Quản ý chất lượng dạy học ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện tủa chùa, tỉnh điện biên đáp ứng yêu cầu trường đạt chuẩn quốc gia

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRẦN VĂN TOÀN

QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG
PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN TỦA CHÙA, TỈNH ĐIỆN BIÊN ĐÁP ỨNG
YÊU CẦU TRƯỜNG ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2023

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TRẦN VĂN TOÀN

QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG
PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN TỦA CHÙA, TỈNH ĐIỆN BIÊN ĐÁP ỨNG
YÊU CẦU TRƯỜNG ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Vũ Bích Hiền

THÁI NGUYÊN - 2023

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả nghiên cứu của bản thân tơi, nó
khơng trùng lặp với các kết quả nghiên cứu đã được cơng bố trước đó. Các số
liệu và những kết quả khảo sát trong luận văn là trung thực.
Tôi cam đoan những kết quả trích dẫn trong luận văn này đều được ghi rõ
nguồn gốc và đề cập đầy đủ trong phần tài liệu tham khảo.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2023
Tác giả luận văn

Trần Văn Toàn

i

LỜI CẢM ƠN
Tác giả luận văn xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học sư
phạm Thái Nguyên, Khoa Quản lý giáo dục cùng các thầy cơ giáo đã tận tình
giảng dạy, hướng dẫn tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường và
hoàn thành luận văn.
Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Vũ
Bích Hiền, người đã tận tâm hướng dẫn khoa học, tạo mọi điều kiện thuận lợi
nhất cho tơi trong suốt q trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Sở GD&ĐT tỉnh Điện Biên, Phịng GD&ĐT
huyện Tủa Chùa, các đồng chí cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh các trường
phổ thông dân tộc bán trú THCS huyện Tủa Chùa đã hợp tác, hỗ trợ, giúp đỡ tơi
trong q trình thực hiện khảo sát, điều tra, phỏng vấn phục vụ đề tài nghiên cứu

của bản thân.
Tơi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của bạn bè, người thân, gia
đình và đồng nghiệp đã giúp đỡ tơi hồn thành luận văn này.
Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2023
Tác giả luận văn
Trần Văn Toàn

ii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT....................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
DANH MỤC CÁC HÌNH ..................................................................................vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu..............................................3
4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
8. Cấu trúc của luận văn: ..................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY
HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU

TRƯỜNG ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA.............................................................5
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 5
1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 5
1.1.2. Ở Việt Nam................................................................................................7
1.2. Quản lý trường trung học cơ sở....................................................................9
1.2.1. Khái niệm................................................................................................... 9
1.2.2. Nội dung quản lý trường trung học cơ sở................................................11
1.3. Quản lý chất lượng dạy học trong trường trung học cơ sở......................... 12
1.3.1. Chất lượng và chất lượng dạy học...........................................................12

iii

1.3.2. Chuẩn chất lượng dạy học đối với trường chuẩn QG ............................. 15
1.3.3. Chủ thể quản lý chất lượng dạy học đáp ứng yêu cầu trường trung học
cơ sở đạt chuẩn quốc gia....................................................................................16
1.4. Nội dung quản lý chất lượng dạy học trong trường trung học cơ sở đáp
ứng yêu cầu trường đạt chuẩn QG.....................................................................16
1.4.1. Quản lý đầu vào ....................................................................................... 16
1.4.2. Quản lý quá trình ..................................................................................... 19
1.4.3. Quản lý đầu ra..........................................................................................20
1.4.4. Quản lý sự tác động của các yếu tố môi trường ...................................... 21
Kết luận chương 1..............................................................................................25
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở
CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TRUNG HỌC CƠ
SỞ HUYỆN TỦA CHÙA, TỈNH ĐIỆN BIÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA.............................................................................. 26
2.1. Vài nét đặc trưng về các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ
sở huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên .................................................................. 26
2.3.1 Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên các trường phổ thông
dân tộc bán trú trung học cơ sở từ năm 2017 đến năm 2021 ............................ 29

2.3.2. Thực trạng việc thực hiện hoạt động dạy học của giáo viên các trường
phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên ... 30
2.3.3. Thực trạng việc đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng thiết bị dạy học
và ứng dụng công nghệ thông tin và các thiết bị dạy học hiện đại vào dạy học ... 37
2.3.4. Đánh giá thực trạng chất lượng dạy học so với yêu cầu chuẩn QG ........ 38
2.4. Thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở các trường phổ thông dân tộc
bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên ................................. 40
2.3.1. Thực trạng quản lý đầu vào ..................................................................... 41
2.4.2. Thực trạng quản lý quá trình ................................................................... 44
2.3.3. Thực trạng quản lý đầu ra........................................................................50

iv

2.4.4. Thực trạng quản lý sự tác động của các yếu tố môi trường .................... 51
2.5. Đánh giá thực trạng quản lý chất lượng dạy học ở các trường phổ thông
dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu
cầu đạt chuẩn Quốc gia......................................................................................53
2.5.1. Ưu điểm và nguyên nhân.........................................................................53
2.5.2. Hạn chế và nguyên nhân..........................................................................55
Kết luận chương 2..............................................................................................57
Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC Ở CÁC
TRƯỜNG PTDTBT THCS HUYỆN TỦA CHÙA, TỈNH ĐIỆN BIÊN
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU TRƯỜNG ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA .................... 58
3.1. Định hướng đề xuất biện pháp.................................................................... 58
3.1.1. Định hướng của Đảng về phát triển kinh tế, xã hội, GD giai đoạn
2021- 2025 ........................................................................................................58
3.1.2. Định hướng phát triển kinh tế, xã hội, văn hoá, GD tỉnh Điện Biên....... 59
3.1.3. Định hướng mục tiêu GD của trường trung học cơ sở với yêu cầu đổi
mới trong giai đoạn hiện nay ............................................................................. 60
3.1.4. Định hướng chiến lược phát triển của các trường phổ thông dân tộc

bán trú THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên giai đoạn 2021 - 2030 ........... 61
3.2. Biện pháp quản lý chất lượng dạy học ở các trường PTDTBT THCS huyện
Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu trường đạt chuẩn quốc gia ............... 63
3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức BD thường xuyên đội ngũ cán bộ quản lý, giáo
viên về chuyên môn nghiệp vụ theo yêu cầu chuẩn quốc gia về đội ngũ ......... 63
3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch GD của nhà
trường, tổ chuyên môn, giáo viên theo tinh thần tự chủ của chương trình GD
phổ thông 2018 .................................................................................................. 66
3.2.3. Biện pháp 3: Cải tiến chất lượng sinh hoạt tổ (nhóm) chun mơn, đổi
mới HTTC dạy học và phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực
PC học sinh ........................................................................................................ 69

v

3.2.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo sử dụng hiệu quả các thiết bị dạy học, ứng dụng
công nghệ thông tin và các thiết bị dạy học hiện đại trong dạy học ................. 72
3.2.5. Biện pháp 5: Chỉ đạo công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học
của giáo viên và kết quả học tập của HS đảm bảo khách quan, khoa học ........ 74
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 76
3.4. Khảo nghiệm nhận thức về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp
đề xuất................................................................................................................77
3.4.1. Tổ chức khảo nghiệm .............................................................................. 77
3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 78
Kết luận chương 3..............................................................................................82
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.........................................................................83
1. Kết luận..........................................................................................................83
2. Khuyến nghị, đề xuất.....................................................................................84
2.1. Đối với tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh Điện Biên ........................................ 84
2.2. Đối với Sở GD&ĐT, huyện uỷ, HĐND, UBND huyện Tủa Chùa, tỉnh
Điện Biên ........................................................................................................... 86

2.3. Đối với ban giám hiệu, giáo viên nhà trường và các lực lượng giáo dục
trong thực hiện quản lý chất lượng dạy học của trường trung học cơ sở huyện
Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên .................................................................................. 87
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 88
PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL : Cán bộ quản lý
CLDH : Chất lượng giáo dục
CM : Chuyên môn
CSVC : Cơ sở vật chất
GD : Giáo dục
GV : Giáo viên
HS : Học sinh
HT : Hiệu trưởng
PTDTBT : Phổ thông dân tộc bán trú
PHT : Phó hiệu trưởng
QG : Quốc gia
QL : Quản lý
TB : Trung bình
THCS : Trung học cơ sở

iv

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Quy mô mạng lưới trường, lớp, HS cấp THCS ................................ 27

Bảng 2.2: Quy mô HS cấp THCS...................................................................... 27
Bảng 2.3. Đội ngũ CBQL các trường PTDTBT THCS từ năm học 2017 -

2018 đến năm học 2021 - 2022 ......................................................... 29
Bảng 2.4: Thống kê trình độ chun mơn của đội ngũ GV các trường PTDTBT

THCS từ năm học 2017 - 2018 đến năm học 2021 - 2022.................... 30
Bảng 2.5: Thống kê ĐG phân loại viên chức (GV) các trường PTDTBT

THCS từ năm học 2017 - 2018 đến năm học 2021 - 2022 ............... 36
Bảng 2.6: Thống kê ĐG theo chuẩn nghề nghiệp đội ngũ GV các trường

PTDTBT THCS từ năm học 2017 - 2018 đến năm học 2021 - 2022 .... 36
Bảng 2.7. Thống kê kết quả GD HS ở các trường PTDTBT THCS từ năm

học 2017 - 2018 đến năm học 2021 - 2022 ....................................... 38
Bảng 2.8. Thống kê kết quả GD HS lớp 6 ở các trường PTDTBT THCS năm

học 2021 - 2022 ................................................................................. 39
Bảng 2.9. Thực trạng quản lý đầu vào............................................................... 41
Bảng 2.10. Thực trạng chỉ đạo áp dụng các HTTC và PP, KTDH - học tập

tích cực .............................................................................................. 44
Bảng 2.11. Xây dựng hệ thống đánh giá thích hợp căn cứ các tiêu chuẩn

trường đạt chuẩn quốc gia ................................................................. 48
Bảng 2.12. Thực trạng quản lý đầu ra ............................................................... 50
Bảng 2.13. Thực trạng quản lý sự tác động của các yếu tố môi trường............ 51
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý đã

đề xuất ............................................................................................... 78
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý đã

đề xuất ............................................................................................... 80

v

DANH MỤC CÁC HÌNH
Biểu đồ 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý

đã đề xuất........................................................................................... 78
Biểu đồ 3.2: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý đã

đề xuất ............................................................................................... 80

vi

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Nhận thức về vị trí, vai trị của giáo dục trong sự nghiệp cơng nghiệp hóa

hiện đại hóa đất nước, với mục tiêu của giáo dục phổ thơng là nhằm phát triển
tồn diện con người Việt Nam có đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm mỹ
và nghề nghiệp; có phẩm chất, năng lực và ý thức cơng dân; có lịng u nước,
tinh thần dân tộc, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội;
phát huy tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; nâng cao dân trí, phát
triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây
dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế. Từ đó mỗi nhà trường cần phải có
biện pháp quản lý nhất là quản lý hoạt động dạy học có hiệu quả để đào tạo nguồn

nhân lực đáp ứng yêu cầu của xã hội trong thời kỳ đổi mới hiện nay.

Chuẩn hóa trong GD đã được thực hiện ở các nước có nền GD phát triển
từ nhiều thập kỷ nay. Với Việt Nam, khi gia nhập WTO và trước sức ép của tồn
cầu hóa, chuẩn hóa trong GD là con đường tất yếu giúp chúng ta hội nhập.

Chuẩn hóa được hiểu là quá trình thiết kế và thực thi những tiêu chuẩn.
Theo hướng này, Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư 18/2018/TT-BGDĐT ngày
22/8/2018 về việc Ban hành Quy định về kiểm định CLGD và công nhận đạt
chuẩn QG đối với trường THCS, trường trung học phổ thơng và trường phổ thơng
có nhiều cấp học. Trong bộ chuẩn nêu trên, tiêu chuẩn về CLGD (trong đó có
DH) của nhà trường đóng vai trị hết sức quan trọng, bởi vì hoạt động DH là hoạt
động cơ bản nhất trong nhà trường. Để đạt được chuẩn này, các trường phải có
tỷ lệ HS bỏ học không quá 3%, HS lưu ban không quá 5%. CLGD: về kết quả
học lực: Tỷ lệ HS xếp loại giỏi của trường: Đạt ít nhất 5%. Tỷ lệ HS xếp loại
khá: Đạt ít nhất 30%. Tỷ lệ HS xếp loại yếu, kém: không quá 10%. Về hạnh
kiểm: Tỷ lệ HS xếp loại hạnh kiểm khá, tốt đạt ít nhất 90%.

Với nhiều trường THCS vùng cao, nơi điều kiện kinh tế, xã hội cịn gặp
nhiều khó khăn thì việc đạt được các tiêu chuẩn về CLDH, GD như nêu ở trên là

1

không đơn giản. Hơn nữa kể cả khi đã đạt tới chuẩn về CLDH ở thời điểm nhất
định thì cũng vẫn cần phải có chiến lược phát triển bền vững nhằm duy trì và tiếp
tục nâng cao CLDH của nhà trường.

Người HT phải nhận thức đúng vị trí tầm quan trọng của hoạt động DH để
có biện pháp QL khoa học, sáng tạo nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của nhà
trường nói chung, trong đó có việc xây dựng trường chuẩn QG.

Các trường PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên với đặc thù
100% HS là người dân tộc thiểu số (Thái, Mông, Dao, Xạ Phang) chất lượng HS
đầu vào thấp, đa số là HS có kết quả học tập (học lực) trung bình và yếu, kết quả
rèn luyện (hạnh kiểm) khá là chủ yếu, tỷ lệ HS có học lực khá, giỏi ở trường rất
ít, đội ngũ GV tuổi đời và tuổi nghề còn trẻ chưa có nghiệp vụ vững vàng.

Hàng năm, công tác huy động và duy trì sĩ số chuyên cần của các trường
PTDTBT THCS gặp nhiều khó khăn, do đặc thù các trường đóng trên địa bàn
vùng sâu, vùng xa, hầu hết HS đều thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, một số em là
lao động chính trong gia đình, đường xá đi lại khó khăn không thuận lợi trong
việc đi học từ nhà tới trường, điều này ảnh hưởng đến CLDH của nhà trường.

Với yêu cầu xây dựng trường đạt chuẩn QG, các nhà trường PTDTBT
THCS cần phải có những biện pháp riêng phù hợp mới có thể đem lại hiệu quả
trong công tác QL dạy và học.

Xuất phát từ những lý do trên tôi chọn đề tài “Quản ý chất lượng dạy học
ở các trường phổ thông dân tộc bán trú trung học cơ sở huyện Tủa Chùa,
tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu trường đạt chuẩn quốc gia” với mong muốn
tìm ra những biện pháp có hiệu quả phù hợp với điều kiện của nhà trường nhằm
nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường.
2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về chất lượng; chất lượng dạy học; quản lý
chất lượng; quản lý chất lượng dạy học, tiến hành đánh giá thực trạng chất lượng
dạy học; công tác quản lý chất lượng dạy học đáp ứng yêu cầu trường chuẩn quốc

2

gia, đề tài đề xuất những biện pháp QL CLDH ở các trường PTDTBT THCS
nhằm nâng cao CLDH của nhà trường đáp ứng yêu cầu trường chuẩn quốc gia.
3. Khách thể nghiên cứu và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu: QL chất lượng dạy học trường THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp QL chất lượng dạy học của các
trường PTDTBT THCS đáp ứng yêu cầu trường đạt chuẩn QG.
4. Giả thuyết khoa học
Chất lượng dạy học ở các trường PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh
Điện Biên hiện nay tuy đã có những kết quả đáng ghi nhận, song vẫn chưa đạt
yêu cầu CLDH so với chuẩn QG. Nếu đề tài tìm ra được những biện pháp QL
phù hợp với đặc điểm của trường PTDTBT THCS và áp dụng đồng bộ nhằm
nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên; thực hiện hiệu quả kế
hoạch GD; cải tiến chất lượng sinh hoạt tổ (nhóm) chun mơn, đổi mới HTTC
dạy học và phương pháp dạy học; sử dụng hiệu quả các thiết bị dạy học, ứng
dụng công nghệ thông tin và chỉ đạo công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy
học đảm bảo khách quan, khoa học sẽ góp phần vào việc nâng cao CLDH đáp
ứng yêu cầu trường chuẩn QG cho các trường THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện
Biên trong thời gian tới.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận về QL CLDH ở các trường PTDTBT
THCS đáp ứng yêu cầu trường chuẩn quốc gia.
- Nghiên cứu thực trạng công tác QL CLDH của các trường PTDTBT
THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.
- Đề xuất một số biện pháp QL CLDH đáp ứng yêu cầu trường chuẩn quốc
gia của các trường PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
6.1. Nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu biện pháp QL
CLDH của các trường PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên đáp ứng
yêu cầu trường chuẩn quốc gia.

3

6.2. Khách thể nghiên cứu: Khách thể khảo sát gồm 5 CBQL, chuyên
viên cấp Phòng GD, 15 CBQL cấp trường (HT, PHT, Tổ trưởng CM), 60 GV.

6.3. Thời gian nghiên cứu:
Thời gian thu thập số liệu từ năm học 2017-2018 đến năm học 2021-2022.
Thời gian tiến hành nghiên cứu từ tháng 11/2022 đến 4/2023.
6.4. Chủ thể quản lý: Phòng GD&ĐT huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên và
HT các trường THCS
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các văn kiện Nghị quyết của Đảng, các văn bản quy định của
nhà nước về GD, Luật GD, các tài liệu về lý luận QL, QLGD, QL hoạt động DH.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra khảo sát
Xây dựng phiếu hỏi để thu thập ý kiến của các đối tượng khảo sát (cán bộ
quản lý, giáo viên) về thực trạng chất lượng dạy học, quản lý chất lượng dạy học.
Dùng các phiếu điều tra về thực trạng công tác QL hoạt động DH của HT
7.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát hoạt động quản lý chất lượng DH ở các trường PTDTBT THCS
huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.
7.2.3. Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng trong việc thống kê, tổng
hợp các biểu mẫu điều tra, qua đó ĐG các số liệu điều tra và rút ra kinh nghiệm
trong QL, đề ra các biện pháp đạt hiệu quả hơn.
8. Cấu trúc của luận văn:
Chương 1: Cơ sở lý luận về QL chất lượng dạy học ở trường THCS đáp
ứng yêu cầu trường đạt chuẩn quốc gia
Chương 2: Thực trạng QL chất lượng dạy học ở các trường PTDTBT

THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu đạt chuẩn QG
Chương 3: Biện pháp QL chất lượng dạy học ở các trường các trường
PTDTBT THCS huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên đáp ứng yêu cầu trường đạt
chuẩn quốc gia.

4

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC

Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
TRƯỜNG ĐẠT CHUẨN QUỐC GIA

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới

Vấn đề chất lượng của sản phẩm, dịch vụ và QL chất lượng được các nhà
tư bản chú trọng ngay từ khi nền sản xuất tư bản chủ nghĩa xuất hiện và phát
triển mạnh mẽ, bởi nó là yếu tố cho thấy hiệu quả sản xuất và quyết định đến
lợi nhuận trong sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, phải đến những năm 1900 thì
những lý luận về QL chất lượng mới được trình bày một cách hệ thống bởi
Frederick W.Taylor, người được coi là “cha đẻ của quản trị theo khoa học”.
Frederick W.Taylor đã chun mơn hóa cơng việc thành những phần riêng biệt
và đề xuất thành lập bộ phận kiểm soát chất lượng với chức năng KT, ĐG sản
phẩm cuối cùng. Bộ phận này chịu trách nhiệm QL chất lượng, kiểm soát chất
lượng, phân loại sản phẩm và loại bỏ sản phẩm không đạt yêu cầu (Dẫn theo
[26, tr. 7-8]).

Trên nền tảng những tư tưởng về QL chất lượng của F.W.Taylor, các PP,
mơ hình QL chất lượng lần lượt ra đời ở nhiều quốc gia trên thế giới.

Ban đầu, các PP, mơ hình QL chất lượng như hệ thống kiểm soát chất
lượng bằng các công cụ thống kê (SQC- Statistical Quality Control) của Walter
Shewhart và các cộng sự Harold Dodge, George Edwards, W.Edwards
Deming,…chủ yếu tập trung vào việc KT, QL sản phẩm cuối cùng, tìm kiếm
những nguyên nhân từ quá trình sản xuất.

Năm 1940 các nhà QL người Mỹ như W.E.Deming, J.M.Juran và
A.V.Feigenbaum đưa ra khái niệm QL chất lượng tổng thể (TQM). Theo đó, QL
chất lượng toàn diện TQM được hiểu “là một PP QL tổng hợp/đồng bộ vì sự cải
tiến khơng ngừng đối với chất lượng sản phẩm, hàng hóa và dịch vụ, với sự tham

5

gia của mọi cấp, mọi khâu, mọi người trong doanh nghiệp nhằm đáp ứng tốt nhất
các nhu cầu và mong đợi của khách hàng” [9, tr. 3]. Và “Trọng tâm được mở
rộng từ chất lượng sản phẩm sang chất lượng của tất cả các vấn đề trong phạm
vi một tổ chức được coi như sự khởi đầu của TQM”. (Dẫn theo [1, tr. 50]). Mơ
hình này sau đó được áp dụng và phát triển ở Nhật, đưa Nhật trở thành một cường
quốc về chất lượng và kinh tế.

Sau đó, đến những năm 1980, 1990 các mơ hình QL chất lượng như BS
5750/ ISO 9000, mơ hình các yếu tố tổ chức (Organizational Elements Model)
(SEAMEO, 1999) ra đời. Mỗi mơ hình QL có những cách tiếp cận khác nhau,
nhưng nhìn chung sau này, “QL chất lượng khơng cịn được hiểu là KT sản phẩm
cuối cùng mà đã trở thành khái niệm rộng hơn, bao quát hơn với sử QL cả quá
trình trong sản xuất và phân phối lưu thông” [2, tr. 9].

Từ mơ hình QL chất lượng trong kinh tế, các nhà quản trị bắt đầu quan
tâm và áp dụng các mơ hình QL này cho các lĩnh vực như hành chính, y tế, GD.

Trong GD, mô hình QL chất lượng tổng thể hay QL chất lượng tồn diện TQM
là mơ hình được ứng dụng khá phổ biến. Các nhà nghiên cứu cho rằng, “các tổ
chức GD đã chuyển hướng sang TQM vì rất nhiều lý do…do sự phát triển mạnh
về số lượng người học, do thiếu phong cách lãnh đạo và QL phù hợp, do yêu cầu
ngày càng cao về trách nhiệm của nhà trường đối với xã hội và sự thay đổi các
quan điểm đối với các nhà trường. Sự cấp thiết áp dụng TQM trong GD cũng do
sự thúc ép về nguồn lực và sự cấp bách gia tăng” (Dẫn theo [28, tr. 21]).

Đã có rất nhiều tác giả với các cơng trình nghiên cứu về QL chất lượng
tổng thể TQM trên thế giới. Có thể kể đến một vài nghiên cứu như:

John S. Oakland trong tác phẩm “Total Quality Management” [30] đã làm
rõ những vấn đề cơ bản về QL chất lượng tổng thể và đưa ra quan điểm tiên tiến
về chất lượng, làm cơ sở cho nhiều nghiên cứu, quan điểm sau đó.

Ứng dụng vào lĩnh vực GD, tác giả Silva Roncelli-Vaupot trong cuốn
“Leading for Quality” [31] (Lãnh đạo cho chất lượng) đã khẳng định QL chất

6

lượng tồn diện khơng chỉ áp dụng trong QL kinh tế mà còn được áp dụng trong
QLGD. Tác giả cũng phân tích, làm rõ những vấn đề cơ bản về hệ thống QL
CLGD như khái niệm, mục tiêu, quá trình thực hiện, KT, rà soát,…

Marmar Mukhopadhyay trong cuốn “Total Quality Management in
Education” [29] (ĐG chất lượng tổng thể trong GD) đã khẳng định một cách
chắc chắn rằng quản lý chất lượng tổng thể có thể sử dụng trong lĩnh vực GD.
Ơng cũng đã làm rõ những vấn đề cơ bản về QL chất lượng tồn diện trong GD
với những phân tích cụ thể thế nào là CLGD và vận dụng quản lý chất lượng toàn
diện trong GD như thế nào?

1.1.2. Ở Việt Nam

Trên cơ sở những nghiên cứu về QL chất lượng, QL CLGD và những mơ
hình QL CLGD trên thế giới, các nhà nghiên cứu trong nước cũng đã tiếp cận
QL chất lượng và QL CLGD ở nhiều góc độ khác nhau.

Về QL chất lượng, tác giả Vũ Quốc Bình trong cuốn “QL chất lượng tồn
diện” [2] đã khái quát những vấn đề cơ bản về QL chất lượng tồn diện, phân
tích bộ tiêu chuẩn ISO - 9000, QL chất lượng toàn diện TQM và các vấn đề về
chiến lược chất lượng, hệ thống QL chất lượng, KT ĐG chất lượng, đo lường và
các công cụ cải tiến chất lượng.

Tác giả Tạ Thị Kiều An trong nghiên cứu “QL chất lượng trong các tổ
chức” [1] đã hệ thống những vấn đề lý luận về QL chất lượng và phân tích một
số mơ hình QL chất lượng trên thế giới.

Tiếp cận ở góc độ quản trị, tác giả Nguyễn Quốc Tuấn trong cuốn “TQM
- Quản trị chất lượng tồn diện” [26] cũng đã trình bày những vấn đề cơ bản về
quản trị chất lượng toàn diện, phân tích những khái niệm, những vấn đề về quản
trị chất lượng toàn diện trong hoạt động QL của tổ chức.

Chương trình quốc gia Nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng
hóa của doanh nghiệp Việt Nam đến năm 2020 đã xuất bản cuốn “QL chất lượng
toàn diện (Total Quality Management - TQM)” [9] với mục đích nâng cao nhận

7

thức và hướng dẫn các doanh nghiệp Việt nam thực hành triển khai các nội dung
và môđun thiết thực, chủ yếu để đẩy mạnh áp dụng TQM hiệu quả.

Một số nghiên cứu QL CLGD gồm:
Tác giả Phạm Thành Nghị với cuốn “QL CLGD đại học” [20] đã phân tích
một số mơ hình có thể vận dụng vào QL CLGD đại học ở Việt Nam và đề xuất
mơ hình QL CLGD đại học.
Tác giả Nguyễn Đức Chính trong cuốn “Kiểm định chất lượng trong GD
đại học” [6] đã trình bày những cơ sở khoa học về kiểm định, đảm bảo chất
lượng và các mơ hình QL CLGD đại học; giới thiệu về Bộ tiêu chí ĐG chất lượng
và điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo trong các trường đại học Việt Nam đồng
thời hướng dẫn tiến hành quy trình kiểm định chất lượng.
Tác giả Nguyễn Tiến Hùng trong giáo trình “QL chất lượng trong GD”
[16] đã trình bày những nội dung cơ bản về chất lượng và quản lí chất lượng
trong GD; phân tích những mơ hình và khung QL chất lượng trong GD; trình bày
và phân tích về chỉ số và ĐG chất lượng trong GD, thông qua việc phân loại các
chỉ số, khung chỉ số và đo/ĐG chất lượng trong GD của nhà trường phổ thông,
cơ sở đào tạo nghề và cơ sở GD đại học và trình bày cụ thể về quan niệm, bản
chất và các đặc trưng cơ bản về TQM và một số cơng cụ chính quản lí chất lượng
trong GD.
Nhìn chung, các tác giả đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về QL
CLGD, phân tích, ĐG các mơ hình có thể ứng dụng vào QL CLGD ở Việt Nam.
Hệ thống lý luận trên là nền tảng lý luận để luận văn xác định công cụ nghiên cứu.
Bên cạnh đó, nghiên cứu về thực tiễn cũng có khá nhiều các luận án tiến
sĩ, luận văn thạc sĩ, và một số bài viết tạp chí cũng đã đề cập đến QL CLGD.
Trong đó, có thể kể đến một số nghiên cứu có liên quan đến QL CLDH ở trường
THCS như:
Luận án tiến sĩ “QL CLDH ở trường trung học phổ thông theo tiếp cận QL
chất lượng tổng thể” [28] của tác giả Võ Ngọc Vĩnh.

8

Luận văn “Giải pháp QL CLDH của HT các trường THCS ở huyện Đông

Hải, tỉnh Bạc Liêu” [11] của tác giả Nguyễn Việt Cường.

Bài báo “Một số biện pháp quản lí CLDH ở trường trung học phổ thơng
theo tiếp cận quản lí chất lượng tổng thể (TQM)” [7] của tác giả Nguyễn
Văn Cao.

Như vậy, mặc dù chưa có nghiên cứu nào chuyên sâu về QL CLDH ở các
trường PTDTBT THCS đáp ứng yêu cầu trường chuẩn QG nhưng các nghiên
cứu trên là nền tảng lý luận vô cùng giá trị để luận văn nghiên cứu, khai thác sử
dụng để xây dựng hệ thống lý luận khi nghiên cứu đề tài.
1.2. Quản lý trường trung học cơ sở
1.2.1. Khái niệm
1.2.1.1. Quản lý GD

QL là hoạt động ra đời từ chính nhu cầu tổ chức xã hội của loài người.
Những nghiên cứu về QL rất phong phú. Ở mỗi góc độ tiếp cận khác nhau, các
nhà nghiên cứu đưa ra những quan điểm khác nhau về QL.

Có rất nhiều quan niệm khác niệm về QLGD của các nhà nghiên cứu như
Phạm Đức Dương [12, tr.7], Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ [15, tr. 29], Thái Văn
Thành [24, tr.5], ….Từ các quan điểm của các nhà nghiên cứu trên, có thể định
nghĩa QL là những tác động có kế hoạch, có định hướng, có mục đích của chủ
thể QL đến đối tượng QL nhằm thực hiện những mục tiêu của tổ chức.

GD là một lĩnh vực cơ bản của đời sống xã hội. Để nền GD của mỗi đất
nước vận hành theo đúng mục tiêu, định hướng, cần phải có hoạt động QL.
QLGD là một bộ phận của QL xã hội.

Từ những quan điểm về QLGD của Nguyễn Ngọc Quang [22, tr. 75], Đỗ
Hoàng Toàn 25, tr. 29, Đặng Quốc Bảo [3, tr. 31],... có thể hiểu rằng: Trong

QLGD, chủ thể QL ở các cấp chính là bộ máy QLGD từ trung ương đến địa
phương, còn đối tượng QL chính là nguồn nhân lực, CSVC kỹ thuật và các hoạt
động GD&ĐT. Hiểu một cách cụ thể là:

9