tiểu luận đặc điểm nguồn nhân lực việt nam - giải pháp khắc phục và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực

Ti u Lu nể ậ
c i m ngu n nhân l cĐặ đ ể ồ ự
Vi t Nam - Gi i pháp kh cệ ả ắ
ph c và nâng cao ch t l ngụ ấ ượ
ngu n nhân l cồ ự
1
Mục Lục
c i m ngu n nhân l c Vi t Nam - Gi i pháp kh c ph c và nâng cao ch t l ng ngu n Đặ đ ể ồ ự ệ ả ắ ụ ấ ượ ồ
nhân l cự 1
M c L cụ ụ 2
PH N M UẦ Ở ĐẦ 3
1. Lý do ch n tàiọ đề 3
CH NG 1: T NG QUAN V NGU N NHÂN L CƯƠ Ổ Ề Ồ Ự 5
1.1 Khái quát v lao ng ngu n lao ngề độ ồ độ 5
1.2 C u trúc ngu n lao ngấ ồ độ 7
1.2.1 Khái ni m dân s ho t ng kinh tệ ố ạ độ ế 7
1.2.2 Khái ni m dân s không ho t ng kinh tệ ố ạ độ ế 8
1.3. Trình giáo d c c a ngu n lao ngđộ ụ ủ ồ độ 8
1.4 Trình chuyên môn k thu t c a ng i lao ngđộ ỹ ậ ủ ườ độ 9
1.5 M i quan h gi a phát tri n ngu n nhân l c i v i t ng tr ng kinh tố ệ ữ ể ồ ự đố ớ ă ưở ế 9
CH NG 2: C I M NGU N LAO NG VI T NAMƯƠ ĐẶ Đ Ể Ồ ĐỘ Ệ 11
Qui mô dân số 11
2.2 Phân b dân s theo vùng mi nổ ố ề 15
c i m nh l ng c a ngu n lao ngĐặ đ ể đị ượ ủ ồ độ 17
2.4 c i m nh tính c a ngu n lao ngĐặ đ ể đị ủ ồ độ 18
2.4.1 Th tr ng s c kho ngu n nhân l c Vi t Nam ể ạ ứ ẻ ồ ự ệ 18
2.4.2 Trình giáo d c c a ngu n lao ng Vi t Namđộ ụ ủ ồ độ ệ 19
2.4.3 Trình chuyên môn nghi p v c a ngu n lao ng Vi t Nam.độ ệ ụ ủ ồ độ ệ 22
2.5 Thói quen, n p ngh , tác phong c a ng i lao ngế ĩ ủ ườ độ 26
CH NG 3: CAN THI P C A CHÍNH PH PHÁT TRI N NGU N NHÂN L C ƯƠ Ệ Ủ Ủ ĐỂ Ể Ồ Ự
C A N C TA HI N NAYỦ ƯỚ Ệ 29

3.1 V v n dân s và phân b ngu n nhân l cề ấ đề ố ổ ồ ự 29
3.2 V ph ng di n th l cề ươ ệ ể ự 30
3.3 V ph ng di n trí l cề ươ ệ ự 31
3.4 V ph ng di n ph m ch t tâm lý xã h i c a ngu n nhân l cề ươ ệ ẩ ấ ộ ủ ồ ự 32
2
3.5 V chính sách s d ng nhân l cề ử ụ ự 33
K T LU NẾ Ậ 34
DANH M C TÀI LI U THAM KH OỤ Ệ Ả 34
PHẦN MỞ ĐẦU
1. L do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, nền kinh tế Việt Nam đã có những sự
chuyển biến tích cực. Những nhân tố tạo nên những bước tiến đó là:
chúng ta đã biết khai thác hợp lý các nguồn tài nguyên vốn có, đưa ra
những chính sách kinh tế thông thoáng, tận dụng những cơ hội đầu tư, đặc
biệt là những cơ hội đầu tư nước ngoài. Một trong những nhân tố quan
trọng không thể thiếu đã đóng góp vào sự tăng trưởng của đất nước đó là
nguồn nhân lực. Cùng với sự phát triển của đất nước, nguồn nhân lực
cũng có những bước tiến bộ quan trong cả về mặt số lượng và chất lượng .
Nguồn nhân lựcViệt Nam đang được đánh giá là một trong những yếu tố
thuận lợi thu hút đầu tư nước ngoài. Vậy chúng ta hãy xem xét một vài
đặc điểm của nguồn nhân lực Việt Nam để có thể biết tại sao nguồn nhân
lực lại là một trong những yêu tố quan trọng cho sự phát triển kinh tế hiện
nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Thông qua việc nghiên cứu đề tài, chúng tôi hi vọng cung cấp cho các bạn những thông
tin về nguồn lao động và đặc điểm nguồn lao động Viêt Nam hiện nay. Từ đó đưa ra một
3
số giải pháp để khắc phục và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để có thể đáp ứng
những yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại đất nước trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của chúng tôi là đặc điểm của nguồn lao động và các yếu
tố ảnh hưởng đến đặc điểm đó.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
Trong bài tiểu luận này, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu vào nguồn lao động
thuộc dân số hoạt động kinh tế
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1Cơ sở lý thuyết
Để thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng lý thuyết về dân số học, lý thuyết về
lao động và nguồn lao động.
4.2 Phương pháp nghiên cứu
Trong bài tiểu luận này, chúng tôi chủ yếu sưu tập và tổng hợp các bài viết từ
sách báo, mạng internet… Sau đó dùng phương pháp phân tích, tổng hợp kết hợp
với liệt kê để làm sáng tỏ vấn đề.
Ngoài ra chúng tôi còn dùng phương pháp mô hình hóa qua việc sử dụng các
bảng số liệu liên quan về dân số và nguồn nhân lực Việt Nam.
5. Nội dung và kết cấu bài luận
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, bài luận này gồm ba chương:
Chương 1: Tổng quan về nguồn nhân lực
Chương 2: Đặc điểm nguồn nhân lực Việt Nam
Chương 3: Can thiệp của chính phủ để phát triển nguồn nhân lực nước ta hiện nay
4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGUỒN NHÂN LỰC
1.1 Khái quát về lao động nguồn lao động
Lao động là những hoạt động hữu ích của con người nhằm sáng tạo ra của cải vật chất
và tinh thần cần thiết để thỏa mãn những nhu cầu của cá nhân, của một nhóm người, của cả
doanh nghiệp hoặc là nói chung của toàn xã hội.
Nguồn nhân lực hay nguồn lao động là dân số có khả năng lao động cả về trí lực và
thể lực. Hay nói cách khác đó là một phần dân cư đang làm việc và không làm việc nhưng
có khả năng lao động.

Từ khái niệm đó có thể hiểu rằng, nguồn lao động bao gồm, một mặt, những người
đang hoạt động kinh tế trong những ngành nghề khác nhau, mặt khác, cả những người
không làm việc nhưng có khả năng lao động. Tóm lại, nguồn lao động bao gồm những
người đang lao động thực tế và những người có tiềm năng lao động.
Những thay đổi về số lượng nguồn nhân lực được đặc trưng bởi các chỉ tiê như tăng
trưởng tuyệt đối, tố độ tăng trưởng nguồn nhân lực. Trị số tăng tuyệt đối được xác định là
hiệu số giữa số lượng nguồn nhân lực ở thời kỳ đầu và thời kỳ cuối. Tốc độ tăng trưởng là
hệ số giá trị tuyệt đối nguồn nhân lực ở kỳ cuối so với giá trị của chúng kỳ đầu.
Phần cơ bản của nguồn lao động là dân số trong độ tuổi lao động, và được xác định
bởi luật pháp của mỗi quốc gia. Đa số các nước trên thế giới độ tuổi bắt đầu lao động từ 14
5
đến 15, còn tuổi về hưu trung bình là 65 đối với nam và 60 đối với nữ. Ở Việt Nam độ tuổi
lao động được xác định đối với nam từ 15 đến 60, nữ từ 15 đến 55

Bảng 1: Dân số trong độ tuổi lao động của một số nước trên thế giới năm 1995
Tên nước Độ tuổi lao động
Nam Nữ
Anh 16 - 65 16 - 60 61,0
Pháp 15 - 60 15 - 60 61,0
Mỹ 16 - 65 16 - 65 65,0
Nhật Bản 15 - 65 15 - 65 70,0
Canada 15 - 65 15 - 65 68,0
Nga 16 - 60 16 - 55 57,0
Ba Lan 18 - 65 18 - 60 58,0
Việt Nam 15 - 60 15 - 55 59,5
6
1.2 Cấu trúc nguồn lao động
Sơ đồ cấu trúc nguồn lao động
1.2.1 Khái niệm dân số hoạt động kinh tế
Dân số hoạt động kinh tế là tập hợp những người đang làm việc trong nền kinh tế và

những người thất nghiệp (hay chính xác hơn là những người đang tích cực tìm kiếm việc
làm.
Dân số hoạt động kinh tế là phần dân số đảm bảo nguồn cung cấp sức lao động cho
sản xuất hàng hóa và dịch v, bao gồm những người đang lao động và những người thất
nghiệp, hay chính xác hơn là những người làm công ăn lương, người thuê lao động và
những người tự tổ chức lao động. Nói cách khác, đó là một phần dân số, bao gồm những
người đang hoạt động lao động công ích, có thu nhập, và những người thất nghiệp, đang
tích cực đi tìm kiếm việc làm và luôn sẵn sàng làm việc.

Cấu trúc dân số hoạt động kinh tế
7
NGUỒN LAO ĐỘNG
DÂN SỐ HOẠT
ĐỘNG KINH
TẾ
DÂN SỐ TRONG
ĐỘ TUỔI LAO
ĐỘNG
DÂN SỐ
KHÔNG HOẠT
ĐỘNG KINH TẾ
DÂN S HO T NGKINH TỐ Ạ ĐỘ ẾDÂN S HO T NGKINH TỐ Ạ ĐỘ Ế
DÂN SỐ HOẠT ĐỘNG KINH TẾ
NG I ANG LÀM ƯỜ Đ
VI CỆ
NGƯỜI THẤT NGHIỆPNGƯỜI ĐANG LÀM VIỆC
Người lao dộng làm thuê Người thuê lao động Người tự tạo việclàm cho mình
1.2.2 Khái niệm dân số không hoạt động kinh tế
Dân số không hoạt động kinh tế là hiệu giữa nguồn lao động và phần dân số hoạt
động kinh tế. Thành phần dân số hoạt động kinh tế bao gồm những người từ 15 tuổi trở lên,

nhưng không thuộc vào số những người lao động và thất nghiệp, đó là học sinh sinh viên,
quân nhân sắp được giải ngũ, những người nội trợ, cán bộ hưu trí, cùng với những người
không có khả năng lao động. và những người khác.
Bảng 2: Cấu trúc nguồn nhân lực Việt Nam giai đoạn 1993 – 2006

Năm
1993 1998 2002 2004 2006
Nguồn lao động
(ngàn người)
47.358 51.306 56.623 60.557 64.378
Cơ cấu chia ra (%)
1. Dân số không
hoạt động kinh tế
19,4 15,3 16,7 17,2 19,5
2. Dân số đang
hoạt động kinh tế
80,6 84,7 83,3 82,8 81,5
1.3. Trình độ giáo dục của nguồn lao động
Trình độ giáo dục của người lao động là sự hiểu biết của người lao động đối với
những kiến thức phổ thông về tự nhiên và xã hội. Trình độ giáo dục của nguồn lao động là
chỉ tiêu quan trọng nhất phản ánh chất lượng của nguồn lao động. Chỉ tiêu này được xác
định bởi số năm học trung bình, số học sinh và sinh viên, tỷ trọng chuyên gia có trình độ
giáo dục trung cấp và cao cấp…
Để xã hội phát triển đòi hỏi không chỉ sự tương thích trình độ tư liệu sản xuất, mà còn
cả sự phát triển vượt trội của người lao động, của các cá nhân, trước hết bằng con đường
học tập. Vai trò và ý nghĩa của đất nước trong thế giới ngày nay xác định không chỉ là tiềm
năng an ninh và kinh tế, mà còn là tiềm năng trí tuệ. Kinh nghiệm đã chỉ ra rằng, con
đường ngắn nhất đi đến sự phồn vinh là thông qua giáo dục. Trình độ giáo dục cao tạo khả
năng tiếp thu và vận dụng một cách nhanh chóng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào thực
tiễn.

8
1.4 Trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động
Trình độ chuyên môn, kỹ thuật là sự hiểu biết, có khả năng thực hành về chuyên môn,
kỹ thuật nghề nghiệp để tham gia các họat động lao động.
Trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động được thể hiện qua tỷ lệ dân số đã
qua các lớp đào tạo nghề, qua đào tạo sơ cấp kỹ thuật, công nhân kỹ thuật.
Thực tế cho thấy chỉ có lực lượng lao động đông và rẻ không thể tiến hành được công
nghiệp hóa mà đòi hỏi phải có đội ngũ lao động có trình độ chuyên môn và tay nghề cao
đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng cao của tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ.
1.5 Mối quan hệ giữa phát triển nguồn nhân lực đối với tăng
trưởng kinh tế
Trong những năm 1950 và 1960, tăng trưởng kinh tế là do công nghiệp hoá: thiếu vốn
và nghéo nàm về cơ sở vật chất là khâu chủ yếu ngăn cản tốc độ tăng trưởng kinh tế. Tuy
nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy chỉ có một phần nhỏ của sự tăng trưởng kinh tế có
thể giải thích bởi khía cạnh đầu vào là nguồn vốn. Phần rất quan trọng của sản phẩm thặng
dư gắn liền với chất lượng nguồn lao động (trình độ giáo dục ,sức khoẻ ,và mức sống). Đầu
tư cho con người nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống xã hội từ đó nâng cao năng suất lao
động. Lịch sử các nền kinh tế trên thế giới cho thấy không có một nước giàu có nào đạt
được tỷ lệ tăng tưởng kinh tế cao trước khi thành đạt được mức phổ cập giáo dục phổ
thông .
Cách thức để thúc đẩy sản xuất ,đến lượt nó thúc đẩy cạnh tranh, là phải tăng hiệu
quả giáo dục. Các nước và lãnh thổ công nghiệp hoá mới thành công nhất như Hàn Quốc,
Singapo và Hồng Kông và một số nước khác có tỷ lệ tăng trưởng kinh tế nhanh nhất trong
những thập kỉ 1970 và 1980 thường đạt múc độ phổ cập tiểu học trước khi các nền kinh tế
đó cất cánh. Mặc dù vậy ,các nghiên cứu cũng cho thấy thành công của Nhật Bản và Hàn
Quốcc trong kinh tế không chỉ do phần đông dân cư có học vấn mà còn do các chính sách
kinh tế ,trình độ quản lý của họ. Do đó giáo dục phải được đề cao hơn nữa (đặc biệt là giáo
dục đại học) như là một điều kiện cần để phát triển kinh tế . Kết quả giáo dục cùng với sự
cạnh tranh trong giáo dục đại học sẽ thúc đẩy các ngành kinh doanh của các nước đang
phát triển thu hút những nhà khoa học sáng giá nhất của họ và của nước ngoài. Khi cân

9
bằng về sức mạnh khoa học kĩ thuật trên từng khu vực được thiết lập, những mơ ước và
những ý đồ đổi mới kỹ thuật công nghệ của các nước đang phát triển sẽ được thực hiện
ngay trên đất nước của mình. Thực tế cho thấy gần đây nhiều sản phẩm của các nước Châu
Á sản xuất ra không cần giấy phép và mang nhãn của công ty nước ngoài, hàng hoá do
người Châu Á sản xuất ra đã đi khắp thị trường thế giới.
Tiềm năng kinh tế của một đất nước phụ thuộc vào trình độ khoa học và công nghệ
lại phụ thuộc vào điều kiện giáo dục .Đã có rất nhiều bài thất bại khi một nước sử dụng
công nghệ ngoại nhập tiến tiến khi tiềm lực và khoa học công nghệ yếu ,thiếu đội ngũ kỹ
thuật và công nhân lành nghề và do đó không thể ứng dụng các công nghệ mới. Không có
sự lựa chọn nào khác, hoặc là đào tạo các nguồn nhân lực quý giá cho đất nước để phát
triển hoặc phải chịu tụt hậu so với các nước khác .
Như vậy ,cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại không chỉ nhằm biến đổi cơ sở
kỹ thuật của nền sản xuất như trong thời kỳ cách mạng công nghiệp. Cuộc cách mạng đó
mang nội dung mới trên cơ sở các quan hệ sản xuất, khoa học và công nghệ. Những phát
minh khoa học ở thời kỳ này ngay lập tức được ứng dụng vào sản xuất và làm xuất hiện
một hệ thống sản xuất linh hoạt đủ khả năng thay đổi nhanh chóng quy trình sản xuất .
Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật và công nghệ tạo ra hàm lượng thông tin và tri thức
trong tổng chi phí sản xuất cao. Yếu tố mới xuát hiện và trở thành yếu tố cốt lõi của cả hệ
thông sản xuất hiên đại chính là thông tin và tri thức . Các số liệu thống kê năm 1990 phản
ánh phần đóng góp thông tin , tri thức trong thu nhâp quốc dân của Hoa Kỳ la 47,4% , Anh
45,8% ,Pháp 45,1% , Đức 40,4%. Trí tuệ trở thành động lực cho toàn bộ tương lai nhân
loại , thúc đẩy sự tiến bộ vừa sâu vừa rộng của xã hội trên nền tảng khoa học và công nghệ
để tạo ra bước tăng trưởng mới , hiếm thấy so với trước đây.
Kinh nghiệm về quản lý và sử dụng nguồn nhân lực của các nước trên thế giới lá bài
học quý báu cho chúng ta trong việc khai thác tiềm năng của nguồn lao động nước ta.
10
CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM NGUỒN LAO ĐỘNG VIỆT NAM
Qui mô dân số
Có thể thấy, trong những năm đổi mới, Việt Nam không chỉ đạt được những thành

tựu to lớn trong phát triển kinh tế - xã hội, mà trong lĩnh vực dân số cũng đạt được những
kết quả đáng khích lệ. Những kết quả của công tác dân số kế hoạch hoá gia đình như
giảm đáng kể tỷ lệ tăng dân số, tăng cường nhận thức về chăm sóc và nâng cao chất
lượng dân số, chăm lo phát triển nguồn lực con người đã có ý nghĩa rất quan trọng
11
trong quá trình thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Nhìn khái quát, dân số
nước ta hiện nay có một số đặc điểm cơ bản sau:
Quy mô dân số lớn, phát triển nhanh. Theo Tổng cục Thống kê, năm 2002, Việt Nam
có 80 triệu dân, là nước đông dân thứ 13 trên thế giới; mật độ dân số là 242 người/km
2
.
Năm 2007 tổng dân số Việt Nam là 85,3 triệu người. Dự báo đến năm 2020 quy mô dân
số sẽ đạt khoảng 100 triệu và đến năm 2050 sẽ lên đến khoảng 123,7 triệu người. Chính
vì thế mà Việt Nam đứng thứ 62 về diện tích, nhưng đứng thứ 11 về dân số và đứng thứ
40 về mật độ dân số trên thế giới. Cũng chính vì thế mà nhiều chỉ tiêu bình quân đầu
người của Việt Nam còn đứng ở thứ hạng thấp trên thế giới, thấp xa so với thứ hạng về
dân số (đứng thứ 146/185 về GDP bình quân đầu người tính bằng USD theo tỷ giá hối
đoái, thứ 122/177 về GDP bình quân đầu người tính bằng USD theo tỷ giá sức mua
tương đương).
Bảng 3: Nhịp độ tăng dân số trung bình và dân số trong độ tuổi lao động của Việt Nam
giai đoạn 1976-2007
12
13
Nguồn: Tổng hợp từ Niêm giám thống kê 2003. Số liệu Dân số - lao động, Tổng cục
Thống Kê 2007 và số liệu thống kê lao động – việc làm ở việt Nam năm 2004, 2007 của
Bộ Lao Động, Thương Binh và Xã hội.
Dân số Việt Nam tương đối trẻ với tốc độ tăng tự nhiên hằng năm cao( thời kỳ 1960 –
1986 là 2,2%; 2000 – 2002 là 1,35; 2003 – 2004 là 1,35%; năm 2007 là 1,23%). Nói một
cách hình tượng là mỗi năm nước ta tăng thêm dân số của một tỉnh trung bình. Năm 2007
tỷ lệ thanh niên trong nhóm 15-29 tuổi chiếm 47,5% tổng số người trong tuổi lao động.

Dân số trẻ về lâu dài là một thế mạnh, song trước mắt sẽ bất lợi về kinh tế , do số người
phải nuôi dưỡng (trẻ em) trên một lao động cao hơn các nước khác, kéo theo đó là những
khó khăn về việc làm, giáo dục, y tế và các dịch vụ xã hội khác.
Năm
Dân số
Dân số trong độ tuổi
lao động
Cơ cấu dân số(%)
Tổng số
(ngàn
người)
Nhịp
độ
tăng
Tổng số
(ngàn
người)
Tỷ trọng
trong tổng
dân số(%)
Nam Nữ Thành
thị
Nông
thôn
1976 49.160,1 3,20 22.122,0 45,0 47,92 52,08 20,61 79,39
1980 53.772,2 2,47 25.141,9 46,8 48,50 51,50 19,20 80,80
1985 59.872,1 2,15 29.600,1 49,4 48,91 51,09 19,01 80,99
1990 66.016,7 1,92 37.695,5 57,1 48,78 51,22 19,51 80,49
1991 67.242,4 1,86 38.866,1 57,8 48,80 51,20 19,67 80,33
1992 68.450,1 1,80 39.695,5 58,1 48,83 51,17 19,85 80,15

1993 69.644,5 1,74 40.811,6 58,6 48,86 51,14 20,05 79,95
1994 70.824,5 1,69 41.573,9 58,7 48,90 51,10 20,37 79,63
1995 71.995,5 1,65 42.189,4 58,6 48,94 51,06 20,75 79,25
1996 73.156,7 1,61 42.869,8 58,6 49,01 50,99 21,08 78,92
1997 74.306,9 1,57 43.469,5 58,5 49,08 50,92 22,66 77,34
1998 75.456,3 1,55 44.141,9 58,5 49,15 50,85 23,15 76,85
1999 76.596,7 1,51 44.962,2 58,7 49,17 50,83 23,61 76,39
2000 77.635,4 1,36 46.193,1 59,5 49,16 50,84 24,18 75,82
2001 78.685,8 1,35 47.132,7 59,9 49,16 50,84 24,74 75,26
2002 79.727,4 1,32 48.362,6 60,6 49,16 50,84 25,11 74,89
2003 80.902,4 1,47 49.083,5 60,7 49,14 50,86 25,80 74,20
2004 82.031,7 1,40 50.695,1 61,8 49,14 50,86 26,50 73,50
2005 83.106,3 1,31 52.439,8 63,1 49,15 50,85 26,88 73,12
2006 84.155,8 1,26 54.784,9 65,1 49,14 50,86 27,12 72,88
2007 85.195,0 1,23 57.251,1 67,2 49,14 50,86 27,40 72,60
14
Cơ cấu dân số theo giới tính: mặc dù về tổng số thì tỷ trọng nữ nhiều hơn nam
(50,85% so với 49,15%), nhưng chủ yếu là lứa tuổi từ 35 - 40 trở lên, còn lứa tuổi thấp
hơn, đặc biệt là giới tính của trẻ em mới sinh thì nam giới đang nhiều hơn so với nữ giới.
Năm 2007 so với 1995, trong khi nam giới tăng 18,8% thì nữ giới chỉ tăng 17,8%, trong đó
có nhiều năm tốc độ tăng của nam giới cao hơn so với nữ giới. Tình hình trên có nguyên
nhân từ tư tưởng trọng nam khinh nữ còn tồn tại khá nặng nề trong một bộ phận dân cư.
Đây là điều cảnh báo về tình trạng mất cân bằng về giới tính trong tương lai không xa. Đây
cũng là khía cạnh cần quan tâm trong việc đào tạo đáp ứng nguồn nhân lực cho nhu cầu
phát triển kinh tế xã hội.
2.2 Phân bổ dân số theo vùng miền
Dân số Việt Nam phân bố không đều và có sự khác biệt rất lớn theo vùng địa lý-kinh
tế.
Bảng 4: Dân số và mật độ dân số Việt Nam 2007 phân theo vùng
Dân số trung

bình
Diện tích Mật độ dân số
( Nghìn người) (Km2) (Người/km2)
Cả nước 85154.9 331211.6 257
Đồng bằng Sông
Hồng
18400.6 148462.5
1238
Đông Bắc 9543.9 64025.5 149
Tây Bắc
2650.1 37533.8
71
Bắc Trung Bộ
1100722.7 51551.9
208
Duyên Hải Nam
Trung Bộ
7185.2 33166.1
217
Tây Nguyên
4935.2 54659.6
90
Đông Nam Bộ
14193.2 34807.8
408
Đồng Bằng sông Cửu 17524 40604.7 432
15
Long
Nguồn: Số liệu thống kê dân số _ lao động Việt Nam 2007. Tổng cục thống kê.
Dân số sống tập trung ở hai vùng châu thổ Sông Hồng và Sông Cửu Long nơi có 43%

dân số của cả nước sinh sống, nhưng chỉ chiếm gần 17% đất đai của cả nước. Ngược lại,
hai vùng Tây Bắc và Tây Nguyên, chỉ có dưới một phần mười (8,8%) dân số của cả nước,
nhưng chiếm tới hơn một phần tư (27%) diện tích đất của toàn quốc. Mật độ cao nhất là
đồng bằng sông Hồng (1.238 người/km
2
), trong đó có 8/11 địa phương có mật độ trên
1.000 người/km2; đồng bằng sông Cửu Long 432 người/km
2
, Đông Nam Bộ 408
người/km
2
, duyên hải Nam Trung Bộ 217 người/km
2
, Đông Bắc 149 người/km
2
, Tây
Nguyên 90 người/km
2
, Tây Bắc 71 người/km
2
.
Cơ cấu dân số theo thành thị/nông thôn cũng có một số vấn đề đáng lưu ý. Một mặt,
tỷ lệ dân số thành thị tuy đã tăng lên trong thời gian qua (năm 1995 là 20,75%, năm 2000
là 24,18%, năm 2005 là 26,88%, năm 2007 là 27,44%), nhưng vẫn thuộc loại thấp so với
mức bình quân của thế giới (49%), của châu Mỹ (79%), châu Âu (72%), châu Đại Dương
(72%), châu Á (41%), châu Phi (37%); thấp hơn cả của Đông Nam Á (39%); đứng thứ
8/11 nước ở Đông Nam Á, thứ 42/50 nước và vùng lãnh thổ ở châu Á, thứ 177/208 nước
và vùng lãnh thổ trên thế giới. Mặt khác, đô thị hóa về mặt dân số tăng lên nhưng sự chuẩn
bị về các mặt quy hoạch, nhà ở, việc làm, giao thông công chính, vệ sinh môi trường,
chưa tương xứng.

Bảng 5: Cơ cấu dân số Việt Nam phân theo thành thị và nông thôn
Thành Thị Nông Thôn
Người % Người %
2000 18771.9 24.18 58863.5 75.82
2001 19469.3 24.74 59216.5 75.26
2002 20022.1 25.11 59705.3 74.89
2003 20869.5 25.80 60032.9 74.20
2004 21737.2 26.50 60294.5 73.50
2005 22336.8 26.88 60769.5 73.12
2006 22792.6 27.09 61344.2 72.91
16
Sơ bộ 2007 23370.0 27.44 61784.9 72.56
Nguồn: Số liệu thống kê dân số _ lao động Việt Nam 2007. Tổng cục thống kê.
Ngoài ra, sự phát triển không đồng đều giữa các vùng, miền đặc biệt là giữa nông
thôn và thành thị, các khu công nghiệp tập trung như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh ,
Vũng Tàu, Đồng Nai… dẫn đến dòng người di dân tự phát từ nông thôn vào các thành phố
lớn với quy mô và tốc độ ngày càng tăng. Số này vào thành phố chủ yếu là tìm kiếm việc
làm có thu nhập cao hơn ở nông thôn, nên họ chấp nhận những việc làm nặng nhọc, vất vả,
từ đó tạo ra nhiều phức tạp cho việc quản lý đô thị, làm quá tải các dịch vụ hạ tầng xã hội
như: giao thông, y tế, trường học, điện nước…
Đặc điểm định lượng của nguồn lao động
Việt Nam hiện có một đội ngũ nhân lực khá dồi dào so với nhiều nước trong khu vực
và trên thế giới. Đến hết năm 2007, cả nước có trên 44 triệu lao động trên tổng số 85,3 triệu
dân. Sức trẻ là đặc điểm nổi trội của tiềm năng nguồn nhân lực Việt Nam. Nước ta là một
trong số ít quốc gia trong khu vực có tỷ lệ về cơ cấu độ tuổi của dân số và lao động khá lý
tưởng : nhóm trẻ, từ 15 – 34 tuổi chiếm hơn 50%; nhóm người ở độ tuổi trung niên từ 35 –
54 tuổi chiếm hơn 42%; số nhân lực cao tuổi chiếm khoảng 7%. Mỗi năm Việt Nam có hơn
1,2 triệu người đến tuổi lao động và được bổ sung vào lực lượng lao động của đất nước.
Nguồn nhân lực trẻ gắn với những điểm mạnh như sức khỏe tốt, năng động, dễ tiếp thu cái
mới, nắm bắt công nghệ nhanh, di chuyển dễ dàng. Nếu được học văn hóa, đào tạo nghề,

họ sẽ phát huy tác dụng trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Đây là yếu tố rất thuận lợi
để phát triển kinh tế - xã hội.
Theo số liệu thống kê, tính đến cuối năm 2005, tổng số công nhân, lao động làm việc
trực tiếp trong các doanh nghiệp và cơ sở kinh tế thuộc mọi thành phần kinh tế ở nước ta là
11,30 triệu người, chiếm 13,5% dân số, 26,46% lao động xã hội. Trong đó 1,84 triệu công
nhân làm việc trong các doanh nghiệp nhà nước, 2,95 triệu công nhân trong các doanh
nghiệp ngoài nhà nước, 1,21 triệu công nhân trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước
ngoài; 5,29 triệu lao động làm việc trong các cơ sở kinh tế cá thể.
17
Bảng 6: Dân số và lực lượng lao động trong doanh nghiệp 1995 - 2005
Đơn vị: triệu người
Tiêu chí 1995 2002 2003 2004 2005
Dân số cả nước 71,996 78,686 79,727 80,900 83,110
Tổng số lao động xã hội 33,030 39,507 40,573 41,586 42,709
Tổng số lao động trong DN 2,806 4,658 5,175 5,770 6,006
a) LĐ DN nhà nước 1,778 2,261 2,264 2,249 1,844
b) LĐ DN ngoài nhà nước 0,430 1,706 2,049 2,476 2,950
c) LĐ DN có vốn ĐTNN 0,098 0,691 0,862 1,045 1,211
Lao động trong các cơ sở
kinh tế cá thể
3,241 4,436 4,842 4,988 5,297
Nguồn:- Tổng cục Thống kê,Niên giám thống kê 2005,NX B Thống kê, Hà Nội,
2006.
So với năm 1995 Số lượng công nhân làm việc trong các doanh nghiệp đã tăng 2,14
lần. Trong đó, công nhân trong doanh nghiệp nhà nước tăng 1,03 lần, trong doanh nghiệp
ngoài nhà nước tăng 6,86 lần, trong doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tăng 12,3 lần,
lao động thuộc các cơ sở kinh tế cá thể tăng 1,63 lần .
Công nhân các ngành công nghiệp và xây dựng chiếm 70,9%, ngành dịch vụ và
thương mại chiếm 24,3%, các ngành khác chiếm 4,8%.
Trong các cơ sở sản xuất, kinh doanh cá thể công nhân chủ yếu làm việc trong các

lĩnh vực dịch vụ và thương mại, ước tính chiếm 66,67%; còn lại 33,33% hoạt động trong
lĩnh vực công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp.
2.4 Đặc điểm định tính của nguồn lao động
2.4.1 Thể trạng sức khoẻ nguồn nhân lực Việt Nam
Thể lực của người Việt Nam nhìn chung còn thấp kém, phần lớn chưa đáp ứng yêu
cầu cường độ làm việc của xã hội công nghiệp hiện đại và các chuẩn quốc tế. Theo đánh
18
giá của Viện Khoa học Thể dục-Thể thao (Uỷ ban Thể dục-thể thao), so với thể lực của
thanh thiếu niên các nước Trung Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Singapore, Inđônêsia thì thể
chất người Việt Nam từ 6-20 tuổi còn kém hơn về chiều cao, cân nặng, sức mạnh, sức bền
và chỉ tương đương về sức nhanh, sự khéo léo và mềm dẻo. Theo kết quả điều tra năm
2000 số người lao động không đủ tiêu chuẩn về cân nặng là 48,7%, số người suy dinh
dưỡng là 28%, số phụ nữ thiếu máu là 40%. Tỷ lệ suy dinh dưỡng của trẻ em dưới 5 tuổi
theo chiều cao (tỷ lệ thấp còi) còn cao (năm 2005 là 26%), cao hơn nhiều so với các nước
Trung Quốc (17%), Philippin (11%) và Thái Lan (16%); và điều này sẽ còn tiếp tục tác
động tiêu cực đến thể trạng và thể lực của người lao động trong tương lai.
Bảng7: Kết quả điều tra chiều cao, cân nặng học sinh nam 15 tuổi (1999)
Tên nước Chiều cao(cm) Cân nặng(kg)
Việt Nam 147 34,4
Thái Lan 149 40,5
Philippin 153 45,5
Ấn Độ 155 49,5
Nhật Bản 164 53,3
Nguồn: Viện Dinh Dưỡng bộ Y Tế, Dinh dưỡng con người Việt Nam,1999
Như vậy tình trạng sức khoẻ người Việt Nam ở mức trung bình kém, điều này làm
giảm chất lượng nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá của
đất nước và giảm sức cạnh tranh của lao động Việt Nam trên thị trường lao động thế giới.
2.4.2 Trình độ giáo dục của nguồn lao động Việt Nam
Trình độ giáo dục của nguồn nhân lực ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng nguồn nhân
lực, nó phản ánh khả năng tiếp thu và vận dụng các thành tựu khoa học kỹ thuật vào sản

xuất. Tuy nhiên, trình độ giáo dục nguồn lao động của Việt Nam chưa đáp ứng được
những đòi hỏi phát triển trong giai đoạn hiện nay thông qua nhiều thông số.
Tính trong cả nước, vào năm 2004 dân số hoạt động kinh tế có tới 32,8% mới tốt
nghiệp tiểu học; 19,7% tốt nghiệp trung học phổ thông; tỷ lệ mù chữ là 5,01%; các tỷ lệ
tương ứng của nữ là 30,6; 18,1 và 6,2%
Trình độ học vấn của lao động nước ta trong những năm gần đây đã được nâng lên
đáng kể. Nếu như năm 1985, tỷ lệ lao động có học vấn phổ thông trung học là 42,5% thì
19
năm 2003, lao động có trình độ trung học phổ thông chiếm 62,2%. Năm 2005, số lao động
có trình độ phổ thông trung học tăng lên đến 69,3%. Tuy nhiên, so với yêu cầu của sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, so với trình độ của lao động các nước
trong khu vực và quốc tế thì trình độ học vấn của lao động nước ta còn thấp.
Bảng 8:Trình độ giáo dục dân số hoạt động kinh tế của các nước Châu Á 1996 (%).
Trình độ
Việt
Nam
Singapore Malaixia Hàn Quốc Đài loan
Hồng
Kông
Giáo dục đại học 5,1 23 5 50 40 40
Giáo dục trung học 9,8 30 48 20 20 23
Giáo dục tiểu học 85,1 47 47 30 40 37
Nguồn: Báo cáo của Bộ Lao Động, Thương bing và Xã hội Việt Nam 1996
Theo chỉ số phát triển giáo dục, Việt Nam xếp thứ 64/127 trong khi Hàn Quốc xếp
thứ 4, Trung Quốc xếp thứ 54, Thái Lan thứ 60…
Bảng 9: So sánh quốc tế về các chỉ tiêu giáo dục
Tên nước Chỉ số phát triển giáo
dục ( EDIT)
Tỷ lệ
phổ cập

giáo dục
tiểu học
Tỷ lệ biết
chữ của
người lớn từ
15 tuổi trở
lên
Mức cân
bằng về
giới
Chất lượng
giáo
dục
Điểm số Xếp
thứ/127
Việt Nam 0,914 64 94 90,3 92,5 89
Trung Quốc 0,93 54 94,6 91 88,5 98
Philipine 0,904 70 93 93 96,7 79,3
Inđônêxia 0,912 65 92,1 88 95,7 89,2
Malaixia 89
Thái Lan 0,921 60 86,3 93 95,5 94,1
Hàn Quốc 0,99 4 99,9 98 99,2 99
Singapore 93
Thế giới 81,7
Nguồn: Báo cáo của Bộ lao động, Thương binh, Xã hội Việt Nam, 2002
Mặt khác, lực lượng lao động có trình độ học vấn cao phân bố không đồng đều,
thường tập trung ở một số thành phố lớn và một số ngành kinh tế mũi nhọn.
20
Bảng10: Cơ cấu trình độ dân số hoạt động kinh tế thường xuyên chia theo vùng 2003
Đơn vị: %

Khu vực
Chưa
biết
chữ
Chưa tốt
nghiệp
tiểu học
Tốt
nghiệp
tiểu học
Tốt
nghiệp
trung học
cơ sở
Tốt
nghiệp
trung học
phổ thông
Cả nước 4,23 15,48 31,51 30,40 18,37
Chia ra theo giới tính
Nam 2,89 16,41 32,01 30,99 19,51
Nữ 4,61 17,35 31,64 29,10 17,30
Chia theo vùng lãnh thổ
Đồng bằng sông Hồng 0,53 4,59 19,16 49,69 26,03
Đông Bắc 6,57 12,78 26,81 35,52 18,32
Tây Bắc 20,00 22,16 27,79 19,66 10,39
Bắc Trung Bộ 1,74 10,13 29,90 39,16 19,07
Duyên hải Nam Trung
Bộ
3,02 17,30 38,48 24,19 17,02

Tây Nguyên 11,38 16,64 32,30 24,91 14,77
Đông Nam Bộ 2,74 25,67 36,34 22,16 23,09
Đồng Bằng sông Cửu
Long
5,64 29,11 42,07 13,80 9,38
Nguồn: Số liệu thống kê lao động – việc làm ở Việt Nam 2003, NXB Lao Động – Xã hội,
2004, Hà Nội, tr 21 - 23
Số liệu theo bảng cho thấy cơ cấu trình độ học vấn cả nước năm 2003 như sau: Số lao
động chưa biết chữ chiếm 4,23%; chưa tốt nghiệp tiểu học 15,48%; đã tốt nghiệp THCS
30,4%; đã tốt nghiệp THPT 18,37%. Đây là tỷ lệ trung bình của cả nước. Phân tích cơ cấu
theo từng vùng, ta thấy, có sự khác biệt rất lớn. Có bốn vùng lực lượng lao động có trình
độ học vấn trung bình cao hơn mức trung bình của cả nước là: Đồng bằng sông Hồng, Bắc
Trung Bộ, duyên hải Nam Trung Bộ và Đông Nam Bộ; Trong đó Đồng bằng sông Hồng
đạt tỷ lệ cao nhất. Bốn vùng còn lại gồm Đông Bắc, Tây Bắc, Tây Nguyên và đồng bằng
sông Cửu Long có trình độ học vấn thấp hơn mức trung bình cả nước, trong đó thấp nhất là
Tây Bắc (với lao động chưa biết chữ chiếm 20% lực lượng lao động trong vùng)
Tỷ lệ này cũng có sự cách biệt giữa nam và nữ. Số lao động nữ chưa biết chữ cao gần gấp
đôi nam, trong khi đó số lao động tốt nghiệp THPT ở nam là 19,51còn ở nữ là 17,30.
21
2.4.3 Trình độ chuyên môn nghiệp vụ của nguồn lao động Việt
Nam.
Chất lượng về mặt trí lực của nguồn nhân lực không chỉ thể hiện ở trình độ học vấn,
quan trọng hơn là trình độ chuyên môn kỹ thuật, thông qua số lượng và chất lượng của lao
động đã qua đào tạo.
Trong những năm vừa qua, tỷ lệ lực lượng lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật
có xu hướng tăng lên. Năm 2001, có 17,05% tổng lực lượng lao động cả nước có chuyên
môn kỹ thuật; năm 2002 là 19,62%; năm 2003 là 21,22% và đến năm 2005, tỷ lệ lao động
cả nước có trình độ chuyên môn kỹ thuật tăng lên 24,79%.
Bảng 11: Chuyển dịch cơ cấu lao động theo trình độ CMKT (%)
Các chỉ tiêu 1979 1989 1999 2003 2005

1. Không có trình độ CMKT 95,03 92,7 91,9 78,78 75,21
2. Công nhân kỹ thuật và
nhân viên nghiệp vụ có bằng
3,39 2,2 2,4 12,65 15,22
3. Trung học chuyên nghiệp 1,06 3,2 3,0 4,01 4,3
4. Cao đẳng trở lên 0,52 1,9 2,7 4,77 5,27
Tổng 100 100 100 100 100
Nguồn: Tổng điều tra dân số Việt Nam 1-10-1997, Hà Nội – 1983; Tổng điều tra dân số
toàn diện 1-4-1989, Hà Nội – 1992; Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam 1999. Kết
quả điều tra mẫu H.2000.; Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Số liệu thống kê lao
động việc ở ở Việt Nam năm 2005, Hà Nội 11-2005.
22
Tuy nhiên, con số này còn thấp so với yêu cầu. Tính đến 2005, lao động qua đào tạo ở
Việt Nam chiếm một tỷ lệ rất thấp (24,79%), lao động chưa qua đào tạo còn chiếm một tỷ
lệ rất cao (75,21%).
Đối với công nhân kỹ thuật (CNKT), tỷ lệ tăng dần từ 1989 trở đi. Giai đoạn 1999 đến
2005 có sự tăng đột biến (một phần do số liệu năm 2005 có tính cả số người có chứng chỉ
nghề và sơ cấp). Trong thời gian đó, tỷ lệ số lao động có trình độ trung học chuyên nghiệp
cũng tăng, nhưng tăng chậm hơn (+1,3%/6 năm).
Đối với lao động có trình độ từ cao đẳng trở lên, tỷ lệ này so với tổng số lao động
(năm 2005: 44,4 triệu người) tăng nhanh hơn cả. Giai đoạn 1999 – 2005 tăng bình quân
0,43%. Như vậy, trong 5 năm gần đây có sự tăng nhanh về quy mô đào tạo cao đẳng, đại
học trở lên đến 5,4 lần, so với tốc độ tăng trung bình thời kỳ 1989 – 1999 (0,08%).
Tình hình đó đưa đến sự chuyển dịch theo xu hướng từ “hình thang thuận sang hình
thang ngược”. Cấu trúc giữa công nhân kỹ thuật, trung cấp và cao đẳng, đại học trở lên
trong thời gian 1979 đến 2005 được thể hiện qua bảng sau:
Bảng 12: Cơ cấu đào tạo nghề nghiệp hợp lý và thực tế ở Việt Nam
Đại học
Trung học chuyên
nghiệp

Công nhân kỹ
thuật
Cơ cấu đào tạo hợp
lý của thế giới
1 4 10-15
Cơ cấu đào tạo của Việt Nam
Năm 1979 1 2.25 7.10
Năm 1995 1 1.60 3.60
Năm 2002 1 0.98 2.66
Năm 2005 1 1.13 0.92
Nguồn: Báo cáo của Bộ Lao dộng, Thương binh và Xã hội tại hội thảo “Phát triển
thị trường lao động ở Việt Nam, HN 2002. Văn kiện đại hội Đảng X, Nxb CTQG, H. 2006,
tr.146.
Ở Việt Nam cứ 1 cán bộ tốt nghiệp đại học có 1,13 cán bộ tốt nghiệp trung cấp và
0,92 công nhân kỹ thuật, trong khi đó tỷ lệ này của thế giới là 1, 4 và 10. Các con số này
chỉ ra một hiện tượng “thầy” nhiều hơn “thợ”, nói lên sự mất cân đối nghiêm trọng trong
23
cơ cấu trình độ lao động trong nền kinh tế giai đoạn công nghiệp hóa hiện nay. Hiện nay
cũng có quan điểm cho rằng, để bắt kịp nền kinh tế tri thức cần phải phát triển số lượng cán
bộ có trình độ Đại học. Nhưng cần phải thấy rằng, nước ta có cơ sở hạ tầng và dịch vụ còn
thấp kém. Vì vậy, dù muốn “đi tắt”, “đón đầu” trong quá trình công nghiệp hóa để tiến tới
nền kinh tế tri thức thì trước hết nước ta phải thực hiện tuần tự những bước đi cơ bản, vững
chắc, tạo nền tảng ban đầu, từ đó mới có thực lực cho những “bước nhảy” tiếp sau quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Ngoài ra, tình trạng khác biệt giữa nông thôn và thành thị về tỷ lệ lao động đã qua đào
tạo, đặc biệt là tỷ lệ công nhân kỹ thuật có bằng cấp trở lên, không những chưa được cải
thiện mà còn có xu hướng gia tăng. Năm 2002 cứ 100 người thuộc lực lượng lao động thì ở
nông thôn có 8 người và thành thị có 41 người được đào tạo từ trình độ công nhân kỹ thuật
có bằng cấp trở lên; trong khi năm 2001, con số tương ứng là 6 và 30. Khu vực nông thôn
đang ngày càng gặp nhiều khó khăn trong việc khai thác nguồn nhân lực để phục vụ sự

nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Bảng 13: Cơ cấu lao động chuyên môn kỹ thuật theo từng vùng năm 2003
Đơn vị: %
Khu vực
Không có trình độ
chuyên môn kỹ thuật
Sơ cấp, học nghề
trở lên
Công nhân kỹ
thuật
có bằng trở lên
Cả nước 78,78 21,22 11,84
Đồng bằng sông Hồng 71,59 28,41 15,49
Đông Bắc 82,24 17,76 12,37
Tây Bắc 89,35 10,65 8,12
Bắc Trung Bộ 84,21 15,79 10,03
Duyên hải Nam Trung
Bộ
78,88 21,12 10,77
Tây Nguyên 85,12 14,88 9,36
Đông Nam Bộ 66,62 33,38 18,03
Đồng Bằng sông Cửu
Long
86,57 13,43 6,03
Nguồn: Số liệu thống kê lao động – việc làm ở Việt Nam 2003, Nxb. Lao động – Xã hội,
2004, Hà Nội, tr. 39-41.
24
Trong số tám vùng của cả nước, vùng Đông Nam Bộ có tỷ lệ lao động có trình độ
chuyên môn kỹ thuật cao nhất cả nước 33,38%; tiếp đến là Đồng bằng sông Hồng 28,41%;
Duyên hải Nam Trung Bộ 21,12%; thấp nhất là Tây Bắc 10,65%.

Trình độ giáo dục và đào tạo chuyên nghiệp nguồn lao động của Việt Nam còn chứa
đựng nhiều mâu thuẫn: Một mặt, thiếu hẳn đội ngũ lao động có chuyên môn cao; mặt khác,
việc đào tạo sinh viên tốt nghiệp chưa đáp ứng với yêu cầu của xã hội phát triển trong giai
đoạn hiện nay. Điều tra của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2006 cho thấy cả nước có tới
63% số sinh viên ra trường không có việc làm, 37% số còn lại có việc làm thì hầu hết phải
đào tạo lại và có nhiều người không làm đúng nghề mình đã học, trong khi đó nhiều doanh
nghiệp, kể cả những doanh nghiệp có FDI và nhiều dự án kinh tế quan trọng khác rất thiếu
nguồn lực chuyên nghiệp. Việt Nam thiếu trầm trọng đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật có
tay nghề cao trong các lĩnh vực như quản lý, thương mại và công nghệ cao. Đặc biệt trong
những năm qua nhiều sinh viên, chuyên gia được nhà nước cho đi đào tạo ở nước ngoài,
sau khi tốt nghiệp không quay trở về để làm việc. Trong khi đó ờ các doang nghiệp và công
sở nhà nước những lao động dư thừa bởi không có chuyên môn, kỹ thuật chiếm tỷ lệ khá
cao. Nước ta hiện cần có khoảng 250 – 300 ngàn người lao động có tay nghề cao như kỹ
sư, các nhà quản lý cho các khu công nghiệp, khu chế xuất ở trong các vùng kinh tế trọng
điểm bắt đầu hoạt động từ năm 2000, nhưng chúng ta chỉ mới đáp ứng được khoảng 30 –
40%.
Thêm vào đó, những công nhân qua đào tạo ở các trường trung học chuyên nghiệp,
các trường dạy nghề, về cơ bản, không thoả mãn các nhu cầu của các doanh nghiệp trong
các khu công nghiệp, khu chế xuất.
Về cơ cấu cán bộ khoa học công nghệ trình độ cao: tính tới tháng 12-2000, Việt Nam
đã có trên 1,3 triệu người có trình độ đại học – cao đẳng; trên 10.000 thạc sỹ; 13.500 tiến
sỹ và tiến sỹ khoa học (trong đó 610 tiến sỹ khoa học). Bình quân 190 cán bộ khoa học
công nghệ/10.000 dân (năm 1989 là 105). Theo đó, cơ cấu tỷ lệ cán bộ (theo trình độ
chuyên môn): 98% đại học, cao đẳng; 0,75% thạc sỹ; 0,97% tiến sỹ và tiến sỹ khoa học
(tiến sỹ khoa học: 0,05%). Tỷ lệ đó thể hiện mối tương quan giữa các loại trình độ là: 1 tiến
sỹ: 0,8 thạc sỹ: 105 đại học, cao đẳng.
25