Thực trạng hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại việt nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG
CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ ĐỐI NGOẠI







KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP
KINH TẾ QUỐC TẾ

Sinh viên thực hiện : Bùi Đức Hoàn
Lớp : Pháp 1
Khóa : 41 E
Giáo viên hướng dẫn:TS. Nguyễn Văn Hồng







Hà Nội, 11/2006

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
1
MỤC LỤC

Lời mở đầu 4
Chương I: Khái quát về hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam và hội
nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng của các NHTM Việt Nam 6
I.Tổng quan về sự hình thành và phát triển của hệ thống NHTM Việt Nam 6
1.Khái niệm về NHTM 6
1.1.Khái niệm NHTM theo Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công
ty tài chính năm 1990 6
1.2.Khái niệm NHTM theo Luật các tổ chức tín dụng năm 1997 7
1.3.Khái niệm NHTM theo quan niệm của các nước khác trên thế giới 9
2.Chức năng, vai trò của NHTM trong nền kinh tế 9
2.1.Chức năng trung gian tín dụng 9
2.2.Chức năng trung gian thanh toán 10
2.3.Chức năng tạo tiền cho nền kinh tế 11
2.4.Chức năng cung ứng dịch vụ tài chính và các dịch vụ khác 12
3.Sự hình thành và phát triển của hệ thống NHTM Việt Nam 13
4.Các loại hình NHTM ở nước ta hiện nay 15
II.Hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng: Cơ hội và thách thức đối
với các NHTM Việt Nam 16
1.Bản chất và đặc trưng cơ bản của hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng 16
2.Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng của Việt Nam 17
3.Hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng: Cơ hội và thách thức đối
với các NHTM Việt Nam 22
3.1.Cơ hội 23

3.2.Thách thức 25
4.Kinh nghiệm của Trung Quốc về cải cách hệ thống NHTM trong tiến trình
hội nhập kinh tế quốc tế 27
4.1.Bối cảnh hệ thống NHTM Trung Quốc trước tiến trình hội nhập quốc tế 27
4.2.Các diễn biến đáng chú ý trong quá trình cải cách hệ thống NHTM Trung
Quốc 28
4.3.Bài học kinh nghiệm với Việt Nam 32
Chương II: Thực trạng hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam
trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế 34
I.Các chỉ tiêu đánh giá thực trạng hoạt động kinh doanh của một NHTM 34
1.Năng lực tài chính 34
2.Mức độ đa dạng về sản phẩm dịch vụ cung cấp và chất lượng sản phẩm dịch
vụ 35
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
2
3.Cơ cấu tổ chức, trình độ quản lý và hệ thống chi nhánh phân phối sản phẩm
dịch vụ 36
4.Nguồn nhân lực 37
5.Trình độ công nghệ ngân hàng 38
6.Thị phần trong nước trong các lĩnh vực hoạt động kinh doanh chính 38
7.Kết quả hoạt động kinh doanh 39
II.Thực trạng hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam trong tiến trình
hội nhập kinh tế quốc tế 39
1.Thực trạng về năng lực tài chính của các NHTM Việt Nam 40
1.1.Quy mô vốn tự có và mức độ an toàn vốn 40
1.2.Chất lượng tài sản “có” 50
2.Thực trạng về mức độ đa dạng về sản phẩm dịch vụ cung cấp và chất lượng

sản phẩm dịch vụ của các NHTM Việt Nam 58
3.Thực trạng trình độ quản lý, cơ cấu tổ chức và mạng lưới phân phối sản phẩm
dịch vụ của các NHTM Việt Nam 63
4.Thực trạng về nguồn nhân lực của các NHTM Việt Nam 67
5.Thực trạng về trình độ công nghệ ngân hàng của các NHTM Việt Nam 72
6.Thực trạng về thị phần trong nước của các NHTM Việt Nam trong các lĩnh
vực hoạt động kinh doanh chính 76
6.1.Hoạt động huy động vốn và hoạt động tín dụng 76
6.2.Hoạt động thanh toán quốc tế và chi trả kiều hối 78
6.3.Hoạt động kinh doanh ngoại hối 80
6.4.Hoạt động thẻ 81
7.Thực trạng về kết quả kinh doanh của các NHTM Việt Nam 82
Chương III: Các giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động kinh doanh của các
NHTM Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế 86
I.Các giải pháp vi mô nhằm đẩy mạnh hoạt động kinh doanh và nâng cao năng
lực nội tại của các NHTM Việt Nam 86
1.Xây dựng chiến lược kinh doanh cụ thể và dài hạn của các NHTM Việt Nam
trên cơ sở điều tra, nghiên cứu thị trường một cách khoa học, toàn diện và chi
tiết 86
2.Tăng cường năng lực tài chính 88
3.Đa dạng hoá danh mục sản phẩm dịch vụ cung cấp và không ngừng nỗ lực
nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ, phù hợp với năng lực, quy mô, chất
lượng hoạt động kinh doanh và nhu cầu của thị trường 95
4.Nâng cao trình độ quản lý điều hành, hoàn thiện và hợp lý hoá cơ cấu tổ chức
và mạng lưới phân phối sản phẩm dịch vụ 98
5.Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực 100
6.Nâng cao trình độ công nghệ ngân hàng 105
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E

Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
3
II.Các giải pháp vĩ mô góp phần tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, hỗ
trợ nâng các NHTM Việt Nam nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và
năng lực cạnh tranh 107
1.Đẩy mạnh công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống các quy phạm pháp luật
điều chỉnh hoạt động tài chính, ngân hàng trong điều kiện hội nhập quốc tế 107
2.Tiếp tục thực hiện cải cách hệ thống NHTM nhà nước và các DNNN, giảm
bớt sự can thiệp quá mức của Chính phủ và các cơ quan công quyền vào hoạt
động kinh doanh của các NHTM nhà nước nhằm tăng cường tính tự chủ, tính
tự chịu trách nhiệm của các NHTM nhà nước 109
3. Xoá bỏ dần bao cấp, bảo hộ đối với các NHTM trong nước đi đôi với nới
lỏng từng bước các quy định hạn chế mang tính hành chính đối với các NHTM
trong và ngoài nước nhằm tạo môi trường hoạt động kinh doanh minh bạch,
lành mạnh, bình đẳng hơn cho hệ thống NHTM Việt Nam 110
4.Nâng cao năng lực quản lý vĩ mô và vai trò giám sát của Ngân hàng Nhà
nước Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế trong lĩnh vực tài chính, ngân
hàng 112
5.Xây dựng và phát triển đồng bộ hạ tầng công nghệ thông tin và thị trường tài
chính tiền tệ 113
Kết luận 114
Danh mục tài liệu tham khảo 115

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
4
LỜI MỞ ĐẦU
Sau 20 năm đổi mới, với sự nỗ lực của Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam, nền
kinh tế Việt Nam đã và đang trong quá trình chuyển mình mạnh mẽ nhất từ trước đến nay
với những thành tựu to lớn, trở thành một điểm sáng kinh tế của khu vực Châu Á - Thái Bình
Dương. Tuy nhiên, xu thế toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay không cho
phép đất nước ta bằng lòng với những thành tựu ban đầu đó mà phải nỗ lực hơn nữa để trở
thành một đất nước giàu mạnh. Hội nhập kinh tế quốc tế để thực hiện thắng lợi sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và mục tiêu chủ nghĩa xã hội là chủ trương, đường
lối chủ đạo của đất nước ta trong thời đại mới.
Những thành tựu mà nền kinh tế Việt Nam đạt được trong những năm vừa qua có sự
đóng góp không nhỏ của ngành ngân hàng vốn được coi là huyết mạch, là thước đo trạng
thái của nền kinh tế. Với vị trí, vai trò quan trọng như vậy, trong tiến trình mở cửa, hội nhập
chung của nền kinh tế Việt Nam trong thế kỷ XXI, ngành ngân hàng, trong đó đặc biệt là các
NHTM không thể đứng ngoài cuộc mà phải giữ vai trò tiên phong trong công cuộc phát triển
kinh tế và xây dựng đất nước.
Hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng đang tạo ra nhiều cơ hội và tiềm
năng nhưng cũng không ít những khó khăn, thách thức cho các NHTM Việt Nam trong việc
nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh và khẳng định năng lực cạnh tranh trên thị trường

ngân hàng trong và ngoài nước. Chính vì vậy, việc đánh giá và phân tích thực trạng hoạt
động kinh doanh của các NHTM Việt Nam hiện nay, trên cơ sở đó đưa ra các giải pháp để
đẩy mạnh hoạt động kinh doanh, nâng cao sức cạnh tranh của các NHTM Việt Nam trong
tiến trình hội nhập quốc tế lĩnh vực tài chính, ngân hàng là một vấn đề hết sức cấp thiết và
mang nhiều ý nghĩa thực tiễn trong giai đoạn hiện nay. Chính vì lý do đó, tác giả quyết định
chọn đề tài “Thực trạng hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại Việt Nam
trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế” làm đề tài nghiên cứu của khoá luận tốt nghiệp.
Nội dung của khoá luận tốt nghiệp bao gồm 3 chương:
- Chương I: Khái quát về hệ thống NHTM Việt Nam và hội nhập kinh tế quốc tế
trong lĩnh vực ngân hàng của các NHTM Việt Nam.
- Chương II: Thực trạng hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam trong tiến
trình hội nhập kinh tế quốc tế.
- Chương III: Các giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động kinh doanh của các NHTM
Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
5
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thày giáo, TS. Nguyễn Văn Hồng, phó Hiệu
trưởng trường Đại học Ngoại thương Hà Nội, người đã tận tình hướng dẫn và đưa ra những
ý kiến đóng góp quý báu để em có thể hoàn thành tốt khoá luận tốt nghiệp của mình.
Em cũng xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới các thày, cô giáo, các cán bộ nhân viên
Khoa Kinh tế ngoại thương cũng như trường Đại học ngoại thương, những người đã trang
bị cho em những kiến thức chuyên môn và những kỹ năng cần thiết cũng như một môi trường
học tập nghiêm túc trong suốt hơn 4 năm học vừa qua. Đồng thời em cũng bảy tỏ lời cảm ơn
chân thành tới tất cả các cán bộ, nhân viên của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các NHTM
Nhà nước, các NHTMCP, các NHTM liên doanh và chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại
Việt Nam và các cơ quan khác đã tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn thành tốt khoá luận tốt
nghiệp của mình.

Đề tài “Thực trạng hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại Việt
Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế” là một đề tài có nội dung, đối tượng và
phạm vi nghiên cứu sâu rộng, do vậy trong khuôn khổ hạn hẹp của khoá luận tốt nghiệp, bài
viết không thể đề cập và đánh giá một cách sâu sắc, toàn diện nhất toàn bộ thực trạng hoạt
động kinh doanh của các NHTM Việt Nam hiện nay và còn có những thiếu sót, hạn chế nhất
định. Vì vậy, em mong nhận được những ý kiến đóng góp chân thành, quý báu của các thày
cô giáo trong Hội đồng bảo vệ khoá luận tốt nghiệp, khoa Kinh tế Ngoại thương, trường Đại
học Ngoại thương và của toàn thể bạn đọc để khoá luận tốt nghiệp của em hoàn thiện và
mang tính thực tiễn cao hơn.
Hà Nội, tháng 10 năm 2006
Bùi Đức Hoàn
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
6
Chương I: Khái quát về hệ thống ngân hàng thương mại
Việt Nam và hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực
ngân hàng của các NHTM Việt Nam
I.Tổng quan về sự hình thành và phát triển của hệ thống NHTM Việt Nam
1.Khái niệm về NHTM
Ngân hàng thương mại (NHTM) là loại hình ngân hàng ra đời sớm nhất xét về
mặt lịch sử ở các nước phương Tây. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, các chức
năng, vai trò, đối tượng và phạm vi hoạt động kinh doanh của các NHTM ngày càng
trở nên đa dạng và phức tạp, do vậy mà ở các nước có rất nhiều quan niệm khác nhau
về NHTM. Tuy nhiên các nhà kinh tế học và luật gia ở các nước khác nhau đều thừa
nhận ở điểm chung là khái niệm NHTM được dùng để chỉ tổ chức làm chức năng thu
nhận tiền gửi của công chúng và đem số tiền đó cho người khác vay để kiềm lời. Do
việc đưa ra định nghĩa về NHTM phức tạp nên pháp luật các nước thường nêu ra một
số khía cạnh sau đây để phân biệt các hoạt động của NHTM với các hoạt động kinh

tế thương mại khác:
- Thực hiện các thao tác giao dịch ngân hàng (còn gọi là các thao tác nghiệp vụ
ngân hàng). Các thao tác giao dịch ngân hàng đó thường bao gồm các nghiệp vụ chủ
yếu là: Thu nhận tiền gửi của cá nhân, tổ chức và có hoàn trả; Cấp tín dụng cho người
đi vay dưới nhiều hình thức khác nhau để kiếm lời; Làm trung gian thanh toán và
quản lý các phương tiện thanh toán.
- Thực hiện các thao tác dịch vụ phi ngân hàng nhưng gắn với hoạt động ngân
hàng.
- Các tổ chức được làm các thao tác giao dịch đó khi được phép của cơ quan
nhà nước có thẩm quyền .
Khái niệm NHTM theo pháp luật Việt Nam được hiểu như sau:
1.1.Khái niệm NHTM theo Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài
chính năm 1990
Trước khi có Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính
năm 1990, khái niệm NHTM chưa từng được đề cập đến trong các văn bản pháp luật
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
7
Việt Nam. Trước đó, Nghị định 53/HĐBT ngày 26/3/1988 mới chỉ quy định các
nghiệp vụ của NHTM nhà nước dưới khái niệm “Ngân hàng chuyên doanh” ở điều 3,
theo đó các ngân hàng chuyên doanh là tổ chức kinh doanh trực tiếp, có tư cách
pháp nhân, bình đẳng trong quan hệ kinh doanh đối với các đơn vị và các thành phần
kinh tế cơ sở và trong hệ thống mỗi ngân hàng chuyên doanh. Các ngân hàng chuyên
doanh có nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:
- Tổ chức kinh doanh về tín dụng và dịch vụ ngân hàng, về ngoại hối, vàng
bạc, kim khí quý, đá quý trong và ngoài nước theo pháp luật.
- Huy động và khai thác các nguồn vốn nhàn rỗi bằng những biện pháp kinh tế
năng động, có hiệu quả (kể cả cổ phần, cổ phiếu); thực hiện cho vay vốn hoặc hùn

vốn khi cần thiết đối với các thành phần kinh tế.
- Thực hiện cấp phát và cho vay vốn đầu tư xây dựng cơ bản theo kế hoạch
Nhà nước và trong phạm vi nguồn vốn ngân sách nhà nước chuyển sang.
Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính năm 1990 đã lần
đầu tiên định nghĩa về NHTM như sau: “Ngân hàng thương mại là tổ chức kinh
doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi của khách hàng
với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, thực hiện nghiệp vụ chiết
khấu và làm phương tiện thanh toán”.
1.2.Khái niệm NHTM theo Luật các tổ chức tín dụng năm 1997
Luật các tổ chức tín dụng năm 1997 đã thừa kế định nghĩa NHTM trong Pháp
lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính năm 1990, ngoài ra có quy
định rõ ràng, đầy đủ và hoàn thiện hơn về NHTM. Luật không trực tiếp và chính thức
đưa ra định nghĩa về NHTM mà chỉ gián tiếp đề cập tới các nội dung chính của định
nghĩa về NHTM thông qua định nghĩa “ngân hàng” và “hoạt động ngân hàng”. Theo
đó:
- Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động
ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan. Theo tính chất và mục
tiêu hoạt động, các loại hình ngân hàng gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng phát
triển, ngân hàng đầu tư, ngân hàng chính sách, ngân hàng hợp tác và các loại hình
ngân hàng khác.
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
8
- Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng
với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và
cung ứng các dịch vụ thanh toán.
Đến nghị định số 49/2000/NĐ-CP ngày 12/9/2000 của Chính phủ về tổ chức
và hoạt động của NHTM, khái niệm NHTM đã được đề cập và định nghĩa rõ ràng

ngay trong Điều 1 như sau: “Ngân hàng thương mại là ngân hàng được thực hiện
toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục
tiêu lợi nhuận góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế của Nhà nước”.
Như vậy Luật các tổ chức tín dụng năm 1997 và Nghị định 49 đã bao quát
được đầy đủ nội hàm và bản chất của NHTM. Về tư cách và tính chất loại hình doanh
nghiệp, cả Luật các tổ chức tín dụng 1997 và Nghị định 49 đều coi NHTM là tổ chức
hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng chứ không chỉ là tổ chức kinh
daonh tiền tệ đơn thuần. Về nội dung hoạt động, so với Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác
xã tín dụng và công ty tài chính năm 1990, Luật các tổ chức tín dụng 1997 và Nghị
định 49 đưa ra nội dung hoạt động của NHTM rộng hơn ở chỗ hoạt động cấp tín dụng
rộng hơn hoạt động cho vay, và việc cung ứng dịch vụ thanh toán rộng hơn việc sử
dụng tiền gửi làm phương tiện thanh toán.
Mặt khác, so với Pháp lệnh ngân hàng, hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính
năm 1990, Luật các tổ chức tín dụng cũng định hướng rõ hơn về mô hình tổ chức và
hoạt động của các NHTM. Theo Điều 32 của Pháp lệnh, NHTM ngoài việc thực hiện
các nghiệp vụ truyền thống, ngân hàng còn được thực hiện thêm một số nghiệp vụ
giống như công ty tài chính, đó là nghiệp vụ chứng khoán (cất giữ, mua bán, chuyển
nhượng, quản lý các chứng khoán và giấy tờ có giá) và một số nghiệp vụ mang tính
thương mại thuần tuý như cho thuê động sản và bất động sản, các nghiệp vụ về vàng,
kim khí quý, đá quý. Còn theo Luật các tổ chức tín dụng, NHTM ngoài việc thực hiện
các nghiệp vụ truyền thống còn được tham gia vào hoạt động chứng khoán, bảo hiểm
thông qua việc thành lập công ty trực thuộc có tư cách pháp nhân. Đặc trưng này chỉ
ra yêu cầu xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động ngân hàng
theo hướng tăng cường các thiết chế an ninh tài chính, an toàn và đảm bảo cho hoạt
động của NHTM, xây dựng và thực thi cơ chế thanh tra, giám sát, quản lý chặt chẽ và
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
9

nghiêm ngặt nhất để đảm bảo cho hoạt động của các NHTM và cả hệ thống các tổ
chức tín dụng. Theo tinh thần của Luật, các NHTM Việt Nam được xây dựng và phát
triển theo định hướng đa năng giống như ở các nước có ngành ngân hàng phát triển
nhất như Mỹ, Anh, Nhật Bản, Australia những năm gần đây.
1.3.Khái niệm NHTM theo quan niệm của các nước khác trên thế giới
Khái niệm NHTM theo quan niệm của pháp luật hay của các nhà kinh tế ở các
quốc gia khác nhau không hoàn toàn giống nhau mặc dù có những điểm tương đồng.
Theo luật của Pháp thì “Ngân hàng thương mại là một xí nghiệp hay bất kỳ một cơ sở
nào thường xuyên nhận tiền gửi từ công chúng dưới hình thức ký thác hay hình thức
nào khác các khoản tiền mà họ dùng cho chính họ vào nghiệp vụ chiết khấu, tín thác
hay dịch vụ tài chính”. Còn luật của ấn độ định nghĩa “Ngân hàng thương mại là cơ
sở nhận các khoản ký thác để cho vay tài trợ và đầu tư”. Tuy nhiên các định nghĩa
trên xét về thực chất vẫn chưa thực sự là những khái niệm rộng, bao quát được toàn
bộ hình thức, nội dung, tính chất, đối tượng, phạm vi hoạt động của NHTM.
Nhà kinh tế học người Mỹ Peter Rose đă đưa ra một định nghĩa tương đối đầy
đủ về NHTM. Theo ông, “Ngân hàng thương mại là một tổ chức tài chính cung cấp
một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất, đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và
dịch vụ thanh toán, và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ
chức kinh doanh nào trong nền kinh tế” (Nguồn: [2]).
2.Chức năng, vai trò của NHTM trong nền kinh tế
Với tư cách là một trung gian tài chính, các NHTM giữ vai trò huyết mạch
trong nền kinh tế và là thước đo trạng thái phát triển của nền kinh tế, chiếm vị trí
quan trọng bậc nhất về quy mô vốn, tài sản và nội dung các nghiệp vụ. Vai trò, tầm
quan trọng của các NHTM thể hiện qua những chức năng chính của nó:
2.1.Chức năng trung gian tín dụng
Chức năng trung gian tín dụng của các NHTM thể hiện ở 2 khâu: một mặt các
NHTM huy động và tập trung mọi nguồn vốn nhàn rỗi tạm thời từ trong dân cư, từ
các thành phần kinh tế trong xã hội, tạo nên nguồn vốn, mặt khác trên cơ sở nguồn
vốn huy động đã hình thành, các NHTM cho vay lại các doanh nghiệp, các tổ chức
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
10
kinh tế, các cá nhân – những người có nhu cầu về vốn để sản xuất kinh doanh hoặc
tiêu dùng. Như vậy với chức năng này, NHTM vừa là người đi vay, vừa là người cho
vay. “Vay để cho vay” chính là một trong những phương thức kinh doanh của
NHTM, nhằm làm cầu nối giữa những người có tiền nhàn rỗi tạm thời chưa dùng đến
nhưng vẫn muốn đồng tiền sinh lời với những người cần vốn để đầu tư sản xuất kinh
doanh hay tiêu dùng mua sắm. Hiện nay, với sự phát triển của hoạt động ngân hàng,
chức năng trung gian tín dụng của các NHTM không chỉ dừng lại là làm cầu nối giữa
người gửi tiền và người đi vay tiền, mà còn là trung gian giữa các công ty, các tổ
chức kinh tế (khi phát hành chứng khoán) với các nhà đầu tư mua bán chứng khoán,
chuyển giao các mệnh lệnh trên thị trường chứng khoán. Ngoài ra, tín dụng ngân
hàng còn là một kênh quan trọng góp phần hình thành vốn lưu động và vốn cố định
của doanh nghiệp, đảm bảo cho quá trình sản xuất kinh doanh liên tục thông suốt, qua
đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế của toàn xã hội.
2.2.Chức năng trung gian thanh toán
Thực hiện chức năng trung gian thanh toán, NHTM đóng vai trò như một “thủ
quỹ” của các doanh nghiệp, tổ chức hay cá nhân, nhập tiền vào tài khoản hay chi trả
tiền từ tài khoản theo lệnh của chủ tài khoản. Chức năng trung gian thanh toán có
quan hệ gắn bó với chức năng trung gian tín dụng, chức năng trung gian tín dụng làm
cơ sở cho chức năng trung gian thanh toán, bởi vì trên cơ sở số tiền mà khách hàng
gửi tại ngân hàng, ngân hàng sẽ sử dụng nó để cho các khách hàng khác vay với mục
đích thanh toán, trả nợ trong hoạt động đầu tư sản xuất kinh doanh hay tiêu dùng của
họ, hoặc là trả nợ, thanh toán cho chính chủ tài khoản đó. Việc mở tài khoản tại ngân
hàng và ngân hàng thực hiện việc thanh toán, trả nợ hộ chủ tài khoản thông qua hình
thức chuyển khoản đã làm giảm thiểu tối đa những rủi ro bất tiện, đặc biệt là tiết kiệm
tối đa thời gian và chi phí so với việc lưu thông tiền mặt trong nền kinh tế. Ngược lại,
với chức năng là trung gian thanh toán trong nền kinh tế, các NHTM lại có cơ sở để

mở rộng phát triển các hoạt động huy động và cho vay vốn.
Chức năng trung gian thanh toán của các NHTM không chỉ dừng lại ở việc
cung ứng các dịch vụ trung gian thanh toán, mà còn ở việc quản lý các phương tiện
thanh toán. Khi tiến hành dịch vụ trung gian thanh toán, bằng các nghiệp vụ của
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
11
mình, các NHTM đã tạo ra các công cụ lưu thông tín dụng như thương phiếu, séc, thẻ
thanh toán, và độc quyền quản lý các công cụ này, thông qua đó tiết kiệm cho xã
hội một lượng chi phí lưu thông đáng kể và góp phần đẩy nhanh tốc độ lưu chuyển
tiền tệ, lưu chuyển vốn, sản xuất và lưu thông hàng hoá.
2.3.Chức năng tạo tiền cho nền kinh tế
Chức năng tạo tiền của các NHTM cho nền kinh tế chỉ phát huy khi hệ thống
ngân hàng hai cấp được hình thành, trong đó ngân hàng trung ương – ngân hàng cấp
1 – là ngân hàng phát hành tiền và quản lý lưu thông tiền tệ, còn các NHTM – ngân
hàng cấp 2 – chuyên thực hiện kinh doanh tiền tệ.
Quá trình tạo tiền của các NHTM được thực hiện thông qua hoạt động huy
động, tín dụng và thanh toán. Thực chất của quá trình này là hệ thống NHTM đã biến
một khoản tiền gửi ban đầu tại một NHTM đầu tiên nhận khoản tiền gửi đó thành một
số tiền lớn hơn gấp nhiều lần được lưu thông trong nền kinh tế nhờ việc thực hiện liên
tiếp các nghiệp vụ tín dụng và thanh toán qua nhiều NHTM khác. Chẳng hạn có một
khách hàng mở tài khoản tại một NHTM A với số tiền gửi là 1.000.000 VND. Nếu tỉ
lệ dự trữ bắt buộc của NHTW quy định đối với tất cả các NHTM là 10% thì ngân
hàng A sẽ phải giữ lại 100.000 VND, còn 900.000 VND dùng để cho vay hoặc thanh
toán cho các khách hàng của mình thông qua hệ thống liên ngân hàng. Đến lượt ngân
hàng B (ngân hàng có tài khoản tại ngân hàng A) sau khi nhận được số tiền 900.000
VND cũng sẽ thực hiện dự trữ bắt buộc là 90.000 VND, còn 810.000 VND lại đem
cho vay hoặc thanh toán cho các khách hàng của mình, Các nghiệp vụ này cứ tiếp

diễn như vậy cho đến khi nào khoản tiền gửi bằng không. Do đó số tiền gửi ban đầu
1.000.000 VND được hệ thống NHTM chuyển hoá như sau:
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
12

Bảng I.1: Cách tạo tiền của hệ thống NHTM
Tên các NHTM
Tiền gửi mới
Thanh toán cho vay
mới
Dự trữ bắt buộc
A
1.000.000
900.000
100.000
B
900.000
810.000
90.000
C
810.000
720.000
81.000
D
720.000
648.000
72.000

E
648.000
583.200
64.800
F
583.200
524.880
58.320
G
524.880
472.392
52.488




Toàn hệ thống NH
10.000.000
9.000.000
1.000.000

Theo đó số tiền gửi trong toàn hệ thống NHTM lớn hơn gấp nhiều lần số tiền
gửi ban đầu, được xác định theo công thức:
Tiền gửi trong toàn hệ thống NHTM = Tiền gửi ban đầu* Hệ số mở rộng tiền
gửi
Hệ số mở rộng tiền gửi (Deposit Expansion) = 1/Tỉ lệ dự trữ bắt buộc
Với công thức trên, nếu tỉ lệ dự trữ bắt buộc là 10% như trong ví dụ thì số tiền
gửi trong toàn hệ thống NHTM sẽ tăng lên 10 lần so với số tiền gửi ban đầu, còn số
tín dụng có thể phát ra qua hệ thống NHTM là 9 lần số tiền gửi ban đầu.
Nhận xét về quá trình tạo tiền của hệ thống NHTM, nhà kinh tế học Paul

Samuelson đã phát biểu: “Sự thật là toàn bộ hệ thống ngân hàng có thể làm được cái
mà từng ngân hàng nhỏ một không thể làm được: nó có thể mở rộng việc cho vay nợ
và từ đó mở rộng nguồn tiền ngân hàng lên gấp nhiều lần so với số mà các dự trữ
mới tạo ra cho nó, cho dù mỗi ngân hàng nhỏ bao giờ cũng chỉ cho vay một phần số
tiền ký gửi” (Nguồn: [2]).
2.4.Chức năng cung ứng dịch vụ tài chính và các dịch vụ khác
Ngoài chức năng trung gian tín dụng, trung gian thanh toán và tạo tiền, NHTM
còn cung cấp các dịch vụ tài chính và các dịch vụ khác. Các dịch vụ tài chính mà
ngân hàng có thể cung cấp cho khách hàng như dịch vụ tư vấn tài chính, tư vấn đầu
tư, dịch vụ bảo hiểm, dịch vụ bảo lãnh phát hành chứng khoán, môi giới mua bán và
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
13
lưu ký chứng khoán, quản lý danh mục đầu tư, Hơn thế nữa, cùng với sự phát triển
của nền kinh tế và nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng, các NHTM không
ngừng cung cấp thêm các dịch vụ mới như dịch vụ thẻ, dịch vụ chuyển tiền, dịch vụ
quản lý mua bán nợ, dịch vụ quản lý tài sản, dịch vụ kinh doanh địa ốc, các dịch vụ
ngân hàng hiện đại như MobileBanking, InternetBanking, E-Banking,
3.Sự hình thành và phát triển của hệ thống NHTM Việt Nam
Ngành ngân hàng Việt Nam chính thức ra đời ngày 6/5/1951 với quyết định
của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc thành lập Ngân hàng quốc gia Việt Nam, nay là
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Kể từ đó đến trước năm 1975 ở miền Bắc, rồi từ
năm 1975 đến năm 1990 trên phạm vi cả nước, hệ thống ngân hàng Việt Nam được tổ
chức theo mô hình một cấp, mô hình rập khuôn theo hệ thống ngân hàng của Liên Xô
và các nước XHCN (cũ), theo đó chỉ tồn tại Ngân hàng nhà nước (NHNN) do Nhà
nước độc quyền nắm giữ, vừa làm chức năng quản lý vĩ mô về tiền tệ và phát hành
tiền trong nền kinh tế như một Ngân hàng trung ương, vừa trực tiếp kinh doanh tiền
tệ tín dụng như một ngân hàng thương mại. Ngoài NHNN chỉ có các Hợp tác xã tín

dụng – một loại hình kinh tế tập thể được Nhà nước bảo trợ và chỉ đạo - được thực
hiện huy động và cho vay vốn trong địa bàn hẹp, chủ yếu là ở khu vực nông thôn.
Hệ thống ngân hàng một cấp chỉ phù hợp và phát huy ưu điểm trong cơ chế
quản lý tập trung quan liêu bao cấp, với quan điểm Nhà nước phải nắm giữ độc quyền
các ngành, các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, đặc biệt là lĩnh vực ngân hàng và
ngoại thương. Từ tháng 12/1986, cùng với việc thực hiện đổi mới kinh tế theo Nghị
quyết của Đại hội toàn quốc lần VI của ĐCSVN chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế tập
trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị
trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN, việc đổi mới hệ thống
ngân hàng, trong đó có đổi mới cơ cấu hình thức tổ chức quản lý và hoạt động của hệ
thống ngân hàng, được coi là nhiệm vụ then chốt, đột phá của nước ta vì ngân hàng
vừa là huyết mạch của nền kinh tế, vừa là tấm gương phản ánh sự vận động phát triển
của nền kinh tế.
Từ năm 1988, thực hiện Nghị định 53/HĐBT của Hội đồng bộ trưởng nay là
Chính phủ, các ngân hàng chuyên doanh được thành lập, tách khỏi NHNN, đánh dấu
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
14
bước đầu sự hình thành hoạt động của ngành ngân hàng theo cơ chế mới. Tới tháng
5/1990, sự ra đời của Pháp lệnh Ngân hàng nhà nước và Pháp lệnh ngân hàng,
hợp tác xã tín dụng và công ty tài chính đã đánh dấu chính thức sự chuyển đổi cơ
chế hoạt động của hệ thống ngân hàng Việt Nam từ một cấp sang hai cấp theo đó lần
đầu tiên chức năng, nhiệm vụ và phạm vi hoạt động của mỗi cấp ngân hàng đă được
phân biệt rạch ròi:
- NHNN là cơ quan quản lý của Nhà nước về hoạt động kinh doanh tiền tệ, tín
dụng, thanh toán, ngoại hối và điều hoà lưu thông tiền tệ; là Ngân hàng nhà nước,
ngân hàng phát hành tiền, đồng thời là ngân hàng của các ngân hàng trên lãnh thổ
Việt Nam; bước đầu thực hiện vai trò của một Ngân hàng trung ương, thực hiện việc

điều hành chính sách tiền tệ, lấy nhiệm vụ giữ ổn định trị giá đồng tiền làm mục tiêu
chủ yếu và chi phối căn bản chính sách tiền tệ quốc gia, thực hiện nhiệm vụ đối
ngoại của Nhà nước về ngân hàng với các tổ chức ngân hàng tài chính của các Chính
phủ hoặc các tổ chức quốc tế trên thế giới.
- Các NHTM và các tổ chức tín dụng hoạt động kinh doanh tiền tệ và các dịch
vụ ngân hàng theo cơ chế thị trường trong khuôn khổ pháp luật.
Về mặt pháp lý và thực tiễn, có thể coi đây mới là thời điểm ra đời hệ thống
NHTM Việt Nam, vì mặc dù Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam (tiền thân là
Ngân hàng kiến thiết, ra đời năm 1958) và Ngân hàng ngoại thương Việt Nam (ra đời
năm 1963) được thành lập từ 2 nhánh hoạt động của NHNN Việt Nam để hoạt động
kinh doanh, song cho tới năm 1990 cả hai ngân hàng trên vẫn chưa được tổ chức và
hoạt động như một ngân hàng thương mại đúng nghĩa. NHNN vẫn luôn giữ quyền
độc quyền huy động vốn, cấp tín dụng và các hoạt động tài chính ngân hàng khác
trong nền kinh tế. Ngân hàng đầu tư và phát triển chủ yếu chịu trách nhiệm cấp vốn
dài hạn cho các công trình công cộng, xây dựng cơ sở hạ tầng, trang thiết bị cho các
xí nghiệp nhà nước, còn Ngân hàng ngoại thương chủ yếu tiến hành các nghiệp vụ
thu đổi ngoại tệ và thanh toán trong ngoại thương. Tuy nhiên với sự hình thành của 2
ngân hàng khác là Ngân hàng công thương Việt Nam và Ngân hàng nông nghiệp
Việt Nam từ phòng tín dụng thương mại, công nghiệp và phòng tín dụng nông nghiệp
của NHNN, cùng với sự ra đời của 2 pháp lệnh trên, các chức năng kinh doanh đã
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
15
được chuyển giao dần cho các NHTM nhà nước, còn NHNN dần dần chỉ còn giữ vai
trò chức năng thực sự của một NHNN, ngân hàng trung ương. Hệ thống ngân hàng
hai cấp chính thức ra đời từ đây.
Pháp lệnh ngân hàng năm 1990 và sau này là Luật Ngân hàng Nhà nước và
Luật các tổ chức tín dụng năm 1997 đã thực sự xây tạo lập và hoàn thiện hành lang

pháp lý cho sự ra đời, hoạt động và phát triển của các loại hình tổ chức tài chính tín
dụng khác như ngân hàng liên doanh, NHTMCP, công ty tài chính, quỹ tín dụng, chi
nhánh và văn phòng đại diện của các NHTM nước ngoài tại Việt Nam, đánh dấu sự
mở rộng về lượng, tăng cường về chất và hoàn thiện của hệ thống ngân hàng thương
mại Việt Nam.
4.Các loại hình NHTM ở nước ta hiện nay
Sau gần 16 năm xây dựng và phát triển tính từ thời điểm ra đời hệ thống ngân
hàng hai cấp tháng 5/1990, hệ thống NHTM Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, đổi
mới, đạt được nhiều thành tựu tích cực, khẳng định vai trò to lớn đối với nền kinh tế
và sự nghiệp xây dựng phát triển đất nước. Tính đến hết tháng 9/2006, hệ thống
NHTM Việt Nam xét về hình thức sở hữu bao gồm các loại hình NHTM chính sau
đây:
- Nhóm NHTM nhà nước là các NHTM mà 100% vốn chủ sở hữu thuộc về
nhà nước và về hoạt động dưới hình thức của một doanh nghiệp nhà nước, gồm có 5
NHTM (Ngân hàng ngoại thương Việt Nam, Ngân hàng nông nghiệp và phát triển
nông thôn Việt Nam, Ngân hàng công thương Việt Nam, Ngân hàng đầu tư và phát
triển Việt Nam, Ngân hàng phát triển nhà Đồng bằng sông Cửu Long). Ngân hàng
chính sách xã hội Việt Nam và Ngân hàng phát triển Việt Nam cũng là những ngân
hàng của nhà nước nhưng không phải là các NHTM vì không hoạt động vì mục tiêu
lợi nhuận.
Các NHTM nhà nước thực hiện các hoạt động ngân hàng và các hoạt động
kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận, góp phần thực hiện các mục tiêu
kinh tế xã hội của Nhà nước.
- Nhóm NHTM cổ phần là các NHTM được hình thành do các cổ đông là các
tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước góp vốn và hoạt động dưới hình thức pháp lý là
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
16

một công ty cổ phần, gồm có 30 NHTMCP đô thị và 7 NHTMCP nông thôn. Các
NHTMCP được phép hoạt động đầy đủ các nghiệp vụ ngân hàng theo quy định của
NHNN Việt Nam.
- Nhóm NHTM liên doanh là các NHTM được thành lập dưới hình thức công
ty TNHH trên cơ sở hợp đồng liên doanh giữa một hay nhiều NHTM trong nước với
một hay nhiều NHTM có vốn đầu tư nước ngoài, gồm có 5 ngân hàng. Nội dung hoạt
động cụ thể của các NHTM liên doanh trên lãnh thổ Việt Nam do NHNN Việt Nam
quy định trong Giấy phép thành lập và hoạt động ngân hàng liên doanh. Khi có nhu
cầu và được NH Nhà nước cho phép, các NHTM liên doanh được thực hiện thêm các
nghiệp vụ khác phù hợp với pháp luật liên quan của Việt Nam.
- Nhóm chi nhánh ngân hàng nước ngoài, gồm có 31 ngân hàng (trong đó có 8
ngân hàng có chi nhánh phụ). Nội dung hoạt động cụ thể của từng chi nhánh ngân
hàng nước ngoài trên lãnh thổ Việt Nam do NHNN Việt Nam quy định trong Giấy
phép mở chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Khi có nhu cầu và được NH Nhà nước cho
phép, các chi nhánh ngân hàng nước ngoài được thực hiện thêm các nghiệp vụ khác
phù hợp với pháp luật liên quan của Việt Nam.
- Nhóm văn phòng đại diện của các NHTM và tổ chức tín dụng nước ngoài,
gồm 47 văn phòng đại diện. Văn phòng đại diện của NHTM và tổ chức tín dụng nước
ngoài có thể thực hiện toàn bộ hay một phần các hoạt động dưới đây theo quy định
trong Giấy phép do NH Nhà nước Việt Nam cấp: làm chức năng văn phòng liên lạc;
nghiên cứu thị trường; xúc tiến xây dựng các dự án đầu tư của tổ chức tín dụng nước
ngoài tại Việt Nam; thúc đẩy và theo dõi việc thực hiện các hợp đồng, thoả thuận đã
ký giữa tổ chức tín dụng nước ngoài và các tổ chức tín dụng Việt Nam và các doanh
nghiệp Việt Nam, các dự án do tổ chức tín dụng nước ngoài tài trợ tại Việt Nam; các
hoạt động khác phù hợp với pháp luật Việt Nam khi được NH Nhà nước Việt Nam
cho phép (Nguồn: [20]).
II.Hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng: Cơ hội và thách thức đối
với các NHTM Việt Nam
1.Bản chất và đặc trưng cơ bản của hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng
Trong quá trình thực hiện sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
17
trong bối cảnh toàn cầu hoá kinh tế thế giới đang diễn ra mạnh mẽ ngày nay, việc mở
cửa và hội nhập nền kinh tế nói chung và lĩnh vực tài chính ngân hàng Việt Nam nói
riêng là xu thế tất yếu, là một bước đi không thể tránh khỏi để thực hiện được mục
tiêu phát triển kinh tế xã hội đối với các nước đang phát triển như nước ta. Xét về bản
chất, hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng là quá trình mà các quốc gia, các
khu vực thực hiện việc dỡ bỏ các rào cản, mở cửa cho sự tham gia vào thị trường của
nhau trong lĩnh vực ngân hàng.
Hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng ở nước ta hiện nay có những đặc
trưng cơ bản sau:
- Hội nhập quốc tế trong lĩnh vực tài chính ngân hàng gắn với sự nghiệp công
nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước và sứ mệnh phát triển nền kinh tế nhiều thành phần
vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội
chủ nghĩa.
- Hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng kéo theo quá trình dịch chuyển
các luồng vốn giữa các thị trường tài chính tiền tệ trong và ngoài nước.
- Hội nhập quốc tế về tài chính ngân hàng kéo theo sự điều chỉnh về thể chế
luật pháp, chính sách, chuẩn mực tài chính tiền tệ trong lĩnh vực ngân hàng cho phù
hợp với các cam kết, thông lệ và tập quán quốc tế.
- Hội nhập quốc tề về tài chính ngân hàng đòi hỏi nước ta phải thay đổi tập
quán kinh doanh tiền tệ để thích ứng với cơ chế thị trường cạnh tranh đồng nhất.
- Hội nhập quốc tế về ngân hàng một mặt làm cho cạnh tranh trong lĩnh vực
này ngày một khốc liệt hơn, mặt khác làm cho các quốc gia phụ thuộc vào nhau ngày
một nhiều hơn.
2.Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng của Việt Nam
Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng chính là quá trình

từng bước thực hiện xoá bỏ các rào cản và mở cửa thị trường ngân hàng theo các cam
kết khu vực và quốc tế mà Việt Nam đã, đang và sẽ tham gia, trong đó có Hiệp định
thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ (BTA) đã ký năm 2000, Hiệp định chung về Thương
mại dịch vụ (GATS) của Tổ chức thương mại thế giới WTO mà Việt Nam sẽ trở
thành thành viên chính thức vào đầu tháng 11/2006 và Hiệp định khung về hợp tác
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
18
thương mại dịch vụ của các nước ASEAN (AFAS).
Hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ, bắt đầu có hiệu lực từ tháng
12/2001, là cam kết quốc tế về lĩnh vực ngân hàng đầu tiên mà nước ta phải thực hiện
trong tiến trình hội nhập. Đây là một bước tập dượt quan trọng và nhiều ý nghĩa của
ngành ngân hàng Việt Nam trước khi gia nhập WTO vì các khái niệm và nội dung
cam kết về thương mại dịch vụ tài chính trong BTA về cơ bản là dựa theo và gắn với
các khái niệm và nội dung về thương mại dịch vụ tài chính mà WTO đưa ra với các
nước thành viên. Theo BTA, các cam kết mở cửa dịch vụ ngân hàng của Việt Nam
được thực hiện theo lộ trình 9 năm kể từ khi BTA chính thức có hiệu lực vào ngày
10/12/2001, trước khi mọi hạn chế đối với các ngân hàng và tổ chức tín dụng của Hoa
Kỳ được bãi bỏ hoàn toàn. Từ cuối năm 2001 đến trước năm 2010, các nhà cung cấp
dịch vụ tài chính Hoa Kỳ chỉ được hoạt động dưới hình thức liên doanh với đối tác
Việt Nam, trong đó các NHTM Hoa Kỳ chỉ có thể thành lập liên doanh với tỉ lệ góp
vốn 30% - 49% vốn điều lệ của ngân hàng liên doanh. Theo thoả thuận song phương
Việt Nam – Hoa Kỳ về việc gia nhập WTO của Việt Nam ký ngày 31/5/2006, kể từ
ngày 1/4/2007 các ngân hàng Hoa Kỳ sẽ được phép thành lập các chi nhánh 100%
vốn nước ngoài tại Việt Nam. Cũng như các pháp nhân Việt Nam, các chi nhánh này
sẽ được hưởng chế độ đãi ngộ quốc gia ngay sau khi Việt Nam gia nhập WTO, nhận
tiền gửi bằng VND không giới hạn từ các pháp nhân đồng thời được phát hành thẻ tín
dụng. Từ năm 2010 trở đi, những hạn chế trên sẽ bị bãi bỏ, các NHTM Hoa Kỳ sẽ

được phép thành lập ngân hàng con với 100% vốn của mình tại Việt Nam. Cũng theo
nội dung cam kết về thương mại dịch vụ ngân hàng của Việt Nam trong BTA, đến
năm 2010 thị trường ngân hàng Việt Nam phải đáp ứng các yêu cầu cơ bản sau:
- Không hạn chế số lượng nhà cung cấp dịch vụ ngân hàng;
- Không hạn chế tổng giá trị các giao dịch về dịch vụ ngân hàng;
- Không hạn chế tổng các hoạt động tác nghiệp và tổng số lượng dịch vụ ngân
hàng;
- Không hạn chế tổng số người dược tuyển dụng của các tổ chức tài chính
nước ngoài;
- Không hạn chế việc tham gia góp vốn của bên nước ngoài dưới hình thức tỷ
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
19
lệ phần trăm tối đa số cổ phiếu nước ngoài được nắm giữ.
Cùng với lộ trình và nội dung mở cửa thị trường ngân hàng cho các đối tác
Hoa Kỳ như trên, danh sách các dịch vụ ngân hàng và các dịch vụ tài chính khác mà
các NHTM Hoa Kỳ có thể cung cấp trên thị trường ngân hàng Việt Nam được nêu rõ
tại Phụ lục về Dịch vụ tài chính trong Hiệp định chung về Thương mại dịch vụ
(GATS) của WTO, bao gồm 11 phân ngành:
- Nhận tiền gửi và các khoản tiền từ công chúng;
- Cho vay các hình thức, bao gồm tín dụng tiêu dùng, tín dụng thế chấp, bao
tiêu và các giao dịch thương mại khác;
- Thuê mua tài chính;
- Tất cả các giao dịch thanh toán và chuyển tiền bao gồm các thẻ tín dụng, ghi
nợ, báo nợ, séc du lịch và hối phiếu ngân hàng;
- Bảo lãnh và cam kết;
- Môi giới tiền tệ;
- Quản lý tài sản, như quản lý tiền mặt, quản lý danh mục đầu tư, mọi hình

thức quản lý đầu tư tập thể, quản lý quỹ hưu trí, các dịch vụ trông coi bảo quản, lưu
giữ và uỷ thác;
- Các dịch vụ thanh toán và quyết toán đối với các tài sản tài chính bao gồm
các chứng khoán, các sản phẩm tài chính phái sinh và các công cụ thanh toán khác;
- Cung cấp và chuyển thông tin tài chính và xử lý dữ liệu tài chính, các phần
mềm của các cung cấp các dịch vụ tài chính khác;
- Tư vấn, trung gian môi giới và các dịch vụ tài chính phụ trợ khác liên quan
đến các hoạt động tại các mục từ 1 đến 11 kể cả tham chiếu và phân tích tín dụng, tư
vấn và nghiên cứu đầu tư, tư vấn về thụ đắc, về chiến lược và cơ cấu công ty;
- Buôn bán cho tài khoản của mình hay cho tài khoản của khách hàng tại sở
giao dịch chứng khoán, trên thị trường chứng khoán OTC hay trên các thị trường
khác, những sản phẩm sau:
+ Các sản phẩm của thị trường tiền tệ (bao gồm séc, hối phiếu, chứng chỉ tiền
gửi);
+ Ngoại hối;
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
20
+ Các sản phẩm tài chính phái sinh bao gồm nhưng không hạn chế ở các hợp
đồng giao dịch tương lai (futures) và quyền chọn (options);
+ Các sản phẩm dựa trên tỷ giá hối đoái và lãi suất bao gồm các sản phẩm như
hoán vụ (swaps), các hợp đồng kỳ hạn (forwards);
+ Các chứng khoán có thể chuyển nhượng;
+ Các công ty có thể thanh toán và tài sản tài chính khác, kể cả vàng nén;
+ Tham gia vào việc phát hành mọi loại chứng khoán, kể cả bảo lãnh phát
hành và chào bán như đại lý (theo cách công khai hoặc theo thoả thuận riêng) và cung
cấp các dịch vụ liên quan đến việc phát hành đó.
Sau khi bắt đầu thực hiện các cam kết với Hoa Kỳ, Việt Nam sẽ phải tiếp tục

thực hiện mở cửa lĩnh vực tài chính ngân hàng với các nước thành viên WTO theo
các cam kết song phương và đa phương. Nội dung và lộ trình mở cửa ngành ngân
hàng đối với các thành viên WTO (không kể Hoa Kỳ) về cơ bản giống như đối với
Hoa Kỳ, nhưng sẽ bắt đầu thực hiện muộn hơn so với Hoa Kỳ, theo như cam kết của
Việt Nam trong GATS khi gia nhập WTO.
Ngoài ra, theo như cam kết của Việt Nam đối với các nước thành viên ASEAN
trong Hiệp định khung về hợp tác thương mại dịch vụ của các nước ASEAN (AFAS),
kể từ năm 2008 Việt Nam phải:
- Xây dựng môi trường pháp lý về Ngân hàng phù hợp với thông lệ quốc tế;
- Không hạn chế số lượng nhà cung cấp dịch vụ ngân hàng;
- Không hạn chế về tổng trị giá các giao dịch về dịch vụ ngân hàng;
- Không hạn chế về tổng các hoạt động tác nghiệp hay tổng số lượng dịch vụ
ngân hàng;
- Không hạn chế về tổng số người được tuyển dụng của các tổ chức tài chính
nước ngoài;
- Không có các biện pháp hạn chế hay yêu cầu phải mang một hình thức pháp
nhân cụ thể nào;
- Không hạn chế việc tham gia góp vốn của bên nước ngoài dưới hình thức tỷ
lệ phần trăm tối đa số cổ phiếu nước ngoài được nắm giữ theo nguyên tắc thoả thuận.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã xây dựng lộ trình hội nhập cụ thể cho hệ
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
21
thống NHTM Việt Nam như sau:
- Giai đoạn cuối 2001 – cuối năm 2005:
Nhiệm vụ trọng tâm của giai đoạn này là bắt đầu thực hiện các cam kết trong
Hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ, cụ thể là từng bước cho phép các nhà
cung cấp dịch vụ tài chính Hoa Kỳ cung cấp 11 phân ngành dịch vụ tại Việt Nam

theo lộ trình 7 mốc. Trong thời gian đầu nới lỏng các hạn chế đối với các NHTM Hoa
Kỳ về nhận tiền gửi, cho phép phát triển một số loại hình tín dụng và thanh toán,
tham gia các hoạt động tư vấn và môi giới kinh doanh tiền tệ. Đồng thời trong thời
gian này Việt Nam cũng gấp rút chuẩn bị đàm phán về thương mại dịch vụ tài chính
ngân hàng với các đối tác song phương và đa phương để gia nhập WTO.
- Giai đoạn 2006 – 2010:
Trong giai đoạn này tiếp tục thực thi các cam kết về mở cửa thị trường tài
chính ngân hàng trong BTA, đồng thời từ năm 2007 bắt đầu thực hiện Thoả thuận
song phương Việt Nam – Hoa Kỳ về việc Việt Nam gia nhập WTO; bắt đầu thực thi
Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS) của WTO theo hướng thực hiện các
hiệp định song phương đã ký kết với các nước thành viên WTO trong lĩnh vực tài
chính ngân hàng; bắt đầu thực hiện các yêu cầu đã cam kết với các nước ASEAN
trong Hiệp định khung về hợp tác thương mại dịch vụ của các nước ASEAN (AFAS).
Cụ thể trong giai đoạn này tiếp tục mở cửa dịch vụ ngân hàng và hình thức
pháp lý trong hoạt động ngân hàng với các NHTM và trung gian tài chính Hoa Kỳ,
đảm bảo đến trước năm 2010 các ngân hàng Hoa Kỳ được đối xử gần như bình đẳng
với các ngân hàng trong nước. Đối với các nước thành viên WTO (trừ Hoa Kỳ) và
các nước ASEAN, lộ trình thực hiện mở cửa dịch vụ tài chính ngân hàng bắt đầu
được thực hiện với nội dung và tiến trình tương tự như đối với Hoa Kỳ trong giai
đoạn 2001-2005. Các NHTM sẽ cạnh tranh quyết liệt hơn cả về loại hình và chất
lượng sản phẩm dịch vụ. Mặc dù vẫn có sự can thiệp nhất định của Nhà nước do Việt
Nam có quyền được hưởng những ưu đãi nhất định đối với các nước đang phát triển
nhưng những hạn chế và rào cản hoạt động đối với các NHTM và trung gian tài chính
nước ngoài sẽ giảm mạnh.
- Giai đoạn 2010 – 2020:
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
22

Đây là giai đoạn thực hiện những cam kết còn lại của BTA, GATS và AFAS
về việc mở cửa và hội nhập thị trường tài chính ngân hàng. Kể từ năm 2010 thị
trường tài chính ngân hàng sẽ được mở cửa hoàn toàn đối với các NHTM và trung
gian tài chính Hoa Kỳ và dự kiến sau năm 2010 lĩnh vực tài chính ngân hàng sẽ được
tự do hoá hoàn toàn đối với các NHTM và trung gian tài chính của tất cả các nước
thành viên WTO và ASEAN nếu các cam kết về lộ trình mở cửa lĩnh vực dịch vụ
ngân hàng của Việt Nam trong GATS và AFAS không cao hơn trong BTA (Nguồn:
[2]).
Như vậy, chỉ sau một thời gian ngắn nữa thôi, hàng rào ngăn cách giữa các
NHTM và tổ chức tín dụng trong nước và nước ngoài mà trước mắt là Hoa Kỳ sẽ
được xoá bỏ hoàn toàn, các NHTM và tổ chức tín dụng nước ngoài sẽ được đối xử
bình đẳng như các NHTM và tổ chức tín dụng trong nước trong hoạt động kinh doanh
trên thị trường ngân hàng Việt Nam. Việc thực hiện các cam kết mở cửa thị trường
ngân hàng là điều không thể thay đổi được, viễn cảnh về cuộc cạnh tranh khốc liệt có
phân thắng bại rõ ràng giữa các NHTM sẽ không còn xa nữa. Cơ hội rất nhiều nhưng
những thách thức to lớn cũng không ít dành cho các NHTM Việt Nam. Các NHTM
Việt Nam sẽ phải gồng mình để đứng vững trong cạnh tranh nếu muốn tồn tại và phát
triển.
3.Hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng: Cơ hội và thách thức đối với
các NHTM Việt Nam
Hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng đồng nghĩa với việc từng
bước thực hiện tự do hoá và mở rộng thị trường ngân hàng theo các cam kết quốc tế.
Việc thực hiện tiến trình hội nhập đòi hỏi hệ thống NHTM Việt Nam phải hoạt động
theo nguyên tắc mở cửa thị trường và minh bạch hơn. Với thực trạng phát triển của
ngành ngân hàng nước ta hiện nay, việc mở của thị trường tài chính ngân hàng tất yếu
dẫn đến quá trình tái cơ cấu hệ thống NHTM, phân chia lại thị trường giữa các nhóm
ngân hàng theo hướng cân bằng hơn, xuất hiện các NHTM hoạt động theo hướng
chuyên môn hoá bán buôn, bán lẻ hoặc đầu tư tuỳ theo thế mạnh của mỗi ngân hàng.
Nâng cao tính cạnh tranh và kỷ luật thị trường trong hoạt động kinh doanh dịch vụ
ngân hàng sẽ khuyến khích tạo ra những NHTM có quy mô lớn, tài chính lành mạnh

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
23
và kinh doanh hiệu quả, đồng thời các NHTM kinh doanh yếu kém sẽ bị đào thải
hoặc phải vươn lên nếu muốn tồn tại và phát triển - đó chính là viễn cảnh của thị
trường ngân hàng Việt Nam khi thực sự hội nhập vào thị trường ngân hàng quốc tế.
Hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng đã và đang tạo ra cho các NHTM
Việt Nam những cơ hội để phát triển, nhưng cũng đặt ra không ít những thách thức
khó khăn phải vượt qua.
3.1.Cơ hội
Các nhà nghiên cứu kinh tế tài chính đã đưa ra kết luận từ kinh nghiệm hội
nhập kinh tế trong lĩnh vực tài chính ngân hàng của nhiều nước khác nhau trên thế
giới là hệ thống tài chính ngân hàng cạnh tranh và mở cửa là hệ thống tài chính ngân
hàng tốt nhất cho phát triển và tăng trưởng kinh tế, kinh tế phát triển đến lượt nó lại
nâng cao khả năng phân bổ các nguồn lực và tiếp cận các dịch vụ với các chi phí thấp
hơn và chất lượng tốt hơn, tạo ra những tiền đề vững chắc để dịch vụ tài chính ngân
hàng phát triển mạnh mẽ toàn diện hơn. Trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam đang
mở cửa và hội nhập như hiện nay, việc mở cửa và hội nhập trong lĩnh vực ngân hàng
ngoài việc cho phép các NHTM trong và ngoài nước được hoạt động kinh doanh,
cạnh tranh và lớn mạnh trong một sân chơi công bằng và bình đẳng hơn còn tạo điều
kiện thuận lợi cho các NHTM trong nước thâm nhập vào thị trường quốc tế và mở
rộng hoạt động kinh doanh. Ngoài ra hội nhập còn đem lại cho ngành ngân hàng Việt
Nam những cơ hội trao đổi, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực hoạch định chính sách tài
chính tiền tệ, quản lý ngoại hối, thanh tra, giám sát phòng ngừa rủi ro và thanh toán,
từ đó nâng cao uy tín và vị thế của các NHTM Việt Nam trong các giao dịch tài chính
ngân hàng quốc tế, điều vốn là hạn chế của các NHTM Việt Nam hiện nay.
Kinh nghiệm của các nước cho thấy sự tham gia thị trường ngân hàng của các
NHTM nước ngoài không chỉ làm gia tăng mức độ cạnh tranh mà còn cả sự lành

mạnh và an toàn của toàn bộ hệ thống NHTM. Mặt khác, thông qua hội nhập, các
NHTM Việt Nam có cơ hội tranh thủ vốn, công nghệ, kinh nghiệm và trình độ quản
lý của các NHTM phát triển trên thế giới. Bên cạnh đó, để nâng cao chất lượng hoạt
động kinh doanh và theo kịp yêu cầu phát triển của thị trường trong và ngoài nước,
các NHTM trong nước phải chủ động thực hiện cơ cấu lại tổ chức theo hướng hợp lý
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Bùi Đức Hoàn-Lớp Pháp 1 K41E
Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội
24
và chuyên nghiệp hơn, tăng năng lực tài chính, thực hiện chuyên môn hoá sâu hơn
các nghiệp vụ ngân hàng, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, đào tạo và đào tạo
lại đội ngũ cán bộ nhân viên. Đó là những điều kiện quan trọng để các NHTM Việt
Nam hoạt động kinh doanh hiệu quả và đứng vững trong cạnh tranh.
Hội nhập kinh tế quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng sẽ tạo ra động lực thúc đẩy
công cuộc đổi mới và nâng cao tính minh bạch, tính tự chịu trách nhiệm của hệ thống
NHTM Việt Nam để đáp ứng yêu cầu của hội nhập và thực hiện các cam kết với các
định chế tài chính và tổ chức thương mại quốc tế, qua đó nâng cao hiệu quả điều hành
trong lĩnh vực tiền tệ ngân hàng.
Hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng sẽ giúp các NHTM Việt Nam có cơ
hội tiếp cận và phát triển đa dạng các dịch vụ và tiện ích ngân hàng mới hiện đại, mở
rộng hoạt động kinh doanh đồng thời không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ
khách hàng để cạnh tranh tốt hơn. Đổi mới sẽ tạo ra động lực cho sự phát triển trong
hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam.
Bên cạnh lợi thế về sự am hiểu tập quán địa phương và môi trường hoạt động
kinh doanh, một lợi thế lớn hiện nay của các NHTM Việt Nam, nhất là các NHTM
nhà nước, là có mạng lưới chi nhánh và khách hàng rộng lớn trên tất cả các vùng
miền đất nước. Các NHTM có thể phát huy lợi thế đó để khai thác tối đa các nguồn
vốn tiềm năng trong nước khi mở cửa nền kinh tế, đồng thời tiếp cận phương thức
quản lý kinh doanh của các NHTM nước ngoài đã và đang hoạt động tại Việt Nam.

Việc hội nhập quốc tế trong lĩnh vực ngân hàng cũng đòi hỏi môi trường pháp
lý phải được cải thiện hơn để thực hiện các cam kết quốc tế, tạo ra môi trường đầu tư
hấp dẫn, khuyến khích các luồng vốn chảy vào trong nước thông qua đầu tư trực tiếp
và gián tiếp nước ngoài, góp phần tạo các kênh huy động vốn mới và nhiều tiềm năng
cho các NHTM Việt Nam. Mặt khác cơ chế quản lý, các quy định luật pháp của nhà
nước về hoạt động ngân hàng và công tác quản trị của các NHTM cũng phải được
thay đổi theo hướng thuận lợi hơn và phù hợp với các cam kết, thông lệ và chuẩn
mực quốc tế, nhất là về hệ thống kế toán, kiểm toán, thanh tra và giám sát hoạt động
ngân hàng, hệ thống thông tin quản lý. Điều đó tạo ra môi trường hoạt động kinh
doanh an toàn, lành mạnh và thuận lợi hơn cho các NHTM Việt Nam.