SỨC KHỎE TÂM THẦN TRONG THẢM HỌA VÀ TRONG THKC PHỨC TẠP

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

Chương 14

SỨC KHỎE TÂM THẦN TRONG THẢM HỌA VÀ
TRONG THKC PHỨC TẠP

Nội dung

1. Giới thiệu
2. Nguyên tắc chung của WHO
3. Các khái niệm chính trong SKTT thảm họa tự nhiên
4. Các phản ứng sau chấn thương
5. Phân loại cảm xúc và các chương trình mở rộng trong thảm họa tự

nhiên
6. Các yếu tố cơ bản trong việc giúp đỡ nạn nhân hay các nhóm bị chấn

thương, đặc biệt trong hồn cảnh tị nạn.
7. Các nhóm dễ tổn thương
8. Quản lý các chương trình hỗ trợ tâm lý trong thảm họa tự nhiên và

thảm họa kỹ thuật
9. Thành phần văn hóa
10.Phịng ngừa cho những người giúp đỡ và cứu hộ

Core reference documents

o Mental health in emergencies. WHO.2003

o WHO/UNHCR Mental Health of Refugees

o UNHCR. Social services and community approaches

1. Giới thiệu 1

Trong vài thập kỷ gần đây, hàng triệu người bị ảnh hưởng bởi các thảm họa.
Ngày càng có nhiều người phải gánh chịu những hậu quả của một số loại thảm họa
đặc biệt hay còn gọi là “TTKC phức tạp” (đó thường là hậu quả của các cuộc nổi dậy
dân sự, khủng bố, chiến tranh…). Thật vậy, số dân tị nạn trên toàn thế giới ngày
càng tăng và con số các thường dân bị ảnh hưởng bởi TTKC phức tạp cũng rất cao.

Cho đến gần đây, người ta bắt đầu quan tâm nhiều đến những nhu cầu cơ
bản của dân số bị tác động như chấn thương vật lý, mất mát tài sản, và những nhu
cầu trước mắt. Vì vậy tất cả các nguồn lực đều tập trung vào việc cung cấp các
chăm sóc chữa trị, thực phẩm, nơi ở hay tiêm ngừa. Trong khi đó nhu cầu về sức
khỏe tâm thần của các cá nhân hoặc cộng đồng bị tác động lại ít được xem trọng đối
với nhiều cơ quan, tổ chức (trong đó bao gồm cả của chính phủ và phi chính phủ).
Các phương tiện truyền thơng hiện nay khi truyền tải các thông điệp về thảm họa
thường chọn các khía cạnh mang tính giật gân gây sốc cho người xem do đó khơng
thể phản ánh được khía cạnh thực tế về những vấn đề tâm lý mà các nạn nhân bị
ảnh hưởng khi phải chứng kiến sự tàn phá của thảm họa đó. Trong thực tế, hai dấu
ấn để lại tồi tệ nhất sau khi thảm họa đi qua chính là những ảnh hưởng về mặt tâm
lý và xã hội, những ảnh hưởng có thể di truyền nhiều thế hệ sau.

1 Chapter mental health of the Handbook of Disaster Medicine. 2000

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 1 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

Ngày nay, nhìn chung người ta cũng bắt đầu chấp nhận việc coi SKTT là một
ưu tiên trong bất kỳ thảm họa nào cho dù là ở cấp độ cá nhân hay CĐ bởi vì nó để
lại những hệ quả về lâu về dài. Vì vậy khơng có gì q đáng nếu nói rằng: SKTT
phải là một phần của kế hoạch. Việc phối kết hợp và sử dụng tối đa nguồn lực
hạn chế sẽ hỗ trợ mạnh mẽ đối với những người giúp đỡ có kỹ năng, đặc biệt sự
giúp đỡ có tổ chức và những chương trình đã lên kế hoạch. Bên cạch việc có kiến
thức về các thành phần của kế hoạch, những chiến lược liên quan cần thiết cho công
tác cứu hộ cũng như công tác cứu hộ tiền bệnh viện và trong bệnh viện đi vào hoạt
động hiệu quả, chúng ta cũng cần có sự hiểu biết tốt về những nhu cầu xã hội và
tâm lý của nạn nhân và những người bị ảnh hưởng trong giai đoạn ngay sau biến cố
cũng như trong thời gian kéo dài sau đó.

Trong nhiều thảm họa-đặc biệt là tình huống thương vong lớn hay TTKC
phức tạp- cách duy nhất để đáp ứng được các nhu cầu là dựa càng nhiều càng
tốt vào CĐ bằng cách sử dụng nguồn lực tại chỗ và hạn chế tối đa sự viện
trợ từ bên ngồi. Một mục đích chính của việc dựa trên nội lực chính là giảm thiểu
phát sinh sự lệ thuộc. Sự trợ giúp từ nước ngoài nhiều khi chỉ mang tính lý
thuyết, hiếm khi đúng lúc và có nhiều rủi ro là sẽ khơng được CĐ chấp
nhận. Thậm chí trong một trại tị nạn chúng ta có thể xây dựng các chương trình hỗ
trợ bởi sự tham gia của các cá nhân của chính cộng đồng bị tác động. Cần phải chấp
nhận chung rằng thảm họa phải được nhìn nhận theo tính đa chiều của nó: ví dụ để
nhìn nhận nhu cầu đối với một giải pháp đưa đến việc xem xét những bước khác
nhau và liên kết từ những sự hỗ trợ lập tức đối với phụ hồi-ngay sau khi thảm họa
xảy ra- và đối với quy trình phát triển lâu dài của cđ

2. Các nguyên tắc chung của WHO2

Phòng sức khỏe tâm thần của who đã đưa ra những nguyên tắc chung khi xem xét
đến khía cạnh tâm thần và xã hội của sức khỏe đối với dân số chịu những áp lực cao
như sau:

2.1.Chuẩn bị trước khi xảy ra THKC kế hoạch chuẩn bị quốc gia cần được
xây dựng trước khi thảm họa bao gồm:
phát triển hệ thống phối hợp trong đó phân công cụ thể trách nhiệm đối với
từng nhân vật chủ chốt trong các cơ quan tham gia vào kế hoạch
xây dựng kế hoạch chi tiết với đầy đủ các biện pháp đối với với những vần
đề xã hội và SKTT
đào tạo nguồn nhân lực tham gia vào công tác can thiệp xã hội và tâm lý

2.2.Lượng giá. Trước khi can thiệp, chúng ta phải lên kế hoạch cẩn thận và
phải thực hiện lượng giá quy mơ rộng để tìm hiểu tình hình thực tế tại địa
phương (hịan cảnh, văn hóa, lịch sử, bản chất của vấn đề, nhận thức địa
phương về cảnh khổ cực và bệnh tật, cách khắc phục, nguồn lực cộng
đồng..). Bộ Phận Sức Khỏe Tâm Thần Và Lệ Thuộc Chất đề xuất nên
thực hiện lượng giá định tính trong đó có lượng giá định lượng các tổn thất
và mất mát chức năng hằng ngày khi có THKC xảy ra. Và khi lượng giá phát
hiện được các nhu cầu chưa được giải quyết, thì trong báo cáo lượng giá
nhấn mạnh đến các nhu cầu cấp thiết, các nguồn lực hiện có tại địa phương,
và nguồn lực bên ngoài tiềm năng.

2.3.Phối hợp. các can thiệp cần có sự tham vấn và phối hợp với các tổ chức
chính phủ và phi chính phủ đang cùng công tác tại địa phương xảy ra thảm

2 Mental Health in Emergencies. Mental and Social Aspects of Health of Populations

Exposed to Extreme Stressors. WHO, 2003

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 2 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

họa. Việc tham gia thường xuyên của các tổ chức chính phủ và phi chính
phủ là điều cực kỳ quan trọng trong việc duy trì tính bền vững của các can
thiệp. nếu khơng có sự phối hợp, các tổ chức cơ quan sẽ hoạt động độc lập
và như vậy sẽ lãng phi rất nhiều nguồn lực. nếu điều kiện cho phép, chúng
ta nên thuê mướn các nhân viên ngay tại địa phương đó.
2.4.Lồng chép vào chương trình chăm sóc sức khỏe ban đầu (CSSKBĐ)
Các can thiệp SKTT, chủ yếu do ngành y tế đảm trách, cần phải được tiến
hành cùng với chương trình CSSKBĐ và trỡ nên hiệu quả hơn nếu nhận được
sự hỗ trợ từ gia đình nạn nhân và tận dụng tối đa nguồn lực có sẵn tại địa
phương. Chúng ta cần đào tạo liên tục, giám sát toàn diện và hỗ trợ nhân
viên CSSKBĐ. Các công tác trên phải do các chuyên gia về SKTT đảm trách
và đây thật sự là một thành phần không thể thiếu trong chiến lược lồng
ghép chương trình chăm sóc SKTT lồng ghép vào chương trình CSSKBĐ.
2.5.Mọi người đều có thể tiếp cận với các dịch vụ chúng ta không nên xây
dựng các dịch vụ chăm sóc SKTT dành riêng cho một nhóm dân số đặc biệt
nào đó. Chúng ta phải xây dựng các dịch vụ sao cho mọi người đều có thể
tiếp cận chứ khơng chỉ dành riêng cho nhóm dân số bị tác động bởi thảm
họa. Tuy nhiên, chúng ta cần tăng cường công tác nhân cao nhận thức của
người dân nhằm đảm bảo việc chữa trị cho các nhóm dân số bị tác động.
2.6.Đào tạo và giám sát. Các hoạt động đào tạo và giám sát phải do các
chuyên gia về SKTT trong một khoảng thời gian ổn định thì mới đảm bảo
được hiệu quả cho công tác đào tạo. không nên tổ chức các lớp học chỉ kéo
dài trong vòng 1 đến hai tuần.
2.7.Nhận thức lâu dài khi xem xét đến những hậu quả đối với dân số gánh
chịu các mối căng thẳng cực độ, chúng ta nên xây dựng các dịch vụ chăm
sóc SKTT ban đầu và các can thiệp xã hội dựa trên cộng đồng trong một
khoảng thời gian tương đối dài chứ không nên giới hạn ngay trong thời điểm
xảy ra thảm họa. Tuy nhiên các chương trình trên chỉ được tài trợ và giúp đỡ
nhiều nhất trong giai đoạn khẩn cấp mà thơi, sau đó thì lại đi vào hoạt động

cầm chừng. Điều không may ở đây là các chương trình này lại chỉ phát huy
tối đa hiệu quả sau giai đoạn khẩn cấp. vì vậy, chúng ta cũng cần phải thay
đổi quan điểm của các nhà tài trợ về vấn đề này.
2.8.Các chỉ tố giám sát các hoạt động của chương trình cần phải được theo
dõi và đánh giá dựa trên các chỉ tố được xác định trước khi thực hiện hành
động.

3. các khái niệm chính về sktt trong tham họa tự nhiên 3

những nguyên tắc sau đây sẽ hướng dẫn việc cung cấp các hỗ trợ về sktt theo sau
thảm họa. sự thật và sự khôn ngoan của các nguyên tắt này đã được chứng thực
nhiều lần từ thảm họa này đến thảm họa khác

o khơng ai nhìn thấy htảm họa mà khơng bị tác động bởi thảm họa
o có hai lạoi chấn thươnng thảm họa-cá nhân và cộng đồng
o hầu hết mọi người cùng hoạt động cùng nhau trong và sau khi thảm họa xảy

ra nhưng tính hiệu quả là khơng có
o áp lực thảm họa và các phản ứng tiêu cực là những phẩn hồi bình thường

trong tình cảnh bất thường.

3 Field Manual for mental health and human service workers in major disasters. FEMA,2001

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 3 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

o nhiều cảm xúc tình cảm của những người sống sót sau thảm họa do thảm
hạo mang lại

o hầu hết mọi người khơng tự nhận mình là người cần hỗ trợ về mặt tinh thần
và khơng bao giờ tìm kiếm các dịch vụ chăm sóc sktt

o người sóng sót có thể khơng chấp nhận bất cứ sự giúp đỡ nào
o các hỗ trợ về sktt thường mang tính thực tế hơn là mang tính tâm lý học
o các dịhc vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần phải được thiết kế sao cho phù hợp

với cd được ph5uc vụ.
o các nhân viên sktt cần tận dụng các biện pháp truyền thống bên lề, tránh

dùng mác sktt, và sử dụng một giải pháp mở rộng tích cực để can thiệp có
hiệu quả trong thảm họa.
o các người sống sót đáp ứng đối với những mối quan tâm tích cực và thực sự
và mối quan tâm.
o Can thiệp phải phù hợp với các giai đọan của thảm họa
o Các hệ thống hỗ trợ xã hội là điều cần thiết để phụ hồi
o Hầu hết những người vượt qua được giai đọa khủng khiếp của thảm họa
thường là những người bình thường hoạt động bình thường đã đấu tranh với
sự suy sụp và mất mát gây ra bởi thảm họa.
o Những người sống sót thường khơng tự nhận mình là người có bệnh và
không cần viện trợ về sktt. Chính vì vậy nhân viên sktt cần phải tích cực tìm
kiếm người sống sót và đến với họ. chương trình mở rộng
o Người sống sót có thể chấp nhận các cụm từ như “hỗ trợ về nguồn lực” và
“nói chuyện về áp lực thảm họa” và các dịch vụ được mô tả bằng các cụm từ
“ tham vấn tâm lý” và dịch vụ ysktt” đối với người nào đó.
o Đi đến với người sống sót có nghĩa là đang sử dụng một chiến lược mở rộng
cộng đồng. càng sớm sau khi thảm họa đi qua, người sống sót thường tập
trung tại các lều bạt, tại điểm tiếp nhận thực phẩm, tại trung tâm phụ hồi
thảm họa, tại các cuộc tuyên truyền thảm hạo, và tại hàng xóm để dọcn dẹp

và sửa sang nhà cửa.
o Các tụ điểm công cộng như nhà thờ, hội trường, quán cà phên, trường học
cũng là nơi nhiều người sống sót tụ tập lại. một lượng lớn các hoạt động hỗ
trợ tâm thần có thể thực hiệnt ại những nơi này.
o Hầu hết những người sống sót đáp ứng lại với những mối quan tâm thực sự,
một cáci tai biết lắng nghe và sự giúp đở gảii quyết vấn đề tức thời.
o Người sống sót có thể tìm thấy ở những tờ bướm với khẩu hiệu như “ phản
ứng bình thường với áp lực thảm họa “ hay làm thế nào để vượt qua” hết sức
quan trọng đối với họ. các dịch vụ cs sktt phải phù hợp với cộng đồng bị tác
động. điều đó có nghĩa nhân viên sktt pảhi là người hiểu tập quán văn háo,
nói ngơn ngữ bản địa, làm việc với những tổ chức tin cậy, và người đừng đầu
cộng đồng để hiểu hơn về nhu cầu của người sống sót.

4. các phản ứng hậu chấn thương

chúng ta có thể phân các nạn nhân thảm họa thành các nhóm khác nhau. Chúng ta
cũng có thể phân nhóm các lạoi thảm họa ( tự nhiên/cong người/khủng bố..) việc
phân nhóm này giúp đánh giá được nhu cầu của các nhóm dân số khác nhau đối
vớic ác dịch vụ sktt. Một số sự kiện đặc biệt ( tấn cơng khủng bố, bắt cóc con tin) có
thể làm gia tăng một số phản ứng tình cảm của nạn nhân riêng đối với các sự kiện
đó địi hỏi một đáp ứng cụ thể và phù hợp. tuy nhiên, chúng ta cũng không nên chỉ
nh2in đến những nạn nhân chủ yếu:những người chịu tác động trực tiếp có chấn

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 4 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

thương hay không nhưng cũng cần quan tâm đến những nạn nhân ph5u như bạn
học, người thân, đồng nghiệp

ví dụ về việc phân laọi bệnh nhân
- người sóng sót bị thương
- người sống sót khơng bị thương
- người thân/next-of-kin
- người chứng kiến
- người cứu hộ
- người xử lý xác chết
- nhân viên y tế
- đồng nghiệp, bạn học ...
- người sơ tán
- người tị nạn, người di dời
- người nắm trách nhiệm ( và/hoặc đáng tin cậy)
- bereaved families

các phản ứng tình cảm cấp tính hay bất bình thường trongc ác sự kiện mang tính
chất khủng bố là điều có thể hiểu được. trước tiên pảhi hiểu rằng những phản ứng
căng thẳng không phải lúc nào cũng tiêu cực mà nó cịn giúp người dân tăng cao cơ
hội sóng sót. Áp lực trở nên một mối đe dọa khi nó vượt quá sức chịu đựng của nạn
nhân làm họ khơng thể kiểm sốt được các phản ứng vật lý/chức năng/ tình cảm hay
tâm lý khi gặp phải tình cảnh mới hay khi nó tạo nên những khó chịu về hành vi

trong hầu hết các nghiên cứu tàon diện về vấn đề này, người ta nhận thấy có hơn
30% người sóng sót sau thảm họa bị mắc các bệnh tâm thần trong vòng một năm
sau khi thảm họa kết thúc. Khi xem xét những pảhn ứng bất thường này với những
phản ứng bình thường, người ta có thể chia những pảhn ứng này thành 3 nhóm lớn
sau:

o phản ứng căng thẳng cấp tính
o rối lọan căng thẳng hậu chấn thương
o rối lọan về hiệu chỉnh hay thay đổi tính cách.

Mức căng thẳng của nạn nhân khơng chỉ ph5u thuộc vào đặc tính cá nhân của người
đó hay cịn gọi là năng lực đối phó và vượt qua mà còn phụ thuộc vào bản chất sự
kiện và việc tiếp xúc. Người ta thường công nhận rằng đ1o là các yếu tố căn g thẳng
thứ cấp và sơ cấp

Các yếu tố căng thẳng quan trọng nhất là những yếu tố quyết định trực tiếp đến
mức độ căng thẳng của nạn nhân gần như trải nghiệm trong suốt tác động:

o tốc độ khởi phát
o độ dài tác động
o phạm vi tác động (khía cạnh số lượng/mất mát )
o mức nắm vững hay kiểm soát sự kiện và sự bảo tồn mạng sống
o các cảm giác như : vô vọng, vơ ích, cấm đốn, mâu thuẫn vai trị, bão cảm

xúc, lo lắng
o mối đe dọa tức thời đến mạng sống hay physical integrity

trong hầu hết các thkc phức tạp, những người di dời hay tị nạn phải đối mặt với
những yếu tố sơ cấp. có khuynh hướng chung là biến người dân thành “vũ khí xã
hội” nhắm thẳng vào họ những mối đe dọa trực tiếp, bạo hành, hiếp dâm…hầu hết

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 5 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

người tị nạn phải đưa ra những lựa chọn khó khăn theo một cách dữ dội. một số
thường dân chiến tranh có số thương vong lớn ( nạn diệt chủng) phải chịu đựng
vượt mức mà có thể tưởng tượng được.

các yếu tố thứ cấp có thể páht tán hậu quả khơng chỉ đối với nhữngngười bị nạn
chính mà cả những nạn nhân thức cấp. điều này đặc biệt đúng với những người tị
nạn- cho dù sống ở trong trại hay trong khu vực thành thị hay không- và những
người phải di dời. ví dụ, trong cơn bão katrina việc mất mát tài sản chính là mối căng
thẳng chính, vượt quá những chấn thương về thể chất hay đe dọa tính mạng. một số
yếu tố thứ cấp bao gồm:

o mất nhà cửa, mất tài sản
o mất việc
o gia đình xào xáo
o các thủ tục chông nạn nhân quá nhanh và không cần thiết ( không nhận

dạng cụ thể,, impaired mourning procedures....)
o mất an ninh
o sụp đổ các dạng hỗ trợ xã hội truyền thống, uprooted people
o mất bản sắc văn hóa
o mất lòng tự trọng, mất khả năng tích cực, phụ thuộc
o nhớ người thân
o mất người thương yêu, bạn bè
o nguy hiểm đối với một họ hàng (con tin )
có lẽ một trong những mất mát lớn nhất và có thể dẫn đến việc phát tán hậu quả là
mất niềm tin vào cuộc sống. hodginson đã mô tả thực tế này bằng một cách hết sức
tuyệt vời “ thảm họa thường được trải nghiệm như là một bạo lực, cắt nganh một
vết sẹo lớn qua sự vô tư hằng ngày phá hủy niềm tin vào cuộc sống và bỏ lại cho
nhữngngười sống sót những gợi nhớ dữ dội về sự vơ ích của anh ta”

5. phân lọai tình cảm và chương trình mở rộng trong thảm họa tự nhiên 4

một trong những khó khăn khi cung cấp dịch vụ sktt nhằm giảm thiểu các rối lọan
tâm lý hậu chấn thương thông qua đội tâm lý chuyên nghiệp là nhiều khác hàng

tiềm năng ( cả ở thành thị lẫn nông thôn) đều không muốn đến các trung tâm được
gắn nhãn như là nơi cung cấp dịch vụ sktt. Ln có một khỏang cách của việc cung
cấp các dịch vụ và chăm sóc với nhu cầu bản thân của bệnh nhân. Nhiều nạn nhân
chịu đựng các rối lạon về tâm lý chỉ xem mình như là nạn nhân của những phản ứng
ngược cùng cực. các gợi ý chuyên nghiệp bao gồm: tham vấn các lỹ năng/thông tin
kỹ thuật/kỹ thuật liệu pháp. Tuy nhiên thậm chí khi thông tin được chuẩn bị kỹ càng
để đề nghị giúp đỡ nạn nhân nhiều nạn nhân cũng không nằm trong vị trí tâm lý để
hiểu cái gì được đề nghị ( giai đoạn shock). Một giải pháp xã hội thì thích hợp hơn
đối với giai đọan hậu tác động. nhiều người bị ảnh hưởng tâm thần mô tả một loạt
các khó chịu về chức năng và rối lọan và sẽ đến các cơ sở y tế hay chăm sóc skban
đầu. đa số những nạn nhân này không nhận biết được khi đi đến các cơ sở đó và
htường khơng nhận được đầy đủ các hổ trợ xã hội. thực tế này cho thấy không chỉ
tạo nên một gánh nặng không cần thiết đối với dịch vụ y tế mà còn đưa đến một kết
quả sai lệch có thể có.
Vì các l1y do trên, người ta thường xem xem xét đến việc các dịch vụ được đưa ra
cần phải mang tính tích cực để đến được với những ạnn nhân chưa được nhận biết
bị tác động tâm lý càng sớm càng tốt và bắt đầu với những chăm sóc riêng và hỗ trợ

4 Chapter mental health of the Handbook of Disaster Medicine. 2000

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 6 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

xã hội. mạng lưới chăm sóc sức khỏe ban đầu đóng một vai trị hết sức to lớn trong
việc khuyến khích các dịch vụ sktt. Từ điều này cho thấy các nhân viên chăm sóc
skbd và những gp là những người đóng vai tró cốt yếu trong các hoạt động hỗ trợ về
tâm lý. Tại một số nước mạng lưới chăm sóc skbd chính là nguồn lực hiện có đối với
phầ đơng các nạn nhân. Chính vì vậy chúng ta cần chú trọng đến công tác tăng
cường kỹ năng kiên thức của mạng lưới csskbd này về lĩnh vực sktt nhằm có thể

theo dõi và quản lý nạn nhân cũng như cộng đồng bị tác động một cách tốt nhất.

Trung tâm hỗ trợ và thông tin-ISC-là cấu trúc chính giúp liệt kê tất cả các nạn nhân
để thiết lập những chương trình cụ thể dành cho tất cả các nạn nhân. Trong nhiều
thảm họa có thể nhờ vào các tổ chức hay cơ quan được thiết kế trước đó để tiến
hành những chương trình này sử dụng một chiến lược tích cực. đề nghị giúp đỡ phải
được xem như là một quá trình bắt đầu bằng việc cung cấp phân loại tình cảm tại
hiện trường thảm họa với một sự mở rộng không ngừng và sự đa dạng dịch vụ bằng
cách sử dụng những nguồn lực sẵn có. Các chương trình mở rộng có thể mở rộng
theo nhiều năm.

Trong suốt giai đọan sau thảm họa và thời gian phản ứng tích cực đối với đội đáp
ứng tuyến đầu được đề cập có thể cung cấp những dịch vụ cơ bản sau đây:

o phân loại tình cảm và hỗ trợ tâm lý tức thời
o cung cấp sự thỏai mái, thông tin và hỗ trợ đối với nạn nhân, đối với người

thân( nhận dạng cơ thể chết.)
o cung cấp những hẹ thống thích hơn
o các hoạt động tham vấn khủng hoảng
o phủ các nhu cầu của nạn nhân/hỗ trợ thực tế
o thông tin về những nguồn lực hiện có/kích hoạt mạng lưới

kh cần thiết những chương trình mở rộng có thể kem thèo các hoạt động giáo dục
do các chuyên gia tại địa phương hay những người tham gia khác ( có thể từ chính
phủ, tổ chức phi chính phủ, các cơ sở tơn giáo..)

trong nhiều tình huống điều cần thiết là thiết lập nên những hoạt động dài hạn là
một phần của chương trình mở rộng ví dụ như

o thiết lập một trung tâm ghé tạm
o hỗ trợ các nhóm tự giúp đỡ
o cung cấp các phương pháp trị liệu chuyên biệt
o các hoạt động tư vấn ( đa chiều, đa văn hóa..) cá nhân, nhóm, gia đình
o cung cấp hỗ trợ tại các địa điễm công cộng/ các buổi họp cộng đồng/các hỗ

trợ kỷ niệm
o thông tin với cộng đồng
o giáo dục cộng đồng

các liên kết chính của chuỗi hỗ trợ tâm lý là: tự giúp đỡ/mạng lưới xã hội và cộng
đồng địa phương/người giúp đỡ bên ngồi chăm sóc y tế ( lãnh đạo tơng
giáo)/chun gia sức khỏe chung/chuyên gia sktt/đội thảm họa tâm lý/đội giảm thiểu
nguy cơ. Trong tất cả các trường hợp những tiếp xúc tích cực ban đầu nên được
trình bày theo một cách dễ chấp nhận, tin cậy và có thể sử dụng được ( xem xét đến
chiều hướng văn hóa ví dụ..)

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 7 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

6. các thành tố chính giúp các nạn nhân hay nhóm nạn nhân bị tổn thương
đặc biệt trong bối cảnh tị nạn.

những can thiệp sớm đã chứng minh được lợi 1ich trong việc ngăn ngừa khởi phát
hay tầm quan trọng của các phản ứng. liệu pháp nói chuyện có hiệu quả hơn là hiệu
pháp hóa học. việc bộc lộ cảm xúc và chia sẻ các kinh nghiệm là những yếu tố chính
và nên bắt đầu càng sớm càng tốt xem xét dưới góc độ văn hóa và hạn chế của nạn
nhân. Cộng đồng nên được xem như ‘chì khóa vàng” ngày càng nhiều càng tốt để
giúp các nạn nhân bị chấn thương ( hỗ trợ xã hội, mạng lưới truyền thống…) và việc

sử dụng tốt nhất những nguồn lực bên trong địa phương nên được thực hiện trước
khi xem xét bất cứ hỗ trợ bên ngịai mới nào, có hay khơng quốc gia hoặc quốc tế
( rất hiếm khi hỗ trợ quốc tế thông qua những chuyên gia quốc tế là giải pháp thích
hớp ! khơng may mắn trong nhiều thảm họa nhiều tổ chức phi chính phủ cung cấp
những dịch vụ khơng mang tính sắc tộc

who định nghĩa những thành phần chính của hỗ trợ tích cực là

6.1.giai đọan khẩn cấp cấp tính trong suốt giai đoạn này, khôn ngoan khi
tiến hành các can thiệp xã hội không làm gián đọan những nhu cầu cấp thiết
như tổ chức thực phẩm, nơi ở, quần áo, dịch vụ phc, và nếu có thể kiểm
soát bệnh truyền nhiễm

 những can thiệp xã hội giai đọan sớm có thể bao gồm:
o thiết lập và phổ biến một dòng chảy đáng tin cậy liên tục những thông tin
về (a) thkc; (b) các nổ lực thiết lập an tồn thể chất cho dân số (c) thơng
tin về các nỗ lực giảm thiểu, bao gồm mỗi cơ quan viện trợ làm gì và họ
đang ở đâu và (d) vị trí tập kết để người dân gặp mặt nhau ( và nếu linh
hoạt hơn, thiết lập truyền thông với những người thân vắng mặt) thông
tin phải được phổ biến theo nguyên tắc truyền thơng nguy cơ: ví dụ
thông tin nên khơng q phức tạp ( có thể hiểu đối với trẻ em địa
phương 12 tuổi) và cảm thông ( cho thấy sự hiểu biết về tình hình của
như4ng người sống sót)
o tổ chức tìm kiếm người thân cho những thiểu số khơng có ai đi kèm,
người già và những nhóm nguy cơ khác
o những nhân viên thực địa trong lĩnh vực y tế, phân phối thực phẩm,
ph1uc lợi xã hội và đăng ký xem những vấn đề về và nhu cầu kế hợp tích
cực)
o tổ chức các nơi ở với mục đích giữ cho những người thân trong gia đình
và cộng đồng gần bên nhau

o tham vấn cộng đồng về quyết định đặt các nơi tôn giáo ở đâu, trường
học và nguồn nước trong trại. cung cấp nơi thờ phụng, vui chơi và văn
hóa trong thiết kế trại.
o nếu tất cả đều thực tiễn, việc xử lý mồ mả không kỹ càng tử thi để kiểm
soát bệnh truyển nhiễm. xác chết khơng mang hoặc mang rất ít nguy cơ
bệnh truyền nhiễm. nhu cầu beraved cần phải có khả năng tiến hành việc
chơn cất và- giả thuyết nó khơng được kích thích hay được phóng thích
để thấy cơ thể nói lời chia tay. Trong bất cứ trường hợp nào, chứng tử
cần được tổ chức để tránh những hậu quả về tài chính và luật pháp cho
người thân
o khuyến khích thiết lập lại những sự kiện văn hóa và tơn giáo bình thường
(including grieving rituals in collaboration with spiritual and religious
practitioners)

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 8 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

o khuyến khích các hoạt động tạo điều kiện dễ dàng cho trẻ mồ cơi, góa
phụ, hay những người khơng có gia đình hịa nhập vào mạng lưới xã hội.

o khuyến khích tổ chức những hoạt động vui chơi bình thường cho trẻ em.
Những nhà hỗ trợ cần phải cẩn thận để không làm gia tăng thất bại đối
với mong đợi của người dân bằng cách trao tay các loại vật liệu vui chơi
( tức là đồ chơi trẻ em) được xem như những món hàng đắt tiền trong
bối cảnh địa phương trước thảm họa.

o khuyến khích bắt đầu trường học cho trẻ em thậm chí chỉ một phần
o những người trưởng thành liên quan và trẻ vị thành niên trong những

hoạt động thú vị thông thường gián đọan ( ví dụ nơi ở tổ chức/xây dựng,
tổ chức tìm kiếm gia đình, phân phối thực phẩm, tổ chức tiêm chủng, dạy
trẻ em)
o phổ bíên rộng rãi thông tin không phức tạp, chắc chắn, cảm thông về các
phản ứng căng thẳng bình thường đối với cộng đồng trên diện rộng. các
chương trình phát thanh, poster, và có thể có giá trị để đảm bảo cho
cộng đồng. điểm nhấn giáo dục cộng đồng nên chủ yếu về những phẩn
ứng bình thường, bởi vì những đề nghị rộng khắp về tâm lý liệu pháp
trong suốt giai đoạn đó ( mơt ước lượng sau 4 tuần đầu) có tiềm năng
đưa đến những mối hiểm họa không lường trước. thông tin nên nhấn
mạnh đến một kỳ vọng phục hồi tự nhiên.

 Những điều sau cần thực hiện khi tiến hành can thiệp tâm lý trong giai đoạn
khẩn cấp:
o Thiết lập phc hay chăm sóc cấp cứu tại khu vực địa phương. Quản lý
những phàn nàn về tâm lý bức thiết ( nghĩa là mối nguy hiểm đối với bản
thân hay người khác, trầm cảm nặng, điên cuồn, động kinh) trong phc
cho dù phc được điều hành bởi chính ph3u hay ngo. Đảm bảo chăm sóc
tâm lý thiết yếu ln có tại mức phc. Cần tránh trường hợp nhiều người
với phàn nàn về tâm lý cấp thiết với rối lọan tâm lý hiện đang mang và
bất ngờ ngừng điều trị. Bên cạnhc đó sẽ có nhiều người tìm kiếm chữa trị
bởi vì các vấn đề về tâm thần do phải chịu áp lực cao. Nhiều vấn đề về
sktt có thể được chữa trị mà khơng cần dùng thuốc (chẳng hạn như lắng
nghe, tìm hiểu nỗi đau, lượng giá nhu cầu, đảm bảo giải quyết những
nhu cầu thể chất, không bắt buộc nói chuyện, cung cấp hay huy động
công ty từ gia đình thích hơn hay những người đáng kể khác, khuyến
khích nhưng khơng bắt buộc đóng góp, bảo vệ từ nguy hại thêm).
o Giả thuyết tính sẵn có của những nhân viên cộng đồng tình
nguyện/khơng tình nguyện, tổ chức những hỗ trợ mở rộng và tình cảm
không xâm phạm trong cộng đồng bằng cách cung cấp, khi cần thiết,

những cấp cứu về tâm lý. Bởi vì những ảnh hưởng xấu có thể xảy ra,
không nên tổ chức các dạng mục riêng lẻ mô tả tâm lý đẩy người dân
đến việc chia sẻ những kinh nghiệm của họ vượt quá những gì họ chia sẻ
tự nhiên.
o Nếu giai đoạn cấp tính đã qua, bắt đầu huấn luyện và giám sát nhân viên
chăm sóc sk ban đầy và cộng tác viên

o
6.2.giai đoạn tái phụ hồi .

 dựa trên những can thiệp xã hội, những hoạt động sau được đề xuất:
o tiếp tục những can thiệp xã hội tương đối đã được vạch ra trong mục 6.1

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 9 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

o tổ chức giáo dục mở rộng và giáo dục tâm thần. giáo dục cộng đồng về
các cơ sở chăm sóc tâm thần và lựa chọn các cơ sở này. Tổ chức không
sớm hơn 4 tuần sau giai đoạn khẩn cấp, giáo dục phải cẩn thận cho cộng
đồng với nhiều trạng thái tâm thần khác nhau tránh sử dụng những thuật
ngữ từ ngữ mang tính thóa mạ và thể hiện sự phân biệt về tâm thần.

o khuyến khích cộng đồng sử dụng những phương pháp vượt qua khó khăn
đã có trước đó. Thơng tin giáo dục nên nhấn mạnh đến khía cạnh tích
cực khi cộng đồng tự thân vận động vượt qua được khủng hỏang.

o Theo thời gian, nếu nghèo đói vẫn tiếp diễn, khuyến khích mở đầu phát
triển kinh tế. các ví dụ về khởi nghiệp như (a) thẻ credit (b) các haọt
động tạo thu nhập khi thị trường có vẻ như cung cấp một nguồn thu

nhập ổn định.

 Dựa trên những can thiệp tâm thần trong giai đọan hồi phục, cần thực hiện
những họat động sau:
o Giáo dục các nhân viên hỗ trợ nhân đạo và các lãnh đạo cộng đồng (ví dụ
như trưởn làng, thầy giáo…) các kỹ năng chăm sóc tâm thần cơ bản ( giải
tỏa tâm thần tức thời, hỗ trợ về tình cảm, cung cấp thơng tin, cảm thông
chia sẻ, nhận biết các vấn đề skktt chính) nhằm nâng cao nhận thức và
hỗ trợ cộng đồng và khuyến khích người dân tham gia csskbd khi cần
thiết.
o Huấn luyện và giám sát nhân viên phc về kiến thức cơ bản sktt và các kỹ
năng (ví dụ như cung cấp thuốt chữa tâm thần thích hợp, giải quyết tâm
thần tức thời, tham vấn hỗ trợ, làm việc với gia đình nạn nhân, ngăn
ngừa tự tử, quản lý được những phàn nàn của bn về các dấu hiệu không
gảii thích được của thuốc, vác vấn đề về sử dụng thuốc và các vấn đề liên
quan). Thời khóa biểu tập huấn mẫu có thể tìm thấy trong WHO/UNHCR’s
(1996) Mental Health of Refugees. Đảm bảo bn sử dụng thuốc đều đặn
đặ biệt những người không dùng thuốc trong giai đoạn khẩn cấp.
o Huấn luyện và giám sát cộng tác viên (nghỉa là nhân viên hỗ trợ, tham
vấn viên) nhằm hỗ trợ nhân viên csskbd khi khối lượng công việc quá
nhiều. cộng tác viên có thể là tình nguyện viên, chuyên gia á y khoa,
chun gia là tùy thuộc vào hịan cảnh. Các cơng tác viên có thể được
huấn luyện tịan phần hay chỉ một vài kỹ năng chính như:lượng giá nhận
thức vấn đề của cá nhân, gia đình và nhóm, hỗ trợ tức thời tâm thần,
cung cấp hỗ trợ tình cảm, tham vấn ngắn gọn, quản lý stress, tham vấn
giải quyết vấn đề, kêu gọi các nguồn lực của gia đình và cộng đồng và
tương tự.
o Hợp tác với các thầy lang truyền thống nếu được. việc hợp tác này có thể
thự chiện trong một số hoàn cảnh
o Giúp hình thành các nhóm tự giúp đỡ dựa trên cộng đồng. mục tiêu của

cá nhóm này là giải quyết vấn đề, động não nhằm tìm ra giải pháp hay
tìm ra cách thức vượt khó hiệu quả hơn ( kể cả các cách truyền thống),
tạo nên những hỗ trợ tình cảm tịan diện và đơi khi tạo dựng các khởi
đầu của cộng đồng

Những can thiệp trên nên được tiến hành trong nỗ lực với những ưu tiên phát triển
hệ thống sktt liên tục:

o Thực hiện việc phát triển hay củng cố những kế hoạch linh động dành cho
các chương trình sktt cấp quốc gia. Mục đích lâu dài là nhằm giảm thiểu sự
hiện diện của các tình trạng tâm thần, tăng cừơng các cơ sở csskbd và các
bệnh viện chăm sóc sktt, tăng cường sự quan tâm chăm sóc của gia đình và
cộng đồng dành cho nạn nhân mắc những rối lọan tâm thần nặng kéo dài.

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 10 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

o Thực hiện các công tác liên quan đến luật lệ và chính sách nhà nước về sktt.
Mục đích dài hạn là xây dựng một hệ thống y tế công cộng hoạt động hiệu
quả trong đó lấy sktt là nhân tố chính.

7. Các nhóm dễ tổn thương
7.1.Các nhóm dễ tổn thương trong thkc phức tạp 5

CPáScYCthHaOy-SOđCổIiAtLâCmHAlNýG-ExSãINhộCiOMtrPoLnEgX EthMkERcGpEhNứCIcEStạp

culture - violence - trauma – loss –
traditions disability – deaths –
values - habits separation, etc.

food - social
institutions - changes (roles, life-style, self-concept)
new leaders
hopes
expectations loss of control of lives, etc.

political
power
ethnicity….

Self-reliance Possible outcome dependence

Most of the
refugee suffer from psychological trauma for most of them have been exposed to
enormous amount of stress (witnessing atrocities, rape, torture and other physical
violence, multiple loss, hurtful and frightening events...). This not means that
refugees are weak people or helpless people dependent of the help provided by
international assistance. In deed to become a refugee requires often to have a
strong survival power: to make difficult choices, to leave home and property, to face
insecurity, shortage of food and shelter. Most of them have a strong coping capacity
which they tend to loose when staying in refugee camps for a long time without
being able to actively participate in the community rebuilding process and activities
because of a dependency creating management of the camp by the international
organizations or NGOs in charge.
People working with refugees should look for this coping capacity and built up
assistance programs that are community based aimed at restoring as soon as
possible and as much as possible self-esteem, self-sufficiency, self-help in order to
avoid any preventable dependency towards external help. One crucial aspect is to be
able to understand the stress-related symptoms through the cultural-filter in order to
understand the stress related reactions of refugees: emotional, psychological,

cognitive, behavioural, relational problems and troubles/ somatic and functional
complaints.

5 UNCHR. Mental Health of Refugees

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 11 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

Many refugees will suffer from depression (with suicidal attempts) and other mental
disorders (anxiety disorders/ acute and chronic psychosis/ PTSD, which is too often
used as the reference although it is a western model). The symptoms of depression
(not easy to make the diagnosis if one is not accustomed to the cultural dimension of
the refugee’s community) are limiting factors for refugees’ participation and social
integration.

Refugee participation is important but there are limiting factors . Some are
refugee’s limitations (technical skills, limited resources, socio-cultural practices..) but
often the most serious limitation comes from the reluctance of the Agency staff
(expatriates) to give up control and from the political situation in the camp itself
(control of the refugees by political « leaders »). Any worker who wish to be active in
this field should have a good holding capacity, a clear idea on how to develop a plan
of action, on how to facilitate the community building process, how to get active
participation, how to assess the high risk situations, the high risk reactions and the
high risk persons. It is just impossible for an expatriate to really tackle this kind of
problems without the help of members of the refugee affected community.

Education of refugees (and also of the « expatriate helpers ») about stress is also
important in order to help self-sufficiency in recognizing and dealing with stress.
There are several ways to help refugees to deal with stress : singing/ encourage

celebrations/ group activities/ sports and schooling for children/ playgrounds/ infant
stimulation/ support groups/ social role in problem solving/ participation, etc). The
notion of community participation is a complex reality that includes elements
such as: setting up a refugee committee, care of needy individuals, carrying out and
supervising basic tasks, construction of community facilities, production of items for
use in camps, self-help activities, etc. As in any other aspect of disaster management
the epidemiological approach is useful: identification of problems, identification of
resources, and identification of priorities, monitoring and follow-up of programs.
There is no reason why mental health in a complex emergency should be tackled in
an unprofessional way.

VULNERABLE GROUPS in REFUGEE SITUATIONS

Disabled : physically Elderly without
mentally & socially family support

Unaccompanied Vulnerable Lactating mothers
children groups / children under 5
Single- Minorities,
parents isolated groups
families

Malnourished Others depending
persons upon the situation

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 12 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

In refugee camps as well as in the urban refugee situations there are several groups

at high risk as far as mental and social life is concerned that deserve a particular

attention and often require specific programs:

o vulnerable families :

 single-parent family (especially with several small children)

 large families

 families that are caring for children in addition of their own

o unaccompanied children

o elderly, handicapped and mentally disturbed refugees

o minorities belonging refugees

o isolated refugees

o raped women and other forms of violence victims

o bereaved family

COMMUNITY-BASED SUPPORT PROGRAMS

identifying -high level understanding –
of stress functional complaints
/cultural aspects ….

common Some specific activities for
psychological components severe trauma
of a refugee events
disorders
support behavioral
Children = program problems
major
concern

cooperation – traditional healers, religious leaders, etc.

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 13 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

COMMUNITY SERVICES

social needs –assessment education & training
and planning

community Some Social work with :
organisation activities individuals /
associated
recovery families / groups
related with
activities community assistance to
special needs
services

support to groups / individuals
with special needs

COMMUNITY SERVICES - STRATEGY

involve persons in projects play an important
through which they can supportive role in:
meet their basic needs material assistance / health
services/ protection & other

functions

teach useful Community link persons with
knowledge services available resources
and skills
are used to Basic strategy:
provide - what persons
information = self-help = the best help themsleves see as
persons can assistance = not capacity their priority
use in making -- what persons can
decisions and building do for themselves
taking action -- the implication of
traditional persons
& cultural patterns

Unaccompanied children are probably the most vulnerable ones in a refugee
situation and should be the first to receive protection and care and all efforts should
be undertaken for tracing for parents and relatives. Most of the time it is necessary
to set up specific programs of assistance and protection to ensure that physical

developmental and psychosocial basic needs are covered for this group. The best

way to tackle this problem is to rely on community based programs (culturally
appropriate/ durable solutions) to ensure a continuity (stabilizing factors) and
cultural identity. Depending on the circumstances unaccompanied children programs
can be based on direct services to the children, on services through foster families,

on assisting children and families through services to the community. A family based

approach is a good way to provide self-esteem, security and identity. Children
participation in the community life and building is a necessary step. Reasons why
children become unaccompanied:

o against parents’ will :
o lost = accidentally separated
o abducted (deliberately taken away)
o run away
o orphaned

o with parent's consent :
o abandoned

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 14 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

o entrusted (placed in the care of another adult / institution)
o independent : living apart from parents with parental consent
o conscripted : enlisted in fighting units

Strategy for support:

o Emergency phase :
 case finding / situations analysis / prevention / initial

emergency care (immediate protection / survival needs and medical

screening)

o Interim phase :

 temporary care / tracing / family reunion / foster family /

residential activities

o Long-term solutions :

 counselling – family reunion

 if unavoidable : local adoption / group homes / independent
living

MAJ OR WAYS OF HELPING CHILDREN

Helping the community : Through the family :
- self-sufficiency - feeding programs
- school - screening programs
- amnesties & community - groups of mothers
- tracing for parents
acceptance (conscripted) : - extra-help: single-

- demobilization parent
- rehabilitation - isolated parents
- etc. - help to care-givers

How to help the children in refugee situation

Direct services to children :
- play – stimulation - participation
- support groups - group activities

CHILDREN SPECIAL PROBLEMS

Vulnerable families : Unaccompanied
single-parent F. / large F. children
broken F. / F caring for
children in addition of their should be the first among
own / sickness of the first tro receive
breadwinner protection and care (use
These F. need to be this wording an not
identified and helped before orphans)
breakdown

Special problems

Disabled and Mental health
mentally retarded records of children

children

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 15 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

Rape is not rare in complex emergencies and is often used as a « social weapon ».
The psychological and social consequences of rape are very severe. Most of the
raped women will experience strong feeling of shame, guilt, anger, humiliation,
helplessness and will have suicidal thoughts. The cultural background is of
paramount importance. In setting up specific programs it is necessary to avoid any
possibility that could lead to a stigmatization of the victim which would be
devastating for her future social life. Most of the traditionally minded women will not
attend a health centre to discuss such problem and therefore it is usually necessary
to rely on a team approach and outreach activities finding ways to break the social
isolation of the raped victim. See chapter on Reproductive Health

Many refugees having experienced torture or other forms of violence are badly
affected. Often they tend to go on social withdrawal because of feelings such as
shame, guilt... Outreach activities, community based approach, group based
activities are the most appropriate ways to tackle this serious problem: rebuilding of
trust, helping the victims to go through the grief process...

There are many reason to find disabled in refugee situations: malnutrition, polio,
burns and other severe trauma, severe eye and ear infections, cerebral palsy, mental
retardation. Prevention should be considered first: it begins with the earliest
assistance and should be based on continuity. Encouraging refugee participation in
carrying out measures for the implementation of specific rehabilitation programs is
the only way to succeed (prevent incidence- avoid worsening- foster rehabilitation
and social integration). The identification of the refugees belonging to this vulnerable
group is not an easy task. The case-finding strategy requires the active participation
of the community as well as the provision of social services and aid to disabled
refugees (housing, transportation, education, work opportunities, recreational and

cultural activities, social interaction).

7.2. The vulnerable groups in natural and technological disasters

Victims belonging to low socio-economic levels of any community -especially in
developing countries with loose social security insurance- are at high risk for
experiencing the devastating effects of many secondary stressors -e.g. above- and
the high morbidity rate for PTSD, major depression and other mental health troubles
is a common finding. Many disaster plans and usually the international humanitarian
assistance do not focus enough on that fundamental aspect of disaster. Dealing
mainly with immediate curative care and assistance (providing medical supplies,
food, shelter) is of limited significance when considering the real social, economical
and individual consequences of disasters. Each community should undertake a
vulnerability analysis and risk assessment process to better describe the expected
effects.

The vulnerability analysis process must include social economical and individual
elements that give a clear picture of: the high risk groups, the high risk situations
and the high risk reactions as far as mental health is concerned. For instance, is
there a vulnerable minority in the community, is there a home for mentally retarded
children, how to deal with people suffering severe sensorial impairment, etc. Relying
on the epidemiological approach is a safe way to assess the vulnerability and doing
so to plan for the actual potential needs for social and psychological support.

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 16 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

Choosing the response (prioritizing activities, defining strategies....) in a flexible way
requires a good understanding of the reality. A good approach to tackle this kind of

problems is to rely on existing resources: religious leaders, community gatekeepers,
traditional social services, Red Cross and Red Crescent Societies and other
community based organizations.

In technological disasters (especially when there is a corporate liability : major
transport accident/ chemical accident) specific programs must be tailored so as to
reach the « hidden victims » and the most vulnerable ones who will probably not be
able to cope with the new situation imposed by the disaster and its long term
consequences (lack of adequate adjustment capacity) and finally will fail to be
compensated for many reasons : lack of financial support, lack of education, lack of
free access to medical care, severe psycho trauma going unrecognized and
untreated. The modern cities create a lot of vulnerable groups that are pre existing
to disaster.

8. Management of psychosocial support programs in natural and
technological disasters

8.1.Organizing social and psychological support and care

From the management point of view it is possible to devise the disaster in four main
phases : mitigation/ preparedness/ response/ recovery. As already mentioned the
Disaster Contingency Plans ( National, Regional and Provincial Plans, Pre-hospital
activities Plans, Hospital Disaster plans..) should contain a specific section dealing
with social and psychological problems and activities. There is no universal model on
how to set up psychological and social programs. Each specific community has its
own traditional way of dealing with suffering (see below: the cultural dimension),
each country has its own organizational arrangements for providing psychological
care and social support in routine situations. Nevertheless Mental Health must be a
part of disaster planning. Beside the provision of emergency services aimed at saving
lives, limiting damages... there is a need for organizing the activities so as to

maximize the services offered in preventive measures (information, training ...), in
care and support at the site of the disaster and organizing the continuing care and
support during the immediate post-impact phase (see below: Information Center,
Psychosocial Disaster Management group..) as well as on the long term.

The best way to be efficient is to rely as much as possible on existing support
structures. The role of the family and of the social network as well as of the
community is too often neglected when planning for social support and psychological
care although it is a major component.

Many countries have developed strategies aimed at organizing the psychological and
social support for mental health problems created by disasters and have issued
policy and guidelines on how to promote the full integration of these particular plans
into the overall emergency plans (coordination, command, use of internal resources,
role and functions of governmental, non-governmental and voluntary agencies.....).
This positive attitude should be encouraged and should become a rule. Specific
problems such as cross boundary issues should not be overlooked. In many disasters
victims are coming from more than one geographical community : how to set up
joint and complementary support services, how to liaise with other authorities for
dealing with specific problems of foreigners, etc.

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 17 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

8.2.The management of teams and agencies

In may disasters there are several type of organizations involved :
o the established organizations (ambulances and rescue services..)
o the expanding organizations (voluntary agencies, Red Cross... they expand

their activities during a disaster situation)
o the governmental organizations (Mental Health, Social Services...they are
usually unfamiliar with the challenge posed by the disaster)
o the emergent organizations (private citizen’s initiative, self-help groups...).

The question is how to coordinate and use these resources in the most efficient way.
Without prior planning before disaster strikes there is usually a great deal of
overlapping and inefficient assistance in the early post-impact phase and usually a
considerable loss of efficiency in setting up long-term support and care activities.

Each Organization and Agency potentially active in disaster situation (whether in the
short term or long term) should define clearly its policy (written statement) some key
issues like the following :

o what are the more obvious potential hazards
o who will be affected and how
o what are the resources
o what will be the tasks, activities, function and responsibility of the

Organization
o what strategies will be the most effective to deal with the needs
o what is the capacity (skills, personnel...) of the Organization
o what is the sustainability of the Organization

One has to accept that it is not possible to plan in details for each type of disaster
but there should be a minimum « core preparedness » defined by each
Organization and Agency so as to facilitate:

o the planning process, communication and coordination among them :policies,
goals, resources, etc.

o the necessary legislation process defining role and functions...

The core preparedness is a prerequisite for efficient use of all available resources in
time and in space. Many countries have developed concepts on organizational
management of crisis. The first step is to gather all Agencies and Organizations in a
Multi-Agency Coordinating Group which will have to decide which will be the Lead
Agency acting as the Crisis Management Team and what will be the composition of
the Multi-Agency Crisis Intervention team (s) -MACI- or the Psychology/Psychiatry
Disaster Management Teams -PPD- and other possible structures whether hospital
based or not, in time and space.... The more prominent roles of a Psychological
Crisis management Team are:

o public information
o community education
o direction and monitoring of the services offered to the victims
o coordination of outreach activities and rehabilitation activities

The possible role and functions of the Information and Support Center -
ISC

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 18 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

In disaster situations it is necessary to open an « Information and Support Center »
to facilitate the work of the above mentioned teams as well as of the rescue and
medical teams. The composition, location, role and functions of such a Support
Center depend on the very nature of the disaster (location, scope, duration), and the
availability of local resources. It can be located in any suitable facility (public

building) or more exceptionally in a hospital.

The main functions of the Support and Information Center are:
o Information
o provide a supportive and holding environment
o serve as a forum and meeting place
o facilitate identification of victims, dead and missing
o facilitate the assessment of longer term needs
o facilitate the assessment of social needs and contribute to the recovery
process
o facilitate the inquiry
o facilitate the management on the scene
o serve as a linkage structure.

Hospital involved in the chain of medical care must set up an internal Information
Center which will liaise with the local Support and Information Center in connection
with the hospital activities related to the disaster (provide information to relatives,
facilitate the coordination, avoid convergence on the site....). Short term activities
(temporary 24/24h. telephone help line...) as well as longer term activities
(rehabilitation, counseling...) should be clearly defined so as to make a clear picture
of the roles and functions of the Organizations and Agencies as well as their
commitment. See chapter on recovery and MCM.

PSYCHOLOGICAL CARE IN CRISIS AND DISASTERS

Multi-agency coordinating group Victims / survivors
Planning process –preparedness…
Community
outreach gatekeepers

Lead agency (crisis management
team)
Direction at operational level of the
multi-agency crisis intervention

Multi-agency crisis intervention teams
/disaster response

9. The cultural component
9.1.Values and beliefs

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 19 of 21

REFERENCE MATERIALS FOR PARTICIPANTS DRAFT PHEMAP 6

The values and beliefs by which people live in communities are passed mainly
through culture. For children culture can help to provide identity and continuity: this
is a key aspect for instance when working in a refugee camp (how the people care
for children in this particular community, the roles of different family members, what
is expected of the children). How to give a meaning to the event -a fundamental
element- and to empower the victim without going through the cultural filter which is
the way the people explain the world around them, reflecting social and religious
beliefs? For instance in many western countries it is well accepted that psychological
problems can be treated by a specific professional help (psychotherapy....) whilst in
many non-western cultures the traditional way of dealing with psychological
problems is quite different: importance of the family, of the functional complaints
and somatyzed symptoms, of the community, of traditional medicine and traditional
healers (not affiliated to official organizations), of religious healers.
The planed mental health response and related activities should definitively take into
consideration the fact that each culture has its own way of elaborating psychosocial

problems and its own way of dealing with. It is necessary to understand the impact
of culture on trauma response in order to choose the best culturally adapted
strategies.

9.2.Rating scales

The same conclusion is true for the use of rating scales aimed at assessing the
prevalence and incidence of psychological morbidity following a disaster. The
instruments used must be fully adapted to the culture (it is a much more complex
process than just the translation of western models into the vernacular language).
Many instruments (checklists, psychological tests) are just simply not culturally
adapted. The local response must take into consideration the culture-specific
symptoms (of the target population). Some symptoms are transcultural and
constitute the « core » of the nosological and diagnostic entity. This not solve the
problem for these transcultural symptoms are not necessarily considered by the
victim as directly related to the psychotrauma as the result of an exposition to a
stressful event. It is easy to understand why most of the activities and programs
aimed at preventing stress related disorders or at alleviating human suffering should
be run by culturally accustomed « helpers » and why these programs and activities
are better based on a community approach with full involvement of community
gatekeepers and community helpers.

9.3.Sub-cultures and minorities

Even in the same culture there are sub-cultures and/or minorities. This explain why
some strategy (catharsis of feelings through talking in the western psychoanalytical
or even psychosocial model) are adapted to some victims but not necessarily to all
victims in the same disaster for some victims could consider as a shameful situation
to show feelings. Different cultures deal in a different way (attitudes...) with the
feelings of guilt, shame, hopelessness, powerlessness and self-esteem. These

feelings are of paramount importance and must be considered when starting with a
support program. Understanding of the cultural specific identity of victims, building
up the programs according to this reality and than informing accordingly the victims
on what type of help and assistance is available is the only way to tackle the
challenge of mental health in disaster.

MENTAL HEALTH IN DISASTERS & COMPLEX EMERGENCIES Page 20 of 21