bài giảng thuốc ôn lý trừ hàn

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.03 MB, 66 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

THUỐC ÔN LÝ TRỪ HÀN

ThS. Võ Thanh Phong

1

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

Nội dung

1. Đại cương2. Dược vật

2

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

Chương 1

Đại cương

3

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

Nhập tỳ vị: ôn trung tán hàn chỉ thống  trị chứng tỳ vị hư hànNhập phế kinh: ôn phế hố ẩm  phế hàn đàm ẩm

Nhập can kinh: ơn can tán hàn chỉ thống  hàn phạm can kinhNhập thận kinh: ôn thận trợ dương  thận dương bất túc

Nhập tâm thận kinh: ôn dương thông mạch, hồi dương cứu nghịch  tâm thận dương hư, vong dương

Tác dụng

Source: Trần Quốc Bảo (2011), Thuốc y học cổ truyền và ứng dụng lâm sàng, NXB Y Học. 5

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

Ôn Thận dương, tán hànSo sánh tác dụng

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 6

Aconiti radix Ô đầu

Aconiti radix lateralis praeparata Chế phụ tử

Asari herba Tế tân

Cinnamomi cassiae cortex Nhục quế

Caryophylli flos Đinh hương

Aquilariae lignum Trầm hương

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

Ôn Tỳ Vị, tán hànSo sánh tác dụng

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Zingiberis rhizoma Can khương

Zanthoxyli fructus Hỏa tiêu

Piperis longi fructus Tất bát

Foeniculi fructus Tiểu hồi hương

Alpiniae katsumadai semen Thảo đậu khấu

Zingiberis rhizoma praeparatum Bào khương

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

Biểu hàn chưa giải  phối hợp tân ôn giải biểu

Hàn ngưng kinh mạch  phối hợp hành khí hoạt huyết

Thuốc ôn lý vị cay, tính nóng, táo  dễ thương âm trợ hoả  không dùng bệnh thực nhiệt, âm hư hoả vượng, tân huyết hao hư

Thận trọng phụ nữ có thai

Lưu ý

Source: Trần Quốc Bảo (2011), Thuốc y học cổ truyền và ứng dụng lâm sàng, NXB Y Học. 8

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

Chương 2

Dược vị

9

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

Tên: Aconitum kusnezoffii

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

Chế Thảo ô

Aconiti kusnezoffii radix praeparata

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Chế Thảo ô

Aconiti kusnezoffii radix praeparata

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 12

cơ, sưng, viêm mơ tế bàoLý khíĐau bụng, đau đầu, đau cân cơ, co thắt và

đau do khí trệ huyết ứ, hoặc do hàn đàm, thở ngắn, đau ngực

Chỉ thốngTý chứng, đau cân cơ, đầy tức ngực lan ra

sau lưng, thoát vịTiêu sưngAbscesses, loét, viêm mô tế bào sưng đỏChàm,

bỏng, loét Abscesses, sang thương (dùng ngồi) 

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

Chế Thảo ơ

Aconiti kusnezoffii radix praeparata

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Chống chỉ định Âm hư

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

Tên: Aconitum carmichaeli

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

Chế xuyên ô

Aconiti radix praeparata

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

Chế xuyên ô

Aconiti radix praeparata

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 16

Tán hàn Tý chứng, đau bụng, đau đầu, đau cân

Khu phong Đau bụng, đau đầu, đau khớp, đau cân

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

Chế xuyên ô

Aconiti radix praeparata

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

Tên: Aconitum carmichaelii

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

Chế phụ tử

Aconiti radix lateralis praeparata

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

Chế phụ tử

Aconiti radix lateralis praeparata

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 20

Hồi dương Lạnh chi, ngất, nơn, đại hãn Ơn dương Sợ lạnh, lạnh chi, bụng đau, tiêu lỏng Bổ dương Tiêu lỏng, lạnh chi, mạch tế, ra mồ hôi,

liệt dương, di tinh, phù, tiểu nhiều lần hoặc khơng có nước tiểu

Tán hàn Đau chi, đau khớp, nơn ói, tý do phong

Chỉ thống Đau khớp, đau bụng, tý chứng Giáng khí

Trừ hàn đàm Tý chứng, đau, co cứng 

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

Chế phụ tử

Aconiti radix lateralis praeparata

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

Tên: Alpinia officinarum

Họ: Zingiberaceae

Cao lương khương

Alpiniae officinari rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

Cao lương khương

Alpiniae officinari rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

Cao lương khương

Alpiniae officinari rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 24

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

Cao lương khương

Alpiniae officinari rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Thời gian sắc 20 phútĐộc tính

Chống chỉ định Âm hư hoả vượng

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

Tên: Syzigium aromaticum

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

Đinh hương

Caryophylli flos

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

Đinh hương

Caryophylli flos

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 1.5-4.5 gThời gian sắc 3 phút

Độc tính Dị ứng với eugenols. Chóng mặt, hồi hộp, đau đầu, kích ứng da, hạ áp

Chống chỉ định Âm hư

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

Tên: Cinnamomum cassia

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

Nhục quế

Cinnamomi cassiae cortex

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

Nhục quế

Cinnamomi cassiae cortex

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 32

Bổ khí Chán ăn, tiêu lỏng, tỳ hư, khí hư, huyết hư Chỉ thống Đau bụng, đau thắt lưng, lạnh đau chi Hoạt huyết Vô kinh, thống kinh, vô sinh 

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

Nhục quế

Cinnamomi cassiae cortex

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 1-3 g

Thời gian sắc Bỏ vào sau cùng, sắc 10 phút

Độc tính Mắt đỏ, khô miệng, xuất huyết. Quá liều: nôn, đau bụng, tiểu khó, chóng mặt, mặt đỏ, nhìn mờ, tê lưỡi, dãn mạch ở tai, co giật, khó thở. Dị ứng da.

Chống chỉ định Âm hư hoả vượng

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

Tên: Evodiae rutaecarpa

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

Ngô thù du

Evodiae fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

Hồ can khí Can vị bất hồ, đau hơng sườn, nơn

khan, nơn, ợ hơi, mạch huyền sác 

Hoá hàn đàm Hàn đàm can vị kinh, tiêu lỏng do hàn

Liễm khí Tiềm can khí thượng nghịch do hàn,

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

Ngơ thù du

Evodiae fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 3-10 gThời gian sắc 20 phút

Độc tính Khơng dùng lâu, rất táo, gây thương khí. Q liều gây khơ họng. Liều cao kích thích TKTW gây nhìn mờ

Chống chỉ định Âm hư hoả vượng

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

Tên: Foeniculum vulgare

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

Tiểu hồi hươngFoeniculi fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

Tiểu hồi hươngFoeniculi fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 40

Lý khí Hạ tiêu, can kinh, thốt vị, đau nhói bụng

dưới, đau bìu, tăng thèm ăn Chỉ thống Đau bụng dưới, đau can kinh, đau do hàn Ôn hàn Tắc trở hạ tiêu, đau nhói, cảm giác lạnh

bụng dưới, ợ hơi, chán ăn, rối loạn tiêu hoá, đau bụng

Ôn kinh Tắc can kinh, hàn tắc hạ tiêu, đau nhói 

</div>Trang 41<div class="page_container" data-page="41">

Tiểu hồi hươngFoeniculi fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 42<div class="page_container" data-page="42">

Tên: Litsea cubeba

Họ: Lauraceae

Tất trừng giàLitseae fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

</div>Trang 43<div class="page_container" data-page="43">

Tất trừng giàLitseae fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 44<div class="page_container" data-page="44">

Tất trừng giàLitseae fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 44

Bổ tỳ, hồ trung

Ơn trung: chỉ thống, tiêu thực, trị RLTH

do hàn, nôn khan, nôn, nấc 

Chỉ thống Phúc thống, vị quản thống do hàn Bổ thận Tiểu khó, tiểu đục, hàn hạ tiêu 

Trừ hàn thấp Tiểu khó, tiểu đục, tiểu ít (đặc biệt trẻ em) 

</div>Trang 45<div class="page_container" data-page="45">

Tất trừng giàLitseae fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 46<div class="page_container" data-page="46">

Tên: Piper nigrum

</div>Trang 47<div class="page_container" data-page="47">

Hồ tiêu

Piperis fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 49<div class="page_container" data-page="49">

Hồ tiêu

Piperis fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Thời gian sắc 20 phútĐộc tính

Chống chỉ định Âm hư hoả vượng

</div>Trang 50<div class="page_container" data-page="50">

Tên: Piper longum

</div>Trang 51<div class="page_container" data-page="51">

Tất bát

Piperis longi fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 52<div class="page_container" data-page="52">

Tất bát

Piperis longi fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 52

Ôn hàn Vị hàn: nôn khan, nôn, tiêu lỏng, ợ

Chỉ thống Đau bụng, đau răng (dùng tại chỗ) 

</div>Trang 53<div class="page_container" data-page="53">

Tất bát

Piperis longi fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 54<div class="page_container" data-page="54">

Tên: Zanthoxylum simulans seu bungeanum

</div>Trang 55<div class="page_container" data-page="55">

Xuyên tiêu (Hoa tiêu)Zanthoxyli fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 56<div class="page_container" data-page="56">

Xuyên tiêu (Hoa tiêu)Zanthoxyli fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and 56

Ôn hàn Hàn ở trung tiêu: cảm giác lạnh bụng,

đau bụng, tiêu lỏng, nôn khan, nôn 

Táo hàn thấp Tiêu lỏng, nôn khan, đau bụng, co thắt

bụng, tiêu lỏng toàn nước, nhiều lần, cấp 

</div>Trang 57<div class="page_container" data-page="57">

Xuyên tiêu (Hoa tiêu)Zanthoxyli fructus

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 58<div class="page_container" data-page="58">

Tên: Zingiberis officinalis

</div>Trang 59<div class="page_container" data-page="59">

Can khương

Zingiberis rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 61<div class="page_container" data-page="61">

Can khương

Zingiberis rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Liều lượng 1-12 gThời gian sắc 20 phútĐộc tính

Chống chỉ định Âm hư hoả vượng, xuất huyết do nhiệt

</div>Trang 62<div class="page_container" data-page="62">

Tên: Zingiberis officinalis

</div>Trang 63<div class="page_container" data-page="63">

Bào khương

Zingiberis rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

</div>Trang 65<div class="page_container" data-page="65">

Bào khương

Zingiberis rhizoma

Source: Hempen, C. H., & Fischer, T. (2009). A materia medica for Chinese medicine: plants, minerals, and

animal products. Elsevier Health Sciences.

Sử dụng

Thời gian sắc 20 phútĐộc tính

Chống chỉ định Âm hư hoả vượng, huyết nhiệt

</div>Trang 66<div class="page_container" data-page="66">

CÁM ƠN ĐÃ LẮNG NGHE

66

</div>

bài giảng thuốc ôn lý trừ hàn

<b>THUỐC ÔN LÝ TRỪ HÀN</b>

ThS. Võ Thanh Phong

<b>Nội dung</b>

<b>1. Đại cương2. Dược vật</b>

<b>Chương 1</b>

<b>Đại cương</b>

<b>Tác dụng</b>

<b>Ôn Thận dương, tán hànSo sánh tác dụng</b>

<b>Ôn Tỳ Vị, tán hànSo sánh tác dụng</b>

<b>Lưu ý</b>

<b>Chương 2</b>

<b>Dược vị</b>

<b>Chế Thảo ô</b>

<b>Aconiti kusnezoffii radix praeparata</b>

<b>Chế Thảo ô</b>

<b>Aconiti kusnezoffii radix praeparata</b>

<b>Chế Thảo ơ</b>

<b>Aconiti kusnezoffii radix praeparata</b>

<b>Chế xuyên ô</b>

<b>Aconiti radix praeparata</b>

<b>Chế xuyên ô</b>

<b>Aconiti radix praeparata</b>

<b>Chế xuyên ô</b>

<b>Aconiti radix praeparata</b>

<b>Chế phụ tử</b>

<b>Aconiti radix lateralis praeparata</b>

<b>Chế phụ tử</b>

<b>Aconiti radix lateralis praeparata</b>

<b>Chế phụ tử</b>

<b>Aconiti radix lateralis praeparata</b>

<b>Cao lương khương</b>

<b>Alpiniae officinari rhizoma</b>

<b>Cao lương khương</b>

<b>Alpiniae officinari rhizoma</b>

<b>Cao lương khương</b>

<b>Alpiniae officinari rhizoma</b>

<b>Cao lương khương</b>

<b>Alpiniae officinari rhizoma</b>

<b>Đinh hương</b>

<b>Caryophylli flos</b>

<b>Đinh hương</b>

<b>Caryophylli flos</b>

<b>Nhục quế</b>

<b>Cinnamomi cassiae cortex</b>

<b>Nhục quế</b>

<b>Cinnamomi cassiae cortex</b>

<b>Nhục quế</b>

<b>Cinnamomi cassiae cortex</b>

<b>Ngô thù du</b>

<b>Evodiae fructus</b>

<b>Ngơ thù du</b>

<b>Evodiae fructus</b>

<b>Tiểu hồi hươngFoeniculi fructus</b>

<b>Tiểu hồi hươngFoeniculi fructus</b>

<b>Tiểu hồi hươngFoeniculi fructus</b>

<b>Tất trừng giàLitseae fructus</b>

<b>Tất trừng giàLitseae fructus</b>

<b>Tất trừng giàLitseae fructus</b>

<b>Tất trừng giàLitseae fructus</b>

<b>Hồ tiêu</b>

<b>Piperis fructus</b>

<b>Hồ tiêu</b>

<b>Piperis fructus</b>

<b>Tất bát</b>

<b>Piperis longi fructus</b>

<b>Tất bát</b>

<b>Piperis longi fructus</b>

<b>Tất bát</b>

<b>Piperis longi fructus</b>

<b>Xuyên tiêu (Hoa tiêu)Zanthoxyli fructus</b>

<b>Xuyên tiêu (Hoa tiêu)Zanthoxyli fructus</b>

<b>Xuyên tiêu (Hoa tiêu)Zanthoxyli fructus</b>

<b>Can khương</b>

<b>Zingiberis rhizoma</b>

<b>Can khương</b>

<b>Zingiberis rhizoma</b>

<b>Bào khương</b>

<b>Zingiberis rhizoma</b>

<b>Bào khương</b>