GIÁO DỤC HÀNH VI ỨNG XỬ CÓ VĂN HÓA CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA THƠ CA, TRUYỆN TẠI TRỜNG MẪU GIÁO SƠN CA – XÃ QUẾ THỌ - HUYỆ N HIỆP ĐỨC – TỈNH QUẢNG NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM
KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON & NGHỆ THUẬT

----------

LÊ THỊ HIỀN

GIÁO DỤC HÀNH VI ỨNG XỬ CÓ VĂN HÓA CHO TRẺ
MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA THƠ CA, TRUYỆN TẠI
TRƢỜNG MẪU GIÁO SƠN CA – XÃ QUẾ THỌ - HUYỆN

HIỆP ĐỨC – TỈNH QUẢNG NAM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Quảng Nam, tháng 06 năm 2020

1

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM
KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON & NGHỆ THUẬT

----------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Tên đề tài:

GIÁO DỤC HÀNH VI ỨNG XỬ CÓ VĂN HÓA CHO TRẺ
MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA THƠ CA, TRUYỆN TẠI
TRƢỜNG MẪU GIÁO SƠN CA – XÃ QUẾ THỌ - HUYỆN

HIỆP ĐỨC – TỈNH QUẢNG NAM

Sinh viên thực hiện

LÊ THỊ HIỀN

MSSV: 2116120122
CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC MẦM NON

KHÓA: 2016 - 2020
Cán bộ hƣớng dẫn
T.S NGUYỄN THỊ KIM LIÊN
MSCB: V.07.01.02

Quảng Nam, tháng 06 năm 2020
2

LỜI CÁM ƠN
Sau 4 năm học tập tại trƣờng Đại Học Quảng Nam, đƣợc sự hƣớng dẫn và
giảng dạy nhiệt tình của quý thầy cô giáo trong các khoa và đặc biệt là khoa Tiểu
học - Mầm non đã truyền đạt cho em nhiều kiến thức bổ ích. Với những kiến
thức đã đƣợc học cùng với trải nghiệm thực tế qua đợt thực tập trƣờng tổ chức.
Tất cả những điều đó đã tạo tiền đề và giúp em hoàn thành tốt bài khóa luận của
mình. Qua đây tơi xin chân thành cảm ơn đến:
Đầu tiên là cô Nguyễn Thị Kim Liên giảng viên khoa Các môn chung, là
giáo viên giảng dạy tôi qua 3 học phần và là cũng là ngƣời hƣớng dẫn cho tơi
trong q trình từ khi bắt tay vào việc nghiên cứu đề tài. Cơ ln giúp đỡ, hƣớng
dẫn nhiệt tình, sửa sai và góp ý cho tơi từ những điều nhỏ nhất. Quả thật, nếu
khơng có cơ thì tơi sẽ khơng hồn thành đƣợc bài khóa luận đúng thời hạn đƣợc.

Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc và bày tỏ lịng biết ơn đối với cơ. Chúc
cơ luôn mạnh khỏe và gặt hái đƣợc nhiều thành công trên con đƣờng giảng dạy
của mình để đóng góp trí tuệ của mình cho nhà trƣờng, xã hội và đặc biệt là
ngƣời lái đị vững chắc cho chúng tơi.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và các cô giáo trong
trƣờng Mẫu giáo Sơn Ca xã Quế Thọ - huyện Hiệp Đức đã tạo điều kiện giúp đỡ
tôi trong quá trình điều tra và thực nghiệm để tơi hồn thành tốt bài khóa luận
này.
Cuối cùng tôi xin đƣợc cám ơn những ngƣời thân yêu trong gia đình và q
ân nhân đã ln ủng hộ, tin tƣởng, động viên và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian
làm bài nghiên cứu này.
Mặc dầu đã cố gắng và nỗ lực hết sức mình nhƣng với khả năng có hạn của
bản thân, tơi chắc rằng đề tài của mình vẫn cịn nhiều hạn chế và thiếu sót. Chính
vì vậy tơi rất mong nhận đƣợc các ý kiến đóng góp của quý thầy cô và các bạn.
Tôi xin chân thành cám ơn!

Ngƣời viết

Lê Thị Hiền

3

DANH MỤC VIẾT TẮT

TỪ VIẾT TẮT GIẢI THÍCH
BGH Ban giám hiệu
MG
GD Mẫu giáo
HV Giáo dục
HVUX Hành vi

STT Hành vi ứng xử
SL Số thứ tự
TL Số lƣợng
TS
NXB Tỷ lệ
ĐC Tiến sĩ
TN Nhà xuất bản
Đối chứng
Thực nghiệm

4

DANH MỤC BẢNG, BIỂU

STT TÊN BẢNG TRANG
33
1 Bảng 2.1: Nhận thức của giáo viên về mức độ cần thiết của 34
34
việc giáo dục hành vi ứng xử văn hóa cho trẻ mẫu giáo thơng 35
36
qua tác phẩm văn học. 36
38
2 Bảng 2.2: Bảng khảo sát về hoạt động có chủ đích chiếm ƣu 40
40
thế trong việc tích hợp nội dung giáo dục hành vi ứng xử có 56

văn hóa cho trẻ

3 Bảng 2.3: Khảo sát về các yếu tố đƣợc GV quan tâm trong việc

giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ thơng qua thơ ca,

truyện.

4 Bảng 2.4: Ý kiến của giáo viên về các biện pháp giáo dục hành

vi ứng xử có văn hóa của trẻ thông qua thơ ca, truyện.

5 Bảng 2.5. Thực trạng những phƣơng pháp giáo giáo viên sử

dụng nhằm giáo dục HV UXCVH cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua

thơ ca, truyện.

6 Bảng 2.6: Đánh giá các hành vi thƣờng sử dụng trong GD HV

ứng xử có văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn

7 Bảng 2.7: Những khó khăn thƣờng gặp khi tổ chức hoạt động

giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua

thơ ca, truyện

8 Bảng 2.8: Kết quả so sánh thực trạng mức độ giáo dục hành vi

ứng xử có văn hóa ở trẻ mẫu giáo lớn ở lớp thực nghiệm (lớn

2) và lớp đối chứng (lớn 3) trƣớc thực nghiệm.

9 Biểu đồ 2.1. Mức độ giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa ở trẻ

mẫu giáo lớn ở lớp thực nghiệm (lớn 2)và lớp đối chứng (lớn

3) trƣớc thực nghiệm

10 Bảng 3.1. Bảng thống kê kết quả giáo dục hành vi ứng xử có

văn hóa ở hai lớp đối chứng, thực nghiệm và sau khi thực

nghiệm

5

11 Biểu đồ 3.1. Thống kê kết quả GD HV ứng xử có văn hóa ở hai 57

lớp ĐC và TN

12 Bảng 3.2. Bảng kết quả giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa 58

thơng qua thơ ca, truyện cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi

6

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU................................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài...................................................................................................... 12
2. Mục đích nghiên cứu................................................................................................ 13
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu ......................................................................... 13
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................................ 13

3.2. Khách thể nghiên cứu............................................................................................ 14
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................... 14
5. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................................... 14
5.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận................................................................ 14
5.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn............................................................. 14
5.2.1. Phƣơng pháp quan sát ........................................................................................ 14
5.2.2. Phƣơng pháp đàm thoại...................................................................................... 14
5.2.3. Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm ................................................................... 15
5.2.4. Phƣơng pháp thực nghiệm ................................................................................. 15
5.2.5. Phƣơng pháp thống kê toán học ......................................................................... 15
6. Lịch sử nghiên cứu ................................................................................................... 15
6.1. Nghiên cứu ở nƣớc ngoài ...................................................................................... 15
6.2. Nghiên cứu trong nƣớc.......................................................................................... 15
7. Đóng góp của đề tài.................................................................................................. 16
8. Giới hạn nghiên cứu ................................................................................................. 16
9. Cấu trúc tổng quan của đề tài ................................................................................... 16
CHƢƠNG 1 ......................................................................................................... 18
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIÁO DỤC HÀNH VI ỨNG XỬ CÓ VĂN
HĨA THƠNG QUA THƠ CA, TRUYỆN CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN.......... 18
1.1. Một số khái niệm công cụ ..................................................................................... 18
1.1.1. Giáo dục ............................................................................................................. 18
1.1.2. Hành vi ............................................................................................................... 18
1.1.3. Hành vi văn hóa ................................................................................................. 19
1.1.4. Ứng xử................................................................................................................ 20
1.1.5. Hành vi ứng xử có văn hóa ................................................................................ 21

7

1.1.6. Thơ ca, truyện .................................................................................................... 21
1.1.6.1. Thơ ca.............................................................................................................. 21

1.1.6.2. Truyện ............................................................................................................. 22
1.2. Lý luận về hành vi ứng xử có văn hóa của trẻ mẫu giáo lớn ................................ 22
1.2.1. Đặc điểm phát triển hành vi ứng xử có văn hóa của trẻ mẫu trẻ mẫu giáo
lớn................................................................................................................................. 22
1.2.2. Nội dung giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ trong trƣờng mầm
non ................................................................................................................................ 26
1.2.2.1. Giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ đối với Bác Hồ và quê
hƣơng đất nƣớc............................................................................................................. 26
1.2.2.2. Giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ đối với ngƣời xung quanh ........ 26
1.2.2.3. Giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ đối với ngƣời trong gia đình .... 27
1.2.2.4. Giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ đối với đồ dùng, đồ chơi .......... 27
1.2.2.5. Giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ đối với thiên nhiên ................... 28
1.2.2.6. Giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ đối với bản thân ....................... 29
1.3. Đặc điểm của thơ ca, truyện trong việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa
cho trẻ mẫu giáo lớn..................................................................................................... 31
1.3.1. Đặc điểm của thơ ca trong việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ
mẫu giáo lớn ................................................................................................................. 31
1.3.2. Đặc điểm của truyện trong việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ
mẫu giáo lớn ................................................................................................................. 32
1.4. Tầm quan trọng của thơ ca, truyện đối với việc giáo dục hành vi ứng xử có
văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn ....................................................................................... 36
1.5. Tiểu kết chƣơng 1 ................................................................................................. 38
CHƢƠNG 2 ......................................................................................................... 39
CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ VIỆC GIÁO DỤC HÀNH VI ỨNG XỬ CÓ VĂN
HÓA CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA THƠ CA, TRUYỆN TẠI
TRƢỜNG MẪU GIÁO SƠN CA ........................................................................ 39
2.1. Vài nét về trƣờng mẫu giáo Sơn Ca – Xã Quế Thọ - Huyện Hiệp Đức – Tỉnh
Quảng Nam .................................................................................................................. 39
2.1.1. Giới thiệu vài nét về trƣờng ............................................................................... 39
2.1.2. Về cơ sở vật chất ................................................................................................ 39

2.1.3. Về đội ngũ giáo viên – cán bộ, nhân viên .......................................................... 39
2.1.4. Về số lƣợng trẻ tại trƣờng .................................................................................. 40

8

2.2. Khảo sát thực trạng của việc giáo dục hành vi ứng xử văn hóa cho trẻ mẫu
giáo lớn tại trƣờng mẫu giáo Sơn Ca – Xã Quế Thọ - Huyện Hiệp Đức – Tỉnh
Quảng Nam .................................................................................................................. 40
2.2.1. Mô tả khảo sát .................................................................................................... 40
2.2.1.1. Mục đích khảo sát ........................................................................................... 40
2.2.1.2. Nội dung khảo sát............................................................................................ 41
2.2.1.3. Đối tƣợng và khách thể khảo sát ..................................................................... 41
2.2.1.4. Thời gian địa điểm khảo sát ............................................................................ 41
2.2.1.5. Phƣơng pháp quan sát ..................................................................................... 41
2.2.1.6. Tiêu chí và thang đánh giá (Gồm 4 mức độ) .................................................. 42
2.2.2. Kết quả khảo sát thực trạng của việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa
cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua thơ ca, truyện tại trƣờng mẫu giáo Sơn Ca, Hiệp
Đức, Quảng Nam.......................................................................................................... 44
2.2.2.1. Phiếu hỏi đối với GV tại trƣờng...................................................................... 44
2.2.2.2. Nhận thức của giáo viên về việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa
thơng qua thơ ca, truyện ............................................................................................... 45
2.2.2.2. Thực trạng của việc sử dụng các biện pháp, phƣơng giáo dục hành vi ứng
xử có văn hóa thơng qua thơ ca, truyện ....................................................................... 47
2.2.2.3. Thực trạng về những khó khăn thƣờng gặp khi tổ chức hoạt động giáo
dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ 5 – 6 tuổi thơng qua thơ ca, truyện ................ 50
2.2.2.4. Thực trạng mức độ giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa của trẻ mẫu giáo
lớn trƣớc thực nghiệm .................................................................................................. 51
2.2.3. Thực trạng các tiết dạy ở trƣờng mẫu giáo Sơn Ca ........................................... 52
2.2.4. Nguyên nhân của thực trạng trên ....................................................................... 53
2.2.4.1. Nguyên nhân khách quan ................................................................................ 53

2.2.4.2. Nguyên nhân chủ quan.................................................................................... 54
2.5. Tiểu kết chƣơng 2 ................................................................................................. 55
CHƢƠNG 3 ......................................................................................................... 56
ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC NGHIỆM GIÁO DỤC HÀNH
VI ỨNG XỬ CÓ VĂN HÓA CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA THƠ
CA, TRUYỆN TẠI TRƢỜNG MẪU GIÁO SƠN CA ....................................... 56
3.1. Đề xuất một số biện pháp giáo dục hành vi có văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn
thơng qua thơ ca, truyện tại trƣờng Mẫu giáo Sơn Ca - Xã Quế Thọ - Huyện Hiệp
Đức – Tỉnh Quảng Nam ............................................................................................... 56

9

3.1.1. Các nguyên tắc về việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ mẫu
giáo lớn thơng qua thơ ca, truyện................................................................................. 56
3.1.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu giáo dục mầm non................................... 56
3.1.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính phù hợp và đặc điểm sinh lý của trẻ ...................... 56
3.1.2. Một số biện pháp nhằm giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa có văn hóa
cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua thơ ca, truyện tại trƣờng Mẫu giáo Sơn Ca ............... 57
3.1.2.1. Biện pháp 1: Sử dụng “mẫu mực hành vi” trong thơ ca, truyện để giáo
dục trẻ noi theo ............................................................................................................. 57
3.1.2.2. Biện pháp 2: Lồng ghép thơ ca, truyện vào các hoạt động để giáo dục
hành vi ứng xử văn hóa cho trẻ .................................................................................... 58
3.1.2..3. Biện pháp 4: Tổ chức luyện tập bằng các trị chơi đóng kịch để trẻ tham
gia tích cực vào các vai chơi và thể hiện đƣợc hành vi của mình................................ 59
3.1.2.4. Biện pháp 5: Cho trẻ tự đọc thơ, các câu ca dao, kể lại câu chuyện dựa
vào nội dung tranh có chứa đựng nội dung giáo dục hành vi ứng xử văn hóa để
giáo dục ý thức thực hiện cho trẻ. ................................................................................ 61
3.1.2.5. Biện pháp 3: Phối hợp với phụ huynh, nhà trƣờng giáo dục hành vi ứng
xử có văn hóa cho trẻ thơng qua thơ ca, truyện ........................................................... 62
3.2. Thực nghiệm sƣ phạm........................................................................................... 64

3.2.1. Mục đích thực nghiệm ....................................................................................... 64
3.2.2. Địa bàn, khách thể, thời gian thực nghiệm ........................................................ 65
3.2.3. Yêu cầu đối với thực nghiệm ............................................................................. 65
3.2.4. Phƣơng pháp thực nghiệm ................................................................................. 65
3.2.5. Nội dung thực nghiệm........................................................................................ 66
3.2.6. Đánh giá thực nghiệm (thang đánh giá cụ thể) .................................................. 66
3.3. Tiến hành thực nghiệm.......................................................................................... 66
3.3.1. Quy trình thực nghiệm ....................................................................................... 66
3.3.2. Mô phỏng thực nghiệm ...................................................................................... 67
3.3.3. Một số giáo án thực hành lồng ghép về giáo dục hành vi có văn hóa cho trẻ ... 67
3.3.4. So sánh kết quả thực nghiệm về việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa
cho trẻ thơng qua thơ ca, truyện ................................................................................... 67
3.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm về việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa
cho trẻ mẫu giáo lớn thơng qua thơ ca, truyện............................................................. 70
3.5. Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................................. 71
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 72
1. Kết luận .................................................................................................................... 72

10

2. Khuyến nghị ............................................................................................................. 73
2.1. Đối với nhà trƣờng ............................................................................................... 73
2.2. Về phía giáo viên ................................................................................................. 73
2.3. Về phía phụ huynh ................................................................................................ 73
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 74

11

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong thời kỳ cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nƣớc hiện nay, để xây

dựng một đất nƣớc Việt Nam “dân giàu, nƣớc mạnh, xã hội cơng bằng, dân chủ,

văn minh” thì nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là phải giáo dục con ngƣời hoàn

thiện về nhân cách và hội tụ đƣợc các mặt đạo đức, trí tuệ, thể chất và thẩm mĩ.

Vì vậy, việc chăm sóc giáo dục trẻ em, ngay từ những năm tháng đầu tiên của

cuộc đời là việc làm hết sức cần thiết. Trong sự phát triển toàn diện nhân cách

trẻ, thì giáo dục đạo đức đặc biệt là giáo dục hành vi ứng xử cho trẻ là nhiệm vụ

rất quan trọng trong các cơ sở giáo dục mầm non và các bậc cha mẹ trẻ. Khoa

học tâm lý đã khẳng định rằng khi hết tuổi mầm non, ở đứa trẻ đặt xong nền

móng đầu tiên của nhân cách, sự phát triển về mặt đạo đức cho trẻ sau này đều

mang rõ dấu ấn của thời ấu thơ. Vì thế, từ lứa tuổi này chúng ta phải chăm lo

phát triển toàn diện cho trẻ, trên cơ sở đó mà từng bƣớc hình thành nhân cách

cho trẻ theo phƣơng hƣớng, yêu cầu mà xã hội mới đặt ra.

Giáo dục Mầm non là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục, giúp trẻ

nhỏ phát triển đầy đủ về thể chất, nhận thức, tình cảm xã hội và thẩm mĩ ngay từ

những bƣớc chân đầu đời chập chững. Những kỹ năng mà trẻ đƣợc tiếp thu qua

chƣơng trình chăm sóc giáo dục mầm non tại ngôi trƣờng sẽ là nền tảng cho việc

học tập và thành công sau này của trẻ. Đây là bậc học nhỏ nhất nhƣng lại đóng

vai trị rất quan trọng trong hệ thống giáo dục nƣớc nhà, gieo mầm cho những thế

hệ tƣơng lai của đất nƣớc.

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ xã hội, con ngƣời phải đối mặt với nhiều

khó khăn trong việc lựa chọn những giá trị mới vừa phù hợp truyền thống của

dân tộc vừa đáp ứng xu hƣớng phát triển của xã hội hiện đại, nhất là việc lựa

chọn hành vi ứng xử trong cuộc sống, trong học tập, công tác và các mối quan hệ

xã hội. Ứng xử có văn hóa đang là vấn đề cấp thiết đặt ra, đòi hỏi chúng ta cần có

sự nhìn nhận nghiêm túc và khách quan bởi hành vi ứng xử có văn hóa góp phần

hình thành nhân cách cho trẻ mầm non.

Thơ ca, truyện là tinh hoa của ngôn ngữ, là kết tinh vẻ đẹp của tiếng mẹ

đẻ, là sản phẩm trí tuệ và tình cảm của nhiều thế hệ nối tiếp nhau. Biết bao điều

12

của cuộc sống đƣợc diễn đạt một cách uyển chuyển, thân thuộc với những hình
tƣợng lung linh trong những câu ca dao, những vần thơ, hay trong những câu
chuyện làm nảy sinh ở con ngƣời những tình cảm đẹp đẽ, những ƣớc mơ trong
sáng. Riêng đối với trẻ em thì thơ ca, truyện là nguồn dinh dƣỡng tinh thần hết
sức phong phú, khơng chỉ gieo vào lịng con trẻ tiếng nói dân tộc mà cịn ánh lên
vẻ đẹp của tâm hồn Việt Nam, thiên nhiên Việt Nam. Thông qua thơ ca, truyện
cũng góp phần giúp cho việc giáo dục, bồi dƣỡng là cơ sở để hình thành nhân
cách cho trẻ.

Hiện nay, vấn đề vận dụng thơ ca, truyện vào quá trình dạy học tại trƣờng
mầm non để giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ chƣa đƣợc nhà trƣờng
quan tâm đúng mức và thƣờng xuyên. Là một giáo viên mầm non tƣơng lai,
ngƣời sẽ trực tiếp chăm sóc, giáo dục trẻ sau này tôi nhận thấy việc giáo dục
hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ hiện nay là vấn đề cấp bách, là việc làm rất
cần thiết đóng vai trị to lớn trong việc phát triển nhân cách trẻ.

Chính vì những lý do trên tơi quyết định chọn đề tài “Giáo dục hành vi
ứng xử có văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua thơ ca, truyện tại trường Mẫu
Giáo Sơn Ca – Xã Quế Thọ - Huyện Hiệp Đức – Tỉnh Quảng Nam” để nghiên
cứu.
2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng của việc vận dụng thơ ca,
truyện trong việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ mầm non, đề tài có
mục đích đề xuất các biện pháp giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ mẫu
giáo lớn tại trƣờng mẫu giáo Sơn Ca – Xã Quế Thọ - Huyện Hiệp Đức – Tỉnh
Quảng Nam.
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn thông
qua thơ ca, truyện tại trƣờng Mẫu Giáo Sơn Ca – Xã Quế Thọ - Huyện Hiệp Đức
– Tỉnh Quảng Nam.

13

3.2. Khách thể nghiên cứu
Quá trình giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa thơng qua thơ ca, truyện

cho trẻ mẫu giáo lớn - học sinh và giáo viên ở trƣờng Mẫu giáo Sơn Ca, Quế
Thọ, Hiệp Đức, Quảng Nam.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về giáo dục giáo dục hành vi ứng xử có văn
hóa cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua thơ ca, truyện.

- Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng về việc giáo dục hành vi ứng xử
có văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn thơng qua thơ ca, truyện tại ở trƣờng mẫu giáo
Sơn Ca – Xã Quế Thọ - Huyện Hiệp Đức – Tỉnh Quảng Nam.

- Đề xuất các biện pháp giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ mẫu
giáo lớn thơng qua thơ ca, truyện.

- Thực nghiệm một số biện pháp giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa
thơng qua thơ ca, truyện cho trẻ mẫu giáo lớn Mẫu Giáo Sơn Ca – Xã Quế Thọ -
Huyện Hiệp Đức – Tỉnh Quảng Nam.

Nhiệm vụ nghiên cứu chủ yếu là đề xuất các biện pháp giáo dục hành vi

ứng xử có văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua thông qua thơ ca, truyện ở
trƣờng Mầm non.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Đề tài sử dụng các phƣơng pháp phân tích - tổng hợp lý thuyết, phân loại
và hệ thống hoá lý thuyết, phƣơng pháp giả thuyết để xây dựng khung lý thuyết
giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu.
5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
5.2.1. Phương pháp quan sát

- Quan sát trẻ: Thông qua hoạt động, giao tiếp với mọi ngƣời xung quanh
nhƣ lời nói, nét mặt cử chỉ, biểu hiện tình cảm cảm xúc của trẻ.

- Quan sát giáo viên: Quan sát cách tổ chức, cách dạy của giáo viên.
5.2.2. Phương pháp đàm thoại

Đàm thoại trực tiếp với trẻ và cô giáo.

14

5.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tổng kết kinh nghiệm tổ chức hoạt động hình thành hành vi ứng xử có

văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn ở trƣờng mầm non.
5.2.4. Phương pháp thực nghiệm

Thực nghiệm hình thành hành vi ứng xử văn hóa của trẻ mẫu giáo lớn
thông qua thơ ca, truyện ở trƣờng Mầm non theo các biện pháp đã đề xuất.
5.2.5. Phương pháp thống kê toán học

Dùng phƣơng pháp thống kê toán học để xử lý dữ liệu khi nghiên cứu.
6. Lịch sử nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu ở nước ngoài

Ở nƣớc ngồi có các cơng trình nghiên cứu hành vi ứng xử có văn hóa
cho trẻ rất đa dạng, dƣới nhiều khía cạnh khác nhau. Chính vì thế, thơ ca, truyện
mầm non đã đƣợc rất nhiều ngƣời quan tâm nhƣ:

Tập thể tác giả Stanislawa Fryciego, I Zabeli – Lewanskie tác phẩm: “Văn
hóa văn học ở trƣờng mẫu giáo” (Ba Lan). Các tác giả đã nhìn thấy rõ sự cần
thiết phải tạo khơng khí văn học kết hợp với các hình thức giáo dục hành vi văn
hóa cho trẻ góp phần hình thành và hồn thiện nhân cách trẻ. [17]

Ngoài ra ta có thể kể đến tác giả M.K Bogoliupxkaija và V. V septsenko
với tác phẩm: “Đọc và kể chuyện văn học ở vƣờn trẻ” do Lê Đức Mẫn dịch. Đây
là quyển sách rất thiết thực và bổ ích đối với những giáo viên mầm non và giáo
viên tiểu học. Trong quyển sách này, tác giả đã đề cập đến ba vấn đề lớn đó là:
nghệ thuật đọc văn học và những thủ thuật cơ bản khi đọc; kể chuyện văn học và
phƣơng pháp đọc; kể chuyện văn học cho trẻ. [16]
6.2. Nghiên cứu trong nước

Ở tại Việt Nam hiện nay, có lẽ đối với trẻ em thì thơ ca, truyện khơng thể
tách rời vì đây là phƣơng tiện quan trọng nhất để truyền tải những kiến thức đến
với trẻ một cách dễ tiếp thu, dễ nhớ nhất. Đặc biệt đối với trẻ em thơ ca, truyện
với những chức năng đặc biệt chúng còn mang lại cho trẻ thơ nhiều điều bổ ích.

Có thể kể đến tác giả Lã Thị Bắc Lý với tác phẩm “Văn học trẻ em” và
“Văn học thiếu nhi và đọc, kể diễn cảm”. Ở hai tác phẩm này tác giả giúp ngƣời

15

học nắm đƣợc quá trình hình thành, phát triển và những thành tựu cơ bản của văn
học thiếu nhi Việt Nam, bên cạnh đó ngƣời học cũng đƣợc biết thêm những tác
giả và các tác phẩm tiêu biểu nhƣ thơ, ca, truyện trẻ em ở một số nƣớc trên thế
giới và một số nhà văn viết cho trẻ với những tác phẩm thơ truyện nổi tiếng,
những bài thơ ca của trẻ em tự sáng tác, tự viết. [8]; [9]

Giáo trình “Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm non” của Nguyễn Ánh
Tuyết đã lựa chọn và đƣa ra những phƣơng pháp nhằm giáo dục hành vi văn hóa
cho trẻ. [13]
7. Đóng góp của đề tài

- Về lý luận: Làm sáng tỏ cơ sở lý luận về việc giáo dục hành vi ứng xử
có văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn thơng qua thơ ca, truyện tại trƣờng mẫu giáo.

- Về thực tiễn: Làm rõ thực trạng giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa.
Đề xuất đƣợc các biện pháp góp phần giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho
trẻ mẫu giáo lớn thông qua thơ ca, truyện tại trƣờng mẫu giáo Sơn Ca.
8. Giới hạn nghiên cứu

- Địa bàn nghiên cứu: Các lớp mẫu giáo lớn tại trƣờng mẫu giáo Sơn Ca,
Xã Quế Thọ, Huyện Hiệp Đức, Tỉnh Quảng Nam.

- Nội dung nghiên cứu: Đề tài đƣợc triển khai nghiên cứu về nội dung
giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua thơ ca,
truyện.

+ Số lƣợng ngƣời đƣợc điều tra, khảo sát:
- Cán bộ quản lý: 3

- Giáo viên: 18
- Trẻ: 70
9. Cấu trúc tổng quan của đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung đề tài gồm có 3 chƣơng:
- Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa
thơng qua thơ ca, truyện cho trẻ mẫu giáo lớn.

16

- Chƣơng 2: Cơ sở thực tiễn về việc giáo dục hành vi ứng xử có văn hóa
cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua thơ ca, truyện tại trƣờng mẫu giáo Sơn Ca.

- Chƣơng 3: Đề xuất biện pháp và tổ chức thực nghiệm giáo dục hành vi
ứng xử có văn hóa cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua thơ ca, truyện tại trƣờng mẫu
giáo Sơn Ca.

17

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC GIÁO DỤC HÀNH VI ỨNG XỬ CÓ VĂN
HÓA THÔNG QUA THƠ CA, TRUYỆN CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN
1.1. Một số khái niệm công cụ
1.1.1. Giáo dục

Hiểu theo nghĩa rộng: Là sự hình thành có mục đích, có tổ chức những
sức mạnh thể chất và tinh thần của con ngƣời, hình thành thế giới quan, bộ mặt
đạo đức và thị hiếu thẩm mỹ cho con ngƣời; với nghĩa rộng nhất, khái niệm này
bao hàm cả giáo dƣỡng, dạy học và tất cả những yếu tố tạo nên những nét tính
cách và phẩm hạnh của con ngƣời, đáp ứng các yêu cầu kinh tế xã hội. [5]

Theo nghĩa hẹp: Là bộ phận của quá trình sƣ phạm, là quá trình hình thành
nên cơ sở khoa học của thế giới quan, niềm tin, tình cảm, thái độ, những tính
cách, những hành vi, thói quen cƣ xử đúng đắn trong xã hội.[5]
1.1.2. Hành vi

Thuật ngữ “hành vi” đƣợc sử dụng nhiều bắt đầu từ đầu thế kỷ XX và
đƣợc xem xét từ nhiều quan điểm khác nhau:

Quan điểm của các nhà sinh vật học cho rằng: Hành vi là cách sống và
hoạt động trong môi trƣờng xã hội nhất định dựa trên sự thích nghi của cơ thể và
mơi trƣờng đó nhằm đảm bảo cho nó đƣợc tồn tại.

Quan điểm của chủ nghĩa hành vi cho rằng hành vi đƣợc thể hiện khơng
có sự tham gia cơ bản của chủ thể, của nhân cách và nó đƣợc biểu thị bằng cơng
thức S -> R (trong đó S là kích thích, R là phản ứng).

Hai quan điểm trên đều cho rằng hành vi của con ngƣời là những phản
ứng trả lời kích thích một cách trực tiếp của con ngƣời giúp họ thích nghi với sự
thay đổi của môi trƣờng mà bỏ qua các yếu tố chi phối đến sự thực hiện hành vi
nhƣ tâm lý và ý thức. Cả hai quan điểm trên không phải hoàn toàn sai nhƣng
chƣa đầy đủ.

18

Hành vi là biểu hiện bên ngoài của hoạt động, đƣợc điều chỉnh bởi cấu
trúc tâm lí bên trong của chủ thể, của nhân cách. Đây là khái niệm rõ nhất, đầy
đủ nhất về quan niệm hành vi.

Công thức hành vi: S → X → R ( X: là tâm lí, năng lực, ý thức của chủ

thể, có chức năng điều khiển, điều chỉnh hành vi).

Từ phân tích trên , chúng ta có thể hiểu hành vi là cách ứng xử của con
ngƣời trong một hoàn cảnh cụ thể nhất định với sự điều khiển, điều chỉnh của
tâm lý, ý thức ngƣời đó. [5,tr3-5]
1.1.3. Hành vi văn hóa

Theo tác giả Nguyễn Ánh Tuyết: Hành vi văn hóa là cách ứng xử của con
ngƣời trong một hoàn cảnh nhất định, bị chi phối bởi hệ thống giá trị văn hóa của
dân tộc (hay một nhóm ngƣời trong đó), mà cốt lõi là giá trị đạo đức và giá trị
thẩm mỹ, khiến cho cách ứng xử mang tính đặc thù của dân tộc ấy.

Để hiểu rõ nhƣ thế nào là hành vi văn hoá, trƣớc hết cần hiểu thế nào là
văn hoá. “Trong ý nghĩa rộng nhất, văn hoá là tổng thể những nét riêng biệt về
tinh thần và vật chất ; trí tuệ và cảm xúc quyết định tính cách của một xã hội hay
một nhóm ngƣời trong xã hội. Văn hoá bao gồm nghệ thuật, văn chƣơng, lối
sống, quyền cơ bản của con ngƣời, hệ thống giá trị, tập tục và tín ngƣỡng". [5,
tr7]

Với cách hiểu nhƣ vậy, ông M.Z. Federico, tổng giám đốc Unesco đã nói
rõ hơn: "Văn hố phản ánh và thể hiện một cách tổng quát và sống động mọi mặt
của cuộc sống của mỗi cá nhân hay cộng đồng, đã diễn ra trong quá khứ cũng
nhƣ đang diễn ra trong hiện tại qua bao thế kỷ, nó đã cấu thành nên một hệ thống
giá trị truyền thống chủ yếu là về đạo đức và thẩm mỹ mà dựa trên đó từng dân
tộc tự khẳng định lối sống riêng của mình".[5, tr7]

Từ đó ta có thể hiểu hành vi văn hố là cách ứng xử của con ngƣời trong
một hoàn cảnh nhất định, bị chi phối bởi hệ thống giá trị văn hố của dân tộc
(hay một nhóm ngƣời trong đó), mà cốt lõi là giá trị đạo đức và giá trị thẩm mỹ,
khiến cho cách ứng xử mang tính đặc thù của dân tộc ấy.

19

Để hiểu rõ hơn về HVVH cần phân biệt hành vi văn hóa và hành vi đạo đức:
- Sự giống nhau: Giữa hành vi văn hóa và hành vi đạo đức có nét tƣơng

đồng, đó là đều nói đến tính chủ thể (hành vi là hành vi của ai? Trong mối quan
hệ của ai?) và tính ý thức của chủ thể, đó là đều thể hiện mối quan hệ giữa chủ
thể với chủ thể, chủ thể với đối tƣợng và đều đƣợc thực hiện bởi chủ thể có ý
thức, có mục đích nhất định.

- Sự khác biệt: Giữa hành vi văn hóa và hành vi đạo đức đó là: Hành vi
đạo đức chi phối bởi chuẩn mực đạo đức cịn hành vi văn hóa chi phối bởi chuẩn
mực xã hội bao gồm hai phạm trù đạo đức và thẩm mĩ. [5, tr 7-8]
1.1.4. Ứng xử

Hành vi của con ngƣời khi đƣợc xem xét trong hoàn cảnh cụ thể ngƣời ta
thƣờng dùng khái niệm ứng xử. Tuy nhiên khái niệm “ứng xử” hiện nay chƣa
đƣợc xác định cụ thể. Hiện nay có khá nhiều quan điểm khác nhau về “ứng xử”:
Trong tâm lý học, thuật ngữ “ứng xử” đang đƣợc hiểu và sử dụng theo hai
hƣớng:

- Theo nghĩa rộng: Ứng xử là những phản ứng đáp lại đối với thế giới
khách quan (thế giới vật chất bao quanh con ngƣời, ngƣời khác, kể cả những sản
phẩm do con ngƣời làm ra).

- Theo nghĩa hẹp: Ứng xử là những phản ứng thể hiện thái độ của chủ thể
với ngƣời khác nảy sinh trong quá trình giao tiếp.

- Ứng xử là một biểu hiện của giao tiếp, là sự phản ứng của con ngƣời

trƣớc sự tác động của ngƣời khác với mình trong một tình huống nhất định đƣợc
thể hiện qua thái độ, hành vi, cử chỉ, cách nói năng của con ngƣời nhằm đạt kết
quả tốt trong mối quan hệ giữa con ngƣời với nhau. Xét trên bình diện nhân cách
thì bản chất của ứng xử chính là những đặc điểm tính cách của cá nhân đƣợc thể
hiện qua thái độ, hành vi, cử chỉ và cách nói năng của cá nhân với những ngƣời
chung quanh.

- Tác giả Ngơ Cơng Hồn cho rằng: “Ứng xử là hành vi, phản ứng của con
ngƣời nảy sinh trong quá trình giao tiếp do những rung cảm cá nhân kích thích,

20