Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

BÀI TIỂU LUẬN
HỌC PHẦN: TRIẾT HỌC

Đề tài: Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ
quan trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện
nay
Họ và tên học viên: Nguyễn Phương Thảo
Mã sinh viên: CH320531
Lớp học phần: Triết học_(223)_03_C_K32QL1

Hà Nội, tháng 10 năm 2023

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...................................................................................................................... 2
1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................................2
2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu..........................................................................3

2.1. Đối tượng nghiên cứu:.........................................................................3
2.2. Phạm vi nghiên cứu..............................................................................3
3. Phương pháp nghiên cứu của đề tài..................................................................3
Chương 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ
NHÂN TỐ CHỦ QUAN.......................................................................................4
1.1. Khái niệm “khách quan” và “chủ quan”..........................................4
1.2. Mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và chủ quan..................4
Chương 2: CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN
TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ
THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM
HIỆN NAY.............................................................................................................6

2.1. Điều kiện khách quan..........................................................................6
2.2. Nhân tố chủ quan.................................................................................9
Chương 3: GIẢI PHÁP TẬN DỤNG ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ
NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT
TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY.................................................................12
3.1. Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng trong phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa.......................................................12
3.2. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước trong phát triển
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa....................................13
3.3. Nâng cao năng lực làm chủ của nhân dân trong phát triển kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.................................................14
KẾT LUẬN............................................................................................................... 16
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................17

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Kinh tế thị trường là sự phát triển cao của kinh tế hàng hoá, sự phát triển
của kinh tế thị trường từ loại sơ khai sang hiện đại hố, phát triển hồn chỉnh
và đến được đỉnh cao dưới chủ nghĩa tư bản. Do đó, kinh tế thị trường
khơng chỉ là một thuộc tính riêng biệt của chủ nghĩa tư bản mà còn là
kết quả của sự tiến bộ văn hóa nhân loại. Kinh tế thị trường khơng chỉ tồn tại
trong chủ nghĩa tư bản mà cịn tồn tại trong nhiều hình thức khác nhau của
chủ nghĩa tư bản. Nó khơng phải là một mơ hình có sẵn áp dụng cho toàn bộ
lãnh thổ quốc gia, mà cần căn cứ vào điều kiện thực tiễn của từng quốc gia để
lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường phù hợp.

Đối với đất nước Việt Nam trong giai đoạn quá độ và xây
dựng chế độ kinh tế thị trường theo hướng xã hội chủ nghĩa, điều này được

coi là công cụ quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất và tạo
nền tảng kinh tế kỹ thuật để xây dựng đất nước. Nhận thức sâu sắc về vấn
đề này có giá trị to lớn cả trong mặt khoa học và thực tiễn trong cuộc
sống xây dựng xã hội chủ nghĩa thành công ở nước ta. Để đáp ứng được
yêu cầu này, cần đặt ra vấn đề nghiên cứu những vấn đề mới nhằm
hoàn thiện hơn chế độ kinh tế thị trường theo hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam.

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự thay đổi về nhận
thức và thực tiễn đối với sự nghiệp đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Hiện nay, trong sự nghiệp xây dựng đất nước vấn đề hoàn thiện và phát
triển thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là vấn đề lý luận
và thực tiễn mới và hết sức quan trọng. Vì vậy, phải xác định đúng điều kiện
khách quan và nhân tố chủ quan để phát huy tính năng động, sáng tạo của
Đảng, Nhà nước và dân tộc Việt Nam. Đây cũng là thành quả một quá
trình tìm hiểu, học hỏi và vận dụng kinh nghiệm thực tiễn của Đảng và Nhà
nước Việt Nam ngày một trưởng thành và đã được chứng
minh đúng lúc qua quá trình đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng suy

thối tài chính và có mức phát triển cao ngang bằng với các quốc gia trên thế
giới hiện nay. Vì vậy, tôi lựa chọn chủ đề:“Tác động của điều kiện khách
quan và nhân tố chủ quan trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay” làm bài thu
hoạch kết thúc môn học.
2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu:

Tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan trong quá trình
xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam hiện nay.

2.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về thời gian: Giai đoạn từ 2018 - 2023
- Phạm vị về không gian: tác động của điều kiện khách quan và nhân tố chủ
quan trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay.
3. Phương pháp nghiên cứu của đề tài

Đề tài dựa trên phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, sử dụng
tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của các khoa học xã hội và nhân văn,
trong đó chú trọng sử dụng các phương pháp nghiên cứu: Lơgic-lịch sử; tổng
kết thực tiễn; phân tích, tổng hợp; khảo sát.

Chương 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN
VÀ NHÂN TỐ CHỦ QUAN

1.1. Khái niệm “khách quan” và “chủ quan”
- Phạm trù "khách quan" sử dụng nhằm mô tả mọi sự vật, sự việc, con

người xuất hiện và hình thành hồn tồn tự phát, không lệ thuộc bởi một chủ
thể xác định, không chịu sự chi phối của bất cứ ai, không chịu sự tác
động từ các nhân tố chủ quan, từ một môi trường khách quan, trực tiếp tác
động vào quá trình xác định mục đích, chức năng và cách thức làm việc của
chủ thể ấy.

Khách quan gồm: Các điều kiện, năng lực và quy luật khách
quan, theo đó các quy luật khách quan ln đóng vai trò quyết định nhất.
Theo triết học Mác-Lênin, khách quan luôn được thể hiện thông qua các quan
hệ với chủ thể xác định. Mỗi điều kiện, năng lực và quy luật khách quan nhất
định sẽ thích hợp với điều kiện thực tế nhất định. Những gì tạo
lập từ một điều kiện khách quan nhất định, lặp đi lặp lại ảnh

hưởng đến những hành động của một chủ thể nhất định mới được coi là thuộc
điều kiện khách quan. Vì vậy, mỗi một chủ thể khác nhau, quan hệ khác
nhau, mức độ tác động khác nhau đến phạm trù, bản chất sự vật khách quan
cũng khác nhau. Phạm trù khách quan cũng được thể hiện qua mối quan hệ
với phạm trù chủ quan.

- Phạm trù “chủ quan” dùng để chỉ một điều gì đó mà nó phụ thuộc vào
tâm trí (nhận thức , cảm xúc , ý kiến , trí tưởng tượng) của một chủ thể nhất
định. Ví dụ, một người có thể cho rằng thời tiết hơm nay rất nóng bức, cịn
người khác có thể cho rằng thời tiết tương tự là mát mẻ dễ chịu, cả hai quan
điểm đều mang tính chủ quan. Từ ý thức bắt nguồn từ chủ thể theo nghĩa triết
học, có nghĩa là một người mang những cảm nhận có ý thức đặc biệt, ví
dụ như suy nghĩ, xúc cảm, lòng tin tưởng và hy vọng, cách người (có ý
thức) hành xử hoặc dùng uy quyền với một vài người nhất định.
1.2. Mối quan hệ biện chứng giữa khách quan và chủ quan

Điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan khơng hồn tồn đối lập
nhau một cách tuyệt đối mà là hai mặt luôn phải tồn tại song song, hai yếu tố
không thể tách rời trong mọi hoạt động của mỗi chủ thể. Trong mối quan hệ
khách quan và chủ quan, có ý kiến cho rằng nhân tố khách quan luôn là yếu tố
quan trọng, là cơ sở tiền đề cho nhân tố chủ quan, nhưng có ý kiến khác lại
cho rằng chủ quan có vai trị quan trọng, quyết định tính khách quan. Điều
kiện khách quan và yếu tố chủ quan tuy ảnh hưởng qua lại lẫn nhau song suy
cho đến cùng yếu tố khách quan vẫn là căn cứ, là nền tảng và đóng vai
trị then chốt chi phối chủ quan. Bởi vì, những điều kiện, khả năng và quy luật
khách quan, chẳng những nó tồn tại độc lập khơng chịu lệ thuộc vào chủ thể
mà ngược lại nó điều khiển hết thảy mọi hành động của chủ thể và là nguồn
gốc để phát sinh mọi nhận thức, cảm xúc, tư tưởng và mong muốn của chủ
thể. Do đó, dù với ý thức chủ quan của mình, lồi người chưa và
khơng hề loại bỏ đi bất kỳ một điều kiện, năng lực hay quy luật khách quan

nào. Mà những điệu kiện khách quan cấu thành môi trường, điều kiện sinh
sống và vận động thực tiễn của con người. Song yếu tố chủ quan không
phải là yếu tố bị động mà đồng thời cũng có tầm ảnh hưởng, biểu
hiện đến hiểu biết, áp dụng và biến đổi điều kiện khách quan.

Chương 2: CÁC ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ NHÂN TỐ
CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1. Điều kiện khách quan

Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu xuất
phát từ những điều kiện khách quan như sau:

Một là phát triển kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu, phù hợp
với xu hướng phát triển khách quan của Việt Nam trong bối cảnh thế giới hiện
nay. Nền kinh tế thị trường là một hệ thống kinh tế phát triển ở mức độ cao, nơi
hàng hóa trở thành khía cạnh chủ yếu. Sự xuất hiện, tồn tại và tiến bộ của kinh
tế thị trường phụ thuộc vào những điều kiện khách quan về kinh tế và xã
hội gây ra nó. Trong thời kì q độ lên xã hội chủ nghĩa, các yếu tố hình thành,
tồn tại của kinh tế hàng hoá bao gồm: quan hệ lao động sản xuất, những hình
thái khác nhau của quan hệ quyền sở hữu đối với tư liệu sản xuất khơng hồn
tồn mất đi thì hoạt động phân phối và tiêu thụ hàng hoá lại tiếp tục được tiến
hành qua cơ chế thị trường với các quan hệ hàng hóa – tiền tệ. Hàng hoá – tiền
tệ là cơ sở lý luận của kinh tế thị trường, hàng hoá phải tồn tại khách quan trong
kinh tế hàng hoá. Sự vận động của nền kinh tế hàng hoá theo những nguyên
tắc đã thể hiện được bản chất của kinh tế thị trường. Đó là tính chất khách quan.
Ở Việt Nam, những yếu tố thúc đẩy sự ra đời và phát triển kinh tế thị trường
đang tồn tại khách quan. Do đó, sự xuất hiện kinh tế thị trường tại Việt Nam là

tất yếu khách quan.

Thực tiễn lịch sử cho thấy, dù kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa đã
đạt được giai đoạn phát triển cao và thịnh vượng ở các nước tư bản phát
triển, song các mâu thuẫn vốn có của kinh tế thị trường khơng thể giải
quyết triệt để trong lịng xã hội tư bản, nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa
đang có xu thế tự phủ định, tự chuyển hố tạo ra các điều kiện cần và đủ cho
một cuộc cách mạng xã hội - cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Kể từ ngày thực thi chính sách đổi mới, nền kinh tế hàng hoá đa thành
phần đã bắt đầu hoạt động theo cơ chế thị trường với sự điều tiết của nhà
nước, được gọi là kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nhờ vào việc
này, lực lượng sản xuất đã được kích thích và nền kinh tế thị trường của
chúng ta dần thốt khỏi tình trạng suy thối, phát triển ổn định. Qua hơn 35
năm của quá trình đổi mới, những thành tựu sau đã rõ ràng: tính tự phát và tụ
túc của nền kinh tế đã được phá tan; quan hệ lao động sản xuất và thị trường đã
được thúc đẩy mạnh mẽ, việc làm cho công nhân lao động cũng đã được giải
quyết; lực lượng sản xuất đã được khuyến khích để phát triển nhanh chóng và áp
dụng khoa học cơng nghệ cao vào sản xuất, từ đó gia tăng hiệu suất
lao động; mức sống vật chất của người dân cũng đã được cải thiện, mang lại
niềm tin và lịng tin tưởng cho các cơng dân; cuối cùng, quá trình hội nhập kinh
tế thế giới cũng đã được đẩy mạnh.

Phát triển kinh tế thị trường ở nước ta có thể được xem là một bước tiến
quan trọng trong việc hiện đại hóa nền sản xuất, với vai trị khơng thể thiếu
trong quá trình phát triển từ sản xuất nhỏ lẻ lên hàng hoá và tiến tới xã hội chủ
nghĩa. Việc lựa chọn hướng dẫn xã hội chủ nghĩa cho kinh tế thị trường của Việt
Nam là sự điều chỉnh phù hợp với xu thế và yêu cầu phát triển của đất nước,
không gây mâu thuẫn với xu hướng phát triển của thời đại.

Hai là phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù
hợp với mục tiêu phát triển của Việt Nam. Trên thế giới có nhiều mơ hình kinh
tế thị trường như mơ hình thể chế kinh tế thị trường tự do, mơ hình thể chế kinh
tế thị trường xã hội, thể chế kinh tế của mơ hình nhà nước phát triển, nhưng nếu
việc phát triển mà không làm cho cuộc sống nhân dân được ấm no, hạnh phúc,
dân không giàu, nước không mạnh, thiếu dân chủ, con người sống khơng văn
minh thì khơng một quốc gia nào mong muốn. Vì vậy, phấn đấu để nhân dân có
được một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội
dân chủ, công bằng, văn minh là mong muốn, khát vọng to lớn của người dân
Việt Nam. Để mong muốn đó của nhân dân thành hiện thực, việc xây dựng và

thực hiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là tất yếu
khách quan.

Có nhiều quan điểm cho rằng: Ở đất nước chúng ta, sự phát
triển của kinh tế thị trường được xem là ẩn chứa chủ nghĩa tư bản, và xa rời mục
tiêu của chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên, trong quá khứ lịch sử, kinh tế hàng hoá đã
xuất hiện từ rất sớm, ngay trước khi chủ nghĩa tư bản có mặt. Sự ra đời và phát
triển của chủ nghĩa tư bản diễn ra một cách phổ biến và tồn
diện khi điểm cao nhất của nó là sự phát triển của kinh tế thị trường.
Nhưng trên thực tiễn quá trình sản xuất kinh tế tư bản là một thực thể kinh tế
khác hẳn với kinh tế thị trường, được hình thành bởi tư bản, vì lợi nhuận. Do
vậy, kinh tế thị trường và chủ nghĩa tư bản là hai thực thể, hai sản phẩm kinh tế
hoàn tồn khác nhau, khơng thống nhất với nhau và cũng khơng thể
nào xem kinh tế thị trường là hàng hố riêng biệt của chủ nghĩa tư bản.

Trên thực tiễn, phát triển kinh tế thị trường chính là q trình kích
thích lực lượng sản xuất phát triển nhanh chóng một cách có hiệu quả. Dưới tác
dụng của những quy luật kinh tế thị trường, q trình sản xuất liên tục phát triển
theo hướng tích cực, thúc đẩy cải tiến kĩ thuật, tăng cao hiệu suất lao động, chất

lượng hàng hoá và giá cả hạ. Xét trên khía cạnh đó, việc phát triển kinh tế thị
trường khơng hồn tồn đối lập với mục đích của chủ nghĩa cộng sản. Do vậy,
trong thời kỳ quá độ cần phải phát triển kinh tế thị trường, sử dụng kinh tế thị
trường là cơng cụ nhằm kích thích lực lượng sản xuất phát triển nhanh
chóng một cách có chất lượng, đáp ứng yêu cầu của chủ nghĩa xã hội. Tuy
nhiên, phát triển kinh tế thị trường cần lưu ý về các ảnh hưởng bất lợi của kinh
tế thị trường như phân hoá giàu nghèo, sử dụng tiền bạc quá mức, sự suy
thối của mơi trường sống. Để giải quyết các vấn đề trên, cần phải có sự điều
tiết của Thị trường thật hợp lý và hiệu quả.

Như vậy, việc phát triển kinh tế thị trường là một bước tiến quan trọng,
cần được thực hiện theo quy luật khách quan và đảm bảo đủ điều kiện để hiệu
quả hóa việc thực thi các mục tiêu của chủ nghĩa xã hội.

Ba là phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam đã được tiến hành nhằm điều chỉnh và thích ứng với quy luật phát triển
khách quan cũng như xu hướng tất yếu của thời đại.

Kinh tế thị trường được sinh ra và tồn tại ở bất kỳ đâu đều
tuân theo những quy luật khách quan của nó. Do đó, tính chất thực tế của kinh tế
thị trường không phải là một nền kinh tế thị trường trừu tượng và chung
chung trong mọi giai đoạn phát triển, mà chỉ là các hình thái cụ thể của kinh tế
thị trường tồn tại trong từng quốc gia - từng dân tộc. Sự phát triển của kinh tế thị
trường ở các quốc gia khác nhau cũng sẽ mang tính chất và sắc thái riêng biệt.
Ví dụ, mặc dù Hoa Kỳ, Cộng hồ liên bang Đức và Nhật Bản đều là các hình
thái của nền kinh tế thị trường với bản chất là chủ nghĩa tư bản, nhưng cách tiêu
thụ trong kinh tế thị trường của Hoa Kỳ lại khác biệt so với Cộng hoà liên bang
Đức hay Nhật Bản. Trong hoàn cảnh Việt Nam hiện nay, mặc dù khơng có sự
tồn tại của nền kinh tế xã hội chủ nghĩa trong hiện thực, nhưng việc chuyển
đổi sang xã hội chủ nghĩa là hướng phát triển đang được thực hiện. Do

đó, lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa là phù
hợp với đặc thù và mục tiêu phát triển của Việt Nam.

Kinh tế thị trường đã tồn tại, phát triển và trở thành yếu tố quyết
định cho sự sống còn và sự phát triển của chủ nghĩa tư bản từ thời xa xưa. Chủ
nghĩa tư bản đã biết cách khai thác tồn diện lợi ích của kinh tế thị trường,
nhằm đạt được mục tiêu tiềm năng trong phát triển doanh nghiệp, nhằm đạt
được sự hưng thịnh và thúc đẩy sức mạnh sản xuất của xã hội trong quá trình
phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, kinh tế thị trường theo chủ nghĩa tư bản không
phải là giải pháp tổng quát cho mọi vấn đề. Ngồi các khía cạnh tích cực, nó
cũng mang theo những hạn chế và thiếu sót, với những mâu thuẫn có sẵn khơng
thể giải quyết ngay lập tức. Điều này yêu cầu chuẩn bị các điều kiện để phủ định
và chuẩn bị cho giai đoạn sau công nghiệp, trong bối cảnh xã hội hoá gia tăng
dần. Đây là xu hướng không thể tránh và là quy luật phát triển của xã
hội. Để tiến bộ, con người không thể dừng lại ở kinh tế thị
trường theo chủ nghĩa tư bản.

Với ý nghĩa đó, việc lựa chọn xây dựng và phát triển nền kinh tế thị
trường có hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay được coi là hoàn
toàn phù hợp với xu hướng của thời đại và tiến bộ của dân tộc Việt Nam. Sự lựa
chọn này không gây mâu thuẫn với xu thế phát triển của quốc gia. Đây cũng
là một xu hướng mới, một cách tiến bộ hiện nay của các quốc gia
và dân tộc trên con đường tiến tới xã hội chủ nghĩa.
2.2. Nhân tố chủ quan

Trong việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa ngồi yếu tố khách quan thì có một yếu tố chủ quan khơng thể
thiếu, đó là vai trị của Đảng Cộng sản, của Chính quyền xã hội chủ nghĩa
và khả năng làm chủ của người dân là yếu tố cơ bản nhất là điều kiện để thành
công trong việc xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Trong đó, việc chỉ đạo, định hướng và điều tiết hoạt động của nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa luôn thuộc về trách nhiệm của Đảng và Nhà
nước. Trên cơ sở này, người dân được coi là nhân tố chính để thực hiện
quan điểm và lối sống của Đảng, áp dụng các chính sách và luật pháp của Nhà
nước vào cuộc sống hàng ngày một cách hiệu quả. Do đó, muốn hình thành và
phát triển nền kinh tế thị trường thì yếu tố nhân dân là không thể nào thiếu
được bởi một khi "ý Đảng" thuận với "lòng dân" sẽ sinh ra sức mạnh
của khối đại đoàn kết dân tộc. Mặt khác, kinh tế thị trường cũng là q
trình nhằm tơn vinh những giá trị xã hội, thơng qua q trình ấy sẽ hạn chế tối
đa các mặt trái kinh tế thị trường, nhằm thực hiện thành công xã hội chủ
nghĩa, bảo đảm cho mục đích "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh" trở thành hiện thực.

Trong sự nghiệp cách mạng hiện nay của quốc gia chúng ta, trong quá
trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang diễn ra
với tình hình quốc tế và khu vực có nhiều biến động phức tạp, khó lường. Trong
q trình xây dựng nền kinh tế thị trường hiện tại ở đất nước ta, bên cạnh những
mặt thuận lợi cũng còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập, đối mặt với nhiều khó
khăn cần phải tập trung khắc phục. Vì vậy, trong giai đoạn xây dựng nền kinh tế

thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cần: Xây dựng và thực thi pháp
luật, chính sách, chiến lược, kế hoạch nâng cao năng lực, hiệu quả quản trị quốc
gia. Trong đó, Xây dựng khung khn khổ pháp luật, chính sách tạo lập môi
trường thuận lợi cho phát triển, khởi nghiệp, chuyển đổi số, phát triển doanh
nghiệp số, đổi mới sáng tạo; hỗ trợ, thúc đẩy phát triển các ngành nghề mới, mơ
hình kinh tế mới phù hợp với chiến lược phát triển của quốc gia. Bên cạnh đó,
Nhà nước cần chú trọng bãi bỏ các chính sách khơng phù hợp làm cản trở tăng
trưởng kinh tế. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền, uỷ
quyền đi đôi với đề cao kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm cơng vụ và nêu cao trách
nhiệm giải trình của các cấp, các ngành.

Vì thế, sự phát triển của nhân tố chủ quan cần được khai thác để nâng cao
vai trò lãnh đạo của Đảng, tăng cường hiệu lực và hiệu quả trong việc quản lý
của Nhà nước và cải thiện khả năng tự chủ của nhân dân trong việc xây dựng cơ
sở vững chắc cho nền kinh tế thị trường. Sự phát huy các khía cạnh tích cực
và hạn chế những rủi ro từ các yếu tố bên ngoài được đặt ra; việc phát hiện và
giải quyết kịp thời các mâu thuẫn phát sinh để đảm bảo duy trì ổn định hướng đi
theo chủ nghĩa xã hội.

Xây dựng và phát triển thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa thành công phải đi đôi với điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan.
Nó có quan hệ biện chứng, ảnh hưởng qua lại với nhau và là điều kiện quan
trọng. Trong đó, điều kiện khách quan đóng vai trị cơ bản, và nhân tố chủ quan
có vai trị quan trọng, biểu hiện qua hiểu biết, nhận thức và biến đổi điều kiện
khách quan. Vì vậy, trong giai đoạn phát triển nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa phải đề cao tinh thần tự giác, năng động, linh hoạt, sáng tạo
của chủ thể đối với công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học công
nghệ trong hoạt động thực tiễn.

Chương 3: GIẢI PHÁP TẬN DỤNG ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN VÀ
NHÂN TỐ CHỦ QUAN TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT
TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ

NGHĨA Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
3.1. Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng trong phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Vai trò của Đảng với tư cách là yếu tố quyết định đã được thể hiện
qua việc quan điểm, sách lược phù hợp đã được Đảng hoạch định, qua đó tạo
dựng các cơ sở, từ đó xây dựng các cơ sở và tiền đề quan trọng để đảm

bảo thành công các thành tựu của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa. Trong bối cảnh biến động phức tạp và không lường trước trong
khuôn khổ quốc tế hiện nay, việc duy trì và nâng cao khả năng lãnh đạo của
Đảng là một trong những nhiệm vụ then chốt của cuộc cách mạng. Lãnh đạo
của Đảng là điều kiện tiên quyết để đảm bảo thành công trong việc thực hiện
nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Trên tinh thần đó, để nâng
cao vai trị lãnh đạo của Đảng và phát huy vai trò quan trọng của nhân tố chủ
quan trong phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, thì một
trong những yếu tố quan trọng là phải không ngừng đổi mới tư duy lý luận,
đặc biệt là tư duy kinh tế của Đảng, từng bước hoàn thiện lý luận về kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Mặt khác, Đảng phải kiên trì đường lối độc lập dân tộc gắn liền với chủ
nghĩa xã hội, kiên định đường lối đổi mới trên lý luận và thực tiễn; phải gắn
bó mật thiết với nhân dân, phát huy cao độ quyền làm chủ của nhân dân; phải
thường xuyên chăm lo đào tạo, rèn luyện, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán
bộ, cơng chức có đầy đủ năng lực, phẩm chất và uy tín; đẩy mạnh và nâng
cao hiệu quả của hoạt động kiểm tra, giám sát; khơng ngừng hồn
thiện phương thức lãnh đạo của Đảng, đổi mới phương thức lãnh đạo đối với
Nhà nước, để phương châm "Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm
chủ" được thực hiện một cách sinh động và hiệu quả trong thực tiễn.

Lựa chọn nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta
là sự cụ thể hoá quan điểm kinh tế của Đảng Cộng sản Việt Nam, điều này
không chỉ phù hợp về phát triển kinh tế thị trường với thực tiễn thế giới, mà
còn phù hợp với đặc điểm, khả năng và yêu cầu phát triển của Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay.
3.2. Nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước trong phát triển
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Để đạt được sự phát triển có hiệu quả của kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa, việc quản lý cần được thực hiện bởi Nhà nước dưới sự lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Vai trò của Nhà nước trong phát triển kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa được thể hiện rõ ở việc: “Định hướng, xây dựng và hoàn thiện
thể chế kinh tế, tạo mơi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và lành
mạnh; sử dụng các cơng cụ, chính sách và các nguồn lực của Nhà nước để
định hướng và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất kinh doanh và bảo vệ
môi trường; thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước, từng chính
sách phát triển”. Do đó, việc phát triển kinh tế thị trường ngày càng yêu cầu
tăng cường hiệu quả và hiệu lực trong việc quản lý kinh tế của Nhà nước. Vì
vậy, vai trị của nhà nước trong quá trình phát triển kinh tế thị
trường theo hướng xã hội chủ nghĩa là rất quan trọng.

Nền kinh tế thị trường của Việt Nam được quản lý bởi Nhà nước thông
qua hệ thống pháp luật, các chiến lược, kế hoạch, quy hoạch và cơ chế, chính
sách. Sự điều chỉnh này được đặt trên cơ sở tôn trọng nguyên tắc của thị
trường nhằm mục đích giải phóng sức sản xuất và khai thác những tiềm
năng tích cực của nền kinh tế thị trường, đồng thời khắc phục những hạn chế
hiện diện trong hệ thống này. Ngồi ra, Nhà nước cịn cam kết bảo vệ lợi ích
của nhân dân lao động và toàn bộ dân tộc, đồng thời tuân thủ yêu cầu xây
dựng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.

Tiếp tục tiến hành biến đổi đồng bộ các phương thức điều hành vĩ mô
của Nhà nước sao cho phù hợp với nền kinh tế thị trường mở ra và hội nhập.
Xây dựng, hồn thiện hệ thống cơ chế, chính sách để đẩm bảo tính đồng bộ
và liên tục phù hợp với yêu cầu của sự phát triển kinh tế thị trường. Tuy
nhiên, việc hoàn thiện chậm chạp của hệ thống pháp luật và cơ chế
chính sách, sự thiếu sót trong việc cải cách hành chính, và sự thấp kém về

phẩm chất của đội ngũ công chức là những yếu tố giới hạn. Ngồi ra, tình
trạng tham ơ và lãng phí vẫn diễn ra với những biến đổi tinh vi và nguy hiểm,
khiến cho "Nhà nước của chúng ta chưa thể thật sự trở thành nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa trong kinh tế thị trường. Mối quan hệ giữa Đảng Cộng
sản và Nhà nước chưa thể tạo được một cơ chế thoả đáng ". Để nâng cao
hiệu lực và hiệu quả trong việc quản lý phát triển kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, thực tiễn đòi hỏi một số biến đổi. Sự tập trung vào
việc này nhằm nâng cao chất lượng quản lý của Nhà nước.

Vì lý do đó, việc đào tạo đội ngũ cán bộ và công chức nhà nước cần
được Nhà nước coi trọng. Hướng đi của việc đào tạo này khơng chỉ u cầu
họ có trình độ học vấn và kỹ năng nghề nghiệp cao mà còn phải có hiểu biết
sâu sắc về chính trị, ý thức đạo đức cao, liêm khiết và tận
tuỵ trong công việc. Đồng thời, việc tiến hành cuộc chiến quyết liệt và hiệu
quả chống lại những hành vi tham ô, lạm dụng quyền lực trong bộ máy nhà
nước gây ra tác động tiêu cực cho nhân dân và gây thiệt hại cho hoạt động
sản xuất là điều không thể thiếu.
3.3. Nâng cao năng lực làm chủ của nhân dân trong phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Trong tiến trình đổi mới, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, người dân chính là chủ thể, cũng là mục tiêu phát triển mà nền
kinh tế hướng tới, bởi “Đó là nền kinh tế được xây dựng ở một chế độ xã hội
do nhân dân làm chủ, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa quản lý, dưới sự
lãnh đạo của Đảng Cộng sản, nhằm mục tiêu đi lên chủ nghĩa xã hội”.

Để khai thác có hiệu quả và phát huy tối đa những nguồn lực từ điều
kiện tự nhiên thì một u cầu khơng thể thiếu là quyền làm chủ của người
dân phải được đề cao, đó là một trong các yếu tố nội sinh quan trọng đảm
bảo sự thành cơng của q trình xây dựng kinh tế thị trường định hướng xã

hội chủ nghĩa nói riêng của tồn sự nghiệp phát triển đất nước nói chung. Rõ
ràng, sự phát triển của một nền kinh tế nhằm đáp ứng cuộc sống ấm no và
hạnh phúc của nhân dân khơng thể thiếu sự góp cơng của chính nhân
dân trong việc xây dựng. Đây chính là sứ mệnh cao cả và vĩ đại mà nhân dân
đã được giao phó. Do đó, phải từng bước xây dựng cơ chế để nhân dân tham
gia ý kiến, phản biện xã hội và giám sát hoạt động của Đảng và Nhà nước,
nhất là về những vấn đề kinh tế, xã hội; bảo đảm để “nhân dân tham gia ở tất
cả các khâu của quá trình đưa ra những quyết định liên quan đến lợi ích, cuộc
sống của nhân dân, từ nêu sáng kiến, tham gia thảo luận, tranh luận đến giám
sát quá trình thực hiện”.

Tuy nhiên, muốn tăng cường vai trò và khả năng làm chủ của nhân dân,
ngoài vấn đề thúc đẩy việc nâng cao chất lượng đời sống, vì quyền lợi của
nhân dân làm chủ, cần nâng cao năng lực dân trí. Đổi mới cơ bản, tồn diện
phương pháp giáo dục theo hướng “chuyển mạnh hoạt động giáo dục toàn
diện từ truyền thụ kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất
người học; học gắn với hành, lý luận đi liền với thực tiễn”, đổi mới nội dung
và phương pháp giáo dục theo hướng cập nhật, nhằm kết nối học tập và thực
tiễn, xây dựng xã hội học tập, chú trọng đầu tư phát triển giáo dục - đào tạo để
giáo dục - đào tạo thực sự trở thành “quốc sách hàng đầu”. Giáo dục và đào
tạo phải được xem là khâu then chốt, là yếu tố quyết định trong việc xây
dựngnguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng đòi hỏi cấp thiết của phát triển
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay.

KẾT LUẬN
Mơ hình kinh tế tổng qt trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội đã
được định hướng bởi kinh tế thị trường ở nước ta. Yêu cầu này là khách quan và
xuất phát từ quá trình sản xuất và trao đổi hàng hoá. Để xây dựng và phát triển
nền kinh tế thị trường, điều kiện khách quan cùng với nhân tố chủ quan đã được
xác định rõ bởi Đảng và Nhà nước ta. Từ đó, đã đề ra các chủ trương và biện

pháp cụ thể để từng bước phát triển và hoàn thiện thể chế kinh tế thị
trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Vấn đề này có ý nghĩa quan
trọng cả về lý luận và thực tiễn đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay. Tổng Bí thư Nguyễn Phú
Trọng đã khẳng định trong bài viết: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về
chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” rằng:
“Đưa ra quan niệm phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
là một đột phá lý luận rất cơ bản và sáng tạo của Đảng ta, là thành quả lý luận
quan trọng qua 35 năm thực hiện đường lối đổi mới, xuất phát từ thực tiễn
Việt Nam và tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của thế giới”. Điều này không
không chỉ đặt nền móng cho thành cơng chủ nghĩa xã hội khoa học tại Việt
Nam mà còn giúp bổ sung, phát triển nền tảng của học thuyết Mác - Lênin
trong thời kỳ mới.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Triết học Mác - Lênin
2. Giáo trình kinh tế chính trị Mác – Lênin
3. Nguyễn Phú Trọng, Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội
và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Tạp chí Cộng sản số 966
(5-2021).
4. Võ Hồng Phúc “Những thành tựu về kinh tế - xã hội qua 30 năm đổi mới ”,
Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011
5.“Kinh tế Việt Nam 2020: một năm tăng trưởng đầy bản lĩnh”,
http:/ww.gso.gov.vn