Tài liệu giáo dục môi trường _ lớp 7 potx

TÀI LIỆU
GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG
LỚP 7
Dự án PARC - Vườn Quốc gia Yok Đôn
Chương trình Giáo dục Môi trường
Buôn Đôn 2003
(Tài liệu lưu hành nội bộ)
Sông Srêpôk
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Lời cảm ơn !
Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Cơc KiĨm l©m thc Bé N«ng
nghiƯp & Ph¸t triĨn N«ng th«n, đy ban Nh©n d©n tØnh Dak Lak, V−ên Qc
gia Yok §«n, đy ban Nh©n d©n Hun Bu«n §«n, Phßng Gi¸o dơc §µo t¹o
hun Bu«n §«n ®· gióp ®ì chóng t«i trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tµi liƯu nµy.
Cho phÐp chóng t«i gưi lêi c¶m ¬n ®Õn Ban l·nh ®¹o vµ c¸n bé c«ng
nh©n viªn thc c¸c tỉ chøc ®· trùc tiÕp céng t¸c gióp ®ì chóng t«i trong st
qu¸ tr×nh chn bÞ vµ biªn so¹n tµi liƯu nµy: Dù ¸n PARC Yok §«n; Phßng
Kü tht, H¹t kiĨm l©m vµ Ban Du lÞch V−ên Qc gia Yok §«n, Dù ¸n PARC
Ba BĨ/Na Hang, Tr−êng TiĨu häc Y Jót, Tr−êng TiĨu häc Ngun ThÞ Minh
Khai, Tr−êng TiĨu häc Ngun Du, Tr−êng Trung häc C¬ së Vâ ThÞ S¸u,
Tr−êng Trung häc C¬ cë Lª Hång Phong
Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c c¸n bé, chuyªn gia, t− vÊn cđa
Dù ¸n PARC Yok §«n ®· cho phÐp chóng t«i sư dơng kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa
häc cđa q vÞ ®Ĩ phơc vơ cho viƯc biªn so¹n tµi liƯu nµy.
Chóng t«i còng mong mn ®−ỵc c¶m ¬n tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n vµ tỉ chøc
®· tham gia ®ãng gãp ý kiÕn còng nh− cung cÊp tµi liƯu tham kh¶o trong qu¸
tr×nh viÕt tµi liƯu nµy, bao gåm: Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triĨn Liªn HiƯp Qc
(UNDP), Q B¶o tån Thiªn nhiªn Hoang d· (WWF). V−ên Qc gia C¸t Tiªn.
Ch−¬ng tr×nh Gi¸o dơc M«i tr−êng
Dù ¸n PARC - V−ên Qc gia Yok §«n

VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
MỤC LỤC
BÀI 1 :
CÁC KIỂU RỪNG CHÍNH Ở VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Trang 5
- Mục đích
I. GIỚI THIỆU CHUNG
5
II. HOẠT ĐỘNG
5
III. TÓM TẮT 6
IV. BÀI TẬP
7
V. BÀI ĐỌC THAM KHẢO
7
BÀI 2 :
HỆ THỐNG RỪNG ĐẶC DỤNG VIỆT NAM
Trang 9
- Mục đích
I. GIỚI THIỆU CHUNG
9
II. HOẠT ĐỘNG 10
III. TÓM TẮT
12
IV. CÂU HỎI BÀI TẬP
13
V. THAM KHẢO
13
BÀI 3 :

TÁI SINH RỪNG
Trang 14
- Mục đích
I. GIỚI THIỆU CHUNG
14
II. HOẠT ĐỘNG 14
III. KẾT LUẬN
16
IV. CÂU HỎI
16
BÀI 4 :
SỬ DỤNG HP LÝ NGUỒN TÀI NGUYÊN RỪNG
Trang 17
- Mục đích
I. GIỚI THIỆU
17
II. HOẠT ĐỘNG
17
III. KẾT LUẬN
19
IV. BÀI TẬP VỀ NHÀ
19
V. BÀI ĐỌC THAM KHẢO
20
BÀI 5 :
TÌM HIỂU VỀ MỘT SỐ LOÀI CHIM
Trang 21
- Mục đích
I. GIỚI THIỆU CHUNG
21

II. HOẠT ĐỘNG 22
III. TÓM TẮT
23
IV. BÀI TẬP
23
V. PHẦN THAM KHẢO
24
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
BÀI 6 :
BUÔN BÁN TRÁI PHÉP ĐỘNG VẬT HOANG DÃ
Trang 25
- Mục đích
I. GIỚI THIỆU CHUNG 25
II. HOẠT ĐỘNG
26
III. TÓM TẮT
26
IV. BÀI TẬP VỀ NHÀ
27
V. BÀI ĐỌC THAM KHẢO
27
BÀI 7 :
MỘT SỐ LOÀI ĐỘNG VẬT ĐỨNG TRƯỚC NGUY CƠ TUYỆT CHỦNG
Trang 29
- Mục đích
I. GIỚI THIỆU CHUNG
29
II. HOẠT ĐỘNG
30

III. TÓM TẮT 31
IV. BÀI TẬP VỀ NHÀ
31
V. BÀI ĐỌC THAM KHẢO
32
BÀI 8 :
MÔ HÌNH V.A.C
Trang 33
- Mục đích
I. GIỚI THIỆU CHUNG
32
II. HOẠT ĐỘNG
34
III. TÓM TẮT 35
IV. BÀI TẬP VỀ NHÀ
35
BÀI 9 :
THẢM HỌA TỰ NHIÊN
Trang 36
- Mục đích
I. GIỚI THIỆU CHUNG
36
II. HOẠT ĐỘNG
36
III. TÓM TẮT
38
IV. BÀI TẬP VỀ NHÀ 38
V. BÀI ĐỌC THAM KHẢO
38
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN

Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Bµi sè 1 :
C¸c kiĨu rõng chÝnh ë
v−ên qc gia yok ®«n
Mơc ®Ých
- Gióp c¸c em häc sinh t×m hiĨu vỊ c¸c kiĨu rõng chÝnh cđa V−ên
Qc gia Yok §«n.
- N©ng cao nhËn thøc vỊ gi¸ trÞ cđa c¸c ngn tµi nguyªn thiªn nhiªn.
I - giíi thiƯu chung
Rõng lµ mét hƯ sinh th¸i mµ trong ®ã bao gåm c¸c thµnh phÇn h÷u c¬ vµ
v« c¬ (thùc vËt, ®éng vËt, ®Êt ®¸, khÝ hËu ). TÊt c¶ c¸c thµnh phÇn nµy cã mèi
quan hƯ rÊt chỈt chÏ víi nhau vµ cïng nhau ph¸t triĨn. HƯ sinh th¸i rõng cã
kh¶ n¨ng tù ®iỊu hßa vµ duy tr× sù sèng, do vËy hƯ sinh th¸i rõng cã thĨ chèng
chäi ®−ỵc víi nh÷ng biÕn ®ỉi cđa m«i tr−êng.
HƯ sinh th¸i ®Ỉc tr−ng cđa V−ên Qc gia (VQG) Yok §«n lµ hƯ sinh
th¸i rõng kh« h¹n. §©y còng lµ hƯ sinh th¸i ®éc ®¸o ®iĨn h×nh cho 3 n−íc
§«ng D−¬ng. VQG Yok §«n ®−ỵc xem nh− b¶o tµng sèng sinh ®éng ®Ĩ
nghiªn cøu vỊ ngn gèc lÞch sư tiÕn hãa, diƠn thÕ vµ mèi quan hƯ gi÷a rõng
th−êng xanh víi rõng khép, gi÷a rõng khép vµ rõng b¸n th−êng xanh. Rõng
bao phđ 90% tỉng diƯn tÝch cđa V−ên vµ bao gåm c¸c kiĨu rõng chÝnh sau:
Rõng khép; Rõng th−êng xanh; Rõng b¸n th−êng xanh; Rõng tre nøa.
Ii - ho¹t ®éng
Gi¸o viªn lÇn l−ỵt dïng h×nh ¶nh cđa c¸c kiĨu rõng vµ m« t¶ cho c¸c em
häc sinh vỊ c¸c kiĨu rõng chÝnh cđa VQG Yok §«n.
1. Rõng khép.
Lµ kiĨu rõng th−a c©y l¸ réng, rơng l¸ vỊ mïa kh«, xanh t−¬i trë l¹i vµo
mïa m−a. Do rõng th−a c©y vµ t¸n l¸ kh«ng liªn tơc nªn ¸nh s¸ng mỈt trêi cã
thĨ dƠ dµng chiÕu xng mỈt ®Êt, nhê vËy nªn líp cá d−íi t¸n rõng ph¸t triĨn
rÊt m¹nh.
Chương trình Giáo dục Môi trường

5
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
C¸c loµi c©y th−êng gỈp trong rõng khép lµ: DÇu trµ beng, DÇu l«ng, DÇu
®ång, CÈm liªn, Cµ chÝt. §Ỉc ®iĨm cđa c¸c loµi c©y nµy lµ cã vá dµy, sÇn sïi,
nøt s©u, l¸ to, cã kh¶ n¨ng chÞu lưa. VỊ mïa kh«, hÇu nh− tÊt c¶ c¸c loµi c©y
®Ịu rơng l¸, rõng tr«ng x¬ x¸c, kh¸c h¼n víi diƯn m¹o rõng xanh t−¬i vµo mïa
m−a.
KiĨu rõng nµy ph©n bè hÇu nh− kh¾p c¸c khu vùc cã ®Þa h×nh dèc thoai
tho¶i.
2. Rõng th−êng xanh.
Lµ kiĨu rõng kÝn l¸, xanh t−¬i quanh n¨m. C¸c loµi c©y chđ u gåm cã:
Sao c¸t, Vªn vªn, DÇu r¸i, Cµ te, Tr¾c, Gi¸ng h−¬ng §Ỉc ®iĨm chung cđa
c¸c loµi c©y nµy lµ l¸ xanh t−¬i quanh n¨m. C¸c loµi c©y ph©n tÇng râ rƯt.
§©y lµ lo¹i rõng ph©n bè chđ u ë khu vùc nói Yok §«n.
3. Rõng b¸n th−êng xanh.
§©y lµ kiĨu rõng n»m ë ranh giíi gi÷a rõng khép vµ rõng th−êng xanh.
Trong kiĨu rõng nµy cã c¶ c¸c loµi c©y th−êng xanh vµ c©y rơng l¸. Rõng b¸n
th−êng xanh cã n¨m tÇng trong ®ã tÇng cao nhÊt lµ c¸c loµi c©y rơng l¸. C¸c
loµi c©y ®Ỉc tr−ng cđa rõng b¸n th−êng xanh gåm cã: B»ng l¨ng ỉi, Mng
®en, Tr¾c
4. Rõng tre nøa.
Cã diƯn tÝch nhá, ph©n bè r¶i r¸c ven theo c¸c s«ng si. C¸c loµi ®Ỉc
tr−ng cđa kiĨu rõng nµy gåm cã: Lå «, le, tre nøa C¸c loµi c©y nµy phï hỵp
víi c¸c khu vùc Èm −ít.
III - tãm t¾t
V−ên Qc gia Yok §«n cã 4 kiĨu rõng chÝnh sau: Rõng khép,
Rõng th−êng xanh, Rõng b¸n th−êng xanh vµ Rõng tre nøa. C¸c
kiĨu rõng nµy cã vai trß quan träng trong viƯc ®iỊu hßa, duy tr× sù
sèng. §©y lµ m¸i nhµ cđa nhiỊu loµi ®éng, thùc vËt.

Chương trình Giáo dục Môi trường
6
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
IV - Bµi tËp
1. Quanh s©n tr−êng cã bao nhiªu lo¹i c©y ? H·y kĨ tªn sè c©y ®ã ?
2. H·y vÏ mét khu rõng mµ em thÝch. Cho biÕt ®ã lµ lo¹i rõng g× ?
3. VQG Yok §«n cã bao nhiªu kiĨu rõng chÝnh ? §ã lµ nh÷ng kiĨu rõng
nµo? H·y cho biÕt ®Ỉc ®iĨm cđa tõng kiĨu rõng ?
4. Em ®· biÕt g× vỊ VQG Yok §«n ? H·y kĨ vỊ ®iỊu ®ã. (Tỉ chøc cho
häc sinh tham quan thùc tÕ vµ viÕt ®o¹n v¨n m« t¶ vỊ VQG Yok §«n).
V - bµi tham kh¶o
HƯ sinh th¸i rõng kh« h¹n
HST rõng kh« h¹n, ®iĨn h×nh lµ rõng khép, lµ lo¹i rõng nhiƯt ®íi ®Ỉc
tr−ng ë khu vùc §«ng Nam ¸. HST nµy ph¸t triĨn trong ®iỊu kiƯn mïa m−a
tËp trung vµ mïa kh« kÐo dµi ®Õn 7 th¸ng, v× vËy vµo mïa m−a, rõng cã thĨ bÞ
ngËp n−íc ®Õn 1m ë c¸c vïng tròng, vµ ng−ỵc l¹i vµo mïa kh« rõng tån t¹i
trong ®iỊu kiƯn ®Êt nøt nỴ do thiÕu n−íc. Víi hoµn c¶nh tù nhiªn kh¾c nghiƯt
nh− vËy, rõng kh« h¹n, ngoµi gi¸ trÞ vỊ gç, l©m s¶n vµ ngn tµi nguyªn ®éng
vËt rõng, cßn cã gi¸ trÞ nhiỊu mỈt vỊ m«i tr−êng nh− t¸c dơng ®iỊu hßa khÝ
hËu, chèng rưa tr«i ®Êt còng nh− gi¸ trÞ vỊ ®a d¹ng sinh häc. ë ViƯt Nam,
theo thèng kª cđa ViƯn Khoa Häc L©m NghiƯp hiƯn cã kho¶ng 500.000 ha
rõng khép. Hai hun Bu«n §«n vµ Ea Sup (§¨k L¨k) cã diƯn tÝch rõng khép
lín nhÊt víi kho¶ng 357.000 ha (riªng khu vùc Yok §«n cã 58.000 ha, ë khu
vùc s¸t biªn giíi Campuchia.
Trong HST rõng kh« h¹n tån t¹i vµ ph¸t triĨn nhiỊu lo¹i gç q nh−
Gi¸ng h−¬ng, Cµ te, Tr¾c, Gơ mËt ë ®©y cã c¸c loµi cho dÇu nhùa tù nhiªn
mµ ë rõng Èm th−êng xanh kh«ng cã ®−ỵc, nh− qn hƯ DÇu r¸i, DÇu ®ång,
c¸c c©y cđa qn hƯ nµy th−êng cao 20-25 m t¹o thµnh tÇng −u thÕ sinh th¸i
rÊt ®Đp vµ cho dÇu nhùa láng rÊt cã gi¸ trÞ, mçi c©y cã thĨ cho 6 - 7 kg nhùa

láng mçi mïa thu ho¹ch. Bªn c¹nh c¸c loµi c©y cho nhùa láng cßn cã c¸c loµi
cho nhùa chai cơc nh− CÈm liªn, Sao ®en; nhùa cđa c©y ®−ỵc tiÕt ra mét c¸ch
tù nhiªn theo c¸c vÕt nøt däc cđa vá th©n, vá cµnh hc t¹i ®iĨm xt ph¸t cđa
nh¸nh, ®«ng thµnh thái cøng dµi nh− th¹ch nhò cã mµu tr¾ng rÊt ®Đp, t¹o nªn
søc thu hót trong du lÞch sinh th¸i rõng khép mµ ë c¸c rõng kh¸c kh«ng cã.
Hµm l−ỵng tinh dÇu trong c©y DÇu r¸i chiÕm ®Õn 50%.
Chương trình Giáo dục Môi trường
7
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Mét ®Ỉc tÝnh sinh th¸i quan träng cđa c¸c loµi c©y ë rõng kh« h¹n lµ kh¶
n¨ng chèng chÞu cao víi n¹n ch¸y rõng. Vµo mïa kh«, líp l¸ rơng vµ th¶m
t−¬i lµm måi dÉn lưa rõng lan réng vµ thiªu rơi líp c©y t¸i sinh. Tuy nhiªn
kh«ng ph¶i toµn bé líp c©y t¸i sinh ®Ịu bÞ chÕt ch¸y, c¸c loµi c©y hä dÇu ë
rõng khép cã líp vá dµy vµ cã bóp bao chåi gióp chóng chèng chäi víi lưa
rõng, nh÷ng c©y xÊp xØ 2m trë lªn hÇu nh− tho¸t khái sù tiªu diƯt cđa lưa. §Ĩ
cã ®−ỵc ®Ỉc tÝnh sinh th¸i thÝch nghi víi n¹n ch¸y rõng x¶y ra hµng n¨m vµo
mïa kh«, qn hƯ thùc vËt c©y hä dÇu ë ®©y ph¸t triĨn chiỊu cao rÊt nhanh vµo
giai ®o¹n ®Çu cđa sù t¸i sinh tù nhiªn. Khi c©y cao ®Õn 10-15m th× chiỊu cao
ph¸t triĨn chËm l¹i, th©n c©y ®−ỵc bao bäc bëi mét líp vá dµy, cøng.
D−íi t¸n cđa rõng c©y hä dÇu cã th¶m cá mµ n¨ng st cđa chóng rÊt
cao, ®©y lµ ngn thøc ¨n chđ u cho c¸c loµi ®éng vËt cã mãng gc trong
HST rõng khép.
Ngn gien ®éng vËt q hiÕm trong HST kh« h¹n rõng khép cã Bß tãt,
Tr©u rõng, Bß rõng, Bß x¸m, H−¬u vµng, Hỉ, Vộc b¹c, Vộc ngò s¾c, Voi,
R¸i c¸, CÇy mùc, Chã rõng (lµ loµi ¨n thÞt lÇn ®Çu tiªn ph¸t hiƯn ë ViƯt Nam),
GÊu ngùa, C«ng, Gµ l«i h«ng tÝa, Gµ tiỊn mỈt ®á, C¸ sÊu §©y lµ ngn gien
tù nhiªn quan träng kh«ng chØ ®èi víi ViƯt Nam mµ cßn ®èi víi khu vùc vµ
qc tÕ, v× trong sè 51 loµi ®éng vËt q hiÕm vµ 10 loµi ®Ỉc h÷u cđa §«ng
D−¬ng th× HST rõng khép ViƯt Nam cã tíi 38 loµi q hiÕm vµ 5 loµi ®Ỉc h÷u

(nh÷ng loµi nµy ®· ®−ỵc ®−a vµo S¸ch §á ViƯt Nam).
Voi ®−ỵc xem lµ mét trong nh÷ng loµi ®éng vËt ®Ỉc tr−ng cđa HST rõng
kh« h¹n ë T©y Nguyªn. Voi nhµ ®−ỵc thn d−ìng tõ voi rõng kh«ng chØ lµ
ph−¬ng tiƯn vËn chun quan träng phơc vơ s¶n xt vµ sinh ho¹t cđa ng−êi
d©n mµ cßn lµ ph−¬ng tiƯn vËn chun kh¸ch du lÞch kh«ng thĨ thiÕu trong
c¸c tour du lÞch sinh th¸i, tham quan c¶nh quan tù nhiªn nói rõng T©y nguyªn.
NhiỊu loµi c©y d−ỵc liƯu q ®−ỵc ph¸t triĨn trong HST rõng kh« h¹n nh−
§Þa liỊn, Thiªn niªn kiƯn, S©m bè chÝnh, Hµ thđ «, M· tiỊn, Chai cơc lµ nh÷ng
s¶n phÈm tù nhiªn cã ho¹t tÝnh sinh häc cao, tõ l©u ®· ®−ỵc ®ång bµo T©y
Nguyªn khai th¸c ®Ĩ ch÷a trÞ nhiỊu bƯnh nan y vµ båi bỉ søc kháe cho con ng−êi.
HST rõng khép ë T©y Nguyªn ®· tõ l©u ®−ỵc xem lµ mét trong nh÷ng
lo¹i h×nh rõng ®éc ®¸o ë n−íc ta vµ §«ng Nam ¸. Thiªn nhiªn n¬i ®©y cßn
l−u gi÷ ®−ỵc nhiỊu c¶nh quan ®Ỉc s¾c, víi nh÷ng c¸nh rõng th−êng xanh trªn
nói Yok §«n, rõng b»ng l¨ng ven s«ng si, rõng tre nøa, rõng le, c¸c hå n−íc
tù nhiªn, c¸c dßng s«ng, th¸c n−íc lµ n¬i tån t¹i vµ ph¸t triĨn nhiỊu loµi sinh
vËt q hiÕm, ®Ỉc h÷u. §©y lµ nh÷ng ®iỊu kiƯn thn lỵi cho viƯc tỉ chøc c¸c
ho¹t ®éng ph¸t triĨn du lÞch sinh th¸i bªn c¹nh nh÷ng trung t©m phơc håi vµ
nu«i d−ìng c¸c ngn gien sinh vËt q hiÕm cđa HST ®Ỉc biƯt nµy.
Chương trình Giáo dục Môi trường
8
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Bµi sè 2 :
HƯ thèng rõng ®Ỉc dơng viƯt nam
Mơc ®Ých
- Gióp c¸c em häc sinh t×m hiĨu vỊ hƯ thèng vµ chøc n¨ng cđa c¸c
kiĨu rõng ®Ỉc dơng cđa ViƯt Nam.
- N©ng cao nhËn thøc vỊ b¶o vƯ c¸c ngn tµi nguyªn rõng.
I - giíi thiƯu chung
Rõng lµ hƯ thèng hç trỵ cho sù sèng cđa tr¸i ®Êt th«ng qua viƯc c©n b»ng

l−ỵng ¤xy. Bªn c¹nh ®ã, rõng cã va trß rÊt quan träng trong viƯc chèng xãi
mßn ®Êt, h¹n chÕ thiªn tai, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng gi÷ n−íc cđa ®Êt. Ngoµi ra,
rõng cßn cung cÊp cho con ng−êi nhiỊu lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn nh− gç,
d−ỵc th¶o, vµ lµ n¬i sinh sèng cđa nhiỊu loµi ®éng vËt.
Rừng đặc dụng (Special used forest) là loại rừng được sư dụng để bảo
tồn thiên nhiên, mẫu chuẩn hƯ sinh th¸i rừng của quốc gia, nguồn gen thực
vật, động vật rừng, nghiên cứu khoa học, bảo vệ di tích lòch sử, văn hóa và
danh lam thắng cảnh, phục vụ nghØ ngơi du lòch (Quy chế quản lý Rừng đặc
dụng được Chính phủ ban hành ngày

11/01/2001).
Theo quy ho¹ch cđa Nhµ n−íc, HƯ thèng rõng ®Ỉc dơng cđa ViƯt Nam
bao gåm: V−ên Qc gia (VQG), Khu b¶o tån thiªn nhiªn (KBTTN), Khu b¶o
vƯ c¶nh quan (KBVCQ) vµ Khu b¶o tån loµi hay sinh c¶nh (KBTL-SC). Vµ
®−ỵc chia thµnh 3 lo¹i chÝnh sau:
1. Vườn quốc gia.
2. Khu bảo tồn thiên nhiên, gồm:
- Khu dự trữ thiên nhiên.
- Khu bảo tồn loài (sinh cảnh).
3. Khu rừng văn hóa – Lòch sử – Môi Trường (hoặc khu rừng Bảo vệ
cảnh quan).
Chương trình Giáo dục Môi trường
9
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Ii - Ho¹t ®éng
Gi¸o viªn lÇn l−ỵt gi¶i thÝch cho c¸c em häc sinh vỊ ®Þnh nghÜa vµ vai
trß, chøc n¨ng cđa c¸c kiĨu rõng ®Ỉc dơng theo nh÷ng ®iĨm chÝnh sau:
1. Vườn Quốc gia.
Là vùng đất tự nhiên được thành lập để bảo vệ lâu dài một hay nhiều

HST, phải bảo đảm các yêu cầu:
+ Phải bao gồm mẫu chuẩn của các HST cơ bản (Còn nguyên vẹn
hoặc ít bò tác động), các nét đặc trưng về sinh cảnh của các loài động, thực
vật, các khu đòa mạo có giá trò về mặt khoa học, giáo dục và du lòch.
+ Phải đủ rộng để chứa đựng được một hay nhiều HST không bò thay
đổi bởi những tác động tiêu cực của con người, tỷ lệ diện tích của HST tự
nhiên phải đạt từ 70% trở lên.
+ Có điều kiện về giao thông để tiếp cận tương đối thuận lợi.
2. Khu bảo tồn thiên nhiên.
Là vùng đất tự nhiên được thành lập nhằm bảo đảm diện thế tự nhiên,
được chia thành hai loại:
a) Khu dự trữ thiên nhiên:
Là vùng đất tự nhiên có dự trữ tài nguyên thiên nhiên và tính đa dạng
sinh học cao, được quản lý bảo vệ nhằm bảo đảm diễn thế tự nhiên, phục vụ
cho bảo tồn, nghiên cứu khoa học và là vùng đất thỏa mãn các điều kiện:
+ Có HST tự nhiên tiêu biểu, còn giữ được các đặc trưng cơ bản của tự
nhiên, ít chòu tác động có hại của con người, có hệ động, thực vật phong phú.
+ Có các đặc tính đòa sinh học, đòa chất học, sinh thái học quan trọng
hay các đặc tính khác có giá trò khoa học, giáo dục, cảnh quan và du lòch.
+ Có các loài động, thực vật đặc hữu đang sinh sống hoặc các loài
đang có nguy cơ bò tiêu diệt.
+ Phải có đủ rộng nhằm bảo đảm sự nguyên vẹn của HST, tỷ lệ diện
tích của HST tự nhiên cần bảo tồn đạt từ 70% trở lên.
+ Đảm bảo tránh được sự tác động trực tiếp có hại của con người.
Chương trình Giáo dục Môi trường
10
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
b) Khu bảo tồn loài (sinh cảnh):
Là vùng đất tự nhiên được quản lý, bảo vệ nhằm bảo đảm sinh cảnh

(vùng sống) cho một hoặc nhiều loài độâng, thực vật đặc hữu hoặc loài quý
hiếm và phải thỏa mãn các điều kiện:
+ Có vai trò quan trọng trong việc bảo tồn thiên nhiên, duy trì cuộc
sống và sự phát triển của các loài, là vùng sinh sản, nơi kiếm ăn, vùng hoạt
động hoặc nơi nghỉ, ẩn náu của động vật.
+ Có các loài thực vật quý hiếm, hay là nơi cư trú hoặc di trú của các
loài động vật hoang dã quý hiếm.
+ Có khả năng bảo tồn những sinh cảnh và các loài dựa vào sự bảo vệ
của con người, khi cần thiết thì thông qua sự tác động của con người vào
sinh cảnh.
+ Có diện tích tùy thuộc vào nhu cầu về sinh cảnh của các loài cần
bảo vệ.
3. Khu rừng Văn hóa – Lòch sử – Môi trường (hoặc Khu rừng Bảo
vệ cảnh quan).
Là khu vực bao gồm một hay nhiều cảnh quan có giá trò thẩm mỹ tiêu
biểu và có giá trò văn hóa – lòch sử, nhằm phục vụ cho các hoạt động văn
hóa, du lòch hoặc để nghiên cứu thí nghiệm, bao gồm:
+ Khu vực có các thắng cảnh trên đất liền, ven biển hay hải đảo.
+ Khu vực có các di tích lòch sử – văn hóa đã được xếp hạng hoặc có
các cảnh quan như thác nước, hang động, nham thạch, cảnh quan biển, các
di chỉ khảo cổ hoặc khu vực riêng mang tính lòch sử truyền thống của dân
đòa phương.
+ Khu vực dành cho nghiên cứu thí nghiệm.
Chương trình Giáo dục Môi trường
11
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
4. Hệ thống các Vườn Quốc gia (VQG).
Hệ thống các VQG thành lập nhằm mục đích:
- Bảo vệ các khu cảnh quan tự nhiên quan trọng có ý nghóa quốc gia và

quốc tế phục vụ mục đích khoa học, gi¸o dục và du lÞch sinh th¸i (DLST).
- Duy trì bền vững trạng thái tự nhiên hay gần tự nhiên của các vùng
văn hoá điển hình, các quần thể sinh vật, nguồn gen của các loài, nhằm bảo
đảm tính đa dạng và bền vững.
- Duy trì các cảnh quan thiên nhiên, các sinh cảnh của các loài động,
thực vật hoang dã, các khu đòa mạo có giá trò về khoa học và giáo dục.
- Phát triển DLST.
Như vậy một trong những mục đích quan trọng của việc thành lập hệ
thống các VQG lµ nh»m bảo tồn nhiều giá trò tự nhiên và văn hóa bản đòa,
và phát triển DLST. Nói cách khác, tiềm năng quan trọng để phát triển
DLST là hệ thống các vườn quốc gia.
Năm 1961, VQG đầu tiên được thành lập tại Cúc Phương (Ninh Bình).
Cho đến nay hệ thống VQG ở Việt Nam đã phát triển trên 20 vườn. Đây là
các điểm tiềm năng DLST rất lớn ở nước ta cần được đầu tư khai thác, góp
phần tích cực phát triển du lòch Việt Nam và bảo tồn đa dạng sinh học.
III - tãm t¾t
HƯ thèng rõng ®Ỉc dơng ®¹i diƯn cho c¸c vïng sinh th¸i kh¸c
nhau, ®−ỵc bè trÝ ë nh÷ng vÞ trÝ cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc kh¸c nhau.
ViƯc thµnh lËp nh÷ng khu rõng ®Ỉc dơng nh»m b¶o tån nh÷ng
hƯ sinh th¸i rõng ViƯt Nam, b¶o vƯ ngn gen ®éng vËt vµ thùc vËt,
®Ỉc biƯt lµ nh÷ng loµi ®éng thùc vËt q hiÕm cã nguy c¬ bÞ tut
chđng, b¶o vƯ c¸c khu rõng v¨n hãa, lÞch sư, c¶nh quan, m«i tr−êng.
MỈt kh¸c cßn cung cÊp nhiỊu ngn lỵi quan träng kh¸c cho
céng ®ång ®Þa ph−¬ng nh− ®iỊu tiÕt n−íc, khÝ hËu, cung cÊp d−ỵc
liƯu, t¨ng thu nhËp tõ c¸c dÞch vơ du lÞch
Chương trình Giáo dục Môi trường
12
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
IV - C©u hái vµ bµi tËp

1. Sư dơng b¶n ®å vµ chØ ra nh÷ng vïng cã V−ên Qc gia, khu b¶o tån
thiªn nhiªn, Khu b¶o tån c¸c loµi hay sinh c¶nh, Khu b¶o tån c¶nh quan ?
2. Em h·y cho biÕt sù kh¸c nhau vµ gièng nhau gi÷a V−ên Qc gia vµ
Khu b¶o tån.
3. C¸c khu rõng ®Ỉc dơng cã ý nghÜa nh− thÕ nµo cho viƯc nghiªn cøu
khoa häc ?
4. C¸c khu rõng ®Ỉc dơng cã lỵi Ých g× trong viƯc b¶o vƯ m«i tr−êng ?
V - Tham kh¶o
Quy ho¹ch c¸c khu rõng ®Ỉc dơng
Nh×n chung trong c¸c khu rõng ®Ỉc dơng ®Ịu ®−ỵc chia thµnh nh÷ng khu
vùc nh− sau:
1. Ph©n khu b¶o vƯ nghiªm ngỈt.
Lµ khu vùc cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao nhÊt, hÇu nh− ch−a bÞ t¸c ®éng
cđa con ng−êi. Khu nµy ®−ỵc b¶o vƯ mét c¸ch nghiªm ngỈt, cÊm tut ®èi
mäi t¸c ®éng lµm ¶nh h−ëng ®Õn hƯ sinh th¸i.
2. Ph©n khu phơc håi sinh th¸i.
Lµ khu vùc cã thĨ t¸c ®éng ®Ĩ phơc håi c¸c hƯ sinh th¸i, ®Ỉt c¸c tr¹m
nghiªn cøu khoa häc, tham quan du lÞch
3. Ph©n khu hµnh chÝnh dÞch vơ.
Lµ khu vùc dµnh cho x©y dùng v¨n phßng lµm viƯc, nhµ nghØ
4. Vïng ®Ưm cđa V−ên Qc gia vµ Khu b¶o tån thiªn nhiªn.
TÊt c¶ c¸c Khu b¶o tån thiªn nhiªn ®Ịu cã vïng ®Ưm. Vïng ®Ưm lµ vïng
n»m ngoµi vµ gÇn s¸t víi khu b¶o vƯ nghiªm ngỈt cđa V−ên Qc gia, khu
b¶o tån thiªn nhiªn (khu vùc cã d©n c− sinh sèng).
HiƯn tr¹ng hƯ thèng rõng ®Ỉc dơng ViƯt Nam.
§Ĩ b¶o vƯ c¸c hƯ sinh th¸i tù nhiªn vµ ngn tµi nguyªn thiªn nhiªn q
gi¸ cßn l¹i, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ChÝnh phđ ®· cã rÊt nhiỊu nç lùc nh−
Ch−¬ng tr×nh 327. Ch−¬ng tr×nh 5 triƯu ha rõng vµ viƯc thµnh lËp c¸c khu rõng
®Ỉc dơng. Theo quy ho¹ch míi ®Õn nay n−íc ta cã 102 khu rõng ®Ỉc dơng víi
tỉng diƯn tÝch lµ 2.054.931 ha.

Gi¸o cơ trùc quan cã liªn quan.
B¶n ®å hƯ thèng rõng ®Ỉc dơng cđa viƯt Nam.
Chương trình Giáo dục Môi trường
13
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Bµi sè 3 :
T¸i sinh rõng
Mơc ®Ých
- Gióp c¸c em häc sinh t×m hiĨu vỊ qu¸ tr×nh t¸i sinh rõng.
-
Gióp c¸c em n©ng cao ý thøc vµ tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng trång
rõng
.
I - giíi thiƯu chung
T¸i sinh lµ mét qu¸ tr×nh sinh häc ®Ỉc thï cđa hƯ sinh th¸i rõng. Lµ sù
xt hiƯn mét hƯ c©y con cđa nh÷ng loµi c©y gç ë nh÷ng kho¶ng trèng trong
rõng, d−íi t¸n rõng, hc ë rõng sau khi bÞ khai th¸c (gäi lµ nh÷ng n¬i cßn
hoµn c¶nh rõng). Cã 3 kiĨu t¸i sinh rõng: T¸i sinh tù nhiªn; T¸i sinh nh©n t¹o;
Xóc tiÕn t¸i sinh tù nhiªn. C¸c kiĨu t¸i sinh rõng ®−ỵc thĨ hiƯn qua c¸c h×nh
thøc t¸i sinh nh−: T¸i sinh h¹t; T¸i sinh chåi; T¸i sinh th©n ngÇm.
Ii - Ho¹t ®éng
1. C¸c kiĨu t¸i sinh.
Cã 3 kiĨu t¸i sinh rõng:
a) T¸i sinh tù nhiªn:
Lµ qu¸ tr×nh t¸i t¹o thÕ hƯ rõng míi theo con ®−êng tù nhiªn, vµ c¬ b¶n lµ
kh«ng cã sù t¸c ®éng cđa con ng−êi. KÕt qu¶ cđa ph−¬ng thøc nµy phơ thc
vµo quy lt cđa tù nhiªn.
¦u ®iĨm
Lỵi dơng ®−ỵc ngn gièng t¹i chç vµ

hoµn c¶nh rõng s½n cã
Nh−ỵc
®iĨm
Kh«ng chđ ®éng ®iỊu tiÕt ®−ỵc tỉ thµnh
loµi c©y vµ mËt ®é c©y t¸i sinh
b) T¸i sinh nh©n t¹o:
Lµ ph−¬ng thøc t¸i sinh rõng cã sù t¸c ®éng tÝch cùc cđa con ng−êi tõ khi
gieo h¹t gièng tíi khi trång vµ ch¨m sãc c©y.
Chương trình Giáo dục Môi trường
14
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
¦u ®iĨm: Chđ ®éng ®−ỵc loµi c©y vµ mËt ®é t¸i sinh rõng
Nh−ỵc ®iĨm: §ßi hái ph¶i cã vèn, kü tht
c) Xóc tiÕn t¸i sinh tù nhiªn:
Xóc tiÕn t¸i sinh rõng tù nhiªn lµ ph−¬ng thøc t¸i sinh trung gian cđa t¸i
sinh tù nhiªn vµ t¸i sinh nh©n t¹o.
¦u ®iĨm:
TËn dơng ®−ỵc ngn gièng t¹i chç vµ tiĨu hoµn c¶nh
rõng s½n cã.
Cã thĨ trång rỈm (trång xen ghÐp) c¸c loµi c©y theo
mơc ®Ých
Nh−ỵc ®iĨm:
Ph¶i n¾m v÷ng kü thtvµ quy lt t¸i sinh cđa tõng
lo¹i c©y rõng
2. C¸c h×nh thøc t¸i sinh rõng.
Cã 3 h×nh thøc t¸i sinh: T¸i sinh h¹t,t¸i sinh chåi, t¸i sinh th©n ngÇm.
a) T¸i sinh h¹t:
Lµ h×nh thøc t¸i sinh mµ theo ®ã thÕ hƯ rõng míi ®−ỵc h×nh thµnh tõ h¹t
gièng. T¸i sinh h¹t tr¶i qua ba giai ®o¹n:

- Giai ®o¹n 1: C©y mĐ ra hoa kÕt qu¶ vµ ph¸t t¸n h¹t gièng.
- Giai ®o¹n 2: H¹t gièng n¶y mÇm.
- Giai ®o¹n 3: C©y t¸i sinh sinh tr−ëng.
b) T¸i sinh chåi (t¸i sinh v« tÝnh, t¸i sinh dinh d−ìng):
Lµ h×nh thøc c©y con sinh ra tõ chåi cđa c©y mĐ. C©y con t¸i sinh cã thĨ
®−ỵc sinh ra tõ chåi gèc hc chåi rƠ, trong ®ã t¸i sinh chåi gèc cã thĨ ®−ỵc
sinh ra tõ chåi ngđ hc chåi bÊt ®Þnh (Lµ chåi chóng ta kh«ng x¸c ®Þnh ®−ỵc
vÞ trÝ sÏ mäc ra), nh− Mì, Xoan
c) T¸i sinh th©n ngÇm:
Lµ h×nh thøc mµ theo ®ã c©y con ®−ỵc sinh ra tõ th©n c©y mäc ngÇm
d−íi ®Êt (nh− c¸c loµi Tre, Nøa ).
Chương trình Giáo dục Môi trường
15
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Gi¸o viªn gióp häc sinh th¶o ln c¸c ý sau:
- H·y th¶o ln h×nh thøc t¸i sinh nµo lµ ph¸t t¸n ®−ỵc c©y con réng
nhÊt vµ nhê vµo lỵi thÕ cđa giã.
- H·y th¶o ln h×nh thøc t¸i sinh nµo lµ chËm vµ khã cã thĨ ph¸t triĨn
trong mét ph¹m vi réng.
Iii - kÕt ln
Rõng cã kh¶ n¨ng tù t¸i sinh. Rõng t¸i sinh theo nh÷ng quy
lt riªng. T¸i sinh phơ thc vµo ®Ỉc ®iĨm cđa tõng loµi c©y, ®iỊu
kiƯn ®Þa lý vµ hoµn c¶nh rõng.
Cã 3 kiĨu t¸i sinh rõng: T¸i sinh tù nhiªn; T¸i sinh nh©n t¹o;
Xóc tiÕn t¸i sinh.
T¸i sinh tù nhiªn diƠn ra rÊt chËm; t¸i sinh nh©n t¹o cã møc ®é
®a d¹ng sinh häc thÊp; xóc tiÕn t¸i sinh cã møc ®é ®a d¹ng sinh häc
trung b×nh.
T¸i sinh cã 3 h×nh thøc: T¸i sinh h¹t, t¸i sinh chåi, t¸i sinh th©n

ngÇm.
IV - C©u hái
1. Víi ®iỊu kiƯn kinh tÕ x· héi cđa ®Þa ph−¬ng hiƯn nay chóng ta nªn ¸p
dơng kiĨu t¸i sinh rõng nµo lµ hỵp lÝ nhÊt? Cho vÝ dơ ?
2. Theo b¹n ®Ĩ t¸i sinh 1ha rõng theo kiĨu nh©n t¹o ph¶i tiªu tèn kho¶ng
bao nhiªu tiỊn ?
3. H·y so s¸nh viƯc tµn ph¸ rõng cđa con ng−êi víi viƯc t¸i sinh rõng
hiƯn nay ë ®Þa ph−¬ng. NÕu tèc ®é tµn ph¸ tiÕp tơc diƠn ra, th× kho¶ng
30 n¨m n÷a rõng Bu«n §«n chóng ta sÏ nh− thÕ nµo ?
Chương trình Giáo dục Môi trường
16
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Bµi sè 4 :
Sư dơng HỵP Lý
NGN TµI NGUYªN RõNG
Mơc ®Ých
Gióp c¸c em häc sinh t×m hiĨu:
- ThÕ nµo lµ tµi nguyªn rõng (Rõng cã t¸c dơng nh− thÕ nµo ®èi víi
con ng−êi vµ c¸c loµi sinh vËt kh¸c trªn tr¸i ®Êt).
- T¹i sao ph¶i sư dơng tµi nguyªn rõng hỵp lý ?
- Sư dơng tµi nguyªn rõng nh− thÕ nµo lµ hỵp lý ?
I - Giíi thiƯu
Rõng cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi ®êi sèng cđa con ng−êi vµ cđa c¸c
loµi sinh vËt kh¸c trªn tr¸i ®Êt.
Trªn thÕ giíi rõng che phđ 3.837 triƯu ha, chiÕm 29% diƯn tÝch lơc ®Þa;
trong ®ã rõng «n ®íi chiÕm 1.280 triƯu ha (33%), cßn l¹i 67% lµ rõng rËm nhiƯt
®íi vµ xÝch ®¹o. Tuy nhiªn diƯn tÝch rõng trªn thÕ giíi ®ang gi¶m mét c¸ch
nghiªm träng do n¹n khai th¸c rõng trµn lan. Theo Q Qc TÕ vỊ B¶o VƯ
Thiªn nhiªn, hµng tn cã h¬n 400.000 ha rõng bÞ ph¸t hoang hc bÞ suy tho¸i.

ViƯc khai th¸c qu¸ møc ngn tµi nguyªn rõng kÐo theo nh÷ng hËu qu¶
nghiªm träng nh−: Kh«ng khÝ bÞ « nhiƠm; lò lơt, h¹n h¸n x¶y ra th−êng xuyªn
h¬n; NhiỊu loµi ®éng vËt bÞ mÊt n¬i c− tró; C©n b»ng sinh th¸i bÞ ph¸ vì
CÇn ph¶i cã biƯn ph¸p b¶o vƯ vµ khai th¸c rõng hỵp lý ®Ĩ tr¸nh nh÷ng
hËu qu¶ do viƯc mÊt rõng g©y nªn.
II - Ho¹t ®éng
1. T¹i sao ph¶i sư dơng ngn tµi nguyªn rõng mét c¸ch hỵp lý ?
(Gi¸o viªn gỵi ý ®Ĩ H/S nªu lªn nh÷ng lỵi Ých cđa rõng tõ ®ã kÕt ln nÕu
kh«ng khai th¸c vµ sư dơng hỵp lý th× chóng ta, ®Ỉc biƯt lµ thÕ hƯ sau kh«ng
nh÷ng kh«ng thĨ h−ëng ®−ỵc nh÷ng lỵi Ých mµ rõng cã thĨ mang l¹i mµ cßn
chÞu nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng do mÊt rõng g©y nªn).
Chương trình Giáo dục Môi trường
17
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
* Rõng cung cÊp cho con ng−êi nhiỊu vËt dơng cÇn thiÕt nh− thøc ¨n,
gç, thc men, qn ¸o
* Rõng ®¶m b¶o c¸c ngn cung cÊp n−íc s¹ch.
* Rõng gióp gi¶m c−êng ®é giã, h¹n chÕ xãi mßn, gi¶m tho¸t h¬i n−íc ë
thùc vËt vµ ®Êt, ®iỊu tiÕt n−íc trong ®Êt.
* Rõng gióp lµm s¹ch bÇu khÝ qun, cung cÊp kh«ng khÝ trong lµnh cho
con ng−êi vµ ®éng vËt.
* Rõng lµ n¬i tró Èn cđa nhiỊu loµi ®éng vËt q gi¸ gióp t¹o nªn sù ®a
d¹ng sinh häc.
2. Lµm thÕ nµo ®Ĩ b¶o vƯ rõng ?
a) Trß ch¬i:
* ý nghÜa cđa trß ch¬i : B¶o vƯ rõng lµ tr¸ch nhiƯm cđa mäi ng−êi
* Chän 14 em häc sinh, ®ãng c¸c vai sau (LÊy giÊy khỉ A4, viÕt ch÷ lªn
råi d¸n lªn l−ng ¸o).
C¸n bé kiĨm l©m : 3 ng−êi

Thỵ s¨n : 2 ng−êi
Ng−êi khai th¸c gç lËu : 2 ng−êi
Ng−êi bu«n gç lËu : 2 ng−êi
Ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng : 2 ng−êi
Ng−êi d©n kinh tÕ míi : 2 ng−êi
ThÇy lang : 1 ng−êi
* Gi¸o viªn chn bÞ 100 c¸i kĐo: 20 c¸i mµu ®á t−ỵng tr−ng cho c¸c lo¹i
gç q; 20 c¸i mµu xanh t−ỵng tr−ng cho ®éng vËt sèng trong rõng; 20 c¸i
mµu tr¾ng t−ỵng tr−ng cho ®Êt rõng; 20 c¸i mµu tÝm t−ỵng tr−ng cho d−ỵc
liƯu; 20 c¸i mµu vµng t−ỵng tr−ng cho c¸c l©m s¶n kh¸c.
* XÕp r¶i r¸c c¸c viªn kĐo lªn bµn gi¸o viªn vµ bµn thø nhÊt cđa häc sinh.
C¸c c¸n bé kiĨm l©m cè g¾ng gi÷ kh«ng cho sè kĐo trªn (rõng) mÊt ®i; nh÷ng
ng−êi kh¸c t×m c¸ch ®Ĩ lÊy sè kĐo (kĨ c¶ dïng m−u mĐo) cµng nhiỊu cµng tèt.
Trß ch¬i diƠn ra kho¶ng 3 ®Õn 5 phót råi dõng l¹i.
Chương trình Giáo dục Môi trường
18
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
* Th¶o ln:
1. Ng−êi kiĨm l©m cã thĨ gi÷ vĐn toµn sè kĐo (rõng) kh«ng ?
2. §Ĩ cã thĨ gi÷ vĐn toµn sè kĐo (rõng), ng−êi kiĨm l©m cÇn cã sù hç trỵ
cđa ai ?
3. Nh÷ng ng−êi hç trỵ cÇn ph¶i lµm g× ®Ĩ gióp ng−êi kiĨm l©m cã thĨ gi÷
vĐn toµn sè kĐo (rõng) ?
4. B¶o vƯ rõng lµ tr¸ch nhiƯm cđa ai ?
b) Th¶o ln: Gi¸o viªn gỵi ý ®Ĩ c¸c em nªu c¸c biƯn ph¸p b¶o vƯ rõng.
- Gi¸o dơc mäi ng−êi vỊ tÇm quan träng cđa rõng, khun khÝch vµ cã biƯn
ph¸p ®Ĩ mäi ng−êi khai th¸c rõng hỵp lý.
- Ng¨n chỈn viƯc chỈt ph¸ rõng; tÝch cùc trång rõng; th©m canh rõng; ¸p
dơng n«ng l©m kÕt hỵp.

- Kh«ng s¨n b¾t, kh«ng ¨n thÞt thó rõng.
- Gi¸o dơc vỊ d©n sè ®Ĩ gi¶m ¸p lùc ®èi víi tµi nguyªn rõng.
- X©y dùng vµ ph¸t huy cã hiƯu qu¶ c¸c Khu b¶o tån vµ V−ên Qc gia
III - KÕt ln
Rõng rÊt quan träng ®èi víi s¶n xt vµ ®êi sèng cđa con ng−êi.
Tuy nhiªn hiƯn nay, do sù khai th¸c qu¸ møc cđa con ng−êi, diƯn
tÝch vµ chÊt l−ỵng rõng ®ang bÞ gi¶m vµ suy tho¸i nghiªm träng.
Chóng ta ph¶i chÊm døt tµn ph¸ rõng vµ cã biƯn ph¸p khai th¸c
rõng hỵp lý, nÕu kh«ng chóng ta sÏ ph¶i høng chÞu nh÷ng hËu qu¶
th¶m khèc vỊ m«i tr−êng nh− xãi mßn ®Êt, lò lơt, h¹n h¸n
IV - Bµi tËp vỊ nhµ
1. Em h·y gi¶i thÝch t¹i sao viƯc diƯn tÝch rõng gi¶m cã ¶nh h−ëng xÊu
®Õn m«i tr−êng ?
2. Lµ mét häc sinh em cã thĨ lµm g× ®Ĩ gãp phÇn b¶o vƯ rõng ?
Chương trình Giáo dục Môi trường
19
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
v- Bµi ®äc tham kh¶o
V× sao nãi rõng lµ kho b¸u
mµu xanh ?
Trªn thÕ giíi rõng rÊt nhiỊu, nã lµ kho b¸u mµu xanh to lín cđa thiªn
nhiªn. Rõng lµ quª h−¬ng cđa loµi ng−êi. Tỉ tiªn xa x−a cđa loµi ng−êi-loµi
v−ỵn ban ®Çu ph¸t triĨn tõ ®©y. Ngµy nay rõng xanh vÉn phơc vơ con ng−êi
mét c¸ch v« t−.
Tõ gãc ®é sinh th¸i vµ m«i tr−êng mµ xÐt, rõng lµ l¸ phỉi cđa qu¶ ®Êt, lµ
nßng cèt c©n b»ng sinh th¸i. Th«ng qua t¸c dơng quang hỵp, rõng xanh duy tr×
sù c©n b»ng gi÷a khÝ c¸cbonÝc vµ khÝ «xy trong kh«ng khÝ. Ngoµi ra rõng cßn
cã nhiỊu chøc n¨ng kh¸c.
Rõng cã thĨ l−u chøa ngn n−íc, c¶n trë n−íc xãi mßn ®Êt. Mïa m−a,

rõng cã thĨ ph©n t¸n n−íc lò lµm ®Ønh lò xt hiƯn chËm. Mïa kh« rõng gi÷
cho l−u l−ỵng n−íc s«ng vÉn b×nh th−êng.
Rõng cã thĨ ®iỊu tiÕt khÝ hËu, ng¨n giã, ch¾n c¸t. DiƯn tÝch rõng lín cã
thĨ lµm thay ®ỉi bøc x¹ ¸nh n¾ng mỈt trêi vµ t×nh tr¹ng l−u th«ng cđa kh«ng
khÝ. Trong rõng c¸c t¸n l¸ c©y lín vµ th©n c©y c¶n lµm gi¶m tèc ®é giã. Rõng
cßn lµ n¬i khư « nhiƠm vµ lµm s¹ch m«i tr−êng. Rõng gièng nh− m¸y hót bơi
thiªn nhiªn, 15 mÉu rõng mçi n¨m cã thĨ hót 36 tÊn bơi. Rõng th«ng cßn cã
thĨ tiÕt ra nh÷ng chÊt keo giÕt chÕt c¸c loµi vi khn g©y bƯnh b¹ch cÇu, kiÕt
lþ, lao phỉi, cã t¸c dơng lµm trong s¹ch m«i tr−êng.
Rõng lµ kho gen khỉng lå, nã chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong vµnh
sinh vËt. Trong rõng thùc, ®éng vËt, vi sinh vËt cã rÊt nhiỊu, chđng lo¹i v«
cïng phong phó.
NÕu kh«ng cã rõng th× −íc tÝnh kho¶ng 4,5 triƯu loµi vËt trªn qu¶ ®Êt bÞ
tiªu diƯt, lò lơt trµn lan, sa m¹c kh«ng ngõng më réng, m«i tr−êng sinh sèng
cđa con ng−êi sÏ v« cïng tåi tƯ. HiƯn nay ng¨n chỈn chỈt ph¸ rõng, b¶o vƯ c©n
b»ng sinh th¸i lµ nhiƯm vơ hµng ®Çu cđa chóng ta. ChØ cã b¶o vƯ rõng tèt th×
qu¶ ®Êt cđa chóng ta míi cã thĨ ngµy cµng tèt ®Đp.
VËy theo em viƯc khai th¸c hỵp lý ngn tµi nguyªn rõng cã vai trß quan
träng nh− thÕ nµo ?
Chương trình Giáo dục Môi trường
20
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Bµi sè 5 :
T×m hiĨu vỊ mét sè loµi chim
Mơc §Ých
- Gióp häc sinh t×m hiĨu ®Ỉc ®iĨm sinh häc cđa loµi chim.
-
Giíi thiƯu kh¸i qu¸t vỊ c¸c loµi chim hiƯn cã trong V−ên Qc gia
Yok §«n.

I - Giíi thiƯu chung
Chim lµ ®éng vËt cã x−¬ng sèng, hai chi tr−íc tiÕn hãa thµnh c¸nh, bé
x−¬ng ch¾c xèp nhĐ gióp chim cã thĨ bay dƠ dµng. Da phđ l«ng vò vµ nhiƯt ®é
c¬ thĨ ®−ỵc ỉn ®Þnh tõ 37- 43 ®é. ThÝnh gi¸c ®ãng mét phÇn ®Ỉc biƯt quan
träng trong ®êi sèng cđa chim bëi gióp chim x¸c ®Þnh: l·nh thỉ, kỴ thï, con
måi, ®−êng ®i, nhËn biÕt sù nguy hiĨm.
Thøc ¨n cđa chim v« rÊt ®a d¹ng vµ tïy thc vµo nhu cÇu cđa mçi loµi
vµ m«i tr−êng sèng. Cã thĨ chia thµnh 3 nhãm chÝnh: Nhãm chim ¨n ®éng vËt,
nhãm chim ¨n thùc vËt vµ nhãm chim ¨n t¹p. Do thøc ¨n kh¸c nhau nªn c¸ch
kiÕm ¨n cđa c¸c loµi chim kh¸c nhau. Chóng cã thĨ ¨n cïng lo¹i thøc ¨n
nh−ng c¸ch kiÕm måi th× kh¸c nhau. (VÝ dơ: Cïng ¨n c«n trïng nh−ng cã loµi
kiÕm ¨n trªn mỈt ®Êt, cã lo¹i kiÕm ¨n trªn c©y). §iỊu nµy ®−ỵc gi¶i thÝch lµ do
cÊu t¹o sinh häc kh¸c nhau gi÷a c¸c loµi (nh− cÊu t¹o má, ch©n).
§a phÇn chim ho¹t ®éng vµo s¸ng sím vµ tr−íc khi trêi tèi bëi v× nh− thÕ
chóng cã thĨ dƠ dµng t×m thÊy thøc ¨n ë nh÷ng thêi gian nµy vµ l¹i Ýt c¸c loµi
kh¸c ®i kiÕm ¨n.
Chim sinh s¶n theo mïa. Chóng th−êng lµm tỉ theo mïa vµo lóc thêi tiÕt
thn tiƯn, Êm ¸p. ë vïng cã hai mïa th× chim ¨n c«n trïng sÏ sinh s¶n vµo ®Çu
mïa m−a, loµi ¨n thÞt sinh s¶n vµo gi÷a mïa kh« (V× lóc nµy c©y rơng hÕt l¸ nªn
dƠ ph¸t hiƯn con måi), chim ¨n qu¶ vµo ci mïa kh« (lóc nhiỊu hoa qu¶).
Chương trình Giáo dục Môi trường
21
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
HÇu hÕt c¸c loµi chim b¾t ®Çu ®Ỵ trøng sau khi tỉ lµm xong. KÝch th−íc
cđa trøng tû lƯ víi kÝch th−íc chim. Mµu s¾c cđa trøng ë mçi loµi còng kh¸c
nhau. Chim cã kÝch th−íc nhá ®Ỵ mçi ngµy 1 qu¶ trøng vµo bi s¸ng; Chim
lín ®Ỵ c¸ch ngµy. Mét sè loµi Êp sau khi ®Ỵ hÕt trøng (TrÜ, SỴ,VÞt), sè kh¸c Êp
ngay sau khi ®Ỵ qu¶ trøng thø nhÊt (c¸c loµi chim ¨n thÞt).
Theo c¸c sè liƯu nghiªn cøu gÇn ®©y, V−ên Qc gia Yok §«n 250 loµi

chim. 21 loµi trong sè nµy ®· ®−ỵc liƯt kª trong s¸ch §á ViƯt Nam.
II - ho¹t ®éng
1. §Ỉc ®iĨm sinh häc cđa chim.
• Gi¸o viªn chn bÞ s½n bøc tranh cđa mét con chim ch−a hoµn chØnh
sau ®ã yªu cÇu häc sinh lªn b¶ng vÏ hoµn chØnh bøc tranh.
• Hc tranh cđa mét con chim ch−a hoµn chØnh cïng víi c¸c bé phËn
cßn thiÕu cđa con chim trong bøc tranh. Yªu cÇu häc sinh ghÐp c¸c bé phËn
vµo bøc tranh cho ®óng.
• Sau khi hoµn chØnh bøc tranh yªu cÇu häc sinh miªu t¶ h×nh d¸ng bªn
ngoµi cđa loµi chim.
• V× sao loµi chim th−êng cã má nhän ? (CÊu t¹o sinh häc cđa chim g¾n
liỊn víi tËp qu¸n ¨n ng cđa loµi).
• T¹i sao cã mét sè loµi chim ®Ỉc biƯt lµ loµi ¨n h¹t th−êng nt nh÷ng
h¹t sái nhá ? (Nh÷ng h¹t sái nhá sÏ gióp chim ghiỊn thøc ¨n trong mỊ). T¹i
sao gµ m¸i th× th−êng ¨n vá trøng ? (§Ĩ hÊp thơ l¹i chÊt kho¸ng ®Ĩ t¹o vá cho
qu¶ trøng míi).
• Yªu cÇu häc sinh lªn b¶ng ®iỊn vµo tªn c¸c c¬ quan néi t¹ng cđa loµi
chim (1. DiỊu (Loµi chim cã diỊu vµ mỊ trong khi ®ã ®éng vËt cã vó l¹i kh«ng
cã), 2. MỊ, 3. Rt, 4. Gan).
2. Chim sèng trong nh÷ng m«i tr−êng nµo ?
• Cho häc sinh lµm viƯc theo nhãm th¶o ln xem loµi chim sèng trong
m«i tr−êng nµo.
• Cho häc sinh th¶o ln theo nhãm xem thư con ng−êi ®· vµ ®ang g©y
h¹i ®Õn loµi chim nh− thÕ nµo ?
Chương trình Giáo dục Môi trường
22
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
+ Ph¸ rõng. DiƯn tÝch rõng hiƯn nay chØ cßn kho¶ng 10%. HËu qu¶ lµ
m«i tr−êng sèng cđa c¸c loµi ®éng, thùc vËt bÞ thu hĐp hc tµn ph¸. Sù biÕn

mÊt cđa mét sè loµi ph¸ vì chi thøc ¨n vµ kÐo theo sù biÕn mÊt cđa mét sè
loµi kh¸c.
+ ¤ nhiƠm (®Ỉc biƯt lµ « nhiƠm do chÊt th¶i c«ng nghiƯp g©y ra) ngµy
cµng t¨ng ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn hƯ sinh th¸i.
+ ThiÕu ý thøc cđa ng−êi d©n trong c«ng t¸c b¶o vƯ hƯ ®éng thùc vËt nãi
chung vµ loµi chim nãi riªng: S¨n b¾t chim lµm thøc ¨n, nu«i lµm c¶nh, bu«n b¸n
• Häc sinh lµm viƯc theo nhãm vµ th¶o ln xem mn b¶o vƯ loµi chim
chóng ta ph¶i lµm g× ?
+ Kh«ng s¨n b¾n.
+ Kh«ng bÉy chim.
+ Kh«ng b¾t chim lµm vËt nu«i c¶nh, lµm thøc ¨n hay bu«n b¸n.
+ Kh«ng ph¸ tỉ chim hay lÊy trém trøng cđa chim.
+ Kh«ng ph¸ ho¹i m«i tr−êng sèng cđa loµi chim.
III - Tãm t¾t
Chim lµ ®éng vËt cã x−¬ng sèng, hai chi tr−íc tiÕn hãa thµnh
c¸nh, bé x−¬ng ch¾c xèp nhĐ gióp chim cã thĨ bay dƠ dµng. Chim lµ
mét trong nh÷ng loµi rÊt cã Ých chóng gióp ph¸t t¸n h¹t, gióp hoa thơ
phÊn còng nh− b¾t c¸c lo¹i s©u bä g©y h¹i cho mïa mµng. HiƯn nay
trong V−ên Qc gia Yok §«n cã nhiỊu lo¹i chim sinh sèng trong ®ã
cã nhiỊu loµi q hiÕm cÇn ®−ỵc b¶o vƯ nh− loµi chim C«ng, Gµ l«i
tr¾ng, Gµ l«i hång tÝa, Hång hoµng. Cèc ®Õ, H¹c cỉ tr¾ng
IV - Bµi TËp
1. Em h·y kĨ tªn 10 loµi chim cã trong khu vùc V−ên Qc gia Yok §«n.
2. Em h·y vÏ c¶nh rõng víi c¶nh bay l−ỵn cđa c¸c loµi chim.
3. Em h·y s¸ng t¸c mét c©u chun vỊ mét loµi chim sèng trong vïng.
4. Em h·y nªu c¸c nguyªn nh©n g©y h¹i ®Õn c¸c loµi chim.
Chương trình Giáo dục Môi trường
23
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN
Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7

v- Bµi ®äc tham kh¶o
Chim Cưu
C¸ch ®©y ®· l©u cã mét loµi chim sèng chØ sèng trªn mét hßn ®¶o gäi lµ
®¶o Mauritius ngoµi ra kh«ng cã n¬i nµo trªn tr¸i ®Êt cã loµi chim nµy. Loµi
chim nµy ®−ỵc gäi lµ chim C−u. §©y lµ mét lo¹i chim lín vµ kh«ng biÕt bay,
nh−ng cã thĨ t×m ®−ỵc thøc ¨n trªn mỈt ®Êt. Khi sèng trªn hßn ®¶o nµy loµi
chim C−u ®−ỵc rÊt an toµn bëi v× kh«ng cã loµi s¨n måi nµo ë ®©y.
Mét ngµy nä vµo thËp niªn 1600, mét con tµu tõ Ch©u ¢u chë theo nhiỊu
thđy thđ ®Õn hßn ®¶o nµy vµ hä sèng ë ®ã trong nhiỊu th¸ng. Trong kho¶ng
thêi gian ë trªn hßn ®¶o nµy nh÷ng ng−êi thđy thđ c¶m thÊy ch¸n bëi v× hä
kh«ng cã g× ®Ĩ lµm v× vËy hä míi nghÜ ®Õn viƯc s¨n b¾n loµi chim nµy sau mét
kho¶ng thêi gian ng¾n toµn bé loµi chim nµy biÕn mÊt. Con chim C−u ci
cïng trªn tr¸i ®Êt chÕt vµo n¨m 1681. Trªn hßn ®¶o nµy còng cã mét lo¹i c©y
®Ỉc h÷u. Kh«ng l©u sau khi loµi chim C−u biÕn mÊt ng−êi ta thÊy r»ng kh«ng
cã thªm mét c©y con nµo ®©m chåi ®Ĩ thay thÕ cho nh÷ng c©y ®· giµ.
C¸c em cã biÕt t¹i sao kh«ng ? Bëi v× Chim C−u ¨n qu¶ cđa lo¹i c©y nµy
sau khi tiªu hãa nã th¶i ph©n ra ngoµi cïng víi h¹t trong ph©n. §ã lµ lý do t¹i
sao lo¹i c©y nµy cã thĨ t×m thÊy trªn kh¾p n¬i trªn hßn ®¶o nµy. Nh−ng bëi v×
loµi chim C−u ®· biÕn mÊt c¸c h¹t c©y kh«ng cßn ®−ỵc ph¸t t¸n vµ bãn ph©n
cho nªn kh«ng cã c©y con míi nµo ®−ỵc mäc lªn. Nh÷ng c©y giµ cçi dÜ nhiªn
ci cïng råi còng chÕt.
Ngµy nay vÉn cßn l¹i kho¶ng 4 hc 5 lo¹i c©y ®ang bÞ ®e däa nµy trªn
®¶o (trªn 300 ti). Chóng cho rÊt nhiỊu qu¶ nh−ng h¹t th× kh«ng thĨ n¶y
mÇm ®−ỵc. Cã mét ng−êi míi lÊy nh÷ng h¹t c©y nµy cho gµ t©y ¨n th× cã 2
hay 3 h¹t n¶y mÇm. §©y lµ nh÷ng h¹t ®Çu tiªn kĨ tõ 300 n¨m qua n¶y mÇm.
Ngµy nay ng−êi ta vÉn cã thĨ trång lo¹i c©y nµy nh−ng chØ b»ng c¸ch nh©n t¹o
bëi v× gµ t©y kh«ng thÝch ¨n lo¹i qu¶ nµy vµ chóng l¹i chØ sèng trong chng.
Chương trình Giáo dục Môi trường
24
VƯỜN QUỐC GIA YOK ĐÔN

Chương trình Giáo dục Môi trường – LỚP 7
Bµi sè 6 :
Bu«n b¸n tr¸i phÐp
®éng vËt hoang d·
Mơc ®Ých
- Gióp c¸c em t×m hiĨu kh¸i niƯm vỊ ®éng vËt hoang d·.
- T×nh tr¹ng mua b¸n ®éng vËt hoang d· vµ c¸c biƯn ph¸p ng¨n chỈn.
I. Giíi ThiƯu Chung
1. §éng vËt hoang d· lµ g× ?
§éng vËt hoang d· lµ c¸c loµi ®éng vËt sèng trong m«i tr−êng tù nhiªn
cđa chóng vµ kh«ng cã sù t¸c ®éng cđa con ng−êi. ThÝ dơ, mét con hỉ sÏ ®−ỵc
gäi lµ ®éng vËt hoang d· nÕu nã sèng tù nhiªn ë mét khu rõng nhÊt ®Þnh Cã
mét sè loµi ®éng vËt hoang d· ®−ỵc phÐp khai th¸c trong tù nhiªn ®Ĩ sư dơng.
VËy bu«n b¸n ®éng vËt hoang d· lµ g× ?
2. Bu«n b¸n ®éng vËt hoang d·
Bu«n b¸n ®éng vËt hoang d· lµ hµnh vi th−¬ng m¹i hãa c¸c loµi ®éng vËt
cã gi¸ trÞ kinh tÕ hay gi¸ trÞ sư dơng cao ®Ĩ kiÕm lỵi nhn hay sư dơng, c¸c
loµi ®éng vËt ®ã ®ang ®−ỵc Nhµ n−íc ta b¶o vƯ trong tù nhiªn.
Hµng ngµy cã hµng ngh×n ®éng vËt kh¸c nhau ë c¸c khu vùc kh¸c nhau
bÞ lÊy ra (b¾t ®i) khái n¬i sinh sèng trong tù nhiªn ®Ĩ mang ®i bu«n b¸n.
ChÝnh ng−êi d©n cđa chóng ta sÏ lµ nh÷ng ng−êi ph¶i chÞu nh÷ng thiƯt
thßi tõ ho¹t ®éng bu«n b¸n ®éng vËt hoang d·. §iỊu nµy ¶nh h−ëng kh«ng
nhá ®Õn cc sèng cđa chóng ta. Tr−íc hÕt chóng ta sÏ cµng nghÌo h¬n, bëi
ngn tµi nguyªn ®éng vËt q hiÕm ®· bÞ mÊt ®i.
Chương trình Giáo dục Môi trường
25