NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC - Full 10 điểm

i

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ CẨM TÚ

NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Phạm Thị Minh Nguyệt

THÁI NGUYÊN - 2013
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này do chính tơi thực hiện, dưới sự hướng dẫn
khoa học của TS. PHẠM THỊ MINH NGUYỆT. Các số liệu và kết quả nghiên
cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và chưa sử dụng để bảo vệ một
cơng trình khoa học nào, các thơng tin, tài liệu trích dẫn trong luận văn đã được
chỉ rõ nguồn gốc. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đã được cảm
ơn. Nếu sai tơi hồn tồn chịu trách nhiệm.

Vĩnh Phúc, ngày.......tháng.......năm 2013
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Cẩm Tú

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và để hồn thành luận văn tơi đã nhận
được sự quan tâm và giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân. Nhân dịp này tơi xin bày
tỏ lịng biết ơn đến:
Tập thể các thầy, cô giáo trong khoa Kinh tế trường Đại học Kinh tế &
QTKD - ĐH Thái Nguyên đã tận tình chỉ bảo, truyền đạt cho chúng tơi những kiến
thức quý báu trong suốt quá trình học tập tại trường.
Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, các thầy, cô giáo trong Khoa Kinh tế
Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Vĩnh Phúc đã tạo điều kiện giúp đỡ tơi trong
suốt q trình học tập.
Các cán bộ Cục thống kê tỉnh Vĩnh phúc; Sở Kế hoạch và Đầu tư; Sở Tài
nguyên và môi trường; Sở Lao động TB&XH; Cục Thuế tỉnh; Ban quản lý các khu
công nghiệp và các doanh nghiệp nơi tôi liên hệ xin số liệu đã tận tình chỉ bảo, giúp
đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thu thập số liệu để hồn thành đề tài nghiên
cứu khoa học.
Đặc biệt tơi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành nhất tới
TS. Phạm Thị Minh Nguyệt đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình giúp đỡ tơi trong
suốt q trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học của mình.
Vì nhiều lý do khách quan và chủ quan, luận văn cịn có những hạn chế,
thiếu sót, tơi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và

các bạn đồng nghiệp.
Xin trân trọng cảm ơn!

Vĩnh Phúc, ngày.......tháng.......năm 2013
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Cẩm Tú

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ii
MỤC LỤC.............................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .............................................................................viii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 3
4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ............................................................................ 4
5. Bố cục của luận văn ............................................................................................. 4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH
CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .................................................................... 5
1.1. Cơ sở lý luận về doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) ...................................... 5
1.1.1. Khái niệm DNNVV ....................................................................................... 5

1.1.2. Đặc điểm của DNNVV .................................................................................. 9
1.1.3. Vai trò của DNNVV ...................................................................................... 9
1.2. Cơ sở lý luận về cạnh tranh và NLCT của DNNVV ........................................ 11
1.2.1. Cạnh tranh và phân loại cạnh tranh .............................................................. 11
1.2.2. Năng lực cạnh tranh ..................................................................................... 18
1.3. Kinh nghiệm nâng cao của DNNVV ở một số nước trên thế giới và Việt Nam ..... 26
1.3.1. Kinh nghiệm nâng cao NLCT của DNNVV ở một số quốc gia trên thế giới........ 26
1.3.2. Tình hình phát triển DNNVV ở Việt Nam ................................................... 30
1.3.3. Bài học kinh nghiệm về phát triển DNNVV cho Việt Nam .......................... 31
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến nâng cao NLCT của DNNVV ............................... 33
1.4.1. Các yếu tố bên trong doanh nghiệp .............................................................. 33
1.4.2. Các yếu tố bên ngoài doanh nghiệp .............................................................. 35
Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................... 39
2.1. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................... 39
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

iv
2.1.1. Thực trạng năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
tỉnh Vĩnh Phúc? ..................................................................................................... 39
2.1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nhỏ và
vừa trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc? ........................................................................... 39
2.1.3. Những giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nhỏ và
vừa trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc? ........................................................................... 39
2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 39
2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ............................................................ 39
2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu ....................................................................... 39
2.2.3. Phương pháp xử lý số liệu............................................................................ 42
2.2.4. Phương pháp phân tích số liệu ..................................................................... 42

2.3. Các tiêu chí sử dụng để đánh giá NLCT của các DNNVV .............................. 43
2.3.1. Thị phần của các DN ................................................................................... 43
2.3.2. Chất lượng sản phẩm của các DN ................................................................ 43
........................................................................ 44
2.3.4. Khả năng thu hút nguồn lực tại các DN........................................................ 44
Chƣơng 3. THỰC TRẠNG VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DNNVV
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC ....................................................................... 45
3.1. Đặc điểm, địa bàn nghiên cứu ......................................................................... 45
3.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của tỉnh Vĩnh Phúc ................................. 45
3.1.2. Tình hình dân số và lao động của tỉnh Vĩnh Phúc ........................................ 50
3.2. Thực trạng về NLCT của DNNVV trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc...................... 54
3.2.1. Thực trạng các DNNVV trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc................................... 54
3.2.2. Thực trạng NLCT của DNNVV trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ....................... 67
3.3. Các yếu tố ảnh hướng đến nâng cao NLCT của DNNVV tỉnh Vĩnh Phúc ........... 73
3.3.1. Các yếu tố bên trong DN.............................................................................. 73
3.3.2. Các yếu tố bên ngoài DN ............................................................................. 81
3.4. Đánh giá NLCT của các DNNVV trên địa bàn tỉnh ........................................ 84
Chƣơng 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH
TRANH CỦA CÁC DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH PHÚC .................... 87
4.1. Quan điểm, mục tiêu nâng cao NLCT của DNNVV........................................ 87
4.1.1. Quan điểm ................................................................................................... 87
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

v
4.1.2. Mục tiêu ...................................................................................................... 87
4.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao NLCT của các DNNVV .............................. 88
4.2.1. Nâng cao nhận thức của các cấp lãnh đạo về NLCT cụ thể .......................... 88
4.2.2. Xây dựng đội ngũ DN nòng cốt để phát triển hệ thống DN .......................... 89

4.2.3. Hoàn thiện cơ chế chính sách đối với các DNNVV ...................................... 89
4.3. Đề nghị ........................................................................................................... 93
4.3.1. Đối với Nhà nước và các ban ngành của Tỉnh .............................................. 93
4.3.2. Đối với các DNNVV trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc ........................................ 93
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 94
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 96
PHỤ LỤC ............................................................................................................. 98

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

vi
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BQ

: Bình quân

CP

: Cổ phần

C.ty

: Công ty

CSH

: Chủ sở hữu

CNH - HĐH

: Cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa

DN

: Doanh nghiệp

DNNVV

: Doanh nghiệp nhỏ và vừa

DDI

: Doanh nghiệp trong nước

FDI

: Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngồi

HC

: Hành chính

LĐ

: Lao động

NXB

: Nhà xuất bản

NLCT

: Năng lực cạnh tranh

SXKD

: Sản xuất kinh doanh

QL

: Quản lý

TNHH

: Trách nhiệm hữu hạn

UBND

: Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Tiêu thức phân loại DNNVV tại một số nước .......................................... 6
Bảng 1.2. Tiêu chí phân loại DNNVV của một số quốc gia trên thế giới ................. 7

Bảng 1.3. Tiêu thức phân loại DNNVV ................................................................... 8
Bảng 2.1. Số lượng mẫu điều tra các DNNVV phân theo loại hình DN ................. 41
Bảng 2.2. Số lượng mẫu điều tra các DNNVV theo lĩnh vực hoạt động ................. 41
Bảng 2.3. Ma trận SWOT ...................................................................................... 43
Bảng 3.1. Tình hình phân bổ và sử dụng đất đai của tỉnh Vĩnh Phúc năm 2012............. 48
Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội chủ yếu từ 2010 - 2012 ......................... 49
Bảng 3.3. Tình hình phân bố dân số theo giới tính, thành thị và nơng thơn ............ 50
Bảng 3.4. Tình hình lao động của tỉnh Vĩnh Phúc phân theo ngành kinh tế ............ 52
Bảng 3.5. Tình hình đăng ký kinh doanh của các DNNVV qua 3 năm ................... 55
Bảng 3.6. Quy mô của các DNNVV qua 3 năm ..................................................... 57
Bảng 3.7. Quy mô các DNNVV đang hoạt động (tháng 6/2013) ............................ 58
Bảng 3.8. Các DNNVV đang hoạt động theo ngành nghề (tính đến tháng 6/2013) ........... 60
Bảng 3.9. Thực trạng quy mô và ngành nghề của các DNNVV (tháng 6/2013) ............ 60
Bảng 3.10. Tình hình lao động làm việc trong DNNVV qua 3 năm ....................... 63
Bảng 3.11. Lao động và thu nhập trong các DNNVV (năm 2012) ......................... 64
Bảng 3.12. Đánh giá của các DNNVV về lý do không xuất khẩu sản phẩm ........... 67
Bảng 3.13. Chính sách định giá, mức độ thay đổi giá và tốc độ thay đổi giá trung
bình/năm của các DNNVV ................................................................... 69
Bảng 3.14. Tình hình tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ qua các kênh .............................. 71
Bảng 3.15. Tình hình vốn đầu tư của các DNNVV năm 2012 (BQ 1 DN) ............. 73
Bảng 3.16. Trình độ chuyên môn của các chủ DNNVV tỉnh Vĩnh Phúc ................ 74
Bảng 3.17. Trình độ chun mơn của các chủ DNNVV tỉnh Vĩnh Phúc ................ 75
Bảng 3.18. Tình hình máy móc, thiết bị của DNNVV tỉnh Vĩnh Phúc ................... 77
Bảng 3.19. Tình hình tiếp cận vốn vay của các DNNVV ....................................... 79
Bảng 3.20. Đánh giá về hiệu quả của các hoạt động đổi mới đối với các DN từ
2010 - 2012 ................................................................................... 80
Bảng 3.21. Ma trận SWOT phân tích NLCT của các DNNVV .............................. 85

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Các loại hình DNNVV đang hoạt động (tháng 6/2013) ...................... 56
Biểu đồ 3.2. Ngành nghề đăng ký kinh doanh của các DNNVV (tháng 6/2013) ..... 59

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Cạnh tranh là một trong những qui luật của nền kinh tế thị trường. Cạnh
tranh không những là môi trường và động lực của sự phát triển, thúc đẩy sản xuất
kinh doanh, tăng năng suất lao động, tăng hiệu quả, mà còn là yếu tố quan trọng làm
lành mạnh hoá các quan hệ kinh tế - chính trị - xã hội.
Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
theo xu hướng mở cửa và hội nhập hiện nay, cạnh tranh trong nước và quốc tế ngày
càng trở nên gay gắt, yêu cầu về nâng cao năng lực cạnh trạnh của các doanh nghiệp
nói riêng và của tồn bộ nền kinh tế đặt ra rất bức xúc: Làm thế nào và bằng cách
nào để nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam, góp phần
nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế? Đại hội lần thứ X của Đảng
Cộng sản Việt Nam đã nhấn mạnh: “Chúng ta chủ trương xây dựng và thực hiện
chiến lược quốc gia về phát triển doanh nghiệp, xây dựng một hệ thống doanh
nghiệp Việt Nam có sức cạnh tranh cao” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2006).
Mỗi doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển được trên thị trường phải không
ngừng nỗ lực nâng cao năng lực quản trị, áp dụng khoa học kỹ thuật để nâng cao

chất lượng, cải tiến mẫu mã, giảm giá thành sản phẩm… Có như vậy, doanh nghiệp
mới thu hút được khách hàng đồng thời chiến thắng được các đối thủ cạnh tranh
trên thị trường. Vì vậy, nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp nói
chung và doanh nghiệp nhỏ và vừa nói riêng đã trở thành một vấn đề quan trọng
hàng đầu mà bất cứ doanh nghiệp nào cũng phải quan tâm.
Doanh nghiệp nhỏ và vừa là loại hình doanh nghiệp chiếm đa số và chủ yếu
trong nền kinh tế Việt Nam, hiện nay doanh nghiệp nhỏ và vừa đóng vai trò quan
trọng trong việc tạo ra làm việc, tăng thu nhập cho người lao động, góp phần xóa
đói giảm nghèo, tăng cường an sinh xã hội, giúp huy động các nguồn lực cho đầu tư
phát triển. Theo số liệu của Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, trong mấy
năm gần đây, các doanh nghiệp nhỏ và vừa khơng chỉ đóng góp tới hơn 40% GDP
cả nước mà cịn góp phần đáng kể vào sự phát triển kinh tế của đất nước, tạo ra hơn
một triệu việc làm mới mỗi năm, hiện đang sử dụng tới 51% lao động xã hội, trong
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>