quan điểm của chủ nghĩa mác lênin tư tưởng hồ chí minh về vị trí vai trò của gia đình và liên hệ việt nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.94 MB, 30 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b><small>HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀKHOA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI</small></b>

<b>HỒ THỊ KIM QUÝ</b>

<b>ĐỀ TÀI: QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VỊ TRÍ, VAI TRỊ CỦA GIA </b>

<b>ĐÌNH VÀ LIÊN HỆ VIỆT NAM</b>

<b>Tiểu luận môn: CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b><small>HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀKHOA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI</small></b>

<b>HỒ THỊ KIM QUÝ</b>

ĐỀ TÀI: QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VỊ TRÍ, VAI TRỊ CỦA GIA ĐÌNH

VÀ LIÊN HỆ VIỆT NAM

Lớp: Truyền thông đại chúng K41 A2

Tiểu luận môn: CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>MỤC LỤC</b>

<b>MỞ ĐẦU……… ….…1</b>

1. Tính cấp thiết của đề tài………

2. Những cơng trình nghiên cứu có liên quan………

3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu………

4. Kết cấu đề tài……… …

<b>NỘI DUNG………</b>

<b>Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VỊ TRÍ VÀ VAI TRỊ CỦA GIA ĐÌNH DỰA TRÊN CHỦ NGHĨA MÁC LÊNIN VÀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH………</b>

1.1. Một số vấn đề lý luận chung về gia đình………

1.1.1. Khái niệm về gia đình...

1.1.2. Chức năng cơ bản của gia đình………

1.2. Quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin về gia đình………

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>Chương 2: Ý NGHĨA NGHIÊN CỨU VỀ CHỦ NGHĨA MÁC –VÀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIA ĐÌNH. LIÊN HỆ VẤN ĐỀ NÀY Ở VIỆT NAM……… ……… ………</b>

2.1. Về Chủ nghĩa Mác – ………

2.2. Về Tư tưởng Hồ Chí Minh………

2.3. Gia đình Việt Nam………

Chủ nghĩa xã hội

HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa Xã hội chủ nghĩa

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

<b>MỞ ĐẦU</b>

<b>1. Tính cấp thiết của đề tài</b>

Gia đình là “tế bào” của xã hội, là hình ảnh soi chiếu thu nhỏ của xã hội, gia đình cịn là cái nơi đầu tiên ni dưỡng và hình thành nhân cách, đạo đức và tâm hồn con người. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ln quan tâm đến vai trị của gia đình, Người từng nhấn mạnh: “Quan tâm đến gia đình là đúng vì nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, gia đình tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia đình càng tốt hơn, hạt nhân của xã hội là gia đình. Chính vì vậy, muốn xây dựng Chủ nghĩa xã hội là phải chú ý hạt nhân cho tốt”. Trải qua nhiều thế hệ, gia đình Việt Nam được hình thành và phát triển với những chuẩn mực và giá trị tốt đẹp, góp phần xây dựng bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam. Những giá trị truyền thống quý báu như lòng yêu nước, yêu quê hương, yêu thương đùm bọc lẫn nhau, thủy chung, hiếu nghĩa, cần cù và sáng tạo trong lao động, bất khuất, kiên cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách đã được gia đình Việt Nam gìn giữ, vun trồng và phát huy trong suốt tiến trình dựng nước và giữ nước.

Sau 35 năm tiến hành công cuộc Đổi mới, gia đình Việt Nam đã có những thay đổi sâu sắc trên nhiều khía cạnh. Những giá trị của gia đình truyền thống và hiện đại đang giao thoa, cùng tồn tại ở những mức độ khác nhau. Chúng ta đang từng bước chuyển mình trong thời kỳ CNH – HĐH, nền kinh tế đang vận động và phát triển theo cơ chế thị trường định hướng XHCN nên gia đình Việt Nam tất yếu cũng có những sự biến đổi và đứng trước những thách thức mới. Nhiều gia đình đã tìm cách thích ứng với điều kiện mới, có nhiều tiến bộ trong lối sống, quan hệ và phương thức làm ăn. Thế nhưng, bên cạnh những điểm tiến bộ đó thì cũng khơng ít gia đình rơi

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

ó khăn, thậm chí đổ vỡ trong giai đoạn này, có dấu hiệu khủng hoảng về nếp sống, suy nghĩ, những thói quen mang tính chất phong kiến, cổ hủ, lạc hậu đang có xu hướng phục hồi, tệ nạn trong gia đình ngày càng phức tạp,…

Nhận thức được tính cấp thiết của vấn đề, cũng như xuất phát từ thực tiễn nghiên cứu ở nước ta hiện nay trong lĩnh vực này, tôi chọn đề tài: “Quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh về vị trí, vai trị của gia đình và liên hệ Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu của tiểu luận, với mong muốn mang lại góc nhìn tồn diện về quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh về vị trí và vai trị của gia đình cũng như thực trạng xây dựng gia đình Việt Nam.

<b>2. Những cơng trình nghiên cứu có liên quan</b>

Bộ Giáo dục và Đào tạo (2021), Giáo trình Chủ nghĩa Xã hội Khoa học (dành cho bậc đại học hệ khơng chun lý luận chính trị),

trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

Nguyễn Thị Hoài Thương (2016), “Biến đổi văn hóa gia đình. Thực trạng và giải pháp”, Tạp chí Phát triển kinh tế xã hội Đà Nẵng.

GS.TS. Lê Thị Quý (2011), Giáo trình Xã hội học gia đình, trị Hành chính, Hà Nội.

GS.TS. Hồng Bá Thịnh (2016), Giáo trình Gia đình học, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

ThS. Phan Thuận (2018), Chức năng gia đình và sự biến đổi từ tiếp cận lý thuyết cấu trúc chức năng Tạp chí Dân số và phát triển, số 7

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

Quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin về gia đình và vận dụng xây dựng gia đình văn hóa ở nước ta, Trường Đại học Cơng nghệ Giao thơng Vận tải, Tạp chí Dân tộc, số 168, tháng 12/2014

<b>3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu</b>

Mục tiêu nghiên cứu:

Tiểu luận tập trung phân tích cơ sở lý luận, thực trạng xây dựng gia đình ở Việt Nam. Từ đó, đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả và chất lượng cơng tác xây dựng gia đình mới ở nước ta trong thời gian tới.

Nhiệm vụ nghiên cứu:

Để đạt được mục đích đó, đề tài sẽ giải quyết những nhiệm vụ sau đây: Luận giải khái quát nội dung lý luận cơ bản về vị trí và vai trị của gia đình của Chủ nghĩa Mác – Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh.

Phân tích vị trí, vai trị của gia đình theo Chủ nghĩa Mác Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh.

Đánh giá khả năng vận dụng Chủ nghĩa Mác Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh vào cơng cuộc xây dựng gia đình ở Việt Nam.

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và mục lục, tiểu luận được kết cấu gồm có 2 chương và 6 tiết.

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

Chương 1: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về vị trí và vai trị của gia đình dựa trên Chủ nghĩa Mác Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh

Chương 2: Ý nghĩa nghiên cứu về Chủ nghĩa Mác Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh về gia đình và liên hệ vấn đề này ở Việt Nam

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>NỘI DUNG</b>

<b>Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VỊ TRÍ VAI TRỊ CỦA GIA ĐÌNH DỰA TRÊN CHỦ NGHĨA MÁC </b>

<b>LÊNIN VÀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH1.1. Một số vấn đề lý luận chung về gia đình</b>

Gia đình là một cộng đồng người đặc biệt, có vai trò quyết định đến sự tồn tại và phát triển của xã hội. C.Mác và Ph.Ăngghen, khi đề cập đến gia đình đã cho rằng: “Quan hệ thứ ba tham dự ngay từ đầu vào quá trình phát triển lịch sử: hàng ngày tái tạo ra đời sống của bản thân mình, con người bắt đầu tạo ra những người khác, sinh sôi, nảy nở đó là quan hệ giữa chồng và vợ, cha mẹ và con cái, đó là gia đình”.

Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh ln quan tâm đến vấn đề gia đình, theo Người, gia đình khơng chỉ là những người bó hẹp với những người có quan hệ ruột thịt mà gia đình gồm cả những đồng nghiệp và cả xã hội. Đó có thể là những người cùng lao động trong một nhà máy, trong một hợp tác xã. đều phải đoàn kết và yêu thương nhau như anh em trong một gia đình, rộng hơn nữa là đồng bào cả nước.

Luật Hơn nhân và Gia đình năm 2014 quy định: “Gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc quan hệ nuôi dưỡng, làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ giữa họ với nhau…”

Mặc dù có nhiều định nghĩa, nhưng tựu chung lại, ta có thể hiểu: “Gia đình là một hình thức cộng đồng xã hội đặc biệt, được hình thành, duy trì và

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

củng cố chủ yếu dựa trên cơ sở hôn nhân, quan hệ huyết thống và quan hệ nuôi dưỡng, cùng với những quy định về quyền và nghĩa vụ của các thành viên trong gia đình”.

Chức năng tái sản xuất ra con người

Đây là chức năng đặc thù của gia đình, khơng một cộng đồng nào có thể thay thế. Chức năng này không chỉ đáp ứng nhu cầu tâm, sinh lý tự nhiên của con người, đáp ứng nhu cầu duy trì nịi giống của gia đình, dịng họ m cịn đáp ứng nhu cầu về sức lao động và duy trì sự trường tồn của xã hội.

Việc thực hiện chức năng tái sản xuất ra con người diễn ra trong từng gia đình, nhưng khơng chỉ là việc riêng của gia đình mà là vấn đề xã hội. Bởi vì, thực hiện chức năng này quyết định đến mật độ dân cư và nguồn lực lao động của một quốc gia và quốc tế, một yếu tố cấu thành của tồn tại xã hội. Thực hiện chức năng này liên quan chặt chẽ đến sự phát triển mọi mặt của đời sống xã hội. Vì vậy, tùy theo từng nơi, phụ thuộc vào nhu cầu của xã hội, chức năng này được thực hiện theo xu hướng hạn chế hay khuyến khích. Trình độ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ảnh hưởng đến chất lượng nguồn lực lao động mà gia đình cung cấp.

Chức năng nuôi dưỡng, giáo dục

Bên cạnh chức năng tái sản xuất ra con người, gia đình cịn có trách nhiệm ni dưỡng, dạy dỗ con cái trở thành người có ích cho gia đình, cộng đồng và xã hội. Chức năng này thể hiện tình cảm thiêng liêng, trách nhiệm của cha mẹ với con cái, đồng thời thể hiện trách nhiệm của gia đình với x hội. Thực hiện chức năng này, gia đình có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

hình thành nhân cách, đạo đức, lối sống của mỗi người. Bởi vì, ngay khi sinh ra, trước tiên mỗi người đều chịu sự giáo dục trực tiếp của cha mẹ và người thân trong gia đình. Những hiểu biết đầu tiên, mà gia đình đem lại thường để lại dấu ấn sâu đậm và bền vững trong cuộc đời mỗi người. Vì vậy, gia đình là một mơi trường văn hóa, giáo dục, trong mơi trường này, mỗi thành viên đều là những chủ thể sáng tạo những giá trị văn hóa, chủ thể giáo dục đồng thời cũng là những người thụ hưởng giá trị văn hóa, và là khách thể chịu sự giáo dục của các thành viên khác trong gia đình.

Chức năng kinh tế và tổ chức tiêu dùng

Cũng như các đơn vị kinh tế khác, gia đình tham gia trực tiếp vào quá nh sản xuất và tái sản sản xuất ra tư liệu sản xuất và tư liệu tiêu dùng. Tuy nhiên, đặc thù của gia đình mà các đơn vị kinh tế khác khơng có được, là ở chỗ, gia đình là đơn vị duy nhất tham gia vào quá trình sản xuất và tái sản xuất ra sức lao động cho xã hội.

Gia đình khơng chỉ tham gia trực tiếp vào sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất và sức lao động, mà còn là một đơn vị tiêu dùng trong xã hội. Gia đình thực hiện chức năng tổ chức tiêu dùng hàng hóa để duy trì đời sống của gia đình về lao động sản xuất cũng như các sinh hoạt trong gia đình. Đó là việc sử dụng hợp lý các khoản thu nhập của các thành viên trong gia đình vào việc đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần của mỗi thành viên cùng với việc sử dụng quỹ thời gian nhàn rỗi để tạo ra một mơi trường văn hóa lành mạnh trong gia đình, nhằm nâng cao sức khỏe, đồng thời để duy tri sở thích, sắc thái riêng của mỗi người.

Thực hiện chức năng này, gia đình đảm bảo nguồn sinh sống, đáp ứng nhu cầu vật chất, tinh thần của các thành viên trong gia đình. Hiệu quả hoạt

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

động kinh tế của gia đình quyết định hiệu quả đời sống vật chất và tinh thần của mỗi thành viên gia đình. Đồng thời, gia đình đóng góp vào q trình sản xuất và tái sản xuất ra của cải, sự giàu có của xã hội.

Gia đình có thể phát huy một cách có hiệu quả mọi tiềm năng của mình về vốn, về sức lao động, tay nghề của người lao động, tăng vốn của cải vật chất cho gia đình và xã hội. Thực hiện tốt chức năng này, khơng những tạo cho gia đình có cơ sở để tổ chức tốt đời sống, nuôi dạy con cái, mà cịn đóng góp to lớn đối với sự phát triển của xã hội.

Chức năng thỏa mãn nhu cầu tâm sinh lý, duy trì tình cảm gia đình Đây là chức năng thường xuyên của gia đình, bao gồm việc thỏa mãn nhu cầu tình cảm, văn hóa, tinh thần cho các thành viên, đảm bảo sự cân bằng tâm lý, bảo vệ chăm sóc sức khỏe người ốm, người già, trẻ em. Sự quan tâm, chăm sóc lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình vừa là nhu cầu tình cảm vừa là trách nhiệm, đạo lý, lương tâm của mỗi người. Do vậy, gia đình là chỗ dựa tình cảm cho mỗi cá nhân, là nơi nương tựa về mặt tinh thần chứ không chỉ là nơi nương tựa về vật chất của con người. Với việc duy trì tình cảm giữa các thành viên, gia đình có ý nghĩa quyết định đến sự ổn định và phát triển của xã hội. Khi quan hệ tình cảm gia đình rạn nứt, quan hệ tình cảm trong xã hội cũng có nguy cơ bị phá vỡ.

Ngồi những chức năng trên, gia đình cịn có chức năng văn hóa, chức năng chính trị... Với chức năng văn hóa, gia đình là nơi lưu giữ truyền thống văn hóa của dân tộc cũng như tộc người. Những phong tục, tập quán, sinh hoạt văn hóa của cộng đồng được thực hiện trong gia đình. Gia đình khơng chỉ là nơi lưu giữ mà cịn là nơi sáng tạo và thụ hưởng những giá trị hóa của xã hội. Với chức năng chính trị, gia đình là một tổ chức chính trị của xã hội,

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

là nơi tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật của nhà nước và quy chế (hương ước) của làng xã và hưởng lợi từ hệ thống pháp luật, chính sách và chế đó. Gia đình là cầu nối của mối quan hệ giữa nhà nước với công dân.

<b>1.2. Quan điểm của Chủ nghĩa Mác Lênin về gia đình1.2.1. Vị trí</b>

Gia đình là nơi tập hợp những người có quan hệ hơn nhân, huyết thống sống trong cùng một nhà; là một hình thức cộng đồng tổ chức đời sống xã hội, hình thành từ rất sớm và đã trải qua một quá trình phát triển lâu dài; xuất phát nhu cầu bảo tồn và duy trì nịi giống.

Cộng đồng tổ chức đời sống gia đình đã xuất hiện, một thiết chế văn xã hội đặc thù, được hình thành, tồn tại và phát triển. Yếu tố cơ bản trong gia đình là hơn nhân và huyết thống.

*Phân loại gia đình

Gia đình nhỏ (gia đình hai thế hệ hay gia đình hạt nhân): là nhóm người thể hiện mối quan hệ của chồng và vợ với các con, hay cũng là mối quan hệ của một người vợ hoặc một người chồng với các con. Do vậy, cũng có thể có gia đình nhỏ đầy đủ và gia đình nhỏ khơng đầy đủ. Gia đình nhỏ đầy đủ là loại gia đình chứa trong nó đầy đủ các mối quan hệ (chồng, vợ, các con); ngược lại, gia đình nhỏ khơng đầy đủ là loại gia đình trong nó khơng đầy đủ các mối quan hệ đó, nghĩa là trong đó chỉ tồn tại quan hệ của chỉ người vợ với người chồng hoặc chỉ của người cha hoặc người mẹ với các con. đình nhỏ là dạng gia đình đặc biệt quan trọng trong đời sống gia đình. Nó là kiểu gia đình của tương lai và ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại và cơng nghiệp phát triển

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

Gia đình lớn (gia đình ba thế hệ hoặc gia đình mở rộng): thường được coi là gia đình truyền thống liên quan tới dạng gia đình trong q khứ. Đó là một nhóm người ruột thịt của một vài thế hệ sống chung với nhau dưới một mái nhà, thường từ ba thế hệ trở lên, tất nhiên trong phạm vi của nó cịn có cả những người ruột thịt từ tuyến phụ. Dạng cổ điển của gia đình lớn là gia đình trưởng lớn, có đặc tính tổ chức chặt chẽ. Nó liên kết ít nhất là vài gia đình nhỏ và những người lẻ loi. Các thành viên trong gia đình được xếp đặt trật tự theo ý muốn của người lãnh đạo gia đình mà thường là người đàn ơng cao tuổi nhất trong gia đình. Ngày nay, gia đình lớn thường gồm cặp vợ chồng, con cái của họ và bố mẹ của họ nữa. Trong gia đình này, quyền hành không ở trong tay của người lớn tuổi nhất.

*Đặc trưng các mối quan hệ cơ bản của gia đình

Thứ nhất, hơn nhân và quan hệ hơn nhân là một quan hệ cơ bản của sự hình thành, tồn tại và phát triển gia đình. Hơn nhân một vợ một chồng đích thực, phát sinh và tồn tại trên cơ sở tình u chân chính giữa nam và nữ, bình đẳng nhằm xây dựng gia đình để cùng nhau thỏa mãn nhu cầu về tinh thần và vật chất. Những tư tưởng cơ bản về hơn nhân và gia đình của chủ nghĩa – Lênin chính là cơ sở lý luận để định hình nên những nguyên lý chỉ đạo cho việc thực hiện những quan hệ hôn nhân và gia đình xã hội chủ nghĩa dân chủ và tiến bộ.

Thứ hai, huyết thống, quan hệ huyết thống là quan hệ cơ bản đặc trưng của gia đình, là quan hệ giữa các cá thể có chung tổ tiên (cũng gọi là có chung dịng máu). Những cá thể (người hoặc động vật) gọi là có quan hệ huyết thống thì ln là họ hàng, nhưng khơng phải hễ là họ hàng với nhau thì phải có quan hệ huyết thống.

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

Thứ ba, quan hệ quần tụ trong cùng một không gian sinh tồn, là quan hệ giữa các cá thể sinh sống trong cùng một không gian (nhà, căn hộ, chung cư,...) thường là sinh viên ở trọ, người thuê nhà,...

Thứ tư, hệ nuôi dưỡng giữa các thành viên và thế hệ trong gia đình, là quan hệ giữa các thế hệ thành viên trong gia đình khơng cùng huyết thống, khơng có quan hệ hơn nhân, thường là con ni,...

*Gia đình là tế bào của xã hội

Gia đình là một thiết chế cơ sở, đặc thù của xã hội, là cầu nối giữa cá nhân với xã hội; là tổ ấm, mang lại các giá trị hạnh phúc, sự hài hòa trong đời sống cá nhân của mỗi thành viên, mỗi công dân của xã hội; là cơ sở tạo điều kiện phát triển toàn diện các thành viên cả về vật chất lẫn tinh thần.

*Quan điểm về Vai trị của gia đình

Gia đình là tế bào, nền tảng cơ sở để cấu thành nên xã hội. Khơng có gia đình thì khơng tạo thành một xã hội hoàn chỉnh, sẽ thiếu đi một mắt xích quan trọng trong mối quan hệ xã hội.

Nếu coi gia đình như một đối tượng cần nghiên cứu thì trong mối quan hệ nhân sinh, trong thế giới nhân sinh quan gia đình là một thực thể cốt yếu vô cùng quan trọng vì những tính chất của nó (nơi tập hợp, gắn kết con người…)

Gia đình và các mối quan hệ gia đình ln được xem là thiết chế quan trọng, là cốt lõi của hầu hết các hoạt động kinh tế xã hội; và ngược lại, những thay đổi lớn của xã hội cũng ảnh hưởng và chi phối trực tiếp tới các giá trị

</div>