhất và hữu
hiệu nhất. Đặc biệt:
Giáo dục trong gia đình Việt Nam không chỉ tác động mạnh mẽ ở giai đoạn ấu thơ của
cuộc đời mỗi con người, vì con người Việt Nam gắn bó vô cùng chặt chẽ với đời sống gia đình
nên có thể ảnh hưởng của giáo dục gia đình là hết sức to lớn, lâu dài suốt cả cuộc đời. Nó đặt
cơ sở quyết định cho sự hình thành nền tảng nhân cách ở tuổi niên thiếu, thúc đẩy sự phát
triển, hoàn thiện nhân cách ở tuổi thanh niên, củng cố, giữ gìn nhân cách ở tuổi trưởng thành
và khi về già. Vì thế, giáo dục gia đình mang tính chất thường xuyên, lâu dài và có hệ thống
chặt chẽ
16
.
Đúng vậy, giáo dục trong gia đình là yếu tố cơ bản.
16 Th.s Lê Văn Toàn, Vai trò của giáo dục trong gia đình của Việt Nam hiện nay. thongtinkhcndaklak.vn Online. Truy
cập ngày 23/11/2013.
12
Trong bài nghiên cứu “ VW#:%X&:Y
I”, tác giả Dương Thị Kim Toan đưa ra những giải pháp nâng cao giáo dục
của gia đình trong việc hình thành nền tảng nhân cách con trẻ như sau:
“ BR@5H=.?!"RZR-&[."
[.)0H,:-J,”
17
.
Người làm cha làm mẹ phải hiểu biết về chữ Hiếu truyền thống; trong lối sống,
ứng xử thường ngày của người con xưa ra sao? của bậc làm cha mẹ thế nào? Nhằm
xây dựng gia pháp trong gia đình nhằm đảm bảo tôn ti trật tự. Hay lối sống hiện đại?
tâm sinh lý con trẻ? Nhằm thay đổi và điều chỉnh phù hợp lối sống mới nhưng vẫn giữ
giá trị truyền thống cốt lõi.
EBR(=&5H=.@?+1
Q
. Khi cha mẹ đối xử tệ bạc
với ông bà, con cái tất yếu sẽ nhìn điều đó và vô hình chúng sẽ đối xử với bậc sinh
thành như những gì chứng kiến ở cha mẹ. Bởi lẽ, con cái chính là chiếc gương phản
ảnh chính hình ảnh cha mẹ chúng. Do đó, ông bà cha mẹ phải trở thành mẫu mực về
đạo đức,là tấm gương cho con cháu noi theo. Dân gian ta có câu “ nhìn con biết cha” là
do thế.
“BR(#H=?P9&%\F+,-(#](J5H=
(#]*).L”
19
. Đây là điểm mới so với giáo dục đạo Hiếu truyền
thống. Tránh việc giáo dục con cái hà khắc độc đoán dẫn đến sự bùng phát đấu tranh ở
tâm sinh lý giới trẻ ngày nay. Cha mẹ cần phải cởi mở, chia sẻ, lắng nghe tâm tư
nguyện vọng của con cái. Cha mẹ cũng cần thể hiện sự tôn trọng với nhau trong đời
sống vợ chồng, đối xử bình đẳng với tất cả những đứa con như nhau. Sự gìn giữ phát
triển đạo Hiếu của gia đình cần phải đổi mới thích nghi.
Thiết nghĩ, những phương pháp đề nghị trong giáo dục đạo Hiếu ở gia đình trên
rất đầy đủ và phù hợp; nên triển khai phương án tuyên truyền phương pháp sao cho có
độ sâu nhất.
Giáo dục đạo Hiếu, không thể không nhắc đến vai trò của nhà trường. Với sự
tiến bộ xã hội ngày nay, tất cả trẻ em đều được đến trường và được phổ cập giáo dục
với chương trình học kéo dài 12 năm. Đây cũng là môi trường thứ hai sau gia đình mà
17 Dương Thị Kim Toan, Vai trò của gia đình trong việc giáo dục nhân cách cho trẻ em hiện nay.
Truongchinhtritohieuhp.gov.vn Online. Truy cập ngày 15/11/2013.
18 Dương Thị Kim Toan, Ibid.
19 Dương Thị Kim Toan, Ibid.
13
một đứa trẻ sẽ được đặt để tại đó. Các giáo trình soạn giảng hay các hoạt động ngoại
khóa cần xen kẽ nhắc đến vị trí của đạo Hiếu luôn luôn. Trẻ sẽ được học từ gia đình
đến nhà trường, được sống “ ngập tràn” trong tư tưởng Hiếu đạo. Do đó, sự cần kíp
của Bộ Giáo Dục là phải điều chỉnh phương pháp dạy và học luôn luôn, sao cho phù
hợp với thực tế, với mỗi giai đoạn phát triển của một đứa trẻ.
Giáo dục đạo Hiếu ở cấp độ vĩ mô là xã hội. Trong môi trường hiện nay, vai trò
của các phương tiện thông tin đại chúng như : tivi, báo, đài, internet rất thuận lợi cho
kế hoạch tuyên truyền giáo dục. Ở đây cần sự tham gia của các khối tập thể trong xã
hội như khối cơ quan nhà nước, khối các doanh nghiệp.
Thực tế, bên khối các cơ quan chính quyền nhà nước đang có :EG9&
%\#DH:[,&J ?P\@3
0^3H?+LV_#R ^`FR
?J%W9&%\#!"a>
1
7b
Đây là dấu hiệu tích cực cho thấy nhà nước đã nhìn thấy thực trạng xuống cấp
đạo đức trong xã hội. Tuy nhiên,
Cần nâng cao nhận thức về phong trào xây dựng gia đình văn hóa, đó là cần chú trọng
về nội dung của cuộc vận động, cần nhìn thẳng vào thực trạng ở các địa phương trên cả nước
chạy theo hình thức, theo chỉ tiêu. Nếu không thận trọng về tiêu chuẩn, không đi vào nội dung
thực chất thì những tấm giấy chứng nhận “gia đình văn hóa” sẽ làm cản trở đến việc phát huy
và bảo tồn những giá trị tốt đẹp của gia đình truyền thống
21
.
Bên cạnh đó, các cấp các ngành văn hóa, kinh tế có trách nhiệm của nhà nước
cũng nên làm các đề án tham gia xây dựng kinh tế cho mỗi địa phương; phát động các
phong trào văn hóa nhằm củng cố phát huy vai trò của các thành viên trong gia đình
Khối các doanh nghiệp , hiện nay, cũng đã và đang tham gia rất nhiều trong việc
tuyên truyền giáo dục đạo làm con, như phát động nhiều chương trình viết về cha mẹ,
những cảm nhận trong cuộc sống, các quảng cáo khuyến mãi nhân dịp lễ cha mẹ tuy
nhiên, cũng mang tính hình thức nhiều. Chất lượng sâu sát cần được động viên tham
20 Theo QĐND, Bảo tồn chữ “Hiếu” trong gia đình Việt thời nay. Qdnd.vn Online, thứ 4 ngày 13/11/2013. Truy
cập ngày 18/11/2013.
21 Theo QĐND, Ibid.
14
gia trong quá trình quản lý đời sống công nhân viên ở mỗi xí nghiệp nói riêng. Các
doanh nghiệp hiểu được rõ quá trình này thì sẽ có tác động tích cực trong nhiều mặt.
Rốt lại, với những “ toa thuốc” trên, “ căn bệnh” băng hoại Hiếu đạo ngày nay sẽ
có thể thuyên giảm và khỏi nếu như “ người bệnh chịu uống thuốc”.
Sự thật, một căn bệnh dù đã được chữa khỏi thì nguy cơ tái bệnh vẫn rất cao.
Giả sử tình trạng băng hoại đạo Hiếu làm con đã thuyên giảm nhưng có ai nói được
tương lai chữ Hiếu đã đảm bảo chăng? Đồng thời với “ chữa bệnh”, lúc này nhà nước
cũng cần sửa soạn một đạo luật, trừng trị “ đạo bất hiếu”, với phương châm “ phòng
bệnh hơn chữa bệnh”.
B. CHIẾN LƯỢC RĂN ĐE CỦA PHÁP LUẬT.
Pháp luật được định ra là để cho người có tội. Pháp luật trừng phạt những kẻ
gây tội và răn đe tội lỗi bùng phát ở tương lai. Nhưng đạo Hiếu là một phạm trù đạo
đức, mang tính nhạy cảm. Có nên đưa Đạo Hiếu vào luật chăng? Có nhiều ý kiến trái
chiều trong vấn đề này. Xong, Giáo sư Tiến sĩ Vũ Gia Hiền, giám đốc Trung tâm
Nghiên Cứu và Ứng dụng Văn hóa Du lịch, trong một buổi phỏng vấn đã nói: “c!&
d@ .0.e[=<@^[" R9@H#
V.0H:H(=:3 R(=*` R#1
77
Bàn luận là vậy. Nhưng nhìn lại, lịch sử đã chứng minh đạo Hiếu đã xuất hiện
trong bộ luật Hồng Đức , thời Lê sơ. Trong đó nói tội Bất Hiếu là một trong 10 loại tội ác
nguy hiểm nhất. Cụ thể : f^80H:<3^J(@NEg@.:
J:_%h.!.i[4C(j(jk*(5_"
*(5. "*[-++1
7l
Thời nay:
Thực ra, ở nước ta vấn đề này cũng được đề cập đến trong Hiến pháp, cha mẹ phải có
trách nhiệm với con cái và con cái phải có hiếu với cha mẹ. Trong Hiến pháp quy định hai chiều
rất rõ, còn trong Luật Hôn nhân - Gia đình cũng đã có những quy định rất cụ thể. Vì thế, luật về
đạo hiếu cũng đã có trong các bộ luật khác rồi, còn giờ muốn nhấn mạnh thì phải để riêng
thành một bộ luật cụ thể.
24
22 Đối thoại GS.TS Vũ Gia Hiền, Làm người phải luôn trân trọng đạo Hiếu. Petrotimes.vn Online, ngày 29/7/2013.
Truy cập ngày 25/11/2013.
23 Nguyễn Gia, Trong “ thập ác” bất Hiếu là tội thứ 7. Thethaovanhoa.vn Online, thứ 4 ngày 3/7/2013. Truy cập
25/11/2013.
24 Đối thoại GS.TS Vũ Gia Hiền, Ibid.
15
Mặc dầu, “B@F.0"*[<3X[RJ#=:
%5?[<3RJ([X[^:
mXW:>5”
25
. Bởi, luật pháp được coi là chiếc búa tạ để
nhắc nhở sự tu dưỡng lối sống đạo đức cá nhân trong đạo làm con.
Nói như vậy, việc hình thành xây dựng nên bộ Luật Hiếu Đạo riêng là rất cần
thiết. Xã hội không thể lạc quan rằng “ một ngày kia chữ Hiếu sẽ đẹp đẽ trở lại”. Và quá
trình xây dựng nên một thể chế pháp luật như Luật Đạo Hiếu còn lâu dài, do đó rất cần
sự ủng hộ, ý thức chung tay của toàn xã hội.
KẾT LUẬN:
Tại sao xã hội phải giữ chữ Hiếu để duy trì một nếp sống có tôn ti, trật tự? Tại
sao mỗi chúng ta phải có trách nhiệm bổn phận làm con? Tại sao chúng ta phải khảo
cứu hiện trạng xã hội chữ Hiếu ngày nay?
Thật vậy, gia đình là hạt giống nhân cách cơ bản phát triển nguồn lực xã hội. Và
Hiếu là một trong món thức ăn nuôi dưỡng sự phát triển đó. Vai trò của nó từ thế hệ
này sang thế hệ kia không thể phủ nhận. Bên cạnh đó,việc thể hiện và giữ gìn chữ Hiếu
khiến trật tự, kỷ cương, nếp sống văn minh gia đình và xã hội được nâng cao.
Trong khi đó, chúng ta đã thấy chữ Hiếu bị xem nhẹ như thế nào trong xã hội
Việt Nam ngày nay. Sự băng hoại, xuống cấp của chữ Hiếu đang trở thành dịch bệnh
len lỏi, thấm đượm trong mọi hình thức khác nhau ở mỗi gia đình.
Thiết nghĩ, các chính sách kinh tế-văn hóa-chính trị của nhà nước nên có những ứng
xử khéo léo, tạo điều kiện cho toàn xã hội cùng tham gia công tác củng cố lại đạo Hiếu.
Các cấp các ngành đồng hành cùng mỗi tế bào gia đình tìm căn nguyên và vận dụng
mọi nguồn lực để củng cố Hiếu đạo; sao cho đó là sự phát triển sâu rộng, bền vững
chứ không phải phong trào; sao cho mỗi bài giảng ở các cấp bậc học sinh khác nhau
đều vang lên câu ca:
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Một lòng thờ mẹ kính cha
25 Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu, Luật Đạo Hiếu cũng là một lối thoát của xng đột. Thethaovanhoa.vn Onlne, thứ sáu
ngày 5/7/2013. Truy cập ngày 25/11/2013.
16
Cho tròn chữ Hiếu mới là đạo con.
Thạc sỹ Nguyễn Thị Thọ, một giảng viên trường Đại học Sư Phạm Hà Nội kết
luận:
Thể hiện đạo hiếu với cha mẹ không chỉ là bổn phận, trách nhiệm của người làm con,
mà còn là quyền lợi thiêng liêng và cao cả của mỗi người. Việc giáo dục đạo hiếu giúp con cái
thấy được bổn phận làm con, giữ đúng vị trí của mình trong gia đình là vấn đề hết sức quan
trọng trong giáo dục gia đình từ xưa đến nay. Không chú tâm tới giáo dục đạo hiếu trong gia
đình là thiếu sót, quên lãng cái nền móng thiết yếu nhất của đạo đức xã hội và con người
26
.
THƯ MỤC
1. Nguyễn Thị Thọ, Bnf B^Bm^f Tạp chí
Triết Học số 6 (193), 2007.
26 Thạc sỹ Nguyễn Thị Thọ, Từ đạo Hiếu truyền thống nghĩ về đạo Hiếu ngày nay, 2.
17
2. Phạm Đào Thịnh, g='E1#!. www.qdnd.vn
Online, Thứ tư ngày 13/11/2013 . Truy cập 15/11/2013.
3. Bình Minh, f;V! . www.nguoiduatin.vn Online. Truy cập
ngày 15/11/2013.
4. Dương Thị Kim Toan, BVWcf#Bc:oX&:
BYp. www.truongchinhtritohieuhp.gov.vn Online. Truy cập ngày
18/10/2013.
5. Nguyễn Ngọc Thơ, B
.www.vanhoahoc.vn Online, Thứ bảy ngày 9/11/2011. Truy cập ngày 13/11/2013.
6. Theo QĐND, g='E1#!Qdnd.vn Online, thứ 4
ngày 13/11/2013. Truy cập ngày 18/11/2013.
7. Th.s Lê Văn Toàn, VW:%X#W
thongtinkhcndaklak.vn Online. Truy cập ngày 23/11/2013.
8. Minh Lý, 5#Giadinh.net.vn Online, Thứ sáu ngày 2/8/2013.
Truy cập 20/11/2013.
18
