(Luận án tiến sĩ) Giải Pháp Hạn Chế Gian Lận Thương Mại Trong Hoạt Động Gia Công Xuất Khẩu Của Tổng Cục Hải Quan Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.53 MB, 192 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

Bà GIÁO DĀC VÀ ĐÀO T¾O

TRõNG ắI HõC THĂNG MắI

---

H Nòi, Nm 2023

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

Bà GIÁO DĀC VÀ ĐÀO T¾O

TR¯âNG Đ¾I HâC TH¯¡NG M¾I

---

MAI THANH HUYÀN

Chuyên ngành: Kinh doanh th°¢ng m¿i Mã sá: 9340121

LuÁn án ti¿n s* kinh t¿

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

Tôi xin cam đoan các nái dung trình bày trong lu¿n án là kÁt quÁ nghiên cąu căa riêng tôi, thực hián trên c¡ sá kÁ thća và có trích dẫn đầy đă, trung thực các kÁt quÁ nghiên cąu căa các tác giÁ đã công bố, các số liáu sử dāng trong lu¿n án đều có nguồn gốc rõ ràng, lu¿n án ch°a tćng đ°ÿc cơng bố d°ới bÃt cą hình thąc nào.

Hà Nái, ngày tháng năm 2023 Nghiên cąu sinh

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

NCS xin chân thành cÁm ¡n BGH, các Thầy giáo, Cơ giáo thc Tr°ßng Đ¿i học Th°¡ng m¿i đã t¿o điều kián giúp đỡ tơi trong q trình học t¿p và nghiên cąu.

NCS xin trân trọng cÁm ¡n sự h°ớng dẫn, chỉ bÁo t¿n tình, trách nhiám và hiáu q căa PGS.TS. Dỗn KÁ Bơn – Tr°ßng Đ¿i học Th°¡ng m¿i trong q trình nghiên cąu, thực hián và hồn thián lu¿n án tiÁn sĩ.

NCS xin chân thành cÁm ¡n PGS.TS Phan Thị Thu Hồi – Tr°ßng Đ¿i học Th°¡ng m¿i đã t¿n tình giúp đỡ, nh¿n xét góp ý cho tôi trong quá trình nghiên cąu này.

Tơi xin gửi lßi cÁm ¡n trân trọng đÁn lãnh đ¿o và chuyên viên căa Vián Nghiên cąu hÁi quan, Cāc Kiểm tra sau thông quan, Cāc giám sát và quÁn lý hÁi quan, Cāc CNTT và thống kê hÁi quan thuác Tổng cāc hÁi quan Viát Nam đã t¿n tình giúp đỡ tơi trong q trình tìm hiểu và thực hián lu¿n án.

Tơi xin gửi lßi cÁm ¡n trân trọng đÁn lãnh đ¿o và chuyên viên căa các Chi cāc HÁi quan các tỉnh Bình D°¡ng, Đồng Nai TP Hồ Chí Minh, HÁi Phịng, H°ng n, Hà Nái& và mát số đ¡n vị căa các Cāc và Chi cāc hÁi quan địa ph°¡ng khác đã t¿o điều kián cho tơi phỏng vÃn và tìm hiểu quy trình nghiáp vā thực tißn.

Tơi xin chân thành cÁm ¡n các b¿n bè, đồng nghiáp công tác t¿i Bá môn QTTNTMQT, Khoa KTKDQT và Tr°ßng Đ¿i học Th°¡ng m¿i đã ln t¿o điều kián, đáng viên để tơi có thể hồn thành đ°ÿc lu¿n án này.

Tôi xin chân thành cÁm ¡n

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

LâI CÀM ¡N ... i

DANH MĀC S¡ Đâ, BÀNG BIÂU ... vii

Mä ĐÄU ... 1

1. Tính cÃp thi¿t căa đÁ tài nghiên cąu ... 1

2. Tång quan tình hình nghiên cąu liên quan đ¿n luÁn án ... 3

2.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan hoạt động gia công xuất khẩu ... 3

2.2. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến gian lận thương mại và hạn chế gian lận thương mại ... 6

2.3. Tổng quan nghiên cứu vấn đề liên quan đến hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công quốc tế của cơ quan hải quan ... 9

2.4. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu liên quan tới luận án ... 13

3. Māc tiêu, nhißm vā nghiên cąu ... 15

3.1. Mục tiêu nghiên cứu ... 15

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ... 15

4. Câu hßi nghiên cąu ... 15

5. Đái t°ÿng và ph¿m vi nghiên cąu căa luÁn án ... 15

5.1. Đối tượng nghiên cứu ... 15

5.2.Phạm vi nghiên cứu ... 16

6. Ph°¢ng pháp nghiên cąu ... 17

6.1. Phương pháp thu thập số liệu ... 17

6.1.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp ... 17

6.1.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp ... 17

6.2. Phương pháp xử lý số liệu sơ cấp ... 20

6.3. Phương pháp phân tích số liệu ... 20

7. Đóng góp mái căa luÁn án ... 20

8. K¿t cÃu luÁn án ... 21

CH¯¡NG 1: C¡ Sä LÝ LUÀN VÀ H¾N CH¾ GIAN LÀN TH¯¡NG MắI TRONG HOắT ịNG GIA CễNG XUT KHặU ... 22

1.1.CÂ så lý ln vÁ gia cơng xt khÇu ... 22

1.1.1. Khái niệm và các hình thức gia cơng xuất khẩu ... 22

1.1.2. Đặc điểm của gia công xuất khẩu ... 24

1.1.3.Quy trình thủ tục hải quan đối với hoạt động gia công xuất khẩu ... 25

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

... 27

1.2.1. Khái niệm gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu ... 27

1.2.2. Tác động của gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu ... 29

1.2.3. Các hình thức gian lận thương mại trong hoạt động gia cơng xuất khẩu ... 31

1.3. C¢ så lý luÁn vÁ h¿n ch¿ gian lÁn th°¢ng m¿i trong hot òng gia cụng xut khầu ca cÂ quan hÁi quan ... 36

1.3.1. Khái niệm hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu ... 36

1.3.2. Nội dung hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu của cơ quan quản lý hải quan. ... 37

1.3.3. Cơ sở lý luận về tiêu chí đánh giá biện pháp hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu của cơ quan hải quan ... 46

1.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến biện pháp hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu ... 50

1.3.5. Kinh nghiệm của hải quan các nước đối với công tác quản lý hoạt động gia công xuất khẩu ... 54

CH¯¡NG 2: THĀC TR¾NG H¾N CH¾ GIAN LÀN TH¯¡NG M¾I TRONG HOắT ịNG GIA CễNG XUT KHỈU CĂA TäNG CĀC HÀI QUAN VIịT NAM ... 61

2.1. Thc trng hot òng gia cụng xut khầu ồ Viòt Nam ... 61

2.1.1. Thc trng hot động gia công xuất khẩu của Việt Nam trong những năm qua ... 61

2.1.2. Thực trạng hoạt động gia công xuất khẩu hàng dệt may, da giày ... 62

2.2. Thāc trng gian ln thÂng mi trong hot òng gia cụng xut khầu ti Viòt Nam... 68

2.2.1. Thc trng chung gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu ... 68

2.2.2. Thực trạng gian lận thương mại theo hình thức gian lận trong hoạt động gia công xuất khẩu tại Việt Nam trong những năm gần đây... 70

2.2.3. Đánh giá về ảnh hưởng của gian lận thương mại đến hoạt động kinh doanh gia công xuất khẩu của doanh nghiệp... 78

2.3. Thāc tr¿ng cơng tác h¿n ch¿ gian lÁn th°¢ng m¿i trong hot òng gia cụng xut khầu ca Tồng cc Hi quan ... 78

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu của Tổng cục Hải quan . 782.3.2.Thực trạng tổ chức bộ máy và đào tạo cán bộ thực thi các biện pháp hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu của Tổng

cục Hải quan ... 84

2.3.3. Thực trạng hoạt động thông tin tuyên truyền, hướng dẫn phổ biến các văn bản pháp lý, văn bản hành chính trong hoạt động gia công xuất khẩu tới các chủ thể có liên quan ... 90

2.3.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát, kiểm soát, thanh tra hải quan và xử lý vi phạm nhằm hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu của Tổng cục Hải quan ... 92

2.3.5. Thực trạng hoạt động hợp tác hải quan, phối hợp cùng các bên có liên quan trong nước và quốc tế của Tổng cục hải quan ... 109

2.4. Đánh giá các biòn phỏp hn ch gian ln thÂng mi trong hot òng gia cụng xut khầu ti Viòt Nam ... 112

2.4.1. Đánh giá tính hiệu lực của các biện pháp hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu ... 112

2.4.2. Đánh giá tính khả thi của biện pháp hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu ... 114

2.4.3. Đánh giá tính cơng khai, minh bạch của biện pháp hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia cơng xuất khẩu ... 120

2.4.4. Đánh giá tính phù hợp của biện pháp hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu ... 121

2.5. Đánh giỏ chung v biòn phỏp hn ch gian ln thÂng mi trong hot òng gia cụng xut khầu ca Tồng cāc HÁi quan ... 122

ĐàI VàI TäNG CĀC HÀI QUAN ... 127

3.1. Bái cÁnh tình hình gian lÁn th°¢ng m¿i trong ho¿t đßng gia cơng xt khÇu thãi gian tái ... 127

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

trong ho¿t đßng GCXK căa Tång cāc hÁi quan ... 128

3.2.1. Mục tiêu chiến lược phát triển của Tổng cục hải quan ... 128

3.2.2. Mục tiêu hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động GCXK của Tổng cục hải quan ... 130

3.3. Nguyên tÃc giÁi pháp nhằm h¿n ch¿ gian ln thÂng mi trong hot òng GCXK ỏi vỏi Tồng cāc hÁi quan. ... 132

3.3.1 Đảm bảo đúng pháp luật ... 132

3.3.2. Đảm bảo tính khả thi ... 133

3.3.3. Đảm bảo tính hiệu quả... 133

3.4. GiÁi pháp nhằm h¿n ch¿ gian ln thÂng mi trong hot òng gia cụng xut khÇu đái vái Tång cāc hÁi quan giúp thúc đÇy ho¿t đßng gia cơng phát triÃn .... 133

3.4.1. Nhóm giải pháp tham mưu xây dựng văn bản pháp lý, ban hành các văn bản hành chính nhằm hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu ... 133

3.4.2. Nhóm giải pháp trong tổ chức bộ máy và đào tạo nhân lực tham gia thực thi hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu của Tổng cục Hải quan ... 137

3.4.2.1. Giải pháp tổ chức bộ máy, xây dựng nguồn nhân lực làm công tác hạn chế GLTM của Tổng cục hải quan ... 137

3.4.3. Nhóm giải pháp hồn thiện hoạt động tuyên truyền thông tin, hướng dẫn phổ biến các văn bản chính sách trong hoạt động gia cơng xuất khẩu của Tổng cục Hải quan ... 141

3.4.4. Giải pháp tăng cường hoạt động hợp tác hải quan, phối hợp cùng các bên có liên quan trong nước và quốc tế. ... 152

3.5. Ki¿n nghá đái vái các c¢ quan có thÇm qun có liên quan ... 154

3.5.1. Đối với Quốc hội và Chính phủ ... 154

3.5.2. Đối với Bộ Tài chính ... 156

3.5.3. Đối với hiệp hội, hội ngành ngh liờn quan ... 156

KắT LUN ... 158

TI LIịU THAM KHÀO ... 160

PHĀ LĀC ... 166

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

S¢ đã 1.1 - Quy trình Gia cơng xt khÇu ... Error! Bookmark not defined.

S¢ đã 1.2. Quy trình thă tāc hÁi quan đái vái ho¿t đßng gia cơng xt khÇu ... 25

BiÃu đã 2.1: Kim ng¿ch xuÃt khÇu sn phầm dòt may gia cụng cho thÂng nhõn nỏc ngồi (mã lo¿i hình xt khÇu E52) giai đo¿n 2017 - 2021 ... 62

BÁng 2.2. Kim ng¿ch gia công xut khầu dòt may giai on 2016-2021 ... 63

Bng 2.3: Gia cụng xut khầu hng dòt may ca mòt sá nhóm chă lāc theo mã HS giai đo¿n 2016-2021 ... 64

BÁng 2.4: Thá tr°ãng xuÃt khÇu căa sÁn phầm dòt may gia cụng cho thÂng nhõn nỏc ngoi (E52) giai đo¿n 2016-2021 ... 65

BÁng 2.5: Kim ng¿ch gia cơng xt khÇu mặt hàng da giÅy giai đo¿n 2017-2021 66 BÁng 2.7: Kim ng¿ch gia cơng xt khÇu mặt hàng da giÅy theo thá tr°ãng giai đo¿n 2017-2021 ... 68

Biểu đồ 2.2. Thống kê vi phạm trong lĩnh vực hải quan 2015 -2020 ... 69

BiÃu đã 2.3. Tháng kê sá vā vi ph¿m trong ho¿t đßng GCXK giai đo¿n 2016-2020 ... 70

BiÃu đã 2.4. Sá vā gian lÁn trong ho¿t đßng GCXK theo hình thąc giai đo¿n 2016 đ¿n 2020 ... 70

BiÃu đã 2.5. Đánh giá căa DN vÁ Ánh h°ång căa GLTM đ¿n ho¿t đßng kinh doanh GCXK ... 78

S¢ đã 2.2. C¢ cÃu tå chąc căa Tång cāc HÁi quan Vißt nam ... 84

BÁng 2.8: Tå chąc hßi nghá đái tho¿i giai đo¿n 2016 – 2020 ... 90

BiÃu đã 2.6: Nhÿng ph°¢ng thąc tìm ki¿m thông tin căa DN ... 91

BiÃu đã 2.7. Mąc ò hi lũng ca doanh nghiòp ỏi vỏi cỏc phÂng thąc tìm hiÃu thơng tin vÁ TTHC ... 92

S¢ đã 2.3. Quy trình thơng quan ho¿t đßng GCXK ... 93

BÁng 2.9. Sá vā vi ph¿m bá phát hißn và xử lý qua các năm 2016-2020 ... 107

BiÃu đã 2.8. K¿t quÁ xử ph¿t vi ph¿m hành chính GLTM ho¿t đßng GCXK năm 2016 - 2020 ... 107

BiÃu đã 2.9. Đánh giá tính hißu lāc căa các bißn pháp h¿n ch¿ GLTM trong ho¿t đßng GCXK. ... 112

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

quy đánh trong thă tāc hÁi quan GCXK ... 114 BiÃu đã 2.11. Nhÿng khó khăn căa DN đái vái thă tāc hÁi quan gia cơng ... 115 BiÃu đã 2.12. Mąc đß thn lÿi thc hiòn th tc kim tra cÂ sồ gia cụng ... 116 BiÃu đã 2.13. BiÃu đã đánh giá thă tāc kiÃm tra báo cáo quy¿t toán tãn kho nguyên liòu, vt t v hng húa xut khầu ... 116 BiÃu đã 2.14. Đánh giá căa CQHQ tính khÁ thi các bißn pháp h¿n ch¿ GLTM trong ho¿t đßng GCXK ... 117 BiÃu đã 2.15. Đánh giá căa DN tính khÁ thi các bißn pháp h¿n ch¿ GLTM trong ho¿t đßng GCXK ... 118 BiÃu đã 2.16. Đánh giá tính khÁ thi căa các bißn pháp h¿n ch¿ GLTM trong ho¿t đßng GCXK ... 119 BiÃu đã 2.17. Đánh giá tính cơng khai, minh b¿ch căa bißn pháp h¿n ch¿ GLTM trong ho¿t đßng GCXK ... 120 BiÃu đã 2.18. Đánh giá tính phù hÿp căa bißn pháp h¿n ch¿ GLTM ... 121 trong ho¿t đßng GCXK ... 121

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

DANH MĀC TĆ VIÀT TÀT TIÀNG VIàT

Tć vi¿t tÃt Nßi dung

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Tć vi¿t tÃt Tć đÅy đă Ngh*a ti¿ng Vißt

and Trade

Hiáp °ớc chung về thuÁ quan và m¿u dịch

UNCITRAL United Nations Commission on International Trade Law

Ăy ban Liên hÿp quốc về Lu¿t Th°¡ng m¿i Quốc tÁ

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

Mä ĐÄU 1. Tính cÃp thi¿t căa đÁ tài nghiên cąu

Gia cơng xt khẩu hàng hóa cho th°¡ng nhân n°ớc ngoài là mát ph°¡ng thąc sÁn xuÃt kinh doanh th°¡ng m¿i quốc tÁ phổ biÁn trên thÁ giới. Trong những năm qua cùng với tiÁn trình hái nh¿p kinh tÁ quốc tÁ m¿nh m¿, Viát Nam đã trá thành mát cą điểm gia công quốc tÁ, mát phần quan trọng trong chußi sÁn xuÃt trên thÁ giới. Thực tÁ ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu (GCXK) đã mang l¿i ý nghĩa kinh tÁ lớn cho quốc gia cũng nh° nhiều DN á các lĩnh vực khác nhau. Theo báo cáo tổng điều tra kinh tÁ năm 2017, trong năm 2016, doanh nghiáp Viát Nam thu đ°ÿc 8,6 tỷ USD tć ho¿t đáng nh¿n gia cơng, lÁp ráp hàng hóa cho n°ớc ngoài. Ngoài ra, tć ho¿t đáng th°¡ng m¿i GCXK, các doanh nghiáp Viát Nam đã tćng b°ớc tiÁp c¿n đ°ÿc trình đá quÁn lý tiên tiÁn căa các n°ớc trong khu vực và trên thÁ giới, góp phần giÁi quyÁt đ°ÿc mát l°ÿng lớn công ăn viác làm cho ng°ßi lao đáng, đồng thßi tćng b°ớc nâng cao kỹ năng lao đáng. Nhiều doanh nghiáp GCXK căa Viát nam đã có uy tín tốt tć đó tăng lÿi thÁ c¿nh tranh so với các quốc gia khác, tăng nguồn thu ngo¿i tá và t¿o điều kián để phát triển sÁn xuÃt kinh doanh, thu hút đầu t° n°ớc ngoài, nâng cao vị thÁ căa Viát Nam trên thị tr°ßng quốc tÁ.

Những năm gần đây để t¿o thu¿n lÿi tối đa cho ho¿t đáng GCXK, Chính phă đã ban hành và bổ sung, sửa đổi các c¡ chÁ chính sách cùng mát lo¿t há thống văn bÁn về Lu¿t HÁi quan, Lu¿t ThuÁ, Lu¿t QuÁn lý ngo¿i th°¡ng& nhằm quÁn lý và t¿o điều kián tối đa cho ho¿t đáng GCXK. Những quy định mới, thơng thống trong thă tāc hÁi quan đối với ho¿t đáng GCXK hàng hóa cho th°¡ng nhân n°ớc ngồi đã t¿o nhiều thu¿n lÿi, c¡ hái trong kinh doanh cho các doanh nghiáp. Tuy nhiên, điều này cũng kéo theo nhiều tiềm ẩn răi ro, xuÃt hián nhiều ho¿t đáng gian l¿n th°¡ng m¿i trong GCXK. Bên c¿nh các doanh nghiáp chÃp hành tốt pháp lu¿t, đã có khơng ít doanh nghiáp lÿi dāng các chính sách °u đãi về thuÁ, các chính sách kinh doanh thơng thống để thực hián các hành vi gian l¿n gây thÃt thu NSNN, t¿o ra sự bÃt bình đẳng trong ho¿t đáng sÁn xuÃt kinh doanh giữa các DN. H¡n nữa, khi Viát Nam hái nh¿p KTQT, tự do hóa th°¡ng m¿i, sự gia tăng về giá trị và khối l°ÿng hàng hóa XNK, sự phát triển nh° vũ bão căa khoa học kỹ thu¿t, CNTT và ph°¡ng tián kỹ thu¿t cao dẫn đÁn viác ra đßi nhiều hình thąc, ph°¡ng thąc, thă đo¿n GLTM ngày càng tinh vi và nghiêm trọng. Theo quy định hián hành, hồ s¡ hÁi quan căa lo¿i hình gia cơng sÁn xt xt khẩu ngày càng đ°ÿc đ¡n giÁn hóa; các c¡ sá sÁn xuÃt căa doanh nghiáp l¿i phân tán, không t¿p trung, trong khi đó nguồn nhân lực

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

căa c¡ quan HÁi quan chỉ có h¿n và cũng khơng thể th°ßng xuyên, liên tāc đÁn doanh nghiáp để kiểm tra, giám sát theo quy định& Do đó, C¡ quan HÁi quan (CQHQ) cũng rÃt khó có thể thực hián đ°ÿc viác kiểm tra, giám sát hÁi quan th°ßng xuyên tć khi nh¿p khẩu nguyên phā liáu, trong quá trình sÁn xuÃt ra sÁn phẩm cho đÁn khi sÁn phẩm đ°ÿc xuÃt khẩu hoặc thay đổi māc đích sử dāng. Bên c¿nh đó, do DN khơng phÁi thơng báo hÿp đồng gia công, không thông báo định mąc sÁn phẩm xuÃt khẩu cho tćng mã sÁn phẩm dẫn đÁn không có c¡ sá xác định đ°ÿc sự chênh lách, sai sót, gian l¿n& Trên thực tÁ, tć báo cáo quyÁt tốn căa DN náp, c¡ quan HÁi quan khó có thể phát hián đ°ÿc dÃu hiáu bÃt th°ßng tć các báo cáo này. Dựa vào đó, nhiều DN lÿi dāng lo¿i hình GCXK nhằm gian l¿n trốn th thơng qua các thă đo¿n, nh°: khai sai định mąc, khai khống nguyên phā liáu xin tái xuÃt, tái xuÃt không đúng chăng lo¿i nguyên phā liáu, bán nguyên phā liáu vào thị tr°ßng nái địa khơng khai báo, làm thă tāc hÁi quan, lÿi dāng hình thąc tiêu hăy nguyên phā liáu để tẩu tán, đ°a nguyên phā liáu vào tiêu thā trái phép trong thị tr°ßng nái địa nh°ng khơng náp thuÁ& Ho¿t đáng gian l¿n căa các doanh nghiáp gia công xuÃt khẩu đang ngày càng tinh vi và có xu h°ớng gia tăng nhiều h¡n cÁ về số l°ÿng và hình thąc. Qua số liáu thống kê cho thÃy tổng số vā GCXK bị phát hián và xử lý tć năm 2016 đÁn 2020 có xu h°ớng tăng cÁ về số l°ÿng và giá trị kinh tÁ. NÁu nh° năm 2016 cÁ n°ớc có 669 vā gian l¿n GCXK đ°ÿc phát hián thì đÁn năm 2019 đã là trên 720 vā và đÁn năm 2020 là trên 800 vā. Con số này có thể ch°a phÁn ánh hồn tồn chính xác số vā vi ph¿m trong lĩnh vực GCXK nh°ng cũng đã cho thÃy có xu h°ớng tăng lên qua các năm. Hián t°ÿng GLTM trong ho¿t đáng GCXK đã t¿o ra những tiêu cực cho mơi tr°ßng kinh doanh lĩnh vực vực này. Gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng GCXK nguy c¡ làm bóp méo mơi tr°ßng c¿nh tranh, t¿o ra mơi tr°ßng kinh doanh bÃt bình đẳng giữa các DN trong ngành gây Ánh h°áng tới các DN GCXK chân chính. Ngồi ra, các hành vi GLTM ngày càng gia tăng t¿o ra nguy c¡ cÁn trá xuÃt khẩu căa Viát Nam, làm Ánh h°áng rÃt lớn đÁn uy tín hàng xuÃt khẩu. Hành vi này s¿ làm giÁm hoặc h¿n chÁ sự phát triển th°¡ng m¿i, các DN vi ph¿m đ°ÿc h°áng lÿi trong khi các DN ho¿t đáng chân chính gặp bÃt lÿi và giÁm khÁ năng c¿nh tranh. Hành vi này cũng làm giÁm lÿi ích mà Viát Nam có đ°ÿc tć các nß lực hái nh¿p kinh tÁ quốc tÁ đã và đang gây dựng. Chính điều này cũng có nguy c¡ gây Ánh h°áng tiêu cực đÁn ho¿t đáng thu hút đầu t° n°ớc ngoài vào lĩnh vực này, làm giÁm lÿi ích đem l¿i cho kinh tÁ đÃt n°ớc.

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

Tr°ớc thực tr¿ng nêu trên, những năm vća qua, thực hián chỉ đ¿o căa Chính phă và Bá Tài chính, Tổng cāc HÁi quan đã thực hián đổi mới các bián pháp quÁn lý về hÁi quan trong ho¿t đáng GCXK. Các bián pháp quÁn lý này vća nhằm đÁm bÁo thực hián tốt nhiám vā thu NSNN, vća t¿o mơi tr°ßng kinh doanh thơng thống, cơng bằng, minh b¿ch, t¿o điều kián tối đa cho các DN. Viác thúc đẩy ho¿t đáng th°¡ng m¿i XNK lành m¿nh s¿ hß trÿ xây dựng mơi tr°ßng kinh doanh thu¿n lÿi cho các doanh nghiáp ho¿t đáng trong lĩnh vực gia công xuÃt khẩu.

Những yêu cầu hái nh¿p kinh tÁ quốc tÁ và cÁi cách thă tāc hành chính đã và đang có những tác đáng địi hỏi sự hồn thián căa há thống quÁn lý hÁi quan hián đ¿i. Những năm qua, đã có những tài liáu và những nghiên cąu về vÃn đề phòng chống, h¿n chÁ gian l¿n đối với ho¿t đáng XNK và ho¿t đáng GCXK, tuy nhiên với sự thay đổi tć c¡ sá pháp lý đÁn thực tißn đặt ra những nghiên cąu mới về quÁn lý hÁi quan đối với ho¿t đáng GCXK trong thßi gian tới.

Tć đó, viác nghiên cąu đề tài lu¿n án tiÁn sĩ: <Giải pháp hạn chế gian lận

thương mại trong hoạt động gia công xuất khẩu cāa Tổng cÿc Hải quan Việt Nam=

có ý nghĩa lý lu¿n và thực tißn sâu sÁc.

2. Tång quan tình hình nghiên cąu liên quan đ¿n luÁn án

Lĩnh vực gia công quốc tÁ và h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i là những đề tài đ°ÿc các nhà nghiên cąu trong n°ớc và ngoài n°ớc quan tâm với những góc nhìn nghiên cąu đa d¿ng về đối t°ÿng, nái dung và ph¿m vi tiÁp c¿n. Tuy nhiên những nghiên cąu sâu về gian l¿n th°¡ng m¿i trong lĩnh vực gia cơng có t°¡ng đối ít và ch°a c¿p nh¿t. Các nái dung nghiên cąu về h¿n chÁ GLTM nhìn tć góc đá hÁi quan cũng là chă đề các quốc gia đang phát triển rÃt quan tâm.

2.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan hoạt động gia công xuất khẩu

Trên thÁ giới, đề tài nghiên cąu ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu rÃt đa d¿ng và phong phú đặc biát trong những thßi kỳ những năm 2000 á các quốc gia đang phát triển và có nhiều ho¿t đáng gia công quốc tÁ.

Hai tác giÁ Miaojie Yu và Wei Tian với nghiên cąu <Gia công thương mại

cāa Trung Quốc= (China’s Processing Trade) (2011). Nghiên cąu này đã đ°a ra cái

nhìn tổng quan về th°¡ng m¿i gia cơng chÁ biÁn căa Trung Quốc trong khoÁng 10 năm, vai trị căa gia cơng th°¡ng m¿i đối với sự phát triển kinh tÁ căa quốc gia này. Do đó, ho¿t đáng th°¡ng m¿i gia công, chÁ biÁn xuÃt khẩu đã phát triển rÃt nhanh chóng trong ba th¿p kỷ qua. Chính sách th°¡ng m¿i tự do căa Trung Quốc cũng đã thúc đẩy m¿nh m¿ ho¿t đáng th°¡ng m¿i này thể hián qua 1 lo¿t các khu th°¡ng

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

m¿i tự do, khu chÁ xuÃt và khu phát triển kinh tÁ và công nghá đ°ÿc thành l¿p. Bài nghiên cąu với số liáu điều tra thą cÃp và s¡ cÃp cũng cho thÃy cách thąc quÁn lý căa Chính phă Trung Quốc với các khu cơng nghiáp này và các doanh nghiáp gia công xuÃt khẩu trong đó.

Nghiên cąu <Bối cảnh lịch sử và đường lối phát triển cāa gia công thương

mại mặt hàng thể thao tại Trung Quốc= (The Historical Status and Development

Direction of Sports Goods Processing Trade in China) căa nhóm tác giÁ Trung Quốc XI Yu-bao,GAO Shou-dong, JIN Tao (2015) (Physical Education College, Anhui Normal University, Anhui, China). Với viác phân tích hình thąc, thực tr¿ng và các vÃn đề căa th°¡ng m¿i gia công hàng thể thao, bài báo kÁt lu¿n rằng Trung Quốc đã trá thành c¡ sá sÁn xt gia cơng tồn cầu cho tÃt cÁ các th°¡ng hiáu hàng thể thao trên toàn thÁ giới. T¿n dāng nhu cầu căa thị tr°ßng thÁ giới, th°¡ng m¿i gia công hàng thể thao đã thúc đẩy viác sÁp xÁp l¿i c¡ cÃu, nâng cao công nghá, cÁi tiÁn công nghá sÁn xuÃt và trình đá quÁn lý, trẻ hóa ngành cơng nghiáp quốc gia. Th°¡ng m¿i gia công xuÃt khẩu cũng là mát ph°¡ng thąc quan trọng để sử dāng vốn ngo¿i, tăng viác làm và nâng cao phẩm chÃt căa ng°ßi lao đáng. Để thúc đẩy tốt h¡n nữa ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu này, các tác giÁ cũng đã đ°a ra 1 số giÁi pháp trong công tác quÁn lý lĩnh vực này.

Nghiên cąu <Tăng cường hiệu quả hoạt động gia công xuất khẩu mặt hàng

điện tử cāa Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế= căa tác giÁ Bùi Chí

Bền t¿i tr°ßng Đ¿i học Bách Khoa năm 2016, Cơng trình đã há thống hóa c¡ sá lý thuyÁt về ho¿t đáng gia cơng xt khẩu t¿i doanh nghiáp, phân tích thực tr¿ng ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu mặt hàng đián tử căa Viát Nam trong bối cÁnh hái nh¿p kinh tÁ quốc tÁ, đề xuÃt mát số giÁi pháp tăng c°ßng hiáu quÁ ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu mặt hàng đián tử căa Viát Nam trong bối cÁnh hái nh¿p kinh tÁ quốc tÁ.

Nghiên cąu <Đẩy mạnh hoạt động gia công xuất khẩu hàng dệt may Việt

Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế= căa tác giÁ Vũ Hồng M¿nh Trung (2017).

Cơng trình đã há thống hóa c¡ sá lý thut về ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu t¿i doanh nghiáp, phân tích thực tr¿ng ho¿t đáng gia cơng xt khẩu hàng dát may Viát Nam trong thßi kỳ hái nh¿p quốc tÁ, đề xuÃt mát số giÁi pháp đẩy m¿nh ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu hàng dát may Viát Nam trong thßi kỳ hái nh¿p quốc tÁ trong thßi gian tới.

Bài viÁt <Gia cơng thương mại= (Processing Trade) căa nhóm nghiên cąu

HKTDC Research (2018) đã đ°a ra định nghĩa và đặc điểm căa ho¿t đáng gia công

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

sÁn xuÃt xuÃt khẩu, về những yêu cầu khi doanh nghiáp thực hián ho¿t đáng gia công t¿i Trung Quốc. Bài nghiên cąu đã phân tích sự thay đổi về há thống phê duyát, quÁn lý ho¿t đáng gia công t¿i Trung Quốc. Tr°ớc đây, Trung Quốc đã tćng thực hián mát há thống phê duyát t°¡ng đối phąc t¿p về ho¿t đáng căa các doanh nghiáp gia công xuÃt khẩu. Tuy nhiên do yêu cầu cÁi cách thă tāc hành chính liên tāc trong những năm gần đây, Trung Quốc đã bãi bỏ các yêu cầu phê duyát mang tính chÃt hành chính. Thay vào đó, ho¿t đáng qn lý th°¡ng m¿i gia cơng xuÃt khẩu đ°ÿc thực hián thông qua các bián pháp thẩm định năng lực doanh nghiáp. Các chąng tć cần để thẩm định chă yÁu gồm: Đ¡n xin cÃp chąng chỉ năng lực sÁn xuÃt đã đ°ÿc điền đầy đă thông tin; BÁn photo giÃy phép kinh doanh; BÁn sao biên lai hoặc giÃy tß chąng minh đã náp tiền bÁo hiểm xã hái. C¡ quan HÁi quan s¿ phát hành Sổ tay dựa trên ph¿m vi mặt hàng và quÁn lý theo Sổ tay đó. Đối với ho¿t đáng gia công các mặt hàng bị cÃm hoặc h¿n chÁ, doanh nghiáp cũng cần có văn bÁn chÃp thu¿n căa MOFCOM tr°ớc khi hoàn thành các thă tāc hÁi quan.

Bài nghiên cąu <Thực trạng chất lượng dịch vÿ gia công xuất khẩu sản phẩm

may mặc cāa các doanh nghiệp dệt may Việt Nam= căa tác giÁ Đß Huyền Trang

(Tr°ßng Đ¿i học Th°¡ng m¿i) (2021) đã chỉ ra chÃt l°ÿng dịch vā gia công xuÃt khẩu sÁn phẩm may mặc căa các doanh nghiáp dát may là mát trong những tiền đề quan trọng có liên quan đÁn viác đánh giá năng lực gia công xuÃt khẩu sÁn phẩm may mặc căa các doanh nghiáp dát may Viát Nam. Bài viÁt đã t¿p trung phân tích tć c¡ sá lý lu¿n về dịch vā gia công xuÃt khẩu sÁn phẩm may mặc, đÁn đánh giá chung về thực tr¿ng chÃt l°ÿng dịch vā căa các doanh nghiáp dát may, góp phần giúp doanh nghiáp dát may Viát Nam xuÃt khẩu sÁn phẩm hiáu quÁ h¡n. Để thực hián nghiên cąu này, tác giÁ đã sử dāng nhiều ph°¡ng pháp nghiên cąu khác nhau: trong đó, dữ liáu s¡ cÃp thông qua ph°¡ng pháp quan sát và điều tra cũng nh° tìm hiểu về các ho¿t đáng sÁn xuÃt, công tác thiÁt kÁ, công tác lên kÁ ho¿ch và triển khai các chiÁn l°ÿc phát triển thị tr°ßng t¿i cơng ty để có cái nhìn thực tÁ, hiểu sâu h¡n về thực tr¿ng khÁ năng cung ąng dịch vā gia công đối với hàng may mặc xuÃt khẩu, xác định thị tr°ßng, các định h°ớng và māc tiêu căa công ty trong viác phát triển dịch vā gia công, các đối thă c¿nh tranh trên thị tr°ßng và lÿi thÁ c¿nh tranh căa cơng ty trên thị tr°ßng. Nghiên cąu đã đ°a ra kÁt lu¿n: Thą nhÃt, gia công xuÃt khẩu hàng may mặc căa các doanh nghiáp dát may Viát Nam đã đóng góp rÃt lớn cho sự phát triển căa ngành Dát May Viát Nam nh° hián nay. Thą hai, gia công xuÃt khẩu hàng may mặc căa các doanh nghiáp dát may Viát Nam đã tham gia và

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

t¿n dāng đ°ÿc nhiều c¡ hái tć các Hiáp định th°¡ng m¿i tự do thÁ há mới nh°: CPTPP, Viát Nam - EU (EVFTA),.., t¿o thêm nhiều c¡ hái tiÁp c¿n các thị tr°ßng mới. Thą ba, gia cơng xt khẩu hàng may mặc căa các doanh nghiáp dát may Viát Nam đã đóng góp rÃt lớn vào viác giÁi quyÁt viác làm, xóa đói, giÁm nghèo, bÁo đÁm an sinh xã hái, nhÃt là góp phần quan trọng trong chuyển dịch c¡ cÃu kinh tÁ nông thôn.

2.2. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến gian lận thương mại và hạn chế gian lận thương mại

Bài viÁt <Tăng cường phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại= căa tác giÁ Nghi Lác, đăng trên T¿p chí Th°¡ng m¿i; năm 2010, số 25, trang 29 đã chỉ ra tác đáng cuác khăng hoÁng kinh tÁ toàn cầu, thiên tai, dịch bánh, sự biÁn đáng giá cÁ các mặt hàng thiÁt yÁu& khiÁn các ho¿t đáng buôn l¿u, gian l¿n th°¡ng m¿i, sÁn xuÃt, kinh doanh hàng giÁ, hàng nhái bùng phát khó l°ßng. Nghiên cąu đã đ°a ra những giÁi pháp chỉ đ¿o căa Ban chỉ đ¿o 127/TW và các địa ph°¡ng nhằm tăng c°ßng phối hÿp các ngành liên quan đẩy m¿nh tuyên truyền phổ biÁn các quy định pháp lu¿t đÁn há kinh doanh và ng°ßi tiêu dùng, triển khai ph°¡ng án kiểm tra giám sát; tăng c°ßng cơng tác dự báo thị tr°ßng, xây dựng ph°¡ng án tác chiÁn với những tuyÁn, mặt hàng trọng điểm, phân tích các âm m°u thă đo¿n căa đối t°ÿng vi ph¿m, phối hÿp t¿p trung chỉ đ¿o điều hành ngăn chặn kịp thßi hành vi gian l¿n.

Nghiên cąu "Tăng cường phịng chống bn lậu và gian lận thương mại đối

với hàng hóa nhập khẩu trên địa bàn thành phố Hà Nội" căa tác giÁ Trần Anh TuÃn

(2013). Trong 12 năm tć 2001-2012 các lực l°ÿng chąc năng đã thanh kiểm tra 217.739 vā, xử lý 118.033 vā buôn bán hàng nh¿p l¿u, sÁn xuÃt và kinh doanh hàng giÁ, hàng kém chÃt l°ÿng, vi ph¿m sá hữu trí tuá... thu náp ngân sách nhà n°ớc h¡n 7.336 tỷ đồng. Nhiều vā bn l¿u và gian l¿n th°¡ng m¿i có quy mơ lớn bị phát hián và xử lý có vā trị giá hàng chāc tỷ đồng. Nguyên nhân chă yÁu dẫn đÁn tình tr¿ng gian l¿n th°¡ng m¿i là viác sÁn xuÃt hàng hóa á n°ớc ta nói chung và thành phố Hà Nái nói riêng những năm qua tuy có phát triển nh°ng nhìn chung ch°a thể c¿nh tranh đ°ÿc về mẫu mã, chăng lo¿i, chÃt l°ÿng và giá cÁ. H¡n nữa, vai trò trách nhiám căa doanh nghiáp trong cc đÃu tranh chống bn l¿u cịn h¿n chÁ.

Nghiên cąu căa nhóm 4 tác giÁ Anne-Marie Geourjon, Bertrand Laporte,

Ousmane Coundoul, Massene Gadiaga, <Kiểm tra ít để tốt hơn: Khai phá dữ liệu để

quản lý rāi ro cāa Cơ quan Hải quan= (Inspecting less to inspect better: The use of

data mining for risk management by customs administrations) (2012). Nái dung

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

chính nghiên cąu này chỉ ra rằng: Trong những năm gần đây, để h¿n chÁ số l°ÿng các cuác kiểm tra trong lĩnh vực hÁi quan, các c¡ quan hÁi quan phân tích răi ro dựa vào cơng cā hián đ¿i và hiáu quÁ để t¿o thu¿n lÿi cho th°¡ng m¿i và đÁm bÁo tăng tr°áng khối l°ÿng th°¡ng m¿i. Tuy nhiên, hÁi quan á các n°ớc đang phát triển đã ch¿m ąng dāng các ph°¡ng pháp quÁn lý răi ro hián đ¿i. Báo cáo này chỉ ra kinh nghiám căa Senegal cho thÃy kỹ thu¿t khai thác dữ liáu và thống kê số liáu có thể đ°ÿc hÁi quan sử dāng có hiáu quÁ á các n°ớc đang phát triển để đánh giá răi ro cho các kênh kiểm tra khác nhau. Báo cáo cũng chỉ ra rằng sự phát triển căa hÁi quan đián tử căa các quốc gia phát triển đã đẩy m¿nh quá trình hián đ¿i hóa viác quÁn lý răi ro và thực hián kiểm tra sau thông quan hiáu quÁ.

Cuốn sách <Phát hiện và ngăn chặn gian lận thương mại= (Recognizing and Preventing Commercial Fraud) (2013) căa UNCITRAL - Liên hÿp quốc nhằm māc

đích cung cÃp tài liáu phổ biÁn cho các quốc gia để có thể phát hián và h¿n chÁ các hành vi gian l¿n th°¡ng m¿i. Ăy ban Liên hÿp quốc về Lu¿t Th°¡ng m¿i Quốc tÁ (UNCITRAL) đã xem xét vÃn đề các hành vi gian l¿n dẫn đÁn tác đáng tiêu cực đáng kể đÁn th°¡ng m¿i thÁ giới và các thể chÁ th°¡ng m¿i hÿp pháp bị Ánh h°áng. Tài liáu đã liát kê và phân tích 23 chỉ số gian l¿n th°¡ng m¿i gồm lý thuyÁt và những ví dā cā thể. Thą nhÃt, tài liáu đã xác định các mơ hình và đặc điểm căa gian l¿n th°¡ng m¿i theo cách thąc t¿o điều kián cho khu vực t° nhân trong viác chống gian l¿n th°¡ng m¿i mát cách có tổ chąc và có há thống. Thą hai, ng°ßi ta hy vọng rằng các c¡ quan chính phă có thể đ°ÿc hß trÿ bái những tài liáu để hiểu cách giúp các khu vực công và t° nhân giÁi quyÁt vÃn đề gian l¿n th°¡ng m¿i. Cuối cùng, những tài liáu này có thể hß trÿ ngành lu¿t hình sự hiểu cách tốt nhÃt để thu hút sự tham gia căa khu vực t° nhân vào cuác chiÁn chống gian l¿n th°¡ng m¿i.

Báo cáo <Chuyển đổi kinh tế tại thế giới: các vấn đề gian lận thương mại

trong kinh tế số= (Economic transformation in the world: categorical pollution

problems in the digital economy) căa Katharina Hofmann hoàn thành vào tháng 8/2013 do Tổ chąc Friedrich Ebert Stiftung tài trÿ, t¿p trung nghiên cąu xu h°ớng chuyển đổi kinh tÁ số trên thÁ giới, vai trò căa kinh tÁ số và thực tr¿ng kinh tÁ số trên thÁ giới, tuy nhiên báo cáo cũng phân tích những lß hổng về tính bÁo m¿t trong kinh tÁ số và những gian l¿n th°¡ng m¿i trong lĩnh vực kinh tÁ số, tć đó kiÁn nghị các giÁi pháp nhằm h¿n chÁ những răi ro trong gian l¿n th°¡ng m¿i liên quan đÁn các ho¿t đáng kinh tÁ số.

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

Báo cáo <Gian lận thương mại trong hoạt động xuất khẩu máy móc thiết bị

cāa Mỹ= (Trade fraud in the export of machinery in the US) căa Aditi Lisa Otto

đăng trên T¿p san th°ßng kỳ số 160 căa Vián Nghiên cąu Quan há quốc tÁ căa Mỹ (USIIA) tháng 11/2013, đề c¿p đÁn ho¿t đáng th°¡ng m¿i nói chung và ho¿t đáng xuÃt khẩu máy móc thiÁt bị nói riêng,tuy nhiên các ho¿t đáng này đang v°ớng vào mát số các cá nhân và tổ chąc có hành vi dối trá, gian l¿n trong lĩnh vực xuÃt khẩu máy móc thiÁt bị thơng qua ho¿t đáng mua, bán, kinh doanh, xuÃt nh¿p khẩu hàng hoá, dịch vā nhằm māc đích thu lÿi bÃt chính. Điều này Ánh h°áng đÁn uy tín và quyền lÿi căa doanh nghiáp. Trên c¡ sá đó báo cáo cũng trình bày những bián pháp h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng này.

Lu¿n án tiÁn sĩ với đề tài <Nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước cāa

Hải quan Việt Nam trong đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại=,

Nguyßn Văn Cẩn (2019). Theo nghiên cąu và phân tích căa tác giÁ, thực tr¿ng bn l¿u và gian l¿n th°¡ng m¿i có nhiều nguyên nhân. Bên c¿nh đó tác giÁ cũng chỉ ra, công tác quÁn lý nhà n°ớc căa lực l°ÿng hÁi quan trong đÃu tranh chống buôn l¿u và gian l¿n th°¡ng m¿i ch°a thực sự đ¿t hiáu quÁ cao mà vẫn cịn có những u kém, h¿n chÁ. Vì v¿y, tć thực tÁ trên, để nâng cao hiáu quÁ công tác quÁn lý nhà n°ớc căa HÁi quan Viát Nam trong đÃu tranh chống buôn l¿u và gian l¿n th°¡ng m¿i, tác giÁ đã tiÁn hành nghiên cąu trên c¡ sá lu¿n cą khoa học để góp phần hồn thián về mặt lý lu¿n cũng nh° khÁo sát để nâng cao hiáu q thực tißn cơng tác qn lý nhà n°ớc trong đÃu tranh, chống buôn l¿u và gian l¿n th°¡ng m¿i căa lực l°ÿng hÁi quan trong tình hình mới.

Nghiên cąu <Bảo vệ tài chính cāa EU liên quan đến hải quan và thuế VAT:

Hợp tác thuế quốc gia và cơ quan hải quan để ngăn ngừa sự gian lận= (Protection

of EU financial interest on customs and VAT: Cooperation of national tax and customs authorities to prevent fraud) (2019) căa Vā Chính sách về Ngân sách Nghị vián châu Âu. Những thiát h¿i do gian l¿n thuÁ quan và thuÁ VAT Ánh h°áng đÁn đóng góp căa các Quốc gia thành viên cho ngân sách EU. Nghiên cąu này nhằm māc đích mơ tÁ các mąc đá gian l¿n hián t¿i và l¿p bÁn đồ và phân tích hiáu quÁ căa các bián pháp hÿp tác căa EU trong viác giÁi quyÁt gian l¿n. KÁt lu¿n đầu tiên là thiÁu ph°¡ng pháp lu¿n để đo l°ßng chênh lách thuÁ quan hoặc các yÁu tố căa nó, chẳng h¿n nh° tổn thÃt tć gian l¿n hÁi quan, ngăn chặn các phÁn ąng chính sách dựa trên răi ro phù hÿp. Theo kÁt lu¿n thą hai, hián t¿i các kênh hÿp tác ch°a đ°ÿc sử

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

dāng nhiều, nh°ng những phát triển gần đây rÃt tích cực và mới, các đề xuÃt dự kiÁn s¿ tăng c°ßng cuác chiÁn chung chống gian l¿n.

Bài viÁt <Quản lý Thương mại gia công cāa Trung Quốc (PTR) bằng giải

pháp phần mềm= (Managing China Processing Trade Regimes (PTR) with a

Software Solution) căa tác giÁ Hoon Sung (2020). Bài viÁt đã trình bày nguyên tÁc quÁn lý căa Nhà n°ớc và HÁi quan Trung Quốc quÁn lý các DN GCXK t¿i Trung Quốc thông qua Sổ tay hÁi quan. HÁi quan Trung Quốc rà soát dựa trên: Các chi tiÁt căa nguyên liáu nh¿p khẩu tuân theo hÿp đồng nh¿p khẩu (ph°¡ng thąc th°¡ng m¿i chính xác, cÁng xuÃt nh¿p khẩu, phân lo¿i nguyên liáu nh¿p khẩu / thành phẩm, giá cÁ và chąng nh¿n gốc, v.v.); tính hÿp lý căa viác tính tốn tỷ lá tiêu hao tồn bá, tỷ lá tiêu hao đ¡n vị (kể cÁ hao hāt) và phÁ liáu sÁn xuÃt; Số l°ÿng hàng hóa sÁn xuÃt so với số l°ÿng hàng hóa xuÃt khẩu để kiểm tra xem còn số d° trong kho thành phẩm hoặc thành phẩm chuyển sang bán trong n°ớc; Số l°ÿng nguyên liáu nh¿p khẩu cịn l¿i, tính theo tỷ lá hao hāt / hao hāt và phÁ liáu cũng nh° số l°ÿng mặt hàng xuÃt khẩu. Trong quá trình thực hián GCXK căa DN và kiểm soát các DN này căa HÁi quan Trung Quốc s¿ có những răi ro. Để giÁm răi ro đó nên áp dāng các phần mềm theo dõi cho cÁ hai phía để đÁm bÁo khơng hoàn toàn lá thuác vào Sổ tay hÁi quan.

Đề tài Nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại

trong thời đại CMCN 4.0 (2020) tác giÁ Nguyßn Anh TuÃn, Tổng cāc hÁi quan. Đề

tài nghiên cąu đã khái quát c¡ sá lý thuyÁt về BL, GLTM và vai trò căa CMCN 4.0 trong công tác CBL, GLTM t¿i Viát Nam thßi gian tới. Thơng qua phân tích thực tr¿ng BL, GLTM và thực tr¿ng các bián pháp CBL, GLTM căa Tổng cāc HÁi quan Viát Nam thßi gian qua, đề tài đã đ°a ra những kiÁn nghị và giÁi pháp cā thể tăng c°ßng áp dāng CMCN 4.0 trong thßi đ¿i mới.

2.3. Tổng quan nghiên cứu vấn đề liên quan đến hạn chế gian lận thương mại trong hoạt động gia công quốc tế của cơ quan hải quan

Đề tài cÃp thành phố <Tăng cường quản lý nhà nước đối với hàng may mặc

gia công xuất khẩu trên địa bàn thành phố Hà Nội= căa tác giÁ Nguyßn TiÁn Dũng

(Cāc HÁi quan Hà Nái) năm 2011. Đề tài này tác giÁ chỉ t¿p trung vào nghiên cąu công tác quÁn lý nhà n°ớc đối với hàng hóa may mặc gia cơng t¿i địa bàn thành phố Hà Nái, nêu những bÃt c¿p trong quÁn lý hàng gia công may mặc và đ°a ra mát số bián pháp cÁi thián những bÃt c¿p đó.

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

Đề tài cÃp bá (2012)<Nâng cao hiệu quả công tác hạn chế gian lận thương

mại trong hoạt động gia công quốc tế cāa cơ quan hải quan đối với ngành Dệt may= căa Vián nghiên cąu dát may Viát Nam. Cơng trình đã nêu và làm rõ mát số

ho¿t đáng trong công tác h¿n chÁ gian l¿n thuÁ trong ho¿t đáng gia công quốc tÁ đối với mặt hàng dát may. Để quÁn lý hiáu quÁ, ngăn chặn tình tr¿ng lÿi dāng sự thơng thống đối với lo¿i hình gia công, sÁn xuÃt xuÃt khẩu (SXXK) để gian l¿n thuÁ đối với sÁn phẩm dát may, c¡ quan HÁi quan đã triển khai nhiều giÁi pháp quÁn lý cÁ khâu trong và sau thông quan. Trên thực tÁ, tć báo cáo quyÁt toán căa DN náp, c¡ quan HÁi quan khó có thể phát hián đ°ÿc dÃu hiáu bÃt th°ßng tć các báo cáo này, nên để phát hián, ngăn chặn đ°ÿc hành vi vi ph¿m căa DN, c¡ quan HÁi quan phÁi nÁm tć nhiều nguồn tin. Viác đánh giá mąc đá tuân thă pháp lu¿t căa DN căn cą vào nhiều nguồn, trong đó, nÁu nghi vÃn DN NK ngun liáu về bán ra thị tr°ßng, khơng XK, c¡ quan HÁi quan căn cą vào các dÃu hiáu, nh°: DN khơng có c¡ sá gia cơng, theo dõi chu kì SXXK hàng hóa căa DN. Trong tr°ßng hÿp DN có dÃu hiáu vi ph¿m, c¡ quan HÁi quan thực hián kiểm tra DN. Trên c¡ sá đó cơng trình đề xt các giÁi pháp nâng cao hiáu quÁ công tác h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công quốc tÁ đối với mặt hang dát may.

Cuốn sách <Cẩm nang kiểm tra sau thông quan= (Customs post – clearance audit manual) (2012) căa C¡ quan phát triển quốc tÁ Hoa Kỳ. Cuốn sách này nghiên cąu đánh giá các khoÁn thanh toán hÁi quan đối với hàng nh¿p khẩu dựa trên tß khai nh¿p khẩu mà nhà nh¿p khẩu náp t¿i thßi điểm nh¿p khẩu. Tß khai đ°ÿc kiểm tra và dựa trên các tiêu chí đã có, nhân viên HÁi quan có thể kiểm tra hàng hoá nh¿p khẩu tr°ớc khi giÁi phóng, nh°ng có mát số u tố căa tß khai nh¿p khẩu mà không thể kiểm chąng đầy đă t¿i thßi điểm nh¿p khẩu. Vì lý do này, viác kiểm tra có thể đ°ÿc tiÁn hành t¿i mát thßi điểm nào đó sau khi nh¿p khẩu hàng hố để xác minh tính chính xác căa tß khai nh¿p khẩu hÁi quan. Trong quá trình kiểm tra, các kỹ thu¿t kiểm soát khác nhau đ°ÿc sử dāng để xác định đá chính xác căa các tß khai. H°ớng dẫn này mơ tÁ mát số kỹ thu¿t kiểm tra các tß khai HÁi quan căa doanh nghiáp.

Đề tài <Hoàn thiện pháp luật quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt

động gia công xuất khẩu ở Việt Nam hiện nay= đề tài cÃp Bá năm 2012 căa tác giÁ

Nguyßn Quang Hùng - Tổng cāc HÁi quan trong đó tác giÁ đã đề c¿p đÁn mát số khía c¿nh lý lu¿n về hồn thián há thống pháp lu¿t, tć đó đề xuÃt mát số giÁi pháp nhằm hoàn thián pháp lu¿t về quÁn lý hÁi quan đối với ho¿t đáng gia cơng hàng hóa xuÃt khẩu nh°ng ch°a nêu đ°ÿc cách thąc quÁn lý căa hÁi quan, dißn biÁn phąc t¿p

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

căa lo¿i hình gia cơng, lÿi dāng s¡ há căa chính sách để trốn th. Trên c¡ sá đó đề xuÃt mát số giÁi pháp Hoàn thián pháp lu¿t quÁn lý nhà n°ớc về hÁi quan đối với ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu á Viát Nam

Lu¿n án tiÁn sĩ căa NCS Ngun Bằng ThÁng <Hồn thiện thā tÿc hải quan

điện tử Việt Nam theo hướng áp dÿng các chuẩn mực hải quan hiện đại trong hoạt động gia công xuất khẩu= (2014). Lu¿n án đã chỉ ra yêu cầu đặt ra cho ngành HÁi

quan trong bối cÁnh th°¡ng m¿i phát triển nhanh chóng nh° hián nay là phÁi đÁm bÁo t¿o thu¿n lÿi cho ho¿t đáng gia cơng xt khẩu, trong đó đặc biát chú ý đÁn giÁm thßi gian thơng quan, bÁo đÁm nguồn thu và chống thÃt thu cho ngân sách Nhà n°ớc. Vì v¿y, c¡ quan HÁi quan cần tăng c°ßng áp dāng các bián pháp nghiáp vā tiên tiÁn, bao gồm cÁ ąng dāng thă tāc hÁi quan đián tử. Tuy nhiên, q trình triển khai mơ hình thă tāc hÁi quan đián tử đang gặp phÁi mát số khó khăn nhÃt định. Nghiên cąu này đã nghiên cąu về lý lu¿n và thực tißn đối với thă tāc hÁi quan đián tử theo h°ớng áp dāng các chuẩn mực hÁi quan hián đ¿i trong gia công xuÃt khẩu, và tć đó đ°a ra những giÁi pháp hồn thián thă tāc hÁi quan đián tử căa HÁi quan Viát Nam đáp ąng yêu cầu hái nh¿p quốc tÁ. Tuy nhiên, đề tài chỉ nghiên cąu t¿p trung thă tāc hÁi quan đián tử nói chung chą khơng đi sâu phân tích thă tāc hÁi quan đián tử đối với hàng gia công xuÃt khẩu quốc tÁ t¿i Viát Nam trong bối cÁnh hián đ¿i hóa.

Ngun Văn Sỹ (2015) <Biện pháp hạn chế gian lận thương mại trong gia

công xuất khẩu mặt hàng giày da tại cÿc Hải quan thành phố Hồ Chí Minh=, t¿p

chí cơng th°¡ng số 6/2015. Cơng trình đã Nghiên cąu đã phân tích làm rõ thực tr¿ng gian l¿n trong gia công xuÃt khẩu mặt hàng giày da nh° gian l¿n xuÃt xą, gian l¿n thuÁ, t¿i Cāc HÁi quan thành phố Hồ Chí Minh. Lÿi dāng °u đãi thuÁ quan căa Viát Nam đ°ÿc h°áng đối với các n°ớc ký kÁt hiáp định, thßi gian qua đã nổi lên vÃn đề lÿi dāng xuÃt xą Viát Nam để đ°ÿc h°áng °u đãi đối với hàng hóa gia cơng xt khẩu. Dù ngành hÁi quan đã triển khai chuyên đề chống gian l¿n xuÃt xą, nh°ng dißn biÁn vẫn phąc t¿p. Trên c¡ sá những h¿n chÁ, cơng trình đề xt mát số bián pháp h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong gia công xuÃt khẩu mặt hàng giày da t¿i cāc HÁi quan thành phố Hồ Chí Minh

Tác giÁ Ngun Văn Minh (2015) đã tiÁn hành nghiên cąu <Hoạt động gia

công hàng xuất khẩu tại Việt Nam hiện nay và thā tÿc hải quan đối với hàng gia công xuất khẩu tại Việt Nam=. Tác giÁ đã há thống hóa c¡ sá lý thuyÁt về ho¿t đáng

gia công xuÃt khẩu và làm rõ c¡ sá lý thuyÁt về thă tāc hÁi quan đối với hàng gia

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

công xt khẩu, phân tích thực tr¿ng ho¿t đáng gia cơng hàng xuÃt khẩu t¿i Viát Nam hián nay và thă tāc hÁi quan đối với hàng gia công xuÃt khẩu t¿i Viát Nam trong gian đo¿n 2012-2014, đề xuÃt mát số giÁi pháp đẩy m¿nh gia công hàng xuÃt khẩu t¿i Viát Nam và hoàn thián thă tāc hÁi quan đối với hàng gia công xuÃt khẩu t¿i Viát Nam đÁn năm 2020.

Bài viÁt, <Phân tích mẫu: Phân tích rāi ro cāa cơ quan hải quan để phát

hiện gian lận= (Mirror Analysis: Customs Risk Analysis and Fraud Detection)

(2015) 10 Global Trade and Customs Journal, căa tác giÁ Thomas Cantens. Bài viÁt này đã đ°a ra đ°ÿc ph°¡ng pháp lu¿n, các ph°¡ng pháp hß trÿ giúp các quốc gia có thể nh¿n biÁt, phân tích và chống l¿i các hành vi gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng hÁi quan. Trong đó có thể sử dāng ph°¡ng pháp <phân tích đối chiÁu= là cách đối chiÁu số l°ÿng, chăng lo¿i hàng hóa&giữa hai n°ớc xuÃt và nh¿p khẩu. Bài viÁt cũng mô tÁ cách thąc áp dāng ph°¡ng pháp này á mát số n°ớc thành viên WCO và tóm tÁt các cách sử dāng căa họ.

Nghiên cąu <Hoạt động phịng chống bn lậu và gian lận thương mại cāa

ngành Hải quan - Thực trạng và giải pháp= căa tác giÁ Huỳnh Sỹ Đan (2015). Tć

nghiên cąu ho¿t đáng phịng chống bn l¿u và gian l¿n th°¡ng m¿i căa ngành HÁi quan nhằm tìm ra những giÁi pháp nâng cao hiáu q phịng chống bn l¿u và gian l¿n th°¡ng m¿i căa ngành trong thßi gian tới. Làm rõ thực tr¿ng ho¿t đáng phòng chống buôn l¿u và gian l¿n th°¡ng m¿i căa ngành HÁi quan trong thßi gian qua. Đ°a ra các dự báo về tình hình bn l¿u, gian l¿n th°¡ng m¿i trong những năm tới đồng thßi đề xuÃt các giÁi pháp cā thể nhằm nâng cao hiáu quÁ công tác đÃu tranh phịng, chống bn l¿u và gian l¿n th°¡ng m¿i căa ngành HÁi quan.

Đề tài nghiên cąu <Nâng cao hiệu quả kiểm tra sau thông quan đối với hàng

hố xuất nhập khẩu theo loại hình gia cơng= năm 2016 căa tác giÁ Ngun Văn

Bình t¿i cāc kiểm tra Sau Thông quan – Tổng cāc HÁi quan. Đề tài t¿p trung nghiên cąu chuyên đề kiểm tra sau thơng quan đối với hàng hóa xt nh¿p khẩu gia cơng trên cÁ n°ớc để tăng c°ßng cơng tác quÁn lý nhà n°ớc, truy thu thuÁ góp phần t¿o nguồn thu ngân sách. Đánh giá kÁt quÁ đ¿t đ°ÿc và những h¿n chÁ đối với ho¿t đáng kiểm tra sau thông quan đối với hàng hố xt nh¿p khẩu theo lo¿i hình gia cơng, tć đó đề xuÃt mát số giÁi pháp nâng cao hiáu quÁ kiểm tra sau thông quan đối với hàng hố xt nh¿p khẩu theo lo¿i hình gia cơng trong thßi gian tới.

Đề tài nghiên cąu khoa học năm 2017 căa Ths. Nguyßn Phúc Thọ, Cāc hÁi

quan Đồng Nai <Kiểm tra sau thông quan đối với hàng GC, SXXK theo quy định

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

cāa Luật Hải quan 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành=. Đề tài đã nghiên cąu

chi tiÁt quy định pháp lu¿t về kiểm tra sau thông quan đối với hàng gia công, sÁn xuÃt xuÃt khẩu theo quy định căa Lu¿t HÁi quan năm 2014; Thực tr¿ng quÁn lý đối với hàng gia công, sÁn xuÃt xuÃt khẩu căa doanh nghiáp; công tác kiểm tra sau thông quan đối với hàng gia công, sÁn xuÃt xuÃt khẩu. Tć đó đề tài đã đ°a ra các nhóm giÁi pháp nâng cao hiáu q cơng tác kiểm tra sau thông quan đối với hàng gia công, sÁn xuÃt xuÃt khẩu phù hÿp với Lu¿t hÁi quan 2014 và các văn bÁn h°ớng dẫn thi hành.

Hà Huy Vinh (2017) <Biện pháp hạn chế gian lận xuất xứ trong gia công

xuất khẩu cāa Cÿc hải quan Hà Nội=, t¿p chí HÁi quan số 2/2017. Cơng trình đã

phân tích những c¡ hái mà các Hiáp định th°¡ng m¿i tự do (FTA) mang l¿i, Hà Nái đang phÁi đối mặt tình tr¿ng hàng hóa gian l¿n xuÃt xą để xuÃt khẩu đi n°ớc ngoài nhằm h°áng °u đãi thuÁ quan hoặc lẩn tránh các bián pháp phịng vá th°¡ng m¿i. Vì v¿y, nhằm siÁt chặt qn lý tć những tác đáng xÃu đÁn th°¡ng hiáu hàng hóa căa Viát Nam cũng nh° ho¿t đáng xuÃt khẩu. Bài t¿p chí đã phân tích thßi gian gần đây hành vi gian l¿n xuÃt xą hàng hóa bÁt đầu gia tăng và phąc t¿p h¡n nhiều. Đáng l°u ý, trong danh sách hàng lo¿t các mặt hàng có nguy c¡ bị gian l¿n xuÃt xą có nhiều mặt hàng nằm trong dián xuÃt khẩu chă lực căa Viát Nam nói chung và Hà Nái nói riêng. Ngồi ra, nhiều th°¡ng nhân n°ớc ngoài lÿi dāng doanh nghiáp Viát Nam làm dịch vā v¿n chuyển quá cÁnh; t¿m nh¿p tái xuÃt để trung chuyển hàng hóa, sau đó th°¡ng nhân n°ớc ngồi làm giÁ C/O Viát Nam để gian l¿n xuÃt xą hàng hóa.

2.4. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu liên quan tới luận án 2.4.1. Đánh giá chung

Tổng quan nghiên cąu trong n°ớc và quốc tÁ đã đ°ÿc NCS tổng quan thành 3 vÃn đề lớn.

- Th°¡ng m¿i GCXK là vÃn đề đ°ÿc nghiên cąu nhiều trong những năm qua. Đã có những nghiên cąu về GCXK thực hián trong ph¿m vi nhỏ á doanh nghiáp, t¿p đoàn hay địa ph°¡ng. Các đề tài t¿p trung phân tích về lÿi ích, đặc điểm và cách thąc thực hián ho¿t đáng gia công quốc tÁ và đ°a ra những giÁi pháp để phát triển lo¿i hình kinh doanh này. à ph¿m vi quốc gia các đề tài liên quan GCXK xây dựng khung c¡ sá lu¿n về hình thąc GCXK và thực tr¿ng, ph°¡ng h°ớng chuyển dịch hình thąc GCXK nhằm nâng cao hiáu quÁ ho¿t đáng th°¡ng m¿i này.

- H¿n chÁ GLTM là mát ph¿m trù thuác khoa học quÁn lý không quá mới nh°ng vẫn tiÁp tāc đ°ÿc các nhà khoa học nghiên cąu cÁ về lý lu¿n và thực tißn.

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

Các nghiên cąu trong và ngoài n°ớc đã nghiên cąu về lý thuyÁt gian l¿n th°¡ng m¿i liên quan làm rõ khái niám, hành vi và xu h°ớng GLTM. Các nghiên cąu cũng chỉ ra thực tißn về GLTM trong các ho¿t đáng xuÃt nh¿p khẩu căa mát số hàng hóa, các bián pháp phòng chống GLTM trong ho¿t đáng xuÃt nh¿p khẩu căa các c¡ quan chąc năng. VÃn đề GLTM liên quan đÁn tÃt cÁ các lĩnh vực đßi sống kinh tÁ, chính trị, xã hái và khoa học, do đó các cơng trình nghiên cąu về vÃn đề này s¿ nhanh chóng bị l¿c h¿u, cần thiÁt phÁi ln đ°ÿc c¿p nh¿t, sửa đổi, bổ sung, làm mới để t°¡ng thích với những thay đổi căa mơi tr°ßng kinh doanh, khuôn khổ pháp lý cũng nh° kinh nghiám thực tißn đã đ°ÿc kiểm nghiám.

- QuÁn lý hÁi quan nhằm h¿n chÁ GLTM trong ho¿t đáng GCXK đã có những nghiên cąu cā thể nh°ng hoặc trong ph¿m vi nhỏ t¿i các Cāc, Chi cāc hoặc nghiên cąu các nghiáp vā và khía c¿nh cā thể nh° kiểm tra sau thông quan, quÁn lý răi ro& Tuy nhiên ch°a có có cơng trình nào nghiên cąu đầy đă, tồn dián có tính há thống cÁ về lý lu¿n và thực tißn về h¿n chÁ GLTM trong lĩnh vực GCXK t¿i Tổng cāc HÁi quan.

2.4.2. Khoảng trống nghiên cứu

Tć viác phân tích các nghiên cąu có liên quan trong và ngồi n°ớc, có thể thÃy vÃn đề nghiên cąu giÁi pháp GLTM trong GCXK rÃt đ°ÿc quan tâm. Tuy nhiên các cơng trình nghiên cąu kể trên vẫn ch°a khái quát hóa đ°ÿc c¡ sá lý thuyÁt về GLTM trong ho¿t đáng GCXK, ch°a nh¿n d¿ng mát cách có há thống các hình thąc GLTM trong GCXK, đặc biát là các bián pháp h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong gia công xuÃt khẩu căa Tổng cāc HÁi quan trong những năm gần đây.

H¡n nữa vÃn đề này có tính đặc thù riêng biát á tćng quốc gia. Viát Nam là mát trong số những quốc gia có ho¿t đáng GCXK sơi nổi và phổ biÁn. Viát Nam l¿i đang trong q trình hồn thián và phát triển há thống pháp lý quÁn lý các ho¿t đáng kinh doanh quốc tÁ nên có những DN cố gÁng tìm k¿ há trong các quy định pháp lý để gian l¿n nhằm mang lÿi ích cho mình. Chính điều này đã gây Ánh h°áng đÁn lÿi ích quốc gia, Ánh h°áng tới sự c¿nh tranh lành m¿nh trên thị tr°ßng. Vì v¿y cần có các nghiên cąu phù hÿp mang tính thßi điểm để giúp lành m¿nh hóa mơi tr°ßng kinh doanh hián nay đối với ho¿t đáng GCXK.

Vì v¿y đây là khoÁng trống để lu¿n án nghiên cąu mát cách có há thống cÁ lý thuyÁt và thực tißn về h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu căa Tổng cāc HÁi quan Viát Nam.

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

3. Māc tiêu, nhißm vā nghiên cąu

3.1. Mục tiêu nghiên cứu

Thông qua nghiên cąu phân tích thực tr¿ng gian l¿n th°¡ng m¿i và các bián pháp h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng GCXK hián nay, Lu¿n án đề xuÃt giÁi pháp đối với Tổng cāc hÁi quan Viát nam nhằm nâng cao hiáu quÁ quÁn lý gian l¿n trong ho¿t đáng GCXK á Viát Nam, t¿o mơi tr°ßng kinh doanh lành m¿nh và phát triển trong điều kián hái nh¿p mới.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hián māc tiêu nghiên cąu trên, lu¿n án cần thực hián những nhiám vā nghiên cąu sau:

- Nghiên cąu làm rõ những vÃn đề c¡ sá lý lu¿n về h¿n chÁ GLTM trong ho¿t đáng GCXK.

- Phân tích thực tr¿ng các bián pháp h¿n chÁ GLTM trong ho¿t đáng GCXK t¿i Tổng cāc HÁi quan. Tć đó đánh giá những thành cơng, tồn t¿i căa các bián pháp này.

- Xây dựng quan điểm và đề xuÃt giÁi pháp và kiÁn nghị nhằm h¿n chÁ GLTM trong ho¿t đáng GCXK t¿i Tổng cāc HÁi quan giai đo¿n tới.

4. Câu hßi nghiên cąu

Để giÁi quyÁt các vÃn đề đặt ra và đ¿t đ°ÿc māc tiêu nghiên cąu, cần trÁ lßi những câu hỏi nghiên cąu sau:

- Nh¿n dián những hình thąc gian l¿n th°¡ng m¿i và gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng GCXK?

-Thực tr¿ng gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu căa Viát Nam giai đo¿n hián nay nh° thÁ nào?

- Công tác h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu t¿i Tổng cāc HÁi quan giai đo¿n hián nay đang đ°ÿc thực hián nh° thÁ nào? - Để h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu giai đo¿n tới cần có những giÁi pháp nào?

5. Đái t°ÿng và ph¿m vi nghiên cąu căa luÁn án

5.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối t°ÿng nghiên cąu căa lu¿n án là thực tr¿ng GLTM căa các DN GCXK, thực tr¿ng công tác h¿n chÁ GLTM đối với ho¿t đáng GCXK căa Tổng cāc HÁi quan Viát Nam. Tć đó đ°a ra giÁi pháp h¿n chÁ GLTM trong ho¿t đáng

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

GCXK nhằm t¿o điều kián thúc đẩy h¡n nữa ho¿t đáng th°¡ng m¿i quốc tÁ căa các DN GCXK t¿i Viát Nam.

5.2. Phạm vi nghiên cứu

Về nội dung: Lu¿n án t¿p trung nghiên cąu h¿n chÁ GLTM trong ho¿t đáng

GCXK căa Tổng cāc HÁi quan nhằm t¿o ra mát mơi tr°ßng kinh doanh thu¿n lÿi và bình đẳng giữa các doanh nghiáp tham gia vào ho¿t đáng GCXK, tć đó thúc đẩy ho¿t đáng th°¡ng m¿i xt nh¿p khẩu mang tính tồn dián, giúp mang l¿i lÿi ích cao h¡n cho quốc gia trong quá trình hái nh¿p th°¡ng m¿i quốc tÁ. Để nghiên cąu nái dung này, NCS xin t¿p trung nghiên cąu đối với các DN GCXK t¿i Viát Nam á hai nhóm hàng may mặc và da giầy. Lý do: (1) đây là hai nhóm mặt hàng chiÁm tới 80% tổng nguồn thu trong lĩnh vực gia công căa Viát Nam. Theo báo cáo điều tra năm 2017 căa Tổng cāc Thống kê, hai ngành gia cơng chính căa n°ớc ta là dát may và giầy dép, với doanh thu tć gia công 2 mặt hàng này chiÁm trọng số trong ho¿t đáng gia cơng, lÁp ráp hàng hóa cho th°¡ng nhân n°ớc ngoài căa Viát Nam. Ho¿t đáng gia cơng nhóm hàng dát may đąng đầu với số ngo¿i tá thu về 4,1 tỷ USD, chiÁm 48% tổng phí gia công; tiÁp đÁn là giầy dép thu về 2,7 tỷ USD, chiÁm 32% tổng phí gia cơng; lÁp ráp đián tử máy tính thu về 63 triáu USD, chiÁm 0,7%; lÁp ráp đián tho¿i thu 268 triáu USD, chiÁm 3,1%; gia cơng hàng hóa khác thu 1,4 tỷ USD, chiÁm 16,2%. (2) Ho¿t đáng gian l¿n trong hai nhóm ngành hàng này cũng dißn ra nhiều, đa d¿ng và khó kiểm sốt nhÃt.

Về thời gian: Do các số liáu về gia cơng rÃt khó tách biát trong ho¿t đáng

xuÃt nh¿p khẩu nên tć năm 2017, Tổng cāc Thống kê mới bÁt đầu công bố số liáu về các ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu cho các năm tć 2016. Vì v¿y, đối với ho¿t đáng GCXK lu¿n án thơng tin số liáu đÁn năm 2021, cịn thực tr¿ng số liáu GLTM trong ho¿t đáng GCXK á Viát Nam giới h¿n trong 5 năm, tć năm 2016 đÁn 2020. Đối với thßi gian thực hián ph°¡ng pháp khÁo sát điều tra, NCS thực hián tć tháng 10/2020 đÁn tháng 03/2022. Tć đó, lu¿n án đề xuÃt các giÁi pháp h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu á Viát Nam t¿i Tổng cāc HÁi quan trong 5 năm tiÁp theo.

Khách thể nghiên cứu: Gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng GCXK là chă

thể căa chuyên ngành kinh doanh th°¡ng m¿i. Tuy nhiên, để nghiên cąu đ°ÿc mát cách tổng thể tÃt cÁ các hành vi gian l¿n th°¡ng m¿i trong GCXK, NCS đã lựa chọn khách thể nghiên cąu t¿i Tổng cāc HÁi quan Viát Nam (có tính đÁn phân cÃp nhiám vā đối với các C¡ quan trực thuác Tổng cāc làm nhiám vā liên quan quÁn

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

lý giám sát gian l¿n th°¡ng m¿i và ho¿t đáng GCXK, các Cāc HÁi quan và Chi cāc HÁi quan á các địa ph°¡ng có khu cơng nghiáp gia công sÁn xuÃt xuÃt khẩu). Lý do lựa chọn khách thể nghiên cąu vì Tổng cāc HÁi quan là đ¡n vị đầu mối có khÁ năng bao quát, ghi nh¿n, giám sát, kiểm tra các ho¿t đáng GLTM trong GCXK t¿i Viát Nam và là đầu mối số liáu mát cách toàn dián, bao quát và đầy đă. Bên c¿nh đó, NCS cũng nghiên cąu ho¿t đáng GCXK căa các Doanh nghiáp tham gia gia công xuÃt khẩu để đánh giá khách quan các bián pháp h¿n chÁ GLTM đã đ°ÿc thực hián nh° thÁ nào và tính hiáu quÁ căa bián pháp này.

Về không gian: Không gian nghiên cąu căa lu¿n án là trên địa bàn hÁi quan

Viát Nam.

6. Ph°¢ng pháp nghiên cąu

6.1. Phương pháp thu thập số liệu

Để giÁi quyÁt các māc tiêu nghiên cąu đặt ra, lu¿n án sử dāng kÁt hÿp nguồn dữ liáu thą cÃp và dữ liáu s¡ cÃp.

6.1.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp

Dữ liáu thą cÃp đ°ÿc sử dāng trong lu¿n án đ°ÿc thu th¿p tć những nguồn sau đây:

Số liáu chung về ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu căa Viát Nam đ°ÿc lÃy tć nguồn Báo cáo căa Tổng cāc thống kê, căa Tổng cāc HÁi quan.

Số liáu về kim ng¿ch gia công xuÃt khẩu lÃy tć nguồn căa Cổng thông tin đián tử Bá Công th°¡ng, Trung tâm thông tin t° liáu thuác bá Công Th°¡ng, Tổng cāc thống kê.

Bên c¿nh đó, tác giÁ lu¿n án thu th¿p các thơng tin tć các văn bÁn có liên quan đÁn cơng tác phịng, chống bn l¿u, h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu và các tài liáu khác có liên quan nh° báo cáo tổng kÁt ho¿t đáng á Tổng cāc HÁi quan Viát Nam, các Cāc HÁi quan á mát số tỉnh thành có khu cơng nghiáp đang t¿p trung nhiều doanh nghiáp gia công hàng xuÃt khẩu (chă yÁu mặt hàng may mặc và gia dày) nh° Bình D°¡ng, Đồng Nai, BÁc Ninh, BÁc Giang, TP Hồ Chí Minh, Hà Nái, HÁi D°¡ng, HÁi Phòng, HÁi D°¡ng &trong giai đo¿n 2014-2021. KÁt quÁ khÁo sát đánh giá mąc đá hài lòng căa DN đối với thă tāc hành chính căa TCHQ phối hÿp với VCCI cũng là nguồn tham khÁo cho tác giÁ

6.1.2. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp

Để đánh giá cÁm nh¿n chính sách về các ho¿t đáng h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i t¿i Tổng cāc HÁi quan, NCS đã phát triển bÁng hỏi nhằm điều tra khÁo sát với

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

cán bá, nhân viên Tổng cāc HÁi quan Viát Nam và đ¿i dián cáng đồng doanh nghiáp theo các b°ớc sau:

- Xác định câu hỏi nghiên cąu: Trên c¡ sá nái dung, đối t°ÿng, ph¿m vi nghiên cąu, tác giÁ đã xác định các câu hỏi trong bÁng hỏi nhằm làm rõ các vÃn đề nh° đánh giá tình tr¿ng GLTM trong ho¿t đáng GCXK, mąc đá hài lòng về các bián pháp h¿n chÁ GLTM trong ho¿t đáng GCXK hián nay&

- Xác định thang đo: Ngoài các câu hỏi chung, câu hỏi má, tác giÁ đã sử dāng các thang đo nh° sau:

+ Thang đo cÃp định danh gồm 3 thang đo: đồng ý/khơng đồng ý/ khơng có ý kiÁn đ°ÿc sử dāng cho các câu hỏi đ¡n giÁn

+ Đối với các câu hỏi phąc t¿p h¡n, tác giÁ sử dāng thang đo cÃp quãng, cā thể là sử dāng thang đo Likert gồm 5 cÃp đá, cā thể nh° sau: 1- RÃt không tốt, 2 - Khơng tốt, 3- Bình th°ßng, 4- Tốt, 5- RÃt tốt.

- ThiÁt kÁ phiÁu điều tra: sau khi xác định và thiÁt kÁ các câu hỏi và thang đo, tác giÁ thiÁt kÁ phiÁu câu hỏi khÁo sát gồm có 2 phần: Phần A - Thông tin chung; Phần B - Thông tin về thực tr¿ng ban hành và thực thi các chính sách h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i t¿i Tổng cāc HÁi quan.

Sau khi hình thành bÁng hỏi, tác giÁ đã phỏng vÃn 5 chuyên gia làm viác t¿i Tổng cāc HÁi quan, 3 doanh nghiáp nhằm điều chỉnh bÁng hỏi (bổ sung các câu hỏi cần thiÁt và lo¿i bỏ các câu hỏi không cần thiÁt).

Sau khi xây dựng xong bÁng hỏi, tr°ớc khi tiên hành điều tra, tác giÁ tiÁn hành xác định mẫu khÁo sát theo các b°ớc sau:

- Xác định kích th°ớc tổng thể:

Với đối t°ÿng điều tra là cán bá hÁi quan thuác tổng cāc HÁi quan, theo báo cáo tổng kÁt năm 2021 căa tổng cāc HÁi quan, tổng số cán bá, công chąc, nhân viên công tác t¿i Tổng cāc HÁi quan Viát Nam, bao gồm các Cāc HÁi quan á 63 tỉnh thành là 9816 nhân sự.

Với đối t°ÿng điều tra là các doanh nghiáp thực hián gia cơng xt khẩu, theo báo cáo căa TCTK, tính đÁn hÁt năm 2021, số DN GCXK á Viát Nam là 1740 DN.

- Xác định kích thąc mẫu

Mẫu phỏng vÃn đ°ÿc xác định nh° sau:

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

B°ớc 1: Xác định quy mô mẫu theo công thąc tính quy mơ mẫu căa Yamane (1967). Tr°ßng hÿp khơng biÁt quy mơ tổng thể, cỡ mẫu đ°ÿc tính bằng cơng thąc sau:

ã e: sai s cho phộp. Thòng ba t lá sai số hay sử dāng là: ±01 (1%), ±0.05 (5%), ±0.1 (10%), trong đó mąc phổ biÁn nhÃt là ±0.05.

Với tr°ßng hÿp biÁt quy mơ mẫu (chính xác hoặc gần đúng), quy mơ mẫu đ°ÿc tính nh° sau:

n =N/(1+N*e2) Trong đó:

N: kích th°ớc căa tổng thể, N = 9.816 ng°ßi (tổng số cán bá, công chąc, nhân viên công tác t¿i Tổng cāc HÁi quan Viát Nam, bao gồm các Cāc HÁi quan á 63 tỉnh thành).

n: quy mô mẫu

Chọn khoÁng tin c¿y là 95%, nên mąc đá sai lách e = 0,1 Ta có: n = 9.816/ (1 + 9.816* 0.12) = 99

Nh° v¿y, với mẫu phiÁu dành để phỏng vÃn cán bá hÁi quan, quy mô mẫu lựa chọn tối thiểu là 100 phiÁu điều tra. Tác giÁ lựa chọn 200 cán bá hÁi quan để tiÁn hành điều tra

T°¡ng tự nh° trên, với 1.740 doanh nghiáp đang ho¿t đáng GCXK, số l°ÿng mẫu tối thiểu cần điều tra là 30 mẫu. NCS đã lựa chọn 70 doanh nghiáp để tiÁn hành điều tra.

- Ph°¡ng pháp chọn mẫu

Tác giÁ chọn ph°¡ng pháp chọn mẫu phi xác suÃt. Với đối t°ÿng đ°ÿc khÁo sát là cán bá công chąc hÁi quan, tác giÁ lu¿n án gửi 40 công chąc thuác căa Tổng cāc HÁi quan và 160 công chąc thuác mát số chi cāc HÁi quan có nhiều khu cơng

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

nghiáp ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu nh° Bình D°¡ng, Đồng Nai, BÁc Ninh, BÁc Giang, TP Hồ Chí Minh, Hà Nái, HÁi D°¡ng, H°ng n, HÁi Phịng&Cā thể phiÁu đ°ÿc phát tới cán bá hÁi quan phā trách các Cāc quÁn lý ho¿t đáng xuÃt nh¿p khẩu, hàng gia công, kiểm tra sau thông quan, quÁn lý răi ro và pháp chÁ; Chi cāc phó, cán bá hÁi quan phā trách liên quan các ho¿t đáng mặt hàng gia công t¿i các Cāc và Chi cāc hÁi quan nêu trên. Quá trình điều tra, NCS đã phát ra 200 phiÁu, thu về đ°ÿc 112 phiÁu để phân tích, đ¿t tỷ lá phÁn hồi 56%.

Những DN đ°ÿc điều tra là những DN có tham gia ho¿t đáng GCXK trên các địa bàn các tỉnh, thành phố có ho¿t đáng gia cơng xt khẩu t°¡ng đối sơi đáng gồm Bình D°¡ng, BÁc Ninh, BÁc Giang, TP Hồ Chí Minh, Hà Nái, HÁi D°¡ng, H°ng Yên, HÁi Phịng. Sau đó, NCS tiÁn hành điều tra mẫu theo danh sách đã chọn. Thßi gian điều tra: tć tháng 12/2020 đÁn tháng 3/2022. Tổng số phiÁu phát ra là 240 phiÁu, với tổng số 132 phiÁu điều tra thu về, đ¿t tỷ lá phÁn hồi 55,42%.

6.2. Phương pháp xử lý số liệu sơ cấp

Số liáu sau khi tổng hÿp đ°ÿc xử lý bằng bÁng tính Excel để tính tốn các giá trị thống kê nh° số bình quân, giá trị lớn nhÃt, giá trị nhỏ nhÃt, số t°¡ng đối, tuyát đối,& sau đó so sánh số liáu qua các năm, số liáu căa Tổng cāc HÁi quan, số liáu căa các Cāc HÁi quan về thực tr¿ng gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu cũng nh° số liáu về bián pháp h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu t¿i Tổng cāc HÁi quan, mąc đá Ánh h°áng tới các doanh nghiáp& tć đó rút ra nh¿n xét đánh giá về hiáu quÁ căa các bián pháp h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu t¿i Tổng Cāc HÁi quan Viát Nam.

6.3. Phương pháp phân tích số liệu

Phân tích và tổng hÿp số liáu chă u thơng qua ph°¡ng pháp thống kê và so sánh, kÁt hÿp cÁ 2 cách là so sánh ngang và so sánh dọc chă yÁu là so sánh bằng số tuyát đối và t°¡ng đối. Tć đó kÁt lu¿n đ°ÿc tình hình biÁn đáng và xác định nguyên nhân biÁn đáng.

7. Đóng góp mái căa luÁn án

- Thą nhÃt, lu¿n án nghiên cąu há thống lý lu¿n về gian l¿n th°¡ng m¿i trong GCXK và h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng GCXK.

- Thą hai, lu¿n án đã góp phần há thống và phát triển mát số lý lu¿n thuác lĩnh vực GLTM trong GCXK nh°: phân lo¿i mát cách có há thống các hình thąc

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

GLTM trong GCXK, các nhân tố tác đáng tới ho¿t đáng h¿n chÁ GLTM trong GCXK.

- Thą ba, lu¿n án đã xây dựng c¡ sá lý lu¿n về các hình thąc gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng GCXK, các bián pháp h¿n chÁ và các tiêu chí đánh giá bián pháp h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng GCXK.

- Thą t°, lu¿n án phân tích về thực tr¿ng ho¿t đáng GCXK t¿i Viát Nam và thực tr¿ng gian l¿n th°¡ng m¿i trong lĩnh vực này (t¿p trung vào nhóm hàng may mặc và da giầy). Đây là đóng góp rÃt thiÁt thực khi mà số liáu về thực tr¿ng các lĩnh vực này ch°a nhiều và còn tÁn mát.

- Thą năm, lu¿n án đề xuÃt những giÁi pháp nhằm h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng GCXK t¿i Viát Nam, thích ąng với bối cÁnh hái nh¿p KTQT ngày càng sâu ráng, góp phần thu¿n lÿi hóa th°¡ng m¿i và chống bn l¿u, gian l¿n th°¡ng m¿i, thúc đẩy phát triển XNK hàng hóa.

KÁt quÁ nghiên cąu s¿ cung cÃp mát tài liáu tham khÁo có ý nghĩa thực tißn cho Tổng cāc và các Chi cāc hÁi quan Viát Nam, các c¡ quan nghiên cąu khoa học, c¡ sá giáo dāc đ¿i học về kinh tÁ, cáng đồng DN XNK, hiáp hái ngành nghề t¿i Viát Nam. Tć đó s¿ giúp thúc đẩy ho¿t đáng kinh doanh th°¡ng m¿i phāc vā phát triển ho¿t đáng GCXK t¿i Viát Nam trong bối cÁnh mới.

8. K¿t cÃu luÁn án

Ngoài phần má đầu và kÁt lu¿n, lu¿n án đ°ÿc chia làm 3 ch°¡ng:

Ch°¡ng 1: C¡ sá lý lu¿n về h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu

Ch°¡ng 2: Thực tr¿ng h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu căa Tổng cāc HÁi quan Viát Nam

Ch°¡ng 3: GiÁi pháp và kiÁn nghị h¿n chÁ gian l¿n th°¡ng m¿i trong ho¿t đáng gia công xuÃt khẩu đối với Tổng cāc HÁi quan Viát Nam.

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

CH¯¡NG 1: C¡ Sä LÝ LUÀN VÀ H¾N CH¾ GIAN LN THĂNG MắI

1.1. CÂ sồ lý lun v gia cơng xt khÇu

1.1.1. Khái niệm và các hình thức gia công xuất khẩu

1.1.1.1. Khái niệm gia công xuất khẩu

T¿i Viát Nam, ho¿t đáng gia công đã sớm xuÃt hián nh°ng phÁi đÁn khi Lu¿t Th°¡ng m¿i Viát Nam 1997 ra đßi thì ho¿t đáng này mới thực sự đ°ÿc coi là mát ho¿t đáng kinh tÁ trong tổng thể nền kinh tÁ quốc dân. ĐÁn năm 2005, điều 178 Lu¿t Th°¡ng m¿i Viát Nam 2005 mới quy định rõ: <Gia công thương mại là hoạt

động thương mại, theo đó bên nhận gia công sử dÿng một phần hoặc toàn bộ nguyên liệu, vật liệu cāa bên đặt gia công để thực hiện một hoặc nhiều cơng đoạn trong q trình sản xuất theo yêu cầu cāa bên đặt gia công để hưởng thù lao=.

Trong tiÁn trình hái nh¿p kinh tÁ quốc tÁ, phát triển th°¡ng m¿i và dịch vā quốc tÁ, ho¿t đáng gia công đ°ÿc thực hián giữa các chă thể á những quốc gia khác nhau, hình thành ho¿t đáng gia cơng quốc tÁ. Dỗn KÁ Bôn cùng cáng sự (2010) đã

định nghĩa <Gia công quốc tế (GCQT) là một phương thức kinh doanh, trong đó,

bên đặt gia cơng ở nước ngồi cung cấp máy móc, thiết bị, nguyên phÿ liệu hoặc bán thành phẩm để bên nhận gia công trong nước tổ chức quá trình sản xuất thành sản phẩm theo yêu cầu cāa bên đặt gia cơng. Tồn bộ sản phẩm làm ra bên nhận gia công đã giao lại cho bên đặt gia công để nhận về một khoản thù lao (gọi là phí gia cơng) theo thỏa thuận=. Gia cơng xt khẩu (GCXK) có thể đ°ÿc quan niám

theo nhiều cách khác nhau nh°ng theo cách hiểu chung nhÃt thì GCXK là ho¿t đáng kinh doanh th°¡ng m¿i trong đó hai bên đặt gia cơng và nh¿n gia cơng á hai quốc gia khác nhau, có thỏa thu¿n gia cơng. Theo đó, bên đặt gia cơng cung cÃp nguyên v¿t liáu hoặc bán thành phẩm có thể cÁ máy móc thiÁt bị và chuyên gia cho bên nh¿n gia công để sÁn xuÃt, chÁ biÁn ra mát sÁn phẩm theo yêu cầu căa bên đặt gia công. Tồn bá sÁn phẩm làm ra bên nh¿n gia cơng đã giao cho bên đặt gia công để nh¿n mát khn thù lao cho q trình lao đáng gia cơng đó, gọi là phí gia cơng.

Tć những phân tích trên, trong khuôn khổ lu¿n án này, tác giÁ đ°a ra định

nghĩa về gia công xuÃt khẩu nh° sau: <Gia công xuất khẩu là một phương thức kinh

doanh, trong đó, một bên (gọi là bên nhận gia cơng) trong nước nhận nhập khẩu máy móc thiết bị, nguyên liệu phÿ liệu hoặc bán thành phẩm cāa một bên khác (gọi là bên đặt gia cơng) ở nước ngồi để chế biến thành ra thành phẩm, xuất khẩu lại cho bên đặt gia công và nhận thù lao (gọi là phí gia cơng) theo thỏa thuận=.

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

1.1.1.2. Các hình thức gia cơng xuất khẩu

Tùy vào các dÃu hiáu phân lo¿i khác nhau, các hình thąc gia cơng xt khẩu đ°ÿc chia thành những hình thąc nh° sau:

Thứ nhất, phân loại theo quyền sở hữu ngun liệu, gia cơng quốc tế có các hình thức sau đây:

+ Hình thąc nh¿n nguyên liáu giao thành phẩm: Bên đặt gia công nguyên liáu hoặc bán thành phẩm cho bên gia cơng và sau thßi gian sÁn xt, chÁ t¿o đã thu hồi sÁn phẩm hồn chỉnh và trÁ phí gia cơng. Trong tr°ßng hÿp này, trong thßi gian chÁ t¿o quyền và sá hữu về nguyên liáu vẫn thuác về bên đặt gia cơng.

+ Hình thąc mua đąt bán đo¿n: Dựa trên hÿp đồng mua bán hàng dài h¿n với n°ớc ngồi. Bên đặt gia cơng bán đąt ngun liáu cho bên nh¿n gia cơng và sau thßi gian sÁn xuÃt chÁ t¿o đã mua l¿i thành phẩm. Trong tr°ßng hÿp này, quyền sá hữu nguyên liáu chuyển tć bên đặt gia công sang bên nh¿n gia công.

+ Hình thąc kÁt hÿp: Với hình thąc này bên đặt gia cơng chỉ giao ngun liáu chính, cịn bên nh¿n gia công đã cung cÃp những nguyên liáu phā.

Thứ hai, phân loại theo giá cả gia công:

+ Hÿp đồng thực chi thực thanh: trong đó bên nh¿n gia cơng thanh tốn với bên đặt gia cơng tồn bá những chi phí thực tÁ căa mình với tiền cơng gia cơng.

+ Hÿp đồng khốn: á hÿp đồng này ng°ßi ta xác định định mąc cho mßi sÁn phẩm gồm: chi phí định mąc và thù lao định mąc. Hai bên đã thanh toán với nhau theo giá định mąc đó dù chi phí thực tÁ căa bên nh¿n gia công là bao nhiêu chăng nữa.

Thứ ba, phân theo mức độ cung cấp nguyên liệu, phÿ liệu:

+ Bên gia cơng nh¿n tồn bá ngun phā liáu, bán thành phẩm: trong tr°ßng hÿp này bên đặt gia cơng cung cÃp 100% ngun phā liáu. Trong mßi lơ hàng đều có bÁng định mąc nguyên phā liáu chi tiÁt cho tćng lo¿i sÁn phẩm mà hai bên đã thoÁ thu¿n và đuÿc các cÃp quÁn lý xét duyát. Ng°ßi nh¿n gia cơng chỉ có viác tổ chąc sÁn xt theo đúng mẫu căa khách và giao l¿i sÁn phẩm cho khách hàng đặt gia cơng hay giao cho ng°ßi thą ba theo sự chỉ định căa khách.

+ Bên gia cơng chỉ nh¿n ngun liáu chính theo định mąc và phā liáu thì tự khai thác theo đúng yêu cầu căa khách.

+ Bên gia công không nh¿n bÃt cą nguyên phā liáu nào căa khách mà chỉ nh¿n ngo¿i tá rồi dùng nó để mua nguyên liáu theo yêu cầu.

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

Thứ tư, phân loại theo số bên tham gia quan hệ gia công, có hai loại gia cơng sau đây:

+ Gia cơng hai bên, trong đó chỉ có bên đặt gia cơng và bên nh¿n gia công.

+ Gia công nhiều bên, cịn gọi là gia cơng chuyển tiÁp, trong đó bên nh¿n gia công là mát số doanh nghiáp mà sÁn phẩm gia công căa đ¡n vị tr°ớc là đối t°ÿng gia cơng căa đ¡n vị sau, cịn bên đặt gia cơng vẫn chỉ là mát.

Thứ năm, phân theo hình thức tổ chức quy trình cơng nghệ gia cơng có:

+ Gia công chÁ biÁn sÁn phẩm + Gia công lÁp ráp, tháo dỡ, phá dỡ + Gia công tái chÁ

+ Gia công chọn lọc, phân lo¿i, làm s¿ch, làm mới + Gia cơng đóng gói, kẻ ký mã hiáu

+ Gia công, pha chÁ&

1.1.2. Đặc điểm của gia cơng xuất khẩu

Gia cơng xt khẩu có những đặc điểm c¡ bÁn nh° sau:

Thứ nhất, trong gia công xuất khẩu, hoạt động xuất nhập khẩu gắn liền với hoạt động sản xuất. Bên nh¿n gia công sau khi nh¿p khẩu nguyên, phā liáu, tiÁn

hành sÁn xuÃt ra thành phẩm l¿i xuÃt khẩu sang n°ớc đặt gia công. Ho¿t đáng xuÃt - nh¿p khẩu đ°ÿc thực hián liên tāc á các giai đo¿n căa gia công xuÃt khẩu.

Thứ hai, hoạt động gia công xuất khẩu được hưởng ưu đãi về thuế và thā tÿc xuất nhập khẩu. Gia công xuÃt khẩu là ho¿t đáng th°¡ng m¿i quốc tÁ nh°ng tć

nguyên liáu đầu vào đÁn sÁn phẩm đầu ra đều cùng mát chu trình xuÃt nh¿p khẩu căa cÁ bên đặt gia công và bên nh¿n làm gia công. Để kích thích sÁn xuÃt và tiêu dùng sÁn phẩm cuối cùng mang giá trị đóng góp căa cÁ hai bên nên xuÃt nh¿p khẩu cũng đ°ÿc h°áng những °u đãi nhÃt định. Thơng th°ßng các quốc gia đều có chính sách °u đãi th°¡ng m¿i và thuÁ quan riêng cho hình thąc kinh doanh quốc tÁ này đối với các nguyên liáu, máy móc thiÁt bị đầu vào và sÁn phẩm xuÃt khẩu.

Thứ ba, quyền sở hữu hàng hoá không thay đổi từ bên đặt gia công sang bên nhận gia cơng. Trong gia cơng xt khẩu, máy móc thiÁt bị, nguyên phā liáu nh¿p

khẩu và hàng hoá xuÃt khẩu đi ngay tć đầu đã đ°ÿc xác định thuác sá hữu căa bên đặt gia công. Bên nh¿n gia cơng thực chÃt chỉ làm mßi mát cơng đo¿n là sÁn xuÃt hay kÁt hÿp các nguyên, phā liáu hay bán thành phẩm nh¿n đ°ÿc tć bên đặt gia công làm ra thành phẩm và giao l¿i để nh¿n thù lao lao đáng.

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

Thứ tư, mối quan hệ giữa bên đặt gia công với bên nhận gia công được xác định trong hợp đồng gia công. Mối quan há này chă yÁu là thuê m°ớn công lao

đáng n°ớc ngồi. Bên nh¿n gia cơng đã thu mát khn tiền gọi là phí gia cơng cịn bên đặt gia cơng đã mua l¿i (nh¿n l¿i) toàn bá thành phẩm đ°ÿc sÁn xt trong q trình gia cơng.

Thứ năm, trong hợp đồng gia công, các nội dung được hai bên quy định rất cÿ thể và chặt chẽ với các điều kiện thương mại nh° thành phẩm, nguyên liáu, giá

cÁ gia công, định mąc tiêu hao nguyên phā liáu, nghiám thu, thanh toán và giao hàng, thanh khoÁn hÿp đồng... Thßi gian thực hián hÿp đồng gia cơng xt khẩu th°ßng dài và có sự phối kÁt hÿp chặt ch¿ giữa hai bên chă thể hÿp đồng cùng sự giám sát căa c¡ quan hÁi quan t¿i địa bàn thực hián ho¿t đáng sÁn xuÃt gia cơng.

1.1.3. Quy trình thủ tục hải quan đối với hoạt động gia cơng xuất khẩu

S¢ đã 1.1. Quy trình thă tāc hÁi quan đái vái ho¿t òng gia cụng xut khầu

Ngun: Tỏc gi tng hp trên cơ sở văn bản pháp lý - Thā tÿc thông báo hợp đồng gia công xuất khẩu:

Tr°ớc khi làm thă tāc nh¿p khẩu lô hàng đầu tiên căa hÿp đồng GCXK, doanh nghiáp phÁi thông báo hÿp đồng GCXK, danh māc nguyên v¿t liáu, máy móc thiÁt bị thuác hÿp đồng GCXK phÁi có đầy đă các tiêu chí: tên gọi, mã số thuÁ nguyên v¿t liáu, máy móc thiÁt bị; đ¡n vị tính theo danh māc thống kê Viát Nam; nguyên v¿t liáu chính (là những nguyên liáu c¡ bÁn để sÁn xuÃt ra sÁn phẩm hoặc nguyên liáu để sÁn xuÃt ra những bá ph¿n, chi tiÁt c¡ bÁn căa sÁn phẩm); các tiêu chí trên phÁi đ°ÿc thống nhÃt trong suốt quá trình tć khi nh¿p khẩu đÁn khi thanh khoÁn.

LÃy mẫu nguyên v¿t liáu chính: trć những nguyên v¿t liáu chính là vàng, đá q và những hàng hóa khơng thể bÁo qn mẫu lâu dài đ°ÿc, c¡ quan hÁi quan

Thông báo, sửa đổi hÿp đồng, phā lāc

hÿp đồng GCXK

Làm Thă tāc NK NPL, v¿t t°, máy

móc, thiÁt bị Thông báo, sửa đổi

đinh mąc GCXK

Làm thă tāc XK sÁn phẩm GC

Thanh khoÁn hÿp đồng GCK

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

phÁi lÃy mẫu niêm phong giao cho doanh nghiáp bÁo quÁn để làm c¡ sá đối chiÁu với sÁn phẩm xuÃt khẩu sau này.

Cùng lúc DN thực hián GCXK phÁi thông báo c¡ sá gia công cho Chi cāc HÁi quan n¡i dự kiÁn làm thă tāc nh¿p khẩu và C¡ quan hÁi quan phÁi có trách nhiám tiÁp nh¿n thông báo và kiểm tra trực tiÁp c¡ sá gia công, sÁn xuÃt, n¡i l°u giữ nguyên liáu, v¿t t°, máy móc, thiÁt bị, sÁn phẩm xuÃt khẩu, thực hián kiểm tra c¡ sá gia cơng đối với tr°ßng hÿp phÁi kiểm tra theo qui định. C¡ quan hÁi quan kiểm tra các nái dung về: địa chỉ c¡ sá gia cơng, kiểm tra nhà x°áng, máy móc, thiÁt bị, kiểm tra tình tr¿ng nhân lực tham gia dây chuyền sÁn xt thơng qua hÿp đồng ký với ng°ßi lao đáng hoặc bÁng l°¡ng trÁ cho ng°ßi lao đáng, kiểm tra thơng qua há thống sổ sách kÁ tốn theo dõi kho hoặc phần mềm quÁn lý hàng hóa nh¿p, xuÃt, tồn kho l°ÿng nguyên liáu, v¿t t°, máy móc, thiÁt bị.

- Nhập khẩu nguyên liệu, vật tư, thiết bị máy móc

+ Doanh nghiáp làm thă tāc hÁi quan nh¿p khẩu nguyên liáu, v¿t t° để thực hián hÿp đồng gia công cho th°¡ng nhân n°ớc ngồi.

+ Thơng tin trên tß khai hÁi quan đ°ÿc Há thống tự đáng kiểm tra để đánh giá các điều kián đ°ÿc chÃp nh¿n đăng ký tß khai hÁi quan. Tr°ßng hÿp khai hÁi quan trên tß khai hÁi quan giÃy, công chąc hÁi quan thực hián kiểm tra điều kián đăng ký tß khai và các chąng tć thuác hồ s¡ hÁi quan.

+ Căn cą quyÁt định kiểm tra hÁi quan đ°ÿc há thống tự đáng thông báo, viác xử lý đ°ÿc thực hián: ChÃp nh¿n thơng tin khai Tß khai hÁi quan và qut định thơng quan hàng hóa. C¡ quan hÁi quan kiểm tra các chąng tć liên quan thuác hồ s¡ hÁi quan do ng°ßi khai hÁi quan náp, xt trình hoặc các chąng tć có liên quan trên cổng thơng tin mát cửa quốc gia để quyÁt định viác thông quan hàng hóa hoặc kiểm tra thực tÁ hàng hóa để quyÁt định thông quan.

- Thông báo định mức sản phẩm xuất khẩu, điều chỉnh định mức

Tr°ớc khi thực hián ho¿t đáng GCXK, DN phÁi thông báo định mąc cho c¡ quan hÁi quan quÁn lý. Định mąc sử dāng nguyên liáu, định mąc v¿t t° tiêu hao và tỷ lá hao hāt nguyên liáu, v¿t t° đ°ÿc l°u t¿i doanh nghiáp và xuÃt trình khi c¡ quan hÁi quan kiểm tra hoặc có yêu cầu giÁi trình cách tính định mąc, tỷ lá hao hāt nguyên liáu, v¿t t°. Ng°ßi đ¿i dián theo pháp lu¿t căa tổ chąc, cá nhân chịu trách nhiám về tính chính xác căa định mąc sử dāng, định mąc tiêu hao, tỷ lá hao hāt và sử dāng định mąc vào đúng māc đích gia cơng; tr°ßng hÿp vi ph¿m đã bị xử lý theo

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

quy định căa pháp lu¿t. Trong quá trình thực hián hÿp đồng nÁu do thay đổi tính chÃt nguyên liáu, điều kián gia công, yêu cầu căa tćng đ¡n hàng xuÃt khẩu dẫn đÁn thay đổi định mąc thực tÁ (đ°ÿc thỏa thu¿n trong phā lāc hÿp đồng gia cơng) thì th°¡ng nhân náp bÁng điều chỉnh định mąc mới căa mã hàng kèm văn bÁn nêu rõ lý do gửi Chi cāc hÁi quan n¡i quÁn lý hÿp đồng gia công xem xét, quyÁt định cā thể cho tćng tr°ßng hÿp.

- Thā tÿc hải quan xuất khẩu sản phẩm gia công

DN thực hián thă tāc khai báo hÁi quan để xuÃt khẩu sÁn phẩm gia công, xuÃt khẩu ngun phā liáu, máy móc thiÁt bị. Thơng tin trên tß khai hÁi quan đ°ÿc Há thống tự đáng kiểm tra để đánh giá các điều kián đ°ÿc chÃp nh¿n đăng ký tß khai hÁi quan. Căn cą quyÁt định kiểm tra hÁi quan đ°ÿc Há thống tự đáng thông báo, viác xử lý đ°ÿc thực hián: ChÃp nh¿n thông tin khai Tß khai hÁi quan và qut định thơng quan hàng hóa. C¡ quan hÁi quan kiểm tra các chąng tć liên quan thuác hồ s¡ hÁi quan do ng°ßi khai hÁi quan náp, xt trình hoặc các chąng tć có liên quan trên cổng thơng tin mát cửa quốc gia để qut định viác thơng quan hàng hóa hoặc kiểm tra thực tÁ hàng hóa để quyÁt định thông quan.

- Thanh khoản hợp đồng gia công xuất khẩu

Th°¡ng nhân tiÁn hành thanh khoÁn hÿp đồng GCXK t¿i đ¡n vị hÁi quan n¡i doanh nghiáp đăng ký hÿp đồng GCXK sÁn phẩm.

Viác thanh khoÁn hÿp đồng GCXK đ°ÿc thực hián thông qua các nguyên tÁc sau:

+ TÃt cÁ tß khai xuÃt khẩu sÁn phẩm, nh¿p khẩu nguyên v¿t liáu đ°a vào thanh khoÁn phÁi theo thą tự thßi gian, tß khai xuÃt nh¿p khẩu tr°ớc thanh khoÁn tr°ớc.

+ Tß khai nh¿p khẩu nguyên v¿t liáu phÁi có tr°ớc tß khai xuÃt khẩu sÁn phẩm.

+ Mát tß khai nh¿p khẩu ngun v¿t liáu có thể thanh khoÁn nhiều lần (cho nhiều phā lāc hÿp đồng căa hÿp đồng GCXK đó), ch¿m nhÃt 45 ngày kể tć ngày kÁt thúc tćng phā lāc căa hÿp đồng GCXK doanh nghiáp phÁi náp hồ s¡ thanh khoÁn.

+ Mát tß khai xuÃt khẩu sÁn phẩm chỉ đ°ÿc sử dāng để thanh khoÁn mát lần.

1.2. C¢ så lý luÁn vÁ gian lÁn thÂng mi trong hot òng gia cụng xut khầu

1.2.1. Khái niệm gian lận thương mại trong hoạt động gia cơng xuất khẩu

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

<Gian lận= th°ßng đ°ÿc hiểu là hành vi dối trá, thiÁu trung thực, mánh khóe

nhằm lća g¿t ng°ßi khác. UN (2013)1 cung cÃp cuốn sách <Nhận biết và phòng

ngừa gian lận thương mại= đ°a ra các yÁu tố là chìa khóa để xác định GLTM, bao

gồm: (i) Có u tố gian dối hoặc cung cÃp thơng tin khơng chính xác, khơng đầy đă hoặc sai lách; (ii) Sự gian dối dẫn tới các thą có giá trị có thể bị bỏ qua hoặc tć bỏ mát quyền hÿp pháp; (iii) Đây là khía c¿nh kinh tÁ rÃt nghiêm trọng liên quan đÁn quy mô căa hành vi gian l¿n; (iv) Làm tổn h¿i hoặc bóp méo các há thống th°¡ng m¿i và các công cā hÿp pháp căa chúng, tć đó t¿o ra những tác đáng quốc tÁ; (v) làm giÁm giá trị kÁt quÁ đ¿t đ°ÿc. Cuốn sách này cung cÃp 23 tiêu chí nh¿n biÁt các hành vi GLTM và gÿi ý cách h¿n chÁ và ngăn chặn.

Theo Đoàn Hồng Lê (2016)<Nh¿n dián và h¿n chÁ GLTM quốc tÁ= đ°a ra

khái niám: <GLTM là hành vi xuất nhập khẩu qua lại biên giới quốc gia trái với

các quy định cāa Nhà nước về xuất nhập khẩu và hải quan nhằm thu lợi bất chính. Hàng hóa, vật phẩm xuất nhập khẩu, vận chuyển qua biên giới nhưng không khai báo, làm thā tÿc hải quan hoặc khai báo gian dối so với thực tế nhằm trốn tránh nghĩa vÿ nộp thuế một phần hoặc toàn phần hoặc toàn bộ số thuế phải nộp và trốn tránh các nghĩa vÿ phải tuân thā khác. Hành vi thực hiện GLTM là cố ý=.

Nh° v¿y có thể hiểu GLTM là hành vi dối trá, mánh khóe, lća lọc trong lĩnh vực th°¡ng m¿i thông qua ho¿t đáng mua, bán, kinh doanh, xuÃt nh¿p khẩu hàng hóa, dịch vā nhằm māc đích thu lÿi bÃt chính.

VÃn đề xác định rõ khái niám gian l¿n th°¡ng m¿i trong lĩnh vực hÁi quan cũng đ°ÿc Hái đồng hÿp tác HÁi quan quốc tÁ (nay là Tổ chąc HÁi quan thÁ giới

WCO) đề c¿p, thÁo lu¿n nhiều lần và đã thống nhÃt đ°a ra định nghĩa: <Gian lận

thương mại trong lĩnh vực hải quan là hành vi vi phạm các điều khoản pháp quy hoặc pháp luật hải quan nhằm trốn tránh hoặc cố ý trốn tránh nộp thuế Hải quan, phí và các khoản thu khác đối với việc di chuyển hàng hóa thương mại hoặc nhận và cố ý định nhận việc hoàn trả trợ cấp hoặc phÿ cấp cho hàng hóa khơng phÿ thuộc đối tượng đó hoặc đạt được hoặc cố ý đạt được lợi thế thương mại bất hợp pháp gây hại cho các nguyên tắc và tập tÿc cạnh tranh thương mại chân chính=.

Khác với GLTM nói chung, GLTM trong lĩnh vực hÁi quan là những hành vi gian l¿n nhằm trốn tránh viác kiểm tra, giám sát, kiểm soát căa c¡ quan hÁi quan để

1 preventing-commercial-fraud-e.pdf

</div>