VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN TRONG CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” VẬT LÝ 11 NÂNG CAO - Full 10 điểm

UBND TỈNH QUẢNG NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM

KHOA LÝ – HÓA – SINH
----------

TRẦN THỊ NGỌC THÚY

VẬN DỤNG
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
TRONG CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ”

VẬT LÝ 11 NÂNG CAO

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Quảng Nam, tháng 5 năm 2015

UBND TỈNH QUẢNG NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM

KHOA LÝ – HÓA – SINH
----------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Tên đề tài:

VẬN DỤNG
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
TRONG CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ”

VẬT LÝ 11 NÂNG CAO

Sinh viên thực hiện
TRẦN THỊ NGỌC THÚY

MSSV: 2111010252
CHUYÊN NGÀNH: SƯ PHẠM VẬT LÝ

KHÓA: 2011 – 2015

Cán bộ hướng dẫn
THS. NGUYỄN THỊ VÂN SA

MSCB: ………………….

Quảng Nam, tháng 5 năm 2015

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của bản thân, được xuất phát
từ u cầu phát sinh trong cơng việc để hình thành hướng nghiên cứu. Các số liệu
có nguồn gốc rõ ràng tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận
văn được thu thập được trong quá trình nghiên cứu là trung thực chưa từng được
ai công bố trước đây.

Quảng Nam, ngày tháng năm 2015
Tác giả luận văn

Trần Thị Ngọc Thúy

i

LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn cô Th.S Nguyễn Thị Vân Sa đã tận tình hướng
dẫn cho em trong thời gian thực hiện luận văn. Cô đã chỉ bảo cho em nhiều kinh
nghiệm trong thời gian thực hiện đề tài. Em xin cảm ơn Thầy Ngô Văn Công và
các học sinh trường THPT Bắc Trà My đã giúp em trong việc tiến hành thực
nghiệm sư phạm để hoàn thành nội dung bài làm luận văn. Em cũng xin gửi lời
cảm ơn đến tất cả các Thầy Cô đang giảng dạy tại khoa Lý – Hóa – Sinh của
Trường Đại học Quảng Nam đã tạo điều kiện cho em hoàn thành tốt luận văn
này. Sau cùng em xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã ln tạo điều kiện
tốt nhất cho em trong suốt quá trình học cũng như thực hiện luận văn. Do thời
gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên luận văn còn
nhiều thiếu xót, rất mong nhận được ý kiến góp ý của Thầy Cô trường Đại học
Quảng Nam

Quảng Nam, ngày tháng năm 2015
Tác giả luận văn

Trần Thị Ngọc Thúy

ii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

TTC Tính tích cực

PPDA Phương pháp dạy học theo dự án

PPDH Phương pháp dạy học

DH Dạy học

HS Học sinh

GV Giáo viên

THPT Trung học phổ thông

THCS Trung học cơ sở

ĐH,CĐ Đại học, Cao đẳng

NC Nâng cao

CHKQ Câu hỏi khái quát

CHND Câu hỏi nội dung

CHBH Câu hỏi bài học

SGK Sách giáo khoa

PP Phương pháp

TNSP Thực nghiêm sư phạm

iii

BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ

STT Bảng Tên bảng Trang
21
1 Bảng 1.1 Bảng so sánh phương pháp dạy học theo dự án
32
và phương pháp dạy học theo truyền thống 33
33
2 Bảng 2.1 Phiếu đánh giá dự án 1 33-34
47
3 Bảng 2.2 Phiếu đánh giá dự án 2
47
4 Bảng 2.3 Phiếu đánh giá dự án 3
14
5 Bảng 2.4 Phiếu đánh giá cho các thành viên trong nhóm 15
48
6 Bảng 3.1 Bảng thống kê điểm số và phân bố tần suất của 48

đề kiểm tra lớp thực nghiệm

7 Bảng 3.2 Bảng thống kê điểm số và phân bố tần suất của

đề kiểm tra lớp đối chứng

8 Hình 1.1 Quy trình dạy học theo dự án

9 Hình 1.2 Quy trình dạy học theo dự án mơn Vật lý

10 Hình 3.1 Đồ thị biểu diễn điểm số đề kiểm tra của HS

11 Hình 3.2 Đồ thị phân bố tần suất

iv

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................. ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...........................................................iii
BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ ............................................................................ iv
MỤC LỤC .................................................................................................... v
Phần 1. MỞ ĐẦU ........................................................................................ 1
1.1. Lý do chọn đề tài ................................................................................ 1
1.2. Mục tiêu của đề tài............................................................................. 1
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................... 1
1.4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 2
1.5. Lịch sử nghiên cứu............................................................................. 2
1.6. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................... 2
1.7. Đóng góp của đề tài............................................................................ 3
1.8. Cấu trúc đề tài.................................................................................... 3
Phần 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ......................................................... 4
Chương 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC DẠY HỌC THEO ................ 4
DỰ ÁN .......................................................................................................... 4
1.1. Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh............................. 4
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................. 4
1.1.2. Những biểu hiện của tính tích cực nhận thức............................... 4
1.1.3. Nhân tố ảnh hưởng đến tích cực hóa hoạt động nhận thức......... 6
1.1.4. Biện pháp phát huy tích cực hóa hoạt động nhận thức của học
sinh .......................................................................................................... 7
1.2. Dạy học theo dự án ............................................................................ 8

1.2.1. Khái niệm dạy học theo dự án ........................................................ 8
1.2.2. Mục tiêu của dạy học theo dự án.................................................... 8
1.2.3. Đặc điểm của dạy học theo dự án ................................................... 8

v

1.2.4. Ưu điểm và nhược điểm của dạy học theo dự án......................... 10
1.2.4.1. Ưu điểm ....................................................................................... 10
1.2.4.2. Nhược điểm.................................................................................. 10
1.2.5. Các loại dự án học tập................................................................... 10
1.2.6. Các giai đoạn tổ chức dạy học theo dự án ................................... 11
1.2.7. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học dự án ............... 12
1.2.7.1. Vai trò của giáo viên trong dự án: .............................................. 12
1.2.7.2. Vai trò của học sinh trong dự án: ............................................... 13
1.2.8. Quy trình dạy học theo dự án ....................................................... 13
1.2.9. Các bước chuẩn bị của giáo viên và học sinh cho một dự án học
tập ........................................................................................................ 14
1.2.9.1. Triển khai bài học thành dự án, xác định các chuẩn kiến thức và
thiết lập mục tiêu học tập ............................................................................ 14
1.2.9.2. Xây dựng bộ câu hỏi định hướng bài dạy ................................... 15
1.2.10. So sánh phương pháp dạy học theo dự án và phương pháp dạy
học theo truyền thống ................................................................................ 17
1.2.11. Loại kiến thức áp dụng phương pháp dạy học theo dự án ...... 19
Kết luận chương 1 ..................................................................................... 20
Chương 2.TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO DỰ ÁN NỘI DUNG KIẾN
THỨC CHƯƠNG “CẢM ỨNG ĐIỆN TỪ” MÔN VẬT LÝ 11 NÂNG
CAO CHO HỌC SINH THPT BẮC TRÀ MY ...................................... 21
1.1. Đặc điểm nội dung kiến thức chương“Cảm ứng điện từ” Vật lý
11 Nâng cao ................................................................................................ 21
2.1.1. Phân tích nội dung kiến thức chương “Cảm ứng điện từ” Vật lý 11

Nâng cao ..................................................................................................... 21
1.1.2. Mục tiêu chương “Cảm ứng điện từ” Vật lý 11NC ..................... 21
1.1.2.1. Mục tiêu về kiến thức cần nắm vững ........................................... 21
1.1.2.2. Mục tiêu về kĩ năng ..................................................................... 23

vi

1.1.2.3. Mục tiêu về hình thành và rèn luyện các thái độ tình cảm, năng
lực nhận thức............................................................................................... 23
2.2. Thiết kế dạy học theo dự án chương “Cảm ứng điện từ” môn Vật
lý 11NC ....................................................................................................... 24
2.2.1. Dự án 1: Chế tạo máy phát điện nhỏ bằng nam châm .................. 24
2.2.1.1.Mục tiêu........................................................................................... 24
2.2.1.2. Bộ câu hỏi định hướng ................................................................... 25
2.2.1.3. Thiết kế bài giảng cho học sinh ..................................................... 25
2.2.1.4. Hướng dẫn của GV ........................................................................ 26
2.2.2. Dự án 2: Thiết kế mơ hình máy phát điện xoay chiều ................... 27
2.2.2.1. Mục tiêu: ........................................................................................ 27
2.2.2.2. Bộ câu hỏi định hướng ................................................................... 27
2.2.2.3. Thiết kế bài giảng cho học sinh ..................................................... 28
2.2.2.4. Hướng dẫn của GV ........................................................................ 28
2.2.3. Dự án 3: Chế tạo máy biến thế ........................................................ 29
2.2.3.1. Mục tiêu.......................................................................................... 29
2.2.3.2. Bộ câu hỏi định hướng ................................................................... 29
2.2.3.3. Thiết kế bài giảng cho học sinh ..................................................... 30
2.2.3.4. Hướng dẫn của GV ........................................................................ 30
2.3. Thiết kế các tiêu chí đánh giá ......................................................... 30
2.3.1. Tiêu chí đánh giá dự án 1 (Phiếu 1)............................................. 30
2.3.2. Tiêu chí đánh giá dự án 2 (Phiếu 1)............................................. 31
2.3.3. Tiêu chí đánh giá dự án 3 (Phiếu 1)............................................. 31

2.3.4. Tiêu chí đánh giá điểm cho các thành viên trong nhóm (Phiếu 2)

........................................................................................................ 31
2.3.5. Cách đánh giá điểm cho học sinh................................................. 32
2.5. Thiết kế giáo án một số bài cụ thể trong chương “Cảm ứng điện
từ” môn Vật lý 11NC ................................................................................ 33

vii

2.5.1. Bài 38: Hiện tượng cảm ứng điện từ. Suất điện động cảm ứng.... 33
2.5.1.1. Mục tiêu.......................................................................................... 33
2.5.1.2. Chuẩn bị ......................................................................................... 33
2.4.1.3. Phương pháp dạy học: Phương pháp dạy học theo dự án. ............ 34
2.5.1.4. Tổ chức dạy học ............................................................................. 34
2.5.1.5. Tổng kết và rút kinh nghiệm........................................................... 35
2.5.2. Bài 39: Suất điện động cảm ứng trong một đoạn dây dẫn chuyển
động ............................................................................................................ 35
2.5.2.1. Mục tiêu.......................................................................................... 35
2.5.2.2. Chuẩn bị ......................................................................................... 36
2.5.2.3. Phương pháp dạy học: Phương pháp dạy học theo dự án. ............ 36
2.5.2.4. Tổ chức dạy học ............................................................................. 36
2.5.2.5. Tổng kết và rút kinh nghiệm........................................................... 38
2.5.3. Bài 40: Dòng điện Fu-cô............................................................... 38
2.5.3.1. Mục tiêu.......................................................................................... 38
2.5.3.2. Chuẩn bị ......................................................................................... 38
2.5.3.3. Phương pháp dạy học: Phương pháp dạy học theo dự án ............. 39
2.5.3.4. Tổ chức dạy học ............................................................................. 39
2.5.2.5. Tổng kết và rút kinh nghiệm........................................................... 40
Kết luận chương 2 ..................................................................................... 40
Chương 3.THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................. 41

3.1.Mục tiêu của thực nghiệm sư phạm .................................................. 41
3.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm ................................................ 41
3.3. Đối tượng và nội dung thực nghiệm sư phạm ................................. 41
3.3.1. Đối tượng .......................................................................................... 41
3.3.2. Nội dung ........................................................................................... 41
3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ................................................ 41
3.4.1. Chọn mẫu thực nghiệm ................................................................... 41

viii

3.4.2. Tiến hành thực nghiệm.................................................................... 42
3.4.2.1. Quan sát giờ học ............................................................................ 42
3.4.2.2. Kiểm tra đánh giá........................................................................... 43
3.4.2.3. Trao đổi với giáo viên và học sinh................................................. 43
3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm .......................................................... 43
3.5.1. Nhận xét tiến trình dạy học ............................................................. 43
3.5.2. Đánh giá kết quả học tập của học sinh.......................................... 43
Kết luận chương 3 ..................................................................................... 46
Phần 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................... 47
1. Kết luận ................................................................................................ 47
2. Kiến nghị .............................................................................................. 47
Phần 4. TÀI LIỆU KHAM KHẢO.......................................................... 48
Phần 5. PHỤC LỤC .................................................................................. 49

ix

Phần 1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, chúng ta đang sống trong thế giới hiện đại, cái thế giới mà khoa
học, công nghệ ngày càng đạt được nhiều thành tựu vô cùng to lớn, kho tàng tri

thức của nhân loại dày lên một cách nhanh chóng. Kéo theo đó, mọi lĩnh vực của
xã hội phải đều phát triển theo, trong đó ngành giáo dục cũng khơng ngoại lệ. Ở
mỗi quốc gia hệ thống giáo dục liên tục phải có những đổi mới để phù hợp với
tình hình, đặc biệt là đổi mới giáo dục ở bậc Trung học phổ thổng (THPT).
Ở nước ta, việc đổi mới giáo dục ở bậc THPT đặc biệt được đề cao trong
những năm gần đây, trong đó, đổi mới về phương phápđào tạo là một khâu quan
trọng.Trong các trường THPT việc yêu cầu của giáo dục hiện nay là phải đổi mới
phương pháp dạy học, tức là hoạt động dạy học lấy học sinh là trung tâm, chống
lại thói quen học tập thụ động. Phương pháp dạy học tích cực hiện nay đã khắc
phục được nhược điểm của dạy học truyền thống, trong đó, có phương pháp dạy
học theo dự án.Là phương pháp người học thực hiện một nhiệm vụ phức hợp có
sự kết hợp giữa lý tuyết và thực tiễn.
Tuy nhiên không phải nội dung kiến thức Vật lý nào cũng có thể áp dụng
thành cơng mơ hình dạy học dự án.Chương “Cảm ứng điện từ” có nhiều kiến
thức liên quan đến thực tế, đặc biệt là ứng dụng của từ trường vào cuộc sống.
Nếu tiến hành tổ chức hoạt động học tập theo phương pháp truyền thống thì sẽ
khơng phát huy được tính tích cực, sáng tạo của học sinh.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi tiến hành đề tài: “Vận dụng phương
pháp dạy học theo dự án trong chương “Cảm ứng điện từ” Vật Lý 11 Nâng
cao”.
1.2. Mục tiêu của đề tài
- Hệ thống được cơ sở lí luận dạy học theo dự án.
- Thiết kế một số bài giảng trong chương “Cảm ứng điện từ” Vật Lý 11 NC.
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng: Hoạt động dạy và học có sử dụng phương pháp dạy học theo
dự ántrong chương “Cảm ứng điện từ” Vật Lý 11 NC.

1

- Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu về việc dạy học nội dung kiến thức

chương “Cảm ứng điện từ” Vật lý 11NC cho học sinh THPT trường Bắc Trà My,
huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam.

1.4. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu lí luận dạy học ở trường THPT và dạy học
theo dự án.
- Phỏng vấn, điều tra thực trạng dạy học nội dung kiến thức chương
“Cảm ứng điện từ” Vật lý 11NC học sinh THPT trường Bắc Trà My.
- Thực nghiệm sư phạm: Tổ chức dạy học thực nghiệm, cho học sinh làm
bài kiểm tra so sánh với lớp đối xứng để đánh giá tính khả thi của đề tài.
- Phương pháp tốn lý để xử lí số lieu thu thập trong chương thực nghiệm
sư phạm.
1.5. Lịch sử nghiên cứu
Vào cuối thế kỷ XVI, dạy học dự án bắt đầu được sử dụng ở nước Ý. Trong
khoảng thời gian từ nửa cuối thế kỷ XVIII đến nửa cuối thế kỷ XIX, dạy học theo
dự án được áp dụng khá phổ biến tại một số truờng kỹ thuật ở Pháp, Ðức và
Thuỵ Sĩ. Ðầu thế kỷ XX, cơ sở lí luận dạy học theo dự án được các nhà sư phạm
Mỹ xây dựng. Năm 1918, Kilpartrick đưa ra kiểu tổ chức dạy học dự án mà ở đó
tập trung chủ yếu vào hoạt động có tính mục đích trong một môi truờng xã hội
của sinh viên.
Ở Việt Nam, đã có những nghiên cứu về dạy học dự án. Dạy học theo dự án
được PGS. TS Ðỗ Hương Trà (Ðại học Sư phạm Hà Nội) và một số tác giả
nghiên cứu và áp dụng vào dạy học môn Vật lý.
Cho đến nay những nghiên cứu về áp dụng dạy học dự án trong chương
“Cảm ứng điện từ” Vật Lý 11 NC ở các trường THPT nói chung vẫn chưa được
thực hiện nên tôi chọn đề tài này làm đề tài nghiên cứu của mình.
1.6. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu cơ sở lí luận của việc tổ chức dạy học theo dự án.
- Tổ chức dạy học theo dự án nội dung kiến thức chương “Cảm ứng điện
từ” môn Vật lý 11NC.

2

- Thực nghiệm sư phạm.
1.7. Đóng góp của đề tài
- Luận văn góp phần đổi mới phương pháp dạy học, lấy học sinh làm trung
tâm, HS tự lực nghiên cứu chiếm lĩnh kiến thức, học đi đơi với hành. Giáo viên
đóng vai trò là người tổ chức, hướng dẫn và tham gia vào các hoạt động học tập
của học sinh.
- Luận văn khẳng định có thể áp dụng phương pháp DHDA vào chương
trình dạy – học ở trường THPT một cách hợp lí sẽ nâng cao chất lượng dạy học,
đưa HS vào các hoạt động thực nghiệm.
- Với thế mạnh của phương pháp DHDA học sinh sẽ tự lực nghiên cứu,
thiết kế, chế tạo các thiết bị kĩ thuật. Thông qua đó khẳng định giữa lí thuyết gắn
liền với thực nghiệm, HS sẽ rèn luyện được kĩ năng sống, kĩ năng thực hành. Qua
các hoạt động nhóm kĩ năng hợp tác, sinh hoạt cộng đồng được tăng lên, thắt chặt
tình cảm bạn bè, thầy cơ, gia đình và xã hội.
- Đã thiết kế, chế tạo được các thiết bị kĩ thuật như máy phát điện bằng
nam châm, máy biến áp, thiết kế mơ hình máy phát điện xoay chiều…
- Luận văn khẳng định việc áp dụng DHDA có thể áp dụng ở nhiều bộ
môn không chỉ là môn Vật lý và khơng phải ở nơi có điều kiện kinh tế mới thực
hiện được mà ở vùng nông thôn, miền núi vẫn thực hiện tốt PPDH này.
1.8. Cấu trúc đề tài
Phần 1. Mở Bài
Phần 2. Nội dung nghiên cứu: Gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận của việc tổ chức dạy học theo dự án
Chương 2: Tổ chức dạy học theo dự án nội dung kiến thức chương“Cảm
ứng điện từ” Vật lý 11NC cho học sinh THPT trường Bắc Trà My
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
Phần 3. Kết luận và kiến nghị

Phần 4. Tài liệu kham khảo
Phần 5. Phụ lục

3

Phần 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Chương 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC DẠY HỌC THEO

DỰ ÁN
1.1. Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
Tích cực là thái độ lạc quan, nhiệt tình, hăng say, có tính tự giác, trách
nhiệm.
Tích cực hố là một hoạt động nhằm làm chuyển biến vị trí của người học
từ thụ động sang chủ động, từ đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm
tri thức để nâng cao hiệu quả học tập.
Tích cực hố hoạt động nhận thức của học sinh là biện pháp phát hiện
những quan niệm sai lệch của học sinh qua đó thầy giáo có biện pháp để khắc
phục những quan niệm đó. Vì thế việc khắc phục những quan niệm của học sinh
có vai trị quan trọng trong nhà trường nhằm tích cực hố hoạt động nhận thức
của học sinh.
1.1.2. Những biểu hiện của tính tích cực nhận thức
Tính tích cực của HS có mặt tự phát và mặt tự giác:
- Mặt tự phát: là những yếu tố tiềm ẩn, bẩm sinh thể hiện ở tính tị mị, hiếu
kì, hiếu động, linh hoạt và sơi nổi trong hành vi mà trẻ đều có ở những mức độ
khác nhau. Cần coi trọng những yếu tố tự phát này, nuôi dỡng, phát triển chúng
trong DH.
- Mặt tự giác: là trạng thái tâm lí có mục đích và đối tượng rõ rệt, do đó có
hoạt động để chiếm lĩnh đối tượng đó. TTC tự giác thể hiện ở óc quan sát, tình
phê phán trong tư duy, trí tị mị khoa học.

- TTC nhận thức phát sinh không chỉ từ nhu cầu nhận thức mà còn từ nhu
cầu sinh học, nhu cầu đạo đức thẩm mỹ, nhu cầu giao lưu văn hóa... Hạt nhân cơ
bản của TTC nhận thức là hoạt động tư duy của cá nhân được tạo nên do sự thúc
đẩy của hệ thống nhu cầu đa dạng.

4

- TTC nhận thức và TTC học tập có liên quan chặt chẽ với nhau nhưng
khơng phải là một. Có một số trờng hợp, TTC học tập thể hiện ở hành động bên
ngoài, mà không phải là TTC trong tư duy.

Đó là những điều cần lưu ý khi đánh giá TTC nhận thức của HS. Gần đây,
một số nhà lí luận cho rằng: với những HS khá, giỏi, thông minh... việc sử dụng
giáo dục trực quan, PPDH nêu vấn đề đôi khi nhưlà một vật cản, làm chậm quá
trình tư duy vốn diễn ra rất nhanh và diễn ra qua trực giác của các em này.

Dạy học tích cực có thể xem là một trong những đặc điểm quan trọng nhất
của nhà trường hiện đại và có thể lấy đó phân biệt với nhà trường truyền thống.

Tiêu chí Dạy học truyền thống Dạy học tích cực

1 Cung cấp sự kiện, nhớ tốt, Cung cấp kiến thức cơ bản có

học thuộc lòng. chọn lọc.

Ngoài kiến thức học được ở lớp,

2 GV là nguồn kiến thức duy cịn có nhiều nguồn kiến thức

nhất. khác: bạn bè, phng tiện thông tin

đại chúng...

3 HS làm việc một mình. Tự học, kết hợp với nhóm, tổ và
sự giúp đỡ của thày giáo.

4 Dạy thành từng bài riêng Hệ thống bài học.

biệt.

5 Coi trọng trí nhớ. Coi trọng độ sâu của kiến thức,
khơng chỉ nhớ mà cịn suy nghĩ,
đặt ra nhiều vấn đề mới.

6 Ghi chép tóm tắt. Làm sơ đồ, mơ hình, làm bộc lộ
cấu trúc bài học, giúp HS dễ nhớ
và vận dụng.

7 Chỉ dừng lại ở câu hỏi, bài Thực hành nêu ý kiến riêng.

tập.

5

Khơng gắn lí thuyết với thực Lí thuyết kết hợp với thực hành,

8 hành. vận dụng kiến thức vào cuộc

sống.

Dùng thời gian học tập để Cổ vũ cho học sinh tìm tòi bổ

9 nắm kiến thức do thày giáo sung kiến thức từ việc nghiên

truyền thụ. cứu lí luận và từ những bài học

kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn.

10 Nguồn kiến thức hạn hẹp. Nguồn kiến thức rộng lớn.

1.1.3. Nhân tố ảnh hưởng đến tích cực hóa hoạt động nhận thức
Nhìn chung TTC nhận thức phụ thuộc vào những nhân tố sau đây:
 Bản thân HS
- Đặc điểm hoạt động trí tuệ (tái hiện, sáng tạo...).
- Năng lực (hệ thống tri thức, kĩ năng, kinh nghiệm hoạt động sáng tạo, sự
trải nghiệm cuộc sống...)
- Tình trạng sức khỏe.
- Trạng thái tâm lí (hứng thú, xúc cảm, chú ý, nhu cầu, động cơ, ý chí...).
- Điều kiện vật chất, tinh thần (thời gian, tiền của, khơng khí đạo đức).
- Môi trường tự nhiên, xã hội.
 Nhà trường:
- Chất lượng quá trình dạy học và giáo (nội dung, phương pháp, phương
tiện, hình thức kiểm tra đánh giá...).
- Quan hệ thầy trò.
- Khơng khí đạo đức nhà trường.
 Gia đình: Đời sống tình cảm và vật chất, giáo dục trong gia đình… ảnh
hưởng đến tính tích cực nhận thức của mỗi HS.
 Xã hội: Xã hội góp phần khơng nhỏ trong việc phát triển tích cực hóa hoạt
động nhận thức của HS như thơng qua các mạng internet, các mối quan hệ ngoài
xã hội,các hoạt động trong xã hội,…

6

Từ đó, việc phát huy TTC của HS đòi hỏi một kế hoạch lâu dài và toàn diện
khi phối hợp hoạt động của gia đình, nhà trường và xã hội.

1.1.4. Biện pháp phát huy tích cực hóa hoạt động nhận thức của học
sinh

Các biện pháp nâng cao TTC nhận thức của HS trong giờ lên lớp được phản
ánh trong các cơng trình xưa và nay có thể tóm tắt như sau:

- Nói lên ý nghĩa lí thuyết và thực tiễn, tầm quan trọng của vấn đề nghiên
cứu.

- Nội dung DH phải mới, nhưng không quá xa lạ với HS mà cái mới phải
liên hệ, phát triển cái cũ và có khả năng áp dụng trong tương lai. Kiến thức phải
có tính thực tiễn, gần gũi với sinh hoạt, suy nghĩ hàng ngày, thỏa mãn nhu cầu
nhận thức của HS.

- Phải dùng các PP đa dạng: nêu vấn đề, thí nghiệm, thực hành, so sánh, tổ
chức thảo luận, sêmina và phối hợp chúng với nhau.

- Kiến thức phải được trình bày trong dạng động, phát triển và mâu thuẫn
với nhau, tập trung vào những vấn đề then chốt, có lúc diễn ra một cách đột ngột,
bất ngờ.

- Sử dụng các phương tiện DH hiện đại.
- Sử dụng các hình thức tổ chức DH khác nhau: cá nhân, nhóm, tập thể,
tham quan, làm việc trong vườn trường, phịng thí nghiệm.

- Luyện tập, vận dụng kiến thức vào thực tiễn trong các tình huống mới.
- Thường xuyên kiểm tra đánh giá, khen thưởng và kỉ luật kịp thời, đúng
mức.
- Kích thích TTC qua thái độ, cách ứng xử giữa GV và HS.
- Phát triển kinh nghiệm sống của HS trong học tập qua các phương tiện
thông tin đại chúng và các hoạt động xã hội.
- Tạo khơng khí đạo đức lành mạnh trong lớp, trong trường, tôn vinh sự học
nói chung và biểu dương những HS có thành tích học tập tốt.
- Có sự động viên, khen thưởng từ phía gia đình và xã hội.

7

Trong thời gian tới nên điều chỉnh công tác nghiên cứu và chỉ đạo vấn đề
TTC hóa hoạt động nhận thức của HS theo một số hướng cơ bản sau:

- Nghiên cứu PP nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức sáng tạo chứ
không dừng lại mức độ tái hiện như hiện nay.

- Phát huy sức mạnh bản chất của người học, mà theo K.Mark đó là: trí tuệ,
tâm hồn và ý chí. Đặc biệt là sức mạnh tâm hồn (hứng thú, xúc cảm...) là điều lâu
nay chưa được chú ý đúng mức.

- Phối hợp chặt chẽ và khoa học hơn nữa giữa các thầy giáo, các nhà quản
lí, các nhà văn hóa và phụ huynh HS.

1.2. Dạy học theo dự án
1.2.1. Khái niệm dạy học theo dự án
Dạy học theo dự án (DHDA) được hiểu là một phương pháp hay một hình
thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có
sự kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, thực hành. Nhiệm vụ này được người học

thực hiện với tính tự lực cao trong tồn bộ q trình học tập, từ việc xác định
mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá
quá trình và kết quả thực hiện.
1.2.2. Mục tiêu của dạy học theo dự án
Mục tiêu của dạy học dự án hướng tới phát triển năng lực tư duy bậc cao
như phân tích, tổng hợp, đánh giá, sáng tạo và phát triển kỹ năng sống như kỹ
năng hợp tác, làm việc độc lập vv...cua người học.
1.2.3. Đặc điểm của dạy học theo dự án
Trong các tài liệu về dạy học theo dự án đã đưa ra nhiều đặc điểm của
phương pháp này. Các nhà sư phạm Mỹ đầu thế kỷ XX khi xác lập cơ sở lý
thuyết cho PPDH này đã nêu ra ba đặc điểm cốt lõi của DHDA: Định hướng học
sinh, định hướng thực tiễn và định hướng sản phẩm. Có thể cụ thể hóa các đặc
điểm của DHDA như sau:
- Định hướng thực tiễn: Chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống
của thực tiễn xã hội và thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ dự án cần chứa đựng những
vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng của người học.

8

- Có ý nghĩa thực tiễn xã hội: Các dự án học tập góp phần gắn việc học tập
trong nhà trường với thực tiễn cuộc sống, xã hội.Trong những trường hợp lý
tưởng, việc thực hiện các dự án có thể mang lại những tác động xã hội tích cực.

- Định hướng hứng thú người học: Học sinh được tham gia chọn đề tài, nội
dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân. Ngoài ra, hứng thú của
người học cần được tiếp tục phát triển trong quá trình thực hiện dự án.

- Dự án học tập mang nội dung tích hợp: Nội dung dự án có sự kết hợp tri
thức của nhiều lĩnh vực hoặc môn học khác nhau nhằm giải quyết một vấn đề
mang tính phức hợp.

- Định hướng hành động: Trong q trình thực hiện dự án có sự kết hợp
giữa nghiên cứu lý thuyết và vận dụng lý thuyết vào hoạt động thực tiễn, thực
hành. Thơng qua đó, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng như rèn
luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học.

- Tính tự lực cao của người học: trong DHDA, người học cần tham gia tích
cực và tự lực vào các giai đoạn của q trình dạy học. Địi hỏi tính trách nhiệm,
sự sáng tạo của người học. Giáo viên chủ yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn,
giúp đỡ. Tuy nhiên mức độ tự lực cần phù hợp kinh nghiệm, khả năng của học
sinh và mức độ khó khăn của nhiệm vụ.

- Cộng tác làm việc: các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm,
trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân cơng cơng việc giữa các thành viên
trong nhóm. DHDA địi hỏi và rèn luyện tính sẵn sang và kỹ năng cộng tác làm
việc giữa các thành viên tham gia, giữa học sinh, giáo viên và các lực lượng xã
hội khác tham gia trong dự án. Đặc điểm này còn được gọi là học tập mang tính
xã hội.

- Tạo ra sản phẩm: trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm được tạo
ra. Sản phẩm của dự án không giới hạn trong những thu hoạch lý thuyết, các dự
án học tập còn tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực
hành. Những sản phẩm này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu.

9