ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH TRƯỜNG THPT TRÀ BỒNG – XÃ TRÀ XUÂN - HUYỆN TRÀ BỒNG – TỈNH QUẢNG NGÃI - Full 10 điểm

UBND TỈNH QUẢNG NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM
KHOA: NGỮ VĂN VÀ CÔNG TÁC XÃ HỘI

----------

TRẦN THỊ THU ĐÔNG

ÐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH
TRÝỜNG THPT TRÀ BỒNG – XÃ TRÀ XUÂN -

HUYỆN TRÀ BỒNG – TỈNH QUẢNG NGÃI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Quảng Nam, tháng 4 năm 2017

UBND TỈNH QUẢNG NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM
KHOA NGỮ VĂN VÀ CÔNG TÁC XÃ HỘI

----------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Tên đề tài:

ÐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH
TRÝỜNG THPT TRÀ BỒNG – XÃ TRÀ XUÂN -

HUYỆN TRÀ BỒNG – TỈNH QUẢNG NGÃI

Sinh viên thực hiện
TRẦN THỊ THU ĐÔNG

MSSV: 4114011302
CHUYÊN NGÀNH: CÔNG TÁC XÃ HỘI

KHÓA 2014 – 2017
Cán bộ hướng dẫn
TRẦN TẤN PHƯỚC

MSCB:………..

Quảng Nam, tháng 4 năm 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tôi, kết quả số liệu nêu
trong bài là trung thực, xuất phát từ tình hình thực tế từ đơn vị nghiên cứu.

Người cam đoan

Trần Thị Thu Đông

LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành được bài khóa luận này, em đã nhận được sự dạy dỗ tận tình
của các thầy cơ trong khoa Ngữ Văn, sự động viên khích lệ của gia đình và bạn
bè, đặc biệt sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của thầy giáo - Trần Tấn Phước.
Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, em xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành
tới giáo viên hướng dẫn thầy Trần Tấn Phước đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn giúp
đỡ em trong q trình nghiên cứu và hồn thành khóa luận.

Em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, thầy cô giáo và các bạn học sinh
trường THPT Trà Bồng đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho em
trong quá trình thu thập thông tin, số liệu.
Dù đã cố gắng, song do kỹ năng còn hạn chế nên trong khóa luận khơng
tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến
của các thầy cô giáo.
Em xin chân thành cảm ơn!

Quảng Nam, tháng 4 năm 2017

Trần Thị Thu Đông

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Trung học phổ thông : THPT
Học sinh: HS
Định hướng nghề nghiệp: ĐHNN
Giáo dục và đào tạo : GD & ĐT
Trung học cơ sở : THCS
Đại học, Cao đẳng: ĐH, CĐ
Trung cấp: TC
Giáo viên:
Giáo dục hướng nghiệp: GV
Cơng nghiệp hóa – Hiện đại hóa: GDHN
Nhà xuất bản: CNH - HĐH
Nhân viên công tác xã hội : NXB
NV CTXH

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1: Tỷ lệ giữa học sinh nam và nữ trong lựa chọn ngành nghề ( đơn vị

%)
Bảng 2: Tiêu chí chọn ngành nghề của học sinh THPT ( đơn vị %)
Bảng 3: Vai trò của định hướng nghề nghiệp đối với học sinh THPT ( đơn
vị %)
Bảng 4: Mức độ ảnh hưởng từ ý kiến cha mẹ đến việc lựa chọn nghề của
HS THPT ( đơn vị %)

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 1: Tỷ lệ học sinh biết về Định hướng nghề nghiệp
Biểu đồ 2 : Nhận thức của học sinh THPT về tầm quan trọng của ĐHNN
Biểu đồ 3: Lựa chọn của học sinh trường sau khi tốt nghiệp THPT
Biểu đồ 4: Những ngành nghề được học sinh lựa chọn nhiều nhất sau khi tốt
nghiệp THPT
Biểu đồ 5: Sự khác nhau giữa HS nam và HS nữ trong lựa chọn ngành nghề
Biểu đồ 6: Hình thức tổ chức hướng nghiệp ở trường THPT
Biểu đồ 7: Mức độ tổ chức các buổi hoạt động hướng nghiệp ở trường
THPT
Biểu đồ 8: Sự tham gia ý kiến của bố mẹ trong việc lựa chọn ngành nghề
Biểu đồ 9: Ảnh hưởng của bạn bè đến lựa chọn ngành nghề của học sinh
THPT
Biểu đồ 10: Phương tiện giúp học sinh THPT tìm hiểu về nghề nghiệp

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU. ......................................................................................... 1
1.Lý do chọn đề tài ...................................................................................... 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu......................................................... 3
2.1. Mục đích nghiên cứu............................................................................ 3
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 3

3. Đối tượng, khách thể nghiên cứu........................................................... 3
3.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................... 3
3.2. Khách thể nghiên cứu .......................................................................... 3
4. Phạm vi nghiên cứu................................................................................. 3
5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................ 3
5.1. Phương pháp phân tích tài liệu........................................................... 3
5.2. Phương pháp phỏng vấn sâu.............................................................. 4
5.3. Phương pháp điều tra bảng hỏi .......................................................... 4
5.4. Phương pháp quan sát ......................................................................... 4
5.5. Phương pháp xử lý số liệu ................................................................... 4
6. Giả thuyết nghiên cứu............................................................................. 4
7. Kết cấu khóa luận.................................................................................... 5
CHƯƠNG 1: ................................................................................................ 6
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẤN ĐỀ ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP
CHO HỌC SINH THPT. ............................................................................ 6
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề................................................................... 6
1.1.1. Trên thế giới....................................................................................... 6
1.1.2.Các nghiên cứu ở Việt Nam............................................................... 7
1.2. Một số khái niệm liên quan ................................................................. 8
1.2.1. Nghề nghiệp ....................................................................................... 8
1.2.2. Định hướng ........................................................................................ 9
1.2.3. Định hướng nghề nghiệp .................................................................. 9
1.2.4. Nhà trường....................................................................................... 10
1.2.5. Gia đình ............................................................................................ 10
1.3. Học sinh THPT ................................................................................... 10
1.3.1. Khái niệm ......................................................................................... 10
1.3.2. Đặc điểm cơ bản về tâm lý và nhân cách của học sinh THPT... 11
1.3.1.1 Sự phát triển tâm lý ........................................................................ 11
1.3.1.2. Sự phát triển về mặt sinh lý .......................................................... 11
1.3.1.3. Sự phát triển về mặt xã hội........................................................... 12

1.3.1.4. Sự phát triển về mặt nhu cầu ....................................................... 12
1.3.1.5. Sự phát triển của sự tự ý ( ý thức bản ngã) ................................. 13
1.3.3. Nhu cầu chọn nghề của học sinh THPT........................................ 13
1.4. Vai trị của Nhà trường và Gia đình trong định hướng nghề nghiệp
cho học sinh THPT .................................................................................... 14
1.4.1. Vai trò của Gia đình........................................................................ 14

1.4.2 Vai trò của Nhà trường.................................................................... 15
1.5. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về Định hướng nghề nghiệp cho
học sinh THPT. .......................................................................................... 16
CHƯƠNG 2: .............................................................................................. 18
THỰC TRẠNG ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HỌC SINH . 18
TRƯỜNG THPT TRÀ BỒNG – XÃ TRÀ XUÂN - HUYỆN TRÀ
BỒNG - TỈNH QUẢNG NGÃI. ............................................................... 18
2.1. Khái quát địa bàn nghiên cứu........................................................... 18
2.2. Thực trạng lựa chọn nghề nghiệp của học sinh trường THPT Trà
Bồng. ........................................................................................................... 20
2.2.1. Nhận thức của học sinh THPT về định hướng nghề nghiệp ....... 20
2.2.2. Lựa chọn của học sinh THPT sau khi tốt nghiệp......................... 23
2.2.3. Xu hướng lựa chọn nghề nghiệp của học sinh THPT.................. 24
2.2.4. Vai trò của định hướng nghề nghiệp đối với học sinh THPT. ... 29
2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp của học sinh
THPT. ......................................................................................................... 30
2.4.1. Nhà trường....................................................................................... 30
2.4.2. Gia đình (Cha mẹ học sinh)............................................................ 32
2.4.3. Bạn bè. .............................................................................................. 35
2.4.4. Phương tiện truyền thông đại chúng............................................. 36
PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ. ............................................. 38
1.Kết luận. .................................................................................................. 38
2. Khuyến nghị........................................................................................... 39

2.1. Đối với Ban Lãnh đạo nhà trường.................................................... 39
2.2. Đối với Đội ngũ giáo viên giảng dạy ................................................. 40
2.3. Đối với cha mẹ của học sinh. ............................................................. 41
2.4. Đối với các em học sinh..................................................................... 41
3. Sự cần thiết của Nhân viên CTXH trong nhà trường đối với việc hỗ
trợ Công tác hướng nghiệp cho học sinh THPT. ................................... 41
3.1. Đối với học sinh .................................................................................. 42
3.2. Đối với phụ huynh học sinh............................................................... 42
3.3. Đối với Giáo viên, nhà trường THPT............................................... 43
3.4. Chức năng của nhân viên CTXH trong việc hỗ trợ nhà trường
thực hiện Công tác ĐHNN cho HS .......................................................... 43
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 46

PHẦN MỞ ĐẦU.
1. Lý do chọn đề tài

Nghề nghiệp là vấn đề vô cùng quan trọng trong đời sống của mỗi con
người.

Có nghề nghiệp con người mới có cuộc sống ổn định, mới làm cho cuộc
sống trở nên có ý nghĩa. Câu hỏi chọn nghề gì ln là vấn đề trăn trở đối với các
em khi bước vào ngưỡng cửa của cuộc đời, đặc biệt là đối với HS THPT. Vì vậy,
GDHN hiện nay có vai trị rất lớn giúp cho HS nhận thức đúng đắn về nghề
nghiệp, chọn được nghề phù hợp với bản thân đồng thời đáp ứng được nhu cầu
của xã hội, góp phần vào việc phân luồng và sử dụng hợp lí nguồn lao động thúc
đẩy phát triển kinh tế. Lại một mùa tuyển sinh sắp tới, những trăn trở về chọn
ngành nghề cho các em của các bậc phụ huynh lại nóng lên hơn bao giờ hết. Câu
hỏi “ Định hướng nghề nghiệp như thế nào là phù hợp với con em mình?”, lại
được đặt ra, và ln là bài tốn khó thật sự nan giải từ năm này qua năm khác.

Chọn đúng nghề - bài toán thật sự quan trọng của mỗi con người chúng ta
đều cần phải tìm ra cho mình đáp án. Do vậy, chọn đúng nghề ngay từ đầu là
điều cần thiết mà một học sinh (HS) chuẩn bị rời ghế nhà trường cần phải trang
bị cho mình và xem đó như một kỹ năng cơ bản.

Có lẽ vì đó, Đảng và Nhà nước, ngành GD & ĐT rất quan tâm tới định
hướng nghề nghiệp (ĐHNN) cho HS THPT. Theo Điều 27, Chương II - Luật
Giáo dục năm 2009 khẳng định về mục tiêu của giáo dục THPT: “ Giáo dục
trung học phổ thông nhằm giúp HS củng cố, phát triển những kết quả của giáo
dục trung học cơ sở( THCS), hoàn thiện học vấn phổ thơng và có những hiểu biết
thơng thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá
nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học ĐH, CĐ,TC, học nghề. Bởi thế,
ĐHNN là bộ phận hữu cơ của mục tiêu GD & ĐT, góp phần vào việc phân luồng
HS, chuẩn bị cho các em đi vào cuộc sống lao động hoặc tiếp tục học lên cao phù
hợp với năng lực của bản thân khả năng và nhu cầu của xã hội. Nước ta đã gia
nhập Tổ chức thương mại thế giới thì vấn đề hội nhập kinh tế tồn cầu và thị
trường lao động khơng biên giới, tạo điều kiện cho thanh niên và HS nắm bắt cơ

1

hội trên cơ sở hiểu rõ năng lực của bản thân để chọn ngành nghề phù hợp với yêu
cầu của xã hội.

Trong những năm qua thực tế nhiều nhà trường phổ thông ở Việt Nam mới
chỉ chú trọng đến việc dạy kiến thức văn hóa, chưa chú ý đến việc GDHN cho
HS. Nhà trường chưa chuẩn bị tâm thế cho HS sẵn sàng đi vào cuộc sống lao
động. Đội ngũ giáo viên có rất ít người làm tốt cơng tác này, vì họ chưa được đào
tạo sư phạm về hướng nghiệp và không hiểu biết nhiều về hướng nghiệp về nhu
cầu thị trường lao động, việc làm của xã hội nên việc ĐHNN cho HS vẫn còn hạn
chế.

Thực tế cho thấy, HS THPT chưa có sự hiểu biết và chuẩn bị chu đáo trong
việc lựa chọn nghề nghiệp cho bản thân, nhiều HS tốt nghiệp THPT bước vào
đường đời mà không được hướng nghiệp đầy đủ nên đã khơng phát huy được
năng lực của mình trong học tập, lao động…. và dẫn tới nhiều hậu quả như bỏ
học giữa chừng, không đam mê với ngành nghề đang học. Những yếu tố ảnh
hưởng đến sự lựa chọn nghề nghiệp như các bậc phụ huynh muốn con mình vào
ĐH theo xu hướng của xã hội, nhận thức chưa đúng đắn của bản thân dẫn đến HS
chọn sai nghề, chọn nghề không phù hợp với khả năng bản thân nên khi học ra
trường không thể xin được việc làm hoặc phải chấp nhận làm những việc không
đúng chuyên môn đào tạo. Điều đó gây hụt hẫng về tâm lý, gây lãng phí trong chi
phí đào tạo, hệ lụy tới sự phát triển bền vững của xã hội.

Nhận thức được vai trị, vị trí quan trọng của việc ĐHNN cho học sinh
THPT, trong thời gian qua trường THPT Trà Bồng, xã Trà Xuân, huyện Trà
Bồng, tỉnh Quảng Ngãi đã tiến hành tổ chức, triển khai công tác ĐHNN cho HS
nhằm đáp ứng nhu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho
HS THPT nói chung để làm nền tảng giúp các em vững chắc cho tương lai.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “ Định hướng
nghề nghiệp của học sinh trường THPT Trà Bồng, xã Trà Xuân, huyện Trà
Bồng, tỉnh Quảng Ngãi”. Qua nghiên cứu nhằm đề xuất một số biện pháp hỗ trợ
cho công tác hướng nghiệp trong nhà trường THPT Trà Bồng nhằm giúp học
sinh THPT lựa chọn một nghề nghiệp phù hợp.

2

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu thực trạng ĐHNN và yếu tố ảnh hưởng đến bản thân học sinh
THPT trong lựa chọn nghề nghệp. Trên cơ sở đó, đề xuất biện pháp nhằm giúp
cho HS THPT có cái nhìn đúng đắn hơn về dự định nghề nghiệp trong tương lai
của mình.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Thực trạng của việc ĐHNN của học sinh trường THPT Trà Bồng.
- Tìm hiểu và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ĐHNN của học sinh
THPT
- Đề xuất một số biện pháp hỗ trợ cho công tác hướng nghiệp trong nhà
trường THPT Trà Bồng và gia đình, nhằm giúp học sinh THPT lựa chọn một
nghề nghiệp phù hợp.
3. Đối tượng, khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Định hướng nghề nghiệp của học sinh THPT.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Học sinh trường THPT Trà Bồng - Xã Trà Xuân - Huyện Trà Bồng - Tỉnh
Quảng Ngãi.
4. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi khảo sát: Trường THPT Trà Bồng - Xã Trà Xuân - Huyện Trà
Bồng - Tỉnh Quảng Ngãi.
Thời gian khảo sát: Tháng 2 năm 2017
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp phân tích tài liệu
Nghiên cứu các tài liệu từ các nguồn khác nhau như: sách , báo, các đề tài
khoa học, các bài khóa luận, tiểu luận của các tác giả có liên quan đến ĐHNN
nhằm đưa ra những thông tin thiết thực cho cuộc nghiên cứu.

3

5.2. Phương pháp phỏng vấn sâu
- Mục đích phỏng vấn là tìm kiếm thêm những thơng tin định tính liên

quan đến định ĐHNN của HS và các yếu tố tác động tới ĐHNN đó mà bảng hỏi
chưa trả lời được.

- Đối tượng phỏng vấn: HS thuộc 3 khối 10, 11, 12. (cả nam và nữ), phỏng
vấn giáo viên trực tiếp tham gia vào công tác giảng dạy, công tác hướng nghiệp.

- Nội dung phỏng vấn liên quan đến các vấn đề định hướng nghề, các yếu tố
tác động tới ĐHNN của học sinh THPT.

- Số lượng phỏng vấn: 5 mẫu
+ 3 học sinh thuộc 3 khối lớp 10, 11, 12
+ 1 giáo viên trường THPT Trà Bồng
+ 1 phụ huynh học sinh
5.3. Phương pháp điều tra bảng hỏi
Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra bảng hỏi với mẫu là 60 (chia đều
cho 3 khối), nghiên cứu được tiến hành với các khối HS lớp 10, lớp 11 và lớp 12
Trường THPT Trà Bồng. Đây là phương pháp được sử dụng chính trong bài
nghiên cứu, mẫu được chọn ngẫu nhiên.
5.4. Phương pháp quan sát
Quan sát các hoạt động của GV, HS, hoạt động về ĐHNN cho HS để tìm
hiểu thái độ, nhận thức của các em về ĐHNN.
5.5. Phương pháp xử lý số liệu
Sử dụng phầm mềm SPSS để xử lý, tổng kết số liệu điều tra để đưa ra các
kết luận định lượng làm cơ sở cho các kết luận định tính.
6. Giả thuyết nghiên cứu
- Hầu hết các em lựa chọn thi ĐH, CĐ sau khi tốt nghiệp THPT.
- Những yếu tố có ảnh hưởng đến sự lựa chọn ngành nghề của HS THPT.

4

7. Kết cấu khóa luận
Khóa luận ngồi phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, phụ lục.
Khóa luận gồm: 2 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về vấn đề định hướng nghề nghiệp cho học sinh

THPT.
Chương 2: Định hướng nghề nghiệp của học sinh THPT Trà Bồng, xã Trà

Xuân, huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi.

5

CHƯƠNG 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẤN ĐỀ ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CHO

HỌC SINH THPT.
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới

Hướng nghiệp học đường và nghề nghiệp đã có lịch sử ra đời và phát triển
với bề dày trên dưới 100 năm trên thế giới và trên thực tế đã trở thành một lĩnh
vực tác nghiệp chun mơn và chính sách được tích hợp chặt chẽ trong các hệ
thống giáo dục, đào tạo, lao động, việc làm, dịch vụ và chính sách của nhiều
nước trong khu vực cũng như trên thế giới.

Vào giữa thế kỉ XIX, ở Pháp xuất hiện cuốn sách “Hướng nghiệp chọn
nghề”.

Nội dung cuốn sách đề cập tới vấn đề phát triển đa dạng của nghề do sự
phát triển cơng nghiệp. Ngay khi đó, người ta đã nhận thấy tính đa dạng, phức
tạp của hệ thống nghề nghiệp, tính chun mơn hố vượt lên hẳn so với giai đoạn
sản xuất cơng nghiệp và thủ cơng nghiệp, qua đó khẳng định tính cấp thiết phải
giúp đỡ thanh thiếu niên HS đi vào “Thế giới nghề nghiệp” nhằm sử dụng hiệu
quả lao động trẻ tuổi, để đảm bảo sự liên hệ giữa trường học và đời sống đồng
thời vẫn giữa vững ý nghĩa của các môn xã hội và nhân văn, giảm bớt tính hàn
lâm trong việc cung cấp các kiến thức khoa học, tăng cường tỷ trọng các kiến
thức có ý nghĩa thực dụng và ý nghĩa hướng nghiệp để giúp HS trung học chuẩn
bị đi vào đào tạo và cuộc sống nghề nghiệp.

Ở Nhật Bản, cơng trình “Cải cách giáo dục Nhật Bản hướng tới thế kỉ 21”
của Magumi Nishino (Viện nghiên cứu giáo dục Nhật Bản) đã nghiên cứu khá
sâu sắc vấn đề bồi dưỡng tri thức và kĩ năng cơ bản của những ngành nghề cần
thiết cho HS phổ thông. Theo tác giả, HS trung học phải được: Bồi dưỡng tri
thức và kĩ năng cơ bản của những ngành nghề cần thiết trong xã hội, có thái độ
tơn trọng đối với lao động và có khả năng lựa chọn nghề tương lai phù hợp với
mỗi cá nhân.

6

1.1.2.Các nghiên cứu ở Việt Nam
Ở Việt Nam, đã từ lâu Đảng và Nhà nước ta ln quan tâm đến sự nghiệp

trồng người nói chung và cơng tác ĐHNN nói riêng. Điều này thể hiện rõ trong
đường lối chủ trương, trong các Văn kiện của các kỳ Đại hội Đảng tồn quốc. Có
thể lấy ví dụ ngày 19 tháng 3 năm 1981, Hội đồng Chính phủ đã ra Quyết định
Số 126/CP: Về cơng tác hướng nghiệp trong trường phổ thông về việc sử dụng
hợp lý HS THCS và THPT tốt nghiệp ra trường.

Năm 1984 khi sơ kết 3 năm thực hiện Quyết định Số 126/CP của Hội đồng
Chính phủ, Bộ Giáo dục đã nên lên vấn đề: Tiếp theo hướng nghiệp phải dạy
nghề cho HS phổ thông nếu không tiếp tục học lên, học sinh ra đời để tạo công
ăn việc làm, sẵn sàng tham gia lao động sản xuất ở địa phương. Chủ trương này
được khẳng định trong Nghị quyết Đại hội VI Đảng Công Sản Việt Nam( 1986).

Nghị quyết TW2 của Đảng cộng sản Việt Nam khoá VIII đề ra nhiệm vụ
của ngành giáo dục cả nước là cần mở rộng và nâng cao chất lượng giáo dục kĩ
thuật tổng hợp - hướng nghiệp.

Trong những năm gần đây, các nhà: Tâm lý học, Giáo dục học, Xã hội học,
Kinh tế học, Chính trị học… đã tiếp cận nhiều đến vấn đề dạy hướng nghiệp và
hoạt động GDHN cho HS phổ thơng ở các khía cạnh khác nhau.

- Tác giả Đặng Danh Ánh, “ Tư vấn chọn nghề cho học sinh phổ thông” đã
chỉ ra con đường cách thức, biện pháp tư vấn hiệu quả nhằm phát huy đúng năng
lực, sở trường của các em học sinh trong việc lựa chọn ngành nghề phù hợp sau
khi tốt nghiệp THPT. [1]

- “Giáo dục hướng nghiệp ở Việt Nam”, PGS.TS Đặng Danh Ánh. Đây là
công trình tập hợp các bài giảng, bài viết về hướng nghiệp đã cơng bố ở trong
nước hoặc số ít chưa công bố, đồng thời, bàn luận một số vấn đề mới: sự nảy sinh
các ngành nghề trong ba nền kinh tế (nông nghiệp, công nghiệp, kinh tế tri thức);
phân loại và mô tả các đặc điểm hoạt động nghề nghiệp; cơ sở pháp lý hình thành
hệ thống hướng nghiệp và các loại hình hướng nghiệp ở Việt Nam; hướng nghiệp
với vấn đề phân luồng và liên thông trong hệ thống giáo dục quốc dân. [2]

7

- " Đề xuất giải pháp tăng cường công tác tư vấn giáo dục truyền thơng về
hướng nghiệp, triển khai ứng dụng và hồn thiện một số trắc nghiệm nghề
nghiệp cho HS phổ thông theo yêu cầu thị trường lao động ở TP.Hồ Chí Minh ",
chủ nhiệm PGS-TS Lý Ngọc Sáng, năm 2003. Đây là đề tài đã đưa ra Bộ công cụ
trắc nghiệm và đã áp dụng thí điểm thành cơng tại một số trường. [3]

- " Giáo dục phổ thông và hướng nghiệp - nền tảng để phát triển nguồn
nhân lực đi vào cơng nghiệp hố - hiện đại hoá" (Đề tài khoa học cấp nhà nước
KX-05-09), đã tiến hành khảo sát HS, GV, cha mẹ học sinh, cán bộ quản lý trên
phạm vi 8 tỉnh, thành phố. Theo số liệu đánh giá trên mẫu điều tra GV thì có tới
70% HS tốt nghiệp THPT bước vào đời không được giáo dục hướng nghiệp đầy
đủ.

Bên cạnh đó phải kể đến một số cơng trình nghiên cứu của các tác giả Đặng
Danh Ánh, Nguyễn Thế Tường, Phạm Huy Thu, Nguyễn Minh An, Lê Đức
Phúc..v..v...đã làm rõ các thực trạng, những số liệu, những kinh nghiệm giáo dục
hướng nghiệp và dạy nghề cho HS phổ thông.

Như vậy cho thấy hướng nghiệp là một hệ thống quan trọng trong xu hướng
chọn nghề cho HS là một thành tố quan trọng, có mối quan hệ tác động với nhiều
thành tố khác. Trên cơ sở đó, tơi tiến hành nghiên cứu các đề tài nhằm góp phần
nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác hướng nghiệp cho HS trường THPT
trong điều kiện CNH - HĐH hiện nay.
1.2. Một số khái niệm liên quan
1.2.1. Nghề nghiệp

Nghề hay nghiệp, đại từ tiếng Việt (Nguyễn Như Ý chủ biên, NXB văn hóa
thơng tin - 1998) định nghĩa: “Nghề” là công việc chuyên làm theo sự phân cơng
của xã hội. Cịn nghề nghiệp là nghề nói chung Nghề nghiệp trong xã hội khơng
phải là cái gì cố định cứng nhắc mà phải coi nghề nghiệp như một cơ thể sống có

sự hình thành, phát triển và thay đổi. Nghề là một lĩnh vực hoạt động lao động
mà trong đó, nhờ được đào tạo, con người có được những tri thức, những kỹ
năng để làm ra các loại sản phẩm vật chất hay tinh thần nào đó. [4]

8

Theo GS.TSKH Nguyễn Văn Hộ “ Nghề nghiệp như một dạng lao động
vừa mang tính xã hội (sự phân cơng xã hội) vừa mang tính cá nhân (nhu cầu bản
thân)”. Trong đó con người với tư cách là chủ thể hoạt động đòi hỏi để thỏa mãn
những nhu cầu nhất định của xã hội và của cá nhân. [5]

Nghề nghiệp của con người có thể do được đào tạo chính thức về nghề đó
vì nghề địi hỏi một trình độ tri thức, kỹ năng, kỹ xảo nhất định. Cũng có nghề
được hình thành tự phát do tích lũy kinh nghiệm xã hội hoặc do truyền và học
nghề theo cách kèm cặp giữa người biết nghề và chưa biết nghề. Nghề được đào
tạo có đặc trưng là người làm nghề phải được cung cấp trình độ tri thức, kỹ năng,
kỹ xảo, làm ra sản phẩm để trao đổi trên thị trường và thu nhập của người lao
động chính là nguồn sống của họ. Chính vì vậy mà họ trở thành đối tượng hoạt
động cơ bản, lâu dài của lý tưởng nghề nghiệp từ đó hình thành nhân cách nghề
nghiệp. Nghề được đào tạo đòi hỏi người học nghề phải có trình độ học vấn, sức
khỏe, u cầu tâm lý phù hợp với nghề.

Sau q trình đào tạo, người đó phải đạt được tiêu chuẩn cơ bản về kiến
thức, kĩ năng, kỹ xảo, tay nghề theo mục tiêu xã hội đòi hỏi, được cấp bằng hay
chứng chỉ về nghề.
1.2.2. Định hướng

Định hướng là xác định phương hướng là việc chủ thể hành động đưa ra
một hướng đi cho hoạt động nào đó trên cơ sở cân nhắc kỹ khả năng, tài chính
của từng đối tượng. Mục đích cuối cùng của định hướng là có được một hướng đi

phù hợp với mọi điều kiện, hoàn cảnh khách quan và chủ quan của chủ thể.
(Wikipedia Tiếng Việt). [6]
1.2.3. Định hướng nghề nghiệp

Theo tác giả Phùng Văn Mẫn: Định hướng nghề nghiệp “ Là hướng dẫn cho
học sinh ngay khi còn ngồi trên ghế nhà trường sớm có ý thức về một nghề mà
sau này các em sẽ chọn”. [7]

ĐHNN liên quan đến sự phát triển kiến thức, kỹ năng và thái độ thơng cảm
qua một chương trình hoạch định sẵn và sẽ giúp HS có quyết định về sự lựa chọn

9

nghề trong trường học và sau khi tốt nghiệp, giúp HS sau khi làm việc có hiệu
quả hơn.

ĐHNN là hệ thống các giải pháp giáo dục của nhà trường, gia đình và xã
hội nhằm chuẩn bị cho thế hệ trẻ về tâm lý, tri thức, kỹ năng để họ có thể sẵn
sàng đi vào ngành nghề, lao động sản xuất và cuộc sống ĐHNN góp phần phát
huy năng lực, sở trường của từng người, đồng bộ góp phần điều chỉnh nguyện
vọng của cá nhân sao cho phù hợp với nhu cầu phân công lao động trong xã hội.

ĐHNN cho HS THPT là công việc của tập thể Sư phạm nhà trường nhằm
giúp HS lựa chọn nghề một cách có ý thức trên cơ sở hiểu biết về sự phát triển
Kinh tế - Văn hóa - Xã hội, về các hoạt động, yêu cầu của nghề nghiệp, những
đòi hỏi về phẩm chất đạo đức, năng lực của người lao động đối với nghề nghiệp,
những điều kiện phát triển của nghề nghiệp.

Từ đó tư vấn giúp học sinh chọn nghề thích hợp.
1.2.4. Nhà trường

Là cơ quan giáo dục chuyên biệt, bởi vậy hoạt động của nhà trường là hoạt
động có mục đích, kế hoạch, nội dung chương trình được thực hiện bởi đội ngũ
các nhà Sư phạm. Và nhà trường có sự tác động rất lớn đến HS, đây là môi
trường hằng ngày các em học tập vui chơi, những kiến thức mà các em học được
là nguồn vô cùng quý giá giúp các em vững bước trên con đường tương lai của
mình. [8]
1.2.5. Gia đình

Gia đình là một nhóm xã hội được hình thành trên cơ sở hơn nhân và quan
hệ huyết thống, những thành viên trong gia đình có sự gắn bó và ràng buộc với
nhau về trách nhiệm, quyền lợi, nghĩa vụ có tính hợp pháp được nhà nước thừa
nhận và bảo vệ. [9]
1.3. Học sinh THPT
1.3.1. Khái niệm

Học sinh trung học phổ thông( HS THPT) là học sinh từ 15 đến 17 tuổi,
được thực hiện trong 3 năm học, từ lớp 10 đến 12. Tuổi của học sinh vào lớp 10

10

thường là 15 tuổi. Đây là độ tuổi có nhiều biến đổi mạnh mẽ cả về mặt tâm lý và
sinh lý, có nhiều quan niệm mới và hành động mới.
1.3.2. Đặc điểm cơ bản về tâm lý và nhân cách của học sinh THPT

Lứa tuổi HS THPT là những em ở độ tuổi 15 - 17 tuổi, các em đã có sự thay
đổi to lớn về mặt tâm sinh lý và tình cảm đặc biệt là tâm lý “Muốn làm người
lớn”. Đây là lứa tuổi đã trải qua tuổi dậy thì và đang giai đoạn đầu thanh niên. Ở
độ tuổi này các em đã bắt đầu có những rung cảm mạnh mẽ trước các bạn khác
giới, bản thân cấu tạo cơ thể trong quá trình hồn thiện nên các em có rất nhiều

thắc mắc cần tháo gỡ, khái quát chung đặc điểm của HS THPT là:
1.3.1.1 Sự phát triển tâm lý

Ở lứa tuổi này các em có những biểu hiện bất thường có những lúc vui,
buồn, cáu ghét, tức giận….những phản ứng vô cớ. Tâm lý của các em có suy
nghĩ trở thành người lớn, muốn được khẳng định bản thân mình với những người
khác. Đây cũng là thời kỳ các em hình thành cách sống, cách suy nghĩ, xem trọng
tình bạn thích giao tiếp kết bạn với nhau, tôn trọng lẫn nhau.

Sự thay đổi cơ thể và tâm lý đã làm cho các em chú ý hơn về cơ thể của
mình là phải đẹp để gây sự chú ý cho người khác giới, tâm lý thích người bạn
khác giới đã có trong suy nghĩ của các em.
1.3.1.2. Sự phát triển về mặt sinh lý

Về Hệ thần kinh: Có những thay đổi quan trọng do cấu trúc bên trong của
não phức tạp và các chức năng của não phát triển. Cấu trúc của tế bào bán cầu
đại não có những cấu trúc như trong cấu trúc bào não của người lớn. Số lượng
dây thần kinh liên hợp tăng lên liên kết với các thành phần khác nhau trong vỏ
đại não lại. Điều đó tạo tiền đề cần thiết cho sự phức tạp hoạt động phân tích,
tổng hợp…..trong q trình học tập.

Về thể hình: Sự phát triển về thể hình ở lứa tuổi này đang đi vào giai đoạn
hoàn chỉnh. Giai đoạn này bắt đầu thời kỳ phát triển tương đối về mặt sinh lý.
Nhịp độ tăng trưởng về chiều cao đã chậm lại, em gái đạt được sự tăng trưởng
đầy dủ vào khoảng 15 - 17 tuổi, các em trai khoảng 16 - 18 tuổi. Điều này giúp

11