tác động của đa dạng hóa đến khả năng sinh lời và rủi ro của ngân hàng thương mại tại việt nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (34.17 MB, 115 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BỘ GIÁO DỤC-ĐÀO TẠO BỘ CÔNG THƯƠNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP.HCM KHOA TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG



KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP

TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI VÀ RỦI RO CỦA

CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM

Người hướng dẫn: ThS. NGUYỄN VỸ BẢO YẾN Người thực hiện: LÊ THỊ THU HUYỀN

MẠC BÙI PHƯƠNG UYÊN NGUYỄN NGỌC NHÃ UYÊN

Lớp: DHTN14ATT Khố: 2018-2022

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

11524110610:20:01 AM10:20:01 AM11524110610:20:01 AM10:20:01 AM11524110610:20:01 AM10:20:01 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

BỘ GIÁO DỤC-ĐÀO TẠO BỘ CÔNG THƯƠNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHIỆP TP.HCM KHOA TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG



KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI VÀ RỦI RO CỦA

CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM

Người hướng dẫn: ThS. NGUYỄN VỸ BẢO YẾN Người thực hiện: LÊ THỊ THU HUYỀN

MẠC BÙI PHƯƠNG UYÊN NGUYỄN NGỌC NHÃ UYÊN

Lớp: DHTN14ATT Khoá: 2018-2022

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam11524110610:20:01 AM10:20:01 AM11524110610:20:01 AM10:20:01 AM11524110610:20:01 AM10:20:01 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LỜI CẢM ƠN 

Trong q trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp, chúng em luôn nhận được sự quan tâm, hướng dẫn và giúp đỡ của các giảng viên cùng với sự động viên, khích lệ từ bạn bè, người thân.

Trước hết, nhóm chúng em xin gửi lời cảm ơn chân thành và tri ân sâu sắc đến cô ThS. Nguyễn Vỹ Bảo Yến, người trực tiếp giúp đỡ, tận tình hướng dẫn nhóm em trong suốt thời gian thực hiện đề tài khóa luận tốt nghiệp. Cơ đã nhiệt tình góp ý, bổ sung nhiều kiến thức bổ ích để giúp nhóm hồn thành tốt khóa luận này với định hướng và phương pháp thực hiện khoa học phù hợp.

Nhóm cũng xin cảm ơn các thầy, cơ trường Đại học Công nghiệp TP.HCM, đặc biệt là các thầy, cô Khoa Tài chính – Ngân hàng đã tận tình truyền đạt kiến thức và tạo điều kiện tối đa cho sinh viên có thể hồn thành thật tốt việc học tập và nghiên cứu trong suốt thời gian qua.

Do thời gian có hạn, cũng như kinh nghiệm thực tiễn còn hạn chế của sinh viên nên trong bài báo cáo khóa luận tốt nghiệp này sẽ khơng tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Vì vậy, nhóm chúng em rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến từ q thầy cơ để nhóm có điều kiện bổ sung hồn thiện khóa luận hơn, nâng cao kiến thức của mình và phục vụ tốt hơn cơng tác thực tế sau này.

Sau cùng, nhóm em xin kính chúc cô ThS. Nguyễn Vỹ Bảo Yến cùng với quý thầy cô trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh dồi dào sức khỏe, thành cơng và đạt thành tích cao trong cơng tác giảng dạy. Chúc trường Đại Học Cơng Nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh sẽ mãi là niềm tin, nền tảng vững chắc cho nhiều thế hệ sinh viên với bước đường học tập.

Nhóm em xin chân thành cảm ơn!

TP.HCM, ngày 18 tháng 05 năm 2022

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

MỤC LỤC

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ... 1

1.1.Tính cấp thiết của đề tài ... 1

1.2.Mục tiêu nghiên cứu ... 2

1.3.Câu hỏi nghiên cứu ... 3

1.4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ... 3

1.5.Phương pháp nghiên cứu ... 4

1.6.Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu ... 5

1.7.Cấu trúc của bài nghiên cứu ... 5

CHƯƠNG II: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ... 7

2.1. Tổng quan về Ngân hàng thương mại ... 7

2.1.1.Khái niệm ... 7

2.1.2. Chức năng của Ngân hàng thương mại ... 7

2.1.3. Các hoạt động kinh doanh chính của Ngân hàng thương mại ... 8

2.1.3.1.Hoạt động huy động vốn ... 8

2.1.3.2.Hoạt động tín dụng ... 9

2.1.3.3. Các hoạt động khác ... 9

2.2.Khả năng sinh lời của Ngân hàng thương mại ... 10

2.2.1.Khái niệm khả năng sinh lời của Ngân hàng thương mại ... 10

2.2.2.Các chỉ tiêu đánh giá khả năng sinh lời ... 11

2.3. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại ... 11

2.3.1.Tổng quan về rủi ro trong kinh doanh của Ngân hàng thương mại ... 11

2.3.2. Đo lường rủi ro trong hoạt động của Ngân hàng thương mại ... 13

2.4. Đa dạng hóa trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại ... 14

2.4.1. Khái niệm ... 14

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

2.4.2. Tác động của đa dạng hóa đến hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương

mại ... 14

2.5.Các chỉ tiêu ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và rủi ro của Ngân hàng thương mại ... 15

2.5.1.Nhóm yếu tố đa dạng hố ... 15

2.5.2.Nhóm yếu tố nội tại khác ... 18

2.5.3.Nhóm yếu tố vĩ mơ ... 21

2.6. Một số nghiên cứu thực nghiệm ... 23

2.6.1. Trong nước ... 23

2.6.2.Nước ngoài ... 25

CHƯƠNG III: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU ... 27

3.1.Dữ liệu nghiên cứu ... 27

3.2.Các biến nghiên cứu ... 27

3.2.1.Các biến phụ thuộc: ... 27

3.2.1.1.Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu bình quân (ROAE) ... 28

3.2.1.2.Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản bình quân (ROAA) ... 28

3.2.1.3.Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu bình qn có hiệu chỉnh rủi ro (AROAE) ... 29

3.2.1.4.Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản bình qn có hiệu chỉnh rủi ro (AROAA) ... 29

3.2.1.5.Rủi ro phá sản của ngân hàng (Z_SCORE) ... 30

3.2.1.6.Thực trạng khả năng sinh lời và rủi ro của các Ngân hàng thương mại tại Việt Nam giai đoạn 2010-2020 ... 31

3.2.2.Các biến độc lập ... 32

3.2.2.1.Đa dạng hóa thu nhập (HHI_ID) ... 32

3.2.2.2.Đa dạng hóa tài sản (HHI_AD) ... 34

123docz.net - File bi loi xin lienhe: 1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam1Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet Nam11524110610:20:01 AM10:20:01 AM11524110610:20:01 AM10:20:01 AM11524110610:20:01 AM10:20:01 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

3.2.2.3.Đa dạng hóa nguồn vốn (HHI_FD) ... 36

3.2.2.4.Dư nợ cho vay khách hàng/tổng tài sản (LTA) ... 37

3.2.2.5.Quy mơ ngân hàng (SIZE) ... 39

3.2.2.6.Tỷ lệ Chi phí hoạt động/ Thu nhập (CIR) ... 40

3.2.2.7.Tỷ lệ trích lập dự phịng rủi ro tín dụng (MCR) ... 41

3.2.2.8.Mức độ tập trung thị trường (MAR) ... 42

3.2.2.9.Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) ... 43

3.2.2.10.Tác động của dịch bệnh COVID-19 (COVID) ... 45

3.3.Mơ hình nghiên cứu ... 45

3.4.Phương pháp nghiên cứu ... 48

3.5.Kiểm tra và xử lý khiếm khuyết của mơ hình ... 49

CHƯƠNG IV: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ... 51

4.1.Thống kê mô tả các biến nghiên cứu... 51

4.2.Ma trận hệ số tương quan ... 51

4.3.Kết quả hồi quy... 56

4.3.1.Các nhân tố tác động đến ROAA, ROAE ... 56

4.3.2.Các nhân tố tác động đến AROAA, AROAE ... 56

5.1.3. Hướng nghiên cứu trong tương lai ... 70

5.2.Định hướng phát triển của các Ngân hàng Thương mại tại Việt Nam ... 70

5.3. Giải pháp và kiến nghị nhằm tăng khả năng sinh lời và giảm rủi ro của các Ngân hàng thương mại ... 71

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

5.3.1.Giải pháp từ Ngân hàng thương mại ... 71

5.3.1.1. Nhóm giải pháp về đa dạng hóa ... 71

5.3.1.2.Các yếu nội tại ngân hàng ... 73

5.3.2.Kiến nghị ... 75

KẾT LUẬN ... 78

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Từ viết

1 NHTM Ngân hàng thương mại

2 NHNN Ngân hàng nhà nước Việt Nam 3 NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần

12 FEM Fixed Effects Model-Mơ hình tác động cố định

13 REM Random Effects Model-Mơ hình tác động ngẫu nhiên

14 GLS Generalized Least Squares-Phương pháp bình phương tối thiểu tổng quát

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

15 GMM Generalized Method of Moments-Phương pháp ước lượng moment tổng quát

16 ROAA Tỷ suất sinh lời trên tài sản bình quân

17 ROAE Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu bình quân

18 AROAA Tỷ suất sinh lời trên tài sản bình quân có hiệu chỉnh rủi ro

19 AROAE Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu bình quân có hiệu chỉnh rủi ro

20 Z_SCORE Rủi ro phá sản

21 HHI_ID Đa dạng hóa thu nhập 22 HHI_AD Đa dạng hóa tài sản 23 HHI_FD Đa dạng hóa nguồn vồn 24 LTA Dư nợ cho vay

25 SIZE Quy mô ngân hàng

26 CIR Tỷ lệ cho phí hoạt động

27 MCR Tỷ lệ dự phịng rủi ro tín dụng

28 MAR Mức độ tập trung thị trường

29 GDP Tăng trưởng kinh tế

30 COVID Tác động của đại dịch COVID-19

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lời của NHTM

Bảng 3.1: Khả năng sinh lời và rủi ro của 28 NHTM tại Việt Nam (2010-2020) Bảng 3.2: Tổng hợp giả thuyết nghiên cứu

Bảng 4.1: Thống kê mơ tả của các biến chính Bảng 4.2: Ma trận hệ số tương quan giữa các biến Bảng 4.3: Kết quả kiểm định đa cộng tuyến

Bảng 4.4: Kết quả hồi quy của mơ hình với biến phụ thuộc ROAA, ROAE Bảng 4.5: Kết quả kiểm định với ROAA, ROAE

Bảng 4.6: Kết quả hồi quy của mơ hình với biến phụ thuộc AROAA, AROAE Bảng 4.7: Kết quả kiểm định với AROAA, AROAE

Bảng 4.8: Kết quả ước lượng của mơ hình với biến phụ thuộc Z_SCORE Bảng 4.9: Kết quả kiểm định với Z_SCORE

Bảng 4.10: Tổng hợp kết quả kiểm định mơ hình với 5 biến phụ thuộc

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Đa dạng hóa thu nhập của 28 NHTM tại Việt Nam (2010-2020)

Biểu đồ 3.2: Đa dạng hóa tài sản của 28 NHTM tại Việt Nam (2010-2020)

Biểu đồ 3.3: Đa dạng hóa nguồn vốn của 28 NHTM tại Việt Nam (2010-2020) Biểu đồ 3.4: Dư nợ cho vay/tổng tài sản của 28 NHTM tại Việt Nam (2010-2020) Biểu đồ 3.5: Quy mô ngân hàng của 28 NHTM tại Việt Nam (2010-2020)

Biểu đồ 3.6: Tỷ lệ chi phí hoạt động của 28 NHTM tại Việt Nam (2010-2020)

Biểu đồ 3.7: Tỷ lệ trích lập dự phịng rủi ro tín dụng của 28 NHTM tại Việt Nam 2020)

(2010-Biểu đồ 3.8: Mức độ tập trung thị trường ngân hàng tại Việt Nam (2010-2020) Biểu đồ 3.9: Tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2010-2020 (%)

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài

Trải qua 30 năm hình thành và phát triển với nhiều thử thách, hệ thống Ngân hàng thương mại (NHTM) tại Việt Nam đã xây dựng nên mạng lưới hoạt động rộng khắp cả nước và đối tượng khách hàng ngày một đa dạng. Khơng chỉ đóng vai trị là trung gian cung ứng dịch vụ tài chính cho nền kinh tế, NHTM còn là doanh nghiệp kinh doanh hoạt động với mục tiêu tạo ra lợi nhuận. Vì vậy, việc đo lường và đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM thông qua chỉ tiêu khả năng sinh lời (KNSL) là hết sức cần thiết đối với bản thân các NHTM và cả các nhà hoạch định chính sách. Những năm gần đây, nhờ sự nỗ lực không ngừng nghỉ, ngành ngân hàng Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả hoạt động kinh doanh khả quan. Theo số liệu quý II-2021 của Ngân hàng Nhà nước Việt

Nam (NHNN), ROA và ROE của hệ thống ngân hàng lần lượt là 0.68% và 8.25%, tăng

mạnh so với cùng kỳ năm nước.

Hiện nay, các NHTM tại Việt Nam đang không ngừng đa dạng các hoạt động kinh doanh nhằm đẩy mạnh nguồn thu nhập ngoài lãi. Tuy nhiên, thu nhập của NHTM vẫn còn phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động tín dụng, vốn huy động tiền gửi còn chiếm tỷ trọng chủ yếu trong tổng nguồn vốn của các NHTM. Quyết định số 34/QĐ-NHNN năm 2019 của Thống đốc NHNN đã ban hành Chương trình hành động của ngành ngân hàng, thực hiện chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng

đến năm 2030 với mục tiêu “Tăng tỷ trọng thu nhập từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng

trong tổng thu nhập của các NHTM lên khoảng 16-17%”. Một động lực khác cho mục

tiêu trên là do sự mở rộng của hệ thống NHTM với số lượng NHTM trong nước và chi nhánh ngân hàng nước ngoài ngày một tăng, điều này tạo áp lực cạnh tranh rất lớn về hoạt động huy động vốn và cấp tín dụng, đặc biệt là với các NHTM mới thành lập và có quy mơ nhỏ. Ngồi ra, đại dịch COVID-19 trong giai đoạn 2 năm gần đây (2020-2021) đã khiến cho các hoạt động kinh tế chịu nhiều ảnh hưởng, bao gồm cả hoạt động tín dụng – lĩnh vực chủ lực của các NHTM. Đến cuối năm 2021, dư nợ tín dụng đối với nền kinh tế tăng 13.61% nhưng tỷ lệ nợ xấu gộp của các tổ chức tín dụng (TCTD) tăng từ 5.1%

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

lên 7.42% so với cùng kì năm ngối (Thống kê của NHNN). Trong bối cảnh hiện tại, xu hướng mà các NHTM đang hướng tới là áp dụng các tiến bộ khoa học kĩ thuật, cơ cấu lại cấu trúc nguồn vốn, chú trọng nhiều hơn vào các hoạt động kinh doanh tạo ra thu nhập ngoài lãi như cung cấp dịch vụ tài chính cơng nghệ cao, liên kết bảo hiểm, mơi giới và đầu tư chứng khốn…. Việc này sẽ giảm bớt áp lực cạnh tranh và hạn chế sự phụ thuộc quá nhiều vào hoạt động tín dụng-huy động tiền gửi, tạo điều kiện cho NHTM phân tán được rủi ro và có nguồn lợi nhuận đa dạng từ nhiều hoạt động khác nhau.

Thực tế trên cho thấy việc đánh giá sự ảnh hưởng của đa dạng hóa đến hiệu quả hoạt động của các NHTM tại Việt Nam là hết sức cần thiết, đặc biệt là khi đã có nhiều bài nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến KNSL hoặc rủi ro của NHTM nhưng chưa đi sâu vào các khía cạnh khác nhau của đa dạng hoá và chưa xem xét đồng thời KNSL

và rủi ro. Vì vậy, nhóm tác giả đã quyết định lựa chọn nghiên cứu về “Tác động của đa

dạng hóa đến khả năng sinh lời và rủi ro của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam” nhằm tập trung đánh giá ảnh hưởng của đa dạng hoá thu nhập, tài sản, nguồn vốn

đến KNSL và rủi ro của ngân hàng dựa trên mẫu nghiên cứu của 28 NHTM tại Việt Nam trong giai đoạn 2010-2020.

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

 Mục tiêu tổng quát:

Về tổng quan, đề tài nghiên cứu các nhân tố tác động đến KNSL và rủi ro của các NHTM tại Việt Nam giai đoạn 2010-2020, trong đó tập trung vào yếu tố đa dạng hoá. Dựa trên kết quả nghiên cứu, nhóm tác giả đưa ra các giải pháp nhằm định hướng cho việc đa dạng hoá trong hoạt động của ngân hàng để đạt được mục tiêu tăng KNSL, đồng

thời vẫn đảm bảo kiểm soát tốt rủi ro của các NHTM.

 Mục tiêu cụ thể:

Về lý thuyết, bài nghiên cứu tổng hợp, trình bày cơ sở lý luận về hoạt động, KNSL và rủi ro của NHTM. Trong đó, nhóm tác giả chú trọng trình bày những nội dung liên quan đến sự tác động của đa dạng hóa đến KNSL cũng như rủi ro của NHTM.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

Về thực tiễn, bài viết kiểm định mơ hình mẫu số liệu của 28 NHTM tại Việt Nam trong giai đoạn 2010-2020 với mục tiêu đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố tác động được lựa chọn đến KNSL và rủi ro của NHTM, đặc biệt là các yếu tố đa dạng hóa. Việc thực hiện kiểm định nhằm tạo cơ sở để đề xuất các giải pháp và kiến nghị giúp các nhà quản trị định hướng hoạt động của NHTM với mục tiêu tạo ra nguồn lợi nhuận cao và ít rủi ro. Sự tăng trưởng bền vững của các NHTM sẽ góp phần nâng cao vị trí của ngành ngân hàng trên thị trường tài chính trong và ngồi nước.

1.3. Câu hỏi nghiên cứu

Dựa trên các mục tiêu nghiên cứu, các câu hỏi nghiên cứu được đề xuất bao gồm:

- NHTM là gì? Khái niệm KNSL và rủi ro của NHTM từ nhiều góc độ khác nhau? Các chỉ tiêu nào được dùng để đánh giá KNSL của ngân hàng?

- Đa dạng hố có ảnh hưởng đến KNSL và rủi ro của NHTM hay không và đa dạng hoá được đo lường theo cách thức nào? Các yếu tố nào khác nên được lựa chọn đưa vào mơ hình đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến KNSL và rủi ro của NHTM giai đoạn 2010-2020? Mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố ra sao?

- Giải pháp nào giúp cho hoạt động của các NHTM đạt được hiệu quả sinh lời cao đồng thời hạn chế rủi ro trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của ngành ngân hàng và thị trường kinh tế có nhiều biến động?

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của bài là KNSL và rủi ro của NHTM, các yếu tố có ảnh hưởng đến lợi nhuận cũng như rủi ro bao gồm nhóm nhân tố đo lường đa dạng hố, nhóm

nhân tố thuộc về đặc thù của NHTM và nhóm nhân tố vĩ mơ.

Dữ liệu nghiên cứu gồm có cơ sở dữ liệu vĩ mô và vi mô. Dữ liệu vĩ mô là tốc độ tăng trưởng (GDP) được thống kê từ dữ liệu của Ngân hàng thế giới (World Bank) và sự xuất hiện của đại dịch COVID-19 được đại diện bằng biến giả, ngồi ra cịn có số liệu về ngành ngân hàng được thu thập từ số liệu thống kê của NHNN. Bộ dữ liệu vi mô là các chỉ tiêu đo lường hoạt động của NHTM được thu thập và tính tốn dựa trên báo cáo tài chính đã qua kiểm tốn của 28 NHTM tại Việt Nam giai đoạn 2010 - 2020.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

Không gian nghiên cứu là 28 NHTM tại Việt Nam, bao gồm 03 NHTM Quốc doanh (Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ), 23 ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) Việt Nam ngoài quốc doanh, 02 chi nhánh NHTM nước ngoài (phụ lục 01). Thời gian nghiên cứu được tính từ năm 2010 đến năm 2020, tương đương với 11 năm.

1.5. Phương pháp nghiên cứu

Bài nghiên cứu sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:

- Phương pháp thu thập và tổng hợp thông tin lý thuyết: Lý thuyết được thu thập từ giáo trình, các văn bản pháp luật Việt Nam, các tạp chí chuyên ngành và website của các cơ quan Chính phủ, cơ sở lý thuyết của các bài nghiên cứu khoa học đi trước để tổng hợp và trình bày lại theo ngơn ngữ của nhóm tác giả.

- Phương pháp phân tích thực nghiệm: gồm thu thập dữ liệu, phân tích định tính và phân tích định lượng.

 Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các nguồn dữ liệu khác nhau như thống kê từ dữ liệu của World Bank, báo cáo tài chính đã qua kiểm tốn của 28 NHTM tại Việt Nam giai đoạn 2010-2020, số liệu thống kê từ NHNN và Tổng cục thống kê, ...

 Phương pháp phân tích định tính: Từ việc tính tốn các chỉ tiêu đại diện cho biến phụ thuộc và biến độc lập trong mơ hình, nhóm tác giả thực hiện đối chiếu xu hướng biến động của các nhân tố ảnh hưởng với sự biến động KNSL và rủi ro của các NHTM tại Việt Nam để đánh giá thực trạng thị trường.

 Phương pháp phân tích định lượng: Đây là phương pháp nghiên cứu dựa trên thực hiện kiểm định hồi quy dữ liệu bảng lần lượt bằng các mơ hình bình phương nhỏ nhất (Pool OLS), mơ hình tác động cố định (FEM), mơ hình tác động ngẫu nhiên (REM). Sau khi lựa chọn được mơ hình phù hợp nhất và thực hiện kiểm định khuyết tật của mơ hình, bài viết hồi quy mơ hình theo phương pháp bình phương tối thiểu tổng quát (GLS) để khắc phục các thiếu sót nhằm đưa ra kết quả tốt nhất. Trong mơ hình nghiên cứu, biến phụ thuộc đại diện cho KNSL của NHTM gồm có tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (VCSH) bình quân (ROAE), tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản bình quân (ROAA). Ngồi ra, nhóm tác giả cịn sử dụng ba biến phụ thuộc khác để đánh giá mức độ rủi ro

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

của NHTM, bao gồm tỷ suất sinh lời trên VCSH bình qn có hiệu chỉnh rủi ro (AROAE), tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản bình qn có hiệu chỉnh rủi ro (AROAA), rủi ro phá sản (Z_SCORE). Mục đích của việc sử dụng cả 2 nhóm biến phụ thuộc là nhằm đánh giá được thúc đẩy đa dạng hố có thể làm tăng KNSL của NHTM một cách ổn định và bền vững hay không. Các biến độc lập của mô hình gồm đa dạng hóa thu nhập (HHI_ID), đa dạng hóa tài sản (HHI_AD), đa dạng hóa nguồn vốn (HHI_FD), tỷ lệ dư nợ/tổng tài sản (LTA), tỷ lệ chi phí hoạt động/thu nhập (CIR), rủi ro tín dụng trên dư nợ (MCR), quy mô ngân hàng (SIZE), mức độ tập trung thị trường (MAR), tăng trưởng kinh tế (GDP) và năm xuất hiện dịch COVID-19 (COVID).

 Phương pháp suy luận logic: Dựa trên phân tích thực tiễn và kết quả của mơ hình nghiên cứu, các giải pháp hướng tới các yếu tố ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê trong mơ hình được bài viết đưa ra nhằm đẩy mạnh KNSL đồng thời giảm thiểu rủi ro cho các NHTM tại Việt Nam.

1.6. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu

- Về mặt khoa học: Nghiên cứu đóng góp vào việc cung cấp luận cứ khoa học về các nhân tố đa dạng hóa (thu nhập, tài sản, nguồn vốn) và một số nhân tố khác tác động đến KNSL và rủi ro của ngân hàng, giúp xác định mơ hình nghiên cứu phù hợp với thực tiễn. Ngoài ra, bài viết còn lược khảo một số đề tài khoa học trong và ngồi nước có liên quan nhằm làm cơ sở tham khảo cho các nghiên cứu trong tương lai.

- Về mặt thực tiễn: Thông qua kiểm định mơ hình hồi quy, đề tài nghiên cứu bổ sung thêm bằng chứng thực tiễn ở Việt Nam về các yếu tố ảnh hưởng đến KNSL và rủi ro của các NHTM, trong đó tập trung vào tính đa dạng hoá. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để các nhà quản trị NHTM cũng như cơ quan quản lý Nhà nước đưa ra các chính sách phù hợp để định hướng hoạt động kinh doanh cho NHTM nói riêng và điều tiết nền kinh tế nói chung. Ngồi ra, bài viết còn tạo tiền đề cho các tổ chức và cá nhân nghiên cứu khoa học có thể nghiên cứu sâu hơn về các nhân tố ảnh hưởng đến KNSL và rủi ro của

NHTM.

1.7. Cấu trúc của bài nghiên cứu

Bài nghiên cứu có kết cấu gồm 5 chương như sau:

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

Chương I: Giới thiệu

Chương 1 giới thiệu tổng quan về đề tài nghiên cứu, bao gồm: tính cấp thiết của đề tài, mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, ý nghĩa và cấu trúc của nghiên cứu.

Chương II: Cơ sở lý thuyết

Chương II trình bày cơ sở lý thuyết về KNSL và rủi ro của NHTM, đa dạng hóa và các yếu tố khác có ảnh hưởng đến KNSL và rủi ro của ngân hàng. Ngoài ra, chương II sẽ lược khảo các bài nghiên cứu tại Việt Nam và trên thế giới có liên quan đến đề tài.

Chương III: Phương pháp nghiên cứu và dữ liệu

Nội dung chương III đưa ra mơ hình nghiên cứu cụ thể với 5 biến phụ thuộc và 10 biến độc lập. Đồng thời chương III cịn trình bày đầy đủ các nội dung về giả thuyết nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu được sử dụng trong bài.

Chương IV: Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Chương IV tổng hợp các thống kê mơ tả mẫu nghiên cứu, trình bày và phân tích các kết quả kiểm định liên quan.

Chương V: Kết luận và kiến nghị

Từ kết quả nghiên cứu, chương V đưa ra kết luận về mơ hình nghiên cứu, đồng thời đề xuất các giải pháp và kiến nghị cụ thể giúp các nhà quản trị ngân hàng, cấp quản lý Nhà nước có các biện pháp, chiến lược hoạt động phù hợp để nâng cao hiệu quả sinh lời đồng thời hạn chế rủi ro của NHTM.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

CHƯƠNG II: CƠ SỞ LÝ THUYẾT

2.1. Tổng quan về Ngân hàng thương mại

2.1.1. Khái niệm

NHTM ra đời và phát triển gắn liền với sự phát triển của nền kinh tế với từng quốc gia, lãnh thổ khác nhau. Theo Văn bản số 07/VBHN-VPQH hợp nhất Luật các TCTD số 47/2010/QH12 và luật sửa đổi bổ sung 17/2017/QH14, NHTM là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan theo quy định pháp luật vì mục tiêu lợi nhuận, trong đó “Hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh, cung ứng thường xuyên một hoặc một số các nghiệp vụ: Nhận tiền gửi, cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản”.

Như vậy, NHTM được xem là một tổ chức thành lập theo quy định của pháp luật kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ với nghiệp vụ cơ bản là nhận tiền gửi, cho vay và cung ứng các dịch vụ thanh toán. Ngồi ra, NHTM cịn cung cấp nhiều dịch vụ tài chính khác nhằm thoả mãn tối đa nhu cầu về sản phẩm dịch vụ của xã hội như: thực hiện dịch vụ tư vấn ngân hàng, tài chính, các dịch vụ quản lí, bảo quản tài sản, …

2.1.2. Chức năng của Ngân hàng thương mại

Thông qua các hoạt động của mình, NHTM thực hiện ba chức năng quan trọng sau: - Chức năng trung gian tín dụng: NHTM là trung gian tài chính điều hồ vốn trong nền kinh tế. Cụ thể, NHTM huy động vốn nhàn rỗi từ tiền gửi của tổ chức, cá nhân để cấp tín dụng tới các chủ thể đang cần vốn cho mục đích chi tiêu hay đầu tư, sản xuất. Điều này góp phần thúc đẩy hoạt động tiêu dùng và sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế, đồng thời giảm được chi phí tìm kiếm thơng tin và giao dịch của khách hàng. Bản thân NHTM cũng hưởng lãi suất chênh lệch từ huy động vốn - cấp tín dụng, ngồi ra có thể sử dụng vốn huy động để đầu tư trên thị trường tài chính nhằm tăng KNSL. NHTM cũng gián tiếp thể hiện vai trị thực hiện chính sách khi các hoạt động của NHTM được phản hồi lại để NHNN có các chính sách quản lí phù hợp trong từng thời kì kinh tế.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

- Chức năng trung gian thanh toán: NHTM đã tạo ra các cơng cụ thanh tốn qua tài khoản như thẻ, séc, ủy nhiệm chi,… tiến hành nhập tiền vào tài khoản hay chi trả tiền theo lệnh của chủ tài khoản. Việc giao dịch thanh toán qua ngân hàng góp phần giảm chi phí, nâng cao an tồn, rút ngắn tốc độ lưu thơng hàng hóa và tiền tệ. Nhờ đó, q trình sản xuất kinh doanh diễn ra liên tục, tốc độ luân chuyển vốn được đẩy mạnh.

- Chức năng tạo tiền: Thơng qua chức năng trung gian tín dụng và trung gian thanh tốn, NHTM có khả năng tạo ra tiền tín dụng (hay tiền ghi sổ) – là tiền thể hiện trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng tại ngân hàng. Từ những khoản tiền dự trữ tăng lên, NHTM sử dụng để cho vay bằng chuyển khoản, sau đó những khoản tiền này sẽ được quay lại NHTM một phần khi những người sử dụng tiền gửi vào dưới dạng tiền gửi thanh tốn. Q trình này tiễp diễn trong hệ thống ngân hàng và tạo nên một lượng tiền gửi (tức tiền tín dụng) gấp nhiều lần số dự trữ tăng thêm ban đầu.

2.1.3. Các hoạt động kinh doanh chính của Ngân hàng thương mại 2.1.3.1. Hoạt động huy động vốn

Huy động vốn là một trong những hoạt động kinh doanh chủ chốt của NHTM vì vốn là cơ sở để NHTM thực hiện hoạt động kinh doanh tiền tệ. NHTM thường thực hiện huy động vốn qua các hình thức:

- Nhận tiền gửi: NHTM huy động tiền gửi khơng kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm hay phát hành chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu,…theo ngun tắc có hồn trả đầy đủ tiền gốc, lãi cho người gửi tiền theo thỏa thuận. Đây là hình thức huy động vốn thường xuyên và chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng nguồn vốn của NHTM.

- Đi vay: NHTM có thể đi vay từ NHNN dưới các hình thức tái cấp vốn như cho vay có bảo đảm bằng cầm cố giấy tờ có giá, chiết khấu giấy tờ có giá, … Ngồi ra, NHTM còn vay vốn từ các TCTD khác trên thị trường liên ngân hàng. Nguồn vốn này chủ yếu để giải quyết vấn đề thanh khoản của NHTM trong ngắn hạn.

- Ngoài ra, NHTM có thể huy động vốn từ việc phát hành giấy tờ có giá như cổ phiếu, trái phiếu ra công chúng.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

2.1.3.2. Hoạt động tín dụng

Cấp tín dụng là hoạt động sử dụng nguồn vốn của NHTM. NHTM cho các cá nhân hay tổ chức sử dụng một khoản tiền hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền theo nguyên tắc có hồn trả. Mục đích của hoạt động cấp tín dụng là nhằm giải quyết vấn đề thiếu hụt vốn của các chủ thể trong nền kinh tế.

Hoạt động cấp tín dụng bao gồm nhiều nghiệp vụ, trong đó phổ biến và chiếm tỷ trong cao nhất là nghiệp vụ cho vay - theo đó NHTM giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hồn trả cả gốc và lãi. Ngày nay, hình thức cho vay của các NHTM rất đa dạng, tuỳ theo tiêu chí phân loại như theo thời gian (ngắn hạn, trung hạn, dài hạn); theo hình thức đảm bảo (cho vay có tài sản đảm bảo (TSĐB), cho vay tín chấp); theo đối tượng khách hàng (cá nhân, tổ chức,…). Đây là nghiệp vụ phổ biến tạo ra thu nhập chủ yếu cho NHTM từ lãi vay, tuy nhiên cũng là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro nhất do sử dụng phần lớn nguồn vốn huy động là tài sản nợ của NHTM. Ngoài cho vay, hoạt động cấp tín dụng của NHTM cịn bao gồm các hình thức nghiệp vụ khác như chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng,…

- Đầu tư: NHTM còn sử dụng vốn để tham gia đầu tư, mua bán trên thị trường chứng khoán, đấu thầu tín phiếu Kho bạc; mua, bán cơng cụ chuyển nhượng trái phiếu Chính phủ, tín phiếu Kho bạc, tín phiếu NHNN và các giấy tờ có giá khác.

- Ngồi ra, NHTM ngày nay cịn cấp một loạt các dịch vụ tài chính đa dạng như uỷ thác, nhận uỷ thác, đại lý trong lĩnh vực liên quan đến hoạt động ngân hàng, kinh doanh

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

bảo hiểm, quản lí tài sản theo quy định của NHNN; thực hiện dịch vụ quản lí tiền mặt, tư vấn ngân hàng, tài chính; các dịch vụ quản lí, bảo quản tài sản, ...

Các nghiệp vụ kinh doanh đa dạng không những làm cho NHTM trở thành các ngân hàng “đa năng” mà còn mang lại một phần thu nhập tăng thêm khá lớn với chi phí thấp. Thực tế, những ngân hàng lớn, hiện đại, mạng lưới rộng thì có khả năng và điều kiện để phát triển quy mô, mở rộng và đa dạng hố các loại hình dịch vụ ngân hàng, từ đó hưởng tỷ suất sinh lời cao hơn.

2.2. Khả năng sinh lời của Ngân hàng thương mại

2.2.1. Khái niệm khả năng sinh lời của Ngân hàng thương mại

NHTM tồn tại và phát triển là nhờ lợi nhuận thu được từ các hoạt động kinh doanh tiền tệ của mình. Để đánh giá hiệu quả hoạt động của NHTM, các nhà nghiên cứu thường

quan tâm đến KNSL vì nó khơng chỉ thể hiện lợi ích mang lại cho NHTM mà cịn là một

trong những cơ sở để ra quyết định kinh doanh phù hợp. KNSL là một khái niệm liên quan đến năng lực tạo ra lợi ích từ tất cả hoạt động kinh doanh của một tổ chức, doanh nghiệp hoặc công ty (Murage & cộng sự, 2018). Theo Yüksel & cộng sự (2018) thì KNSL của ngân hàng là phần chênh lệch giữa số lợi nhuận thu được từ tài sản và chi phí phải trả, hay là thu nhập rịng sau thuế của các NHTM. Nói một cách khác, KNSL là khả năng một ngân hàng sử dụng các nguồn lực để tạo ra doanh thu vượt q chi phí của mình, tương đương với mức lợi nhuận dương. Có thể nói KNSL là nguồn đầu tiên giúp ngân hàng chống lại những khoản lỗ bất ngờ, giúp NHTM tăng cường vị thế vốn và cải thiện nguồn thu trong tương lai thông qua đầu tư từ các khoản lợi nhuận giữ lại.

Ngày nay, trong điều kiện của nền kinh tế thị trường cạnh tranh quyết liệt để một NHTM đứng vững và phát triển trong thị trường tài chính thì cần có KNSL cao. Điều này có nghĩa các nhà quản lý ln phải tìm cách để gia tăng lợi nhuận, mở rộng quy mô hoạt động kinh doanh, gia tăng thu nhập cho các cổ đông nhờ mức chi trả cổ tức cao, biến đầu vào thành lợi nhuận dương mà vẫn hạn chế được rủi ro, tiết kiệm chi phí.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

2.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá khả năng sinh lời

KNSL có mối quan hệ chặt chẽ với năng lực hoạt động và khả năng thanh tốn của doanh nghiệp, vì vậy KNSL thường được đo lường không chỉ dựa trên mỗi giá trị lợi nhuận ròng. Trong thực tế, các chỉ tiêu phổ biến nhất để đánh giá KNSL của NHTM là các tỷ suất sinh lời trên tài sản và VCSH.

Bảng 2.1. Một số chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lời của NHTM

Tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) Lợi nhuận sau thuếTổng tài sản

Mohammad & cộng sự (2021), Võ Xuân Vinh (2018)

Tỷ suất sinh lời trên VCSH (ROE) Lợi nhuận sau thuếVốn chủ sở hữu

Mohammad & cộng sự (2021), Võ Xuân Vinh (2018)

Tỷ suất sinh lời trên tài sản bình quân (ROAA)

Lợi nhuận sau thuếTổng tài sản bình quân

Chiorazzo & cộng sự (2008), Lee & cộng sự (2014)

Tỷ suất sinh lời trên VCSH bình quân (ROAE)

Lợi nhuận sau thuếVốn chủ sở hữu bình quân

Lee & cộng sự (2014), Võ Xuân Vinh & Trần Thị Phương Mai (2015)

Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) Thu nhập lãi − Chi phí lãiTổng tài sản trung bình

Đặng Hoàng Nhật Tâm & Phạm Thị Tuấn Linh (2020)

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

Theo Basel III (2010), rủi ro hoạt động là khả năng xảy ra tổn thất do những thiếu sót hay sai lầm trong quy trình nội bộ, con người, hệ thống hoặc do sự kiện bên ngồi. Thơng tư 13/2018/TT-NHNN chỉ ra rằng rủi ro là khả năng xảy ra tổn thất (tài chính, phi tài chính) làm giảm thu nhập, vốn tự có dẫn đến làm giảm tỷ lệ an toàn vốn hoặc hạn chế khả năng đạt được mục tiêu kinh doanh của NHTM. Như vậy, rủi ro được coi như là những biến cố không mong đợi mà khi xảy ra sẽ dẫn đến sự tổn thất cho ngân hàng.

Các loại hình rủi ro trong hoạt động của NHTM rất đa dạng, trong đó chủ yếu là rủi ro đến từ hoạt động sử dụng nguồn vốn của NHTM, đặc biệt là cấp tín dụng. Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất do khách hàng khơng có khả năng trả được một phần hoặc toàn bộ nợ của mình theo hợp đồng hoặc thỏa thuận với NHTM (Thông tư số 40/2018/TT-NHNN). Ngồi ra, NHTM cịn có thể đối mặt với các loại rủi ro khác như rủi ro thanh khoản nếu ngân hàng không đủ khả năng thanh tốn nghĩa vụ nợ của mình khi đến hạn; rủi ro về lãi suất làm thay đổi chi phí huy động vốn và lợi nhuận thu được từ sử dụng vốn; rủi ro hoạt động là khả năng xảy ra sai sót đến từ hoạt động nội bộ của ngân hàng (do quy trình, con người hay hệ thống máy móc vận hành),…. Tất cả các rủi ro xảy ra đều có thể làm ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động kinh doanh của ngân hàng, gây tổn thất khơng chỉ về tài chính mà cịn cả phi tài chính như làm sụt giảm uy tín, hình ảnh của ngân hàng trên thị trường, thậm chí có thể dẫn đến phá sản.

Rủi ro ngân hàng mang tính hệ thống và xảy ra liên tục ở một mức độ lớn trên phạm vi rộng sẽ gây ảnh hưởng tới thị trường tín dụng, thị trường chứng khốn, … từ đó phá vỡ sự ổn định của hệ thống tài chính. Thực tế trên đã được nhìn nhận qua cuộc khủng hoảng tài chính tồn cầu năm 2007-2008, từ hoạt động đầy rủi ro của các NHTM tại Mỹ đã làm lung lay thị trường tài chính thế giới và sụt giảm tốc độ tăng trưởng GDP tại nhiều quốc gia. Hệ thống tài chính - ngân hàng là một hệ thống có sự liên kết chặt chẽ, dễ xảy ra phản ứng dây chuyền nên rủi ro trong hoạt động ngân hàng là mối quan tâm hàng đầu của khơng chỉ bản thân các NHTM mà cịn cả những nhà quản lý kinh tế.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

2.3.2. Đo lường rủi ro trong hoạt động của Ngân hàng thương mại

Thông thường, các nhà nghiên cứu tập trung đo lường một loại rủi ro cụ thể như đo lường rủi ro tín dụng thơng qua tỷ lệ nợ xấu (Đinh Thị Thu Hồng & Nguyễn Trí Minh, 2018); đánh giá rủi ro thanh khoản bằng con số tổng dư nợ/tổng vốn huy động (Isam & Malik, 2020), hay đánh giá mức độ an toàn vốn bằng tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tài sản rủi ro (Phạm Phát Tiến & Nguyễn Thị Kiều Ny, 2019). Ngoài ra, để đo lường rủi ro hay tính ổn định của NHTM, Lee & cộng sự (2014) và Võ Xuân Vinh & Trần Thị Phương Mai (2015) còn sử dụng tỷ suất sinh lời trên tài sản có hiệu chỉnh rủi ro và tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu có hiệu chỉnh rủi ro (tỷ suất sinh lời/độ lệch chuẩn của tỷ suất sinh lời). Khi các tỷ suất sinh lời có hiệu chỉnh rủi ro tăng có nghĩa là NHTM có khả năng hoạt động ổn định và ít rủi ro hơn.

Tuy nhiên, để đánh giá một cách tổng quan nhất về rủi ro của NHTM, chỉ tiêu đo lường tính ổn định trong hoạt động ngân hàng là Z_SCORE thường được nhiều tác giả sử dụng như ở nghiên cứu của Dương Thúy Hà (2021), Võ Xuân Vinh & Trần Thị Phương Mai (2015). Z _SCORE được đề xuất ban đầu bởi Roy (1952) và phát triển với nhiều phiên bản, trong đó gần đây Shoaib & cộng sự (2018) sử dụng công thức sau đây:

Z_SCORE = (ROAA + (E/A)/ σROAA)

Trong đó: ROAA là tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên tài sản bình quân E là tổng VCSH và A là tổng tài sản

σROAA là độ lệch chuẩn của ROAA tính theo giá trị trung bình của 3 năm gần nhất (Lee & cộng sự, 2014) hoặc cho toàn bộ khoảng thời gian nghiên cứu (Shoaib & cộng sự, 2018).

Dựa vào cơng thức tính tốn có thể thấy, Z_SCORE xem xét đến cả ba khía cạnh quan trọng trong đánh giá hiệu suất hoạt động của ngân hàng, bao gồm an tồn vốn (thơng qua E/A), lợi nhuận (thông qua ROAA) và cả rủi ro (thơng qua độ lệch chuẩn). Vì vậy, Z_SCORE được coi là chỉ số hiệu quả trong việc đo lường rủi ro phá sản của NHTM. Z_SCORE càng cao đại diện cho KNSL sau hiệu chỉnh rủi ro của NHTM càng tăng và rủi ro càng giảm, tương đương với tính ổn định trong hoạt động của NHTM càng cao.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

2.4. Đa dạng hóa trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại 2.4.1. Khái niệm

Đối với một doanh nghiệp sản xuất, cung cấp hàng hóa, dịch vụ thì đa dạng hóa là quá trình cải biến, sáng tạo, nhập ngoại nhiều loại sản phẩm phong phú về chủng loại và mẫu mã bên cạnh những sản phẩm truyền thống. Đây là một trong những phương thức căn bản để nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.

Đối với nhà đầu tư thì đa dạng hóa là ý tưởng mà nhà đầu tư phân bổ nguồn vốn vào nhiều lĩnh vực đầu tư khác nhau. Việc lựa chọn đa dạng hoá trong đầu tư giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro của mình, bù đắp lợi nhuận khi một lĩnh vực đầu tư bị sụt giảm nhưng lĩnh vực khác tăng trưởng.

Nhìn chung, đa dạng hóa được hiểu là sự mở rộng hoạt động kinh doanh chính của doanh nghiệp sang dòng sản phẩm khác hoặc lĩnh vực, thị trường hoạt động khác. Như vậy, đa dạng hoá trong hoạt động kinh doanh của NHTM là việc mở rộng loại hình dịch vụ tài chính mới bên cạnh hoạt động truyền thống và mở rộng thị trường hoạt động về cả địa lý lẫn đối tượng khách hàng. Để đạt được các mục tiêu trên, NHTM cần có chiến lược đa dạng hoá yếu tố đầu vào (nguồn vốn), đa dạng hố hình thức sử dụng vốn (tài sản) và đa dạng hoá hoạt động dịch vụ (thu nhập).

2.4.2. Tác động của đa dạng hóa đến hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại

Trong vài thập kỷ qua, hệ thống NHTM thế giới và Việt Nam đã trải qua những thay đổi đáng kể về cả số lượng lẫn chất lượng, thúc đẩy các ngân hàng theo đuổi việc đa dạng hoá trong kinh doanh để tăng cạnh tranh. Các chiến lược đa dạng hố có thể mang lại cả tác động tích cực lẫn tiêu cực tới KNSL và rủi ro của NHTM.

Đa dạng hoá với KNSL của NHTM: Trước đây, các NHTM tại Việt Nam tồn tại

và phát triển chủ yếu nhờ sự chênh lệch lớn giữa lãi suất huy động và lãi suất cho vay được bảo hộ và điều tiết bởi NHNN. Hiện nay, các NHTM đã thay đổi đáng kể cơ cấu tài sản và thu nhập bằng cách chuyển hướng sang các sản phẩm đầu tư bất động sản, cổ phiếu, phát triển các dịch vụ thu phí. Khi các nghiệp vụ của NHTM tác động qua lại tạo thành

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

một thể thống nhất và thúc đẩy nhau cùng phát triển sẽ làm tăng KNSL cho chính bản thân NHTM (Trương Vũ Tuấn Tú, 2018). Tuy nhiên, đa dạng hố cũng có thể làm giảm KNSL ở góc độ NHTM có thể mất khách hàng tín dụng quen thuộc khi thay đổi sang các hoạt động thu phí dịch vụ (DeYoung & Roland, 2001). Hoạt động truyền thống vẫn được coi là mang lại nguồn thu ổn định và ít biến động.

Đa dạng hố và rủi ro của NHTM: Cạnh tranh cao khiến áp lực giữ khách hàng

tăng lên, việc không dễ dàng chuyển hướng kinh doanh trong thời kỳ suy yếu khiến cho những NHTM hoạt động đơn điệu dễ bị phá sản hay tự đóng cửa. Đa dạng hố vì vậy không chỉ giúp các NHTM tồn tại, phát triển, tăng vị thế trong cạnh tranh mà còn giúp phân tán rủi ro từ các hoạt động truyền thống. Theo Drucker & Puri (2009), đa dạng hoá làm giảm rủi ro và kiệt quệ tài chính thơng qua giảm chi phí giám sát, tăng hiệu quả, hình thành các kỹ năng quản trị tốt. Ngược lại, tăng đa dạng hoá từ đầu tư cổ phiếu, bất động sản có thể làm tăng chi phí cố định, địn bẩy tài chính và từ đó tăng rủi ro của NHTM (DeYoung & Roland, 2001), đặc biệt ở thị trường tài chính chưa phát triển như Việt Nam.

2.5. Các chỉ tiêu ảnh hưởng đến khả năng sinh lời và rủi ro của Ngân hàng thương mại

Phát triển một cách bền vững với KNSL cao, rủi ro thấp là mục tiêu hoạt động hàng đầu của các NHTM. Điều này đòi hỏi NHTM phải xác định được các yếu tố có thể tác động đến KNSL cũng như rủi ro trong hoạt động để đưa ra chiến lược kinh doanh phù hợp. Nhìn chung, các nhân tố tác động đến KNSL được chia thành 2 nhóm: yếu tố đặc trưng ngân hàng (yếu tố nội tại) và yếu tố vĩ mô (yếu tố bên ngoài). Yếu tố nội tại là các chỉ tiêu thể hiện đặc điểm về hoạt động kinh doanh, cơ cấu tổ chức của NHTM. Trong khi đó, nhóm yếu tố vĩ mô bao gồm những yếu tố liên quan đến nền kinh tế, mơi trường pháp lý, chính trị, xã hội, thị trường kinh doanh. Bài nghiên cứu tập trung trình bày cơ sở lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng được xét tới trong mơ hình.

2.5.1. Nhóm yếu tố đa dạng hố Đa dạng hóa thu nhập

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

Nguồn thu nhập của ngân hàng bao gồm thu nhập lãi thuần và thu nhập ngoài lãi, trong đó chiếm tỷ trọng chủ yếu là thu nhập lãi thuần từ hoạt động truyền thống là cấp tín dụng. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, các ngân hàng chủ động tăng tỷ lệ thu nhập ngoài lãi bằng cách chuyển dần sang các hoạt động dịch vụ thu phí, kinh doanh và đầu tư chứng khốn, ngoại hối, góp vốn mua cổ phần. Tác động của đa dạng hoá thu nhập đã được kiểm định thực nghiệm qua nhiều bài nghiên cứu đi trước, tuy nhiên kết quả nhận được vẫn chưa hoàn toàn thống nhất. Nghiên cứu của Phạm Duy Phú Thịnh & cộng sự (2021) và Trương Vũ Tuấn Tú (2018) cho thấy đa dạng hố thu nhập tác động tích cực đến KNSL của NHTM. Về lý thuyết, khi đẩy mạnh đa dạng hóa thu nhập thì ngân hàng có thể sử dụng hiệu quả hơn các nguồn lực về vật chất và lao động, do đó sẽ giảm được chi phí hoạt động, sử dụng các kỹ năng quản trị tốt hơn, phân tán rủi ro và từ đó gia tăng KNSL (Drucker & Puri, 2009). Đa dạng hóa mang lại lợi ích cho các TCTD thơng qua giảm chi phí giám sát, gia tăng hiệu quả, sử dụng các kỹ năng quản trị tốt hơn.

Ngược lại, Võ Đức Thọ (2017) cho thấy đa dạng hóa thu nhập tác động tiêu cực đến KNSL của các NHTM tại Việt Nam trong mẫu nghiên cứu. Một số nghiên cứu khác cũng bác bỏ lợi ích của đa dạng hóa thu nhập đối với KNSL (Petria & cộng sự, 2015; Trujillo – Ponce, 2013). DeYoung & Roland (2001) cho rằng ngân hàng có khả năng mất khách hàng khi đẩy mạnh nguồn thu từ phí hơn từ hoạt động tín dụng.

Việc đa dạng hoá thu nhập làm giảm rủi ro của NHTM đã được kiểm chứng với kết quả nghiên cứu của Nedal & Phil (2018) và Dương Thuý Hà (2021). Khi mức độ đa dạng hố thu nhập tăng thì các hoạt động ngồi lãi mang lại nguồn thu phí của NHTM thường ổn định hơn thu nhập từ lãi vay, nợ xấu được giảm thiểu và từ đó giảm rủi ro của NHTM. Ngược lại, bài nghiên cứu của Võ Xuân Vinh & Trần Thị Phương Mai (2015) cho thấy các ngân hàng có mức độ đa dạng hố thu nhập càng cao thì lợi nhuận điều chỉnh rủi ro càng giảm, rủi ro càng tăng. Đa dạng hoá thu nhập làm tăng biến động của thu nhập do có mối tương quan cao giữa thu nhập ngồi lãi và thu nhập lãi thuần.

Đa dạng hóa tài sản

Hoạt động của các NHTM tại Việt Nam trong giai đoạn hội nhập và tồn cầu hóa hiện nay khá phong phú và đa dạng. Điều kiện thị trường thay đổi đã buộc các ngân hàng

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

phải chuyển hướng sang các hoạt động đầu tư. Các ngân hàng có thể đa dạng hóa danh mục tài sản bằng cách tăng tỷ trọng tài sản không mang lãi như chứng khốn kinh doanh, góp vốn đầu tư dài hạn. Các hoạt động này nếu đạt hiệu quả sẽ mang lại nguồn lợi nhuận tăng thêm cho NHTM làm tăng KNSL (Võ Đức Thọ, 2017, Mohammad & cộng sự, 2021). Tuy nhiên, trong nghiên cứu của Naiwei & cộng sự (2018), Võ Trường Đi (2017),đa dạng hoá tài sản lại tác động tiêu cực đến KNSL của NHTM. Lý do được đưa ra là một số ngân hàng thu được hiệu quả từ hoạt động kinh doanh đầu tư chứng khoán, góp vốn mua cổ phần nhưng cũng có rất nhiều ngân hàng thua lỗ từ các hoạt động này. Nghiên cứu của Syed & cộng sự (2018) cũng cho thấy đa dạng hoá tài sản dù tác động tích cực đến KNSL của các NHTM ở Indonesia và Thái Lan nhưng lại ảnh hưởng tiêu cực đến KNSL của các NHTM ở Malaysia. Có thể thấy chiều tác động của đa dạng hóa tài sản tới KNSL của NHTM là chưa chắc chắn trong các nghiên cứu trước đây.

Tương tự, đa dạng hóa tài sản có thể có những tác động khác nhau đối với rủi ro của NHTM. Theo lý thuyết danh mục đầu tư, đa dạng hố có thể giúp phân tán rủi ro của NHTM, các ngân hàng có thể nhận được lợi ích đa dạng hóa rủi ro nếu tài sản ngồi lãi khơng bị ảnh hưởng bởi các hoạt động tạo ra tài sản mang lãi. Vì vậy, đa dạng hố tài sản tăng có thể làm giảm rủi ro của NHTM (Syed & cộng sự, 2018). Ngược lại, ngân hàng có thể gặp phải các dạng rủi ro mới khi đẩy mạnh đa dạng hoá tài sản, chẳng hạn như rủi ro thị trường, rủi ro hoạt động. Mặt khác, các ngân hàng có thể đối mặt với rủi ro gia tăng nếu các tài sản ngồi lãi có rủi ro và mối tương quan cao với tài sản sinh lãi khiến NHTM mất khả năng thanh khoản do khơng đủ dự phịng rủi ro. Điều này phù hợp với thị trường có nền kinh tế mới nổi và nhiều bất ổn như Việt Nam, khi các ngân hàng đầu tư dàn trải và manh mún (Phạm Duy Phú Thịnh & cộng sự, 2021).

Đa dạng hóa nguồn vốn

Nghiệp vụ huy động vốn là nền tảng để tổ chức các hoạt động kinh doanh khác sinh lời cho NHTM. Đa dạng hóa nguồn vốn có nghĩa là tăng tỷ trọng huy động vốn từ các nguồn khơng phải tiền gửi, ví dụ, VCSH hoặc phát hành trái phiếu. Các ngân hàng cũng có thể tìm các nguồn vốn mới như chứng khốn hóa một số tài sản - các chứng khốn được đảm bảo bằng các món vay sẽ được bán trên thị trường mở, nhằm huy động vốn mới một

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

cách rẻ hơn. Việc phụ thuộc vào vốn tiền gửi có thể khiến NHTM đối mặt với rủi ro thanh khoản, đặc biệt là trong thời kỳ kinh tế suy thối. Vì vậy, Chính phủ u cầu các ngân hàng phải sử dụng vốn sở hữu nhiều hơn để tài trợ cho các tài sản của mình. Nhìn chung, các nghiên cứu đều cho thấy các ngân hàng có mức độ đa dạng hóa nguồn vốn tăng sẽ có KNSL cao hơn trong cả dài hạn và ngắn hạn, đồng thời làm giảm rủi ro của NHTM. Nguyễn Thị Lâm Anh (2018) nghiên cứu tại sáu nước ASEAN chỉ ra rằng các ngân hàng đa dạng hóa nguồn vốn hơn được hưởng hiệu quả lợi nhuận cao hơn. Ngoài ra, Boot & Schmeits (2000) cho rằng khi NHTM có được nguồn vốn đa dạng có thể tận dụng kỹ năng quản lý chuyên nghiệp trên các sản phẩm và thị trường vốn khác nhau. Điều này dẫn đến lợi nhuận dễ dự đoán hơn cho ngân hàng và khả năng vỡ nợ thấp hơn. Đa dạng nguồn vốn cũng làm giảm rủi ro phá sản trong giai đoạn khủng hoảng khi các nguồn tài trợ đa dạng giải cứu ngân hàng khỏi rủi ro do điều hành, rủi ro thanh khoản (Berger & cộng sự, 2010). Nghiên cứu của Nguyễn Thị Lâm Anh (2018) cũng xác nhận đa dạng hoá nguồn vốn cải thiện KNSL mà không làm tăng rủi ro của NHTM.

Tuy nhiên, một điểm cần lưu ý là hoạt động huy động vốn trên thị trường tài chính có thể tạo ra một khoản chi phí khơng hề nhỏ, lớn hơn so với các nguồn vốn tiền gửi và có khả năng làm giảm lợi nhuận của NHTM. Hơn nữa, các ngân hàng có khả năng thanh khoản cao có xu hướng tham gia vào các hoạt động chấp nhận rủi ro nhiều hơn (Võ Xuân Vinh, 2018). Vì vậy, đa dạng hóa nguồn vốn làm tăng tính thanh khoản của NHTM thì có thể dẫn đến rủi ro tăng và giảm KNSL của các NHTM (Võ Trường Đi, 2017). Do đó các nhà quản lý ngân hàng và các cơ quan Nhà nước cần thận trọng trong hoạt động huy động vốn tại các thị trường mới nổi.

2.5.2. Nhóm yếu tố nội tại khác

Dư nợ cho vay khách hàng

Dư nợ cho vay khách hàng thường được đại diện bởi chỉ tiêu dư nợ cho vay khách hàng/tổng tài sản, là mức độ tài sản được sử dụng để cấp tín dụng cho khách hàng. Thơng thường, khi một ngân hàng có tỷ lệ cho vay cao thì KNSL được cải thiện vì thu nhập từ lãi vay nhiều hơn. Tuy nhiên, nếu tỷ lệ này quá cao thì rủi ro thanh khoản của ngân hàng

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

cũng tăng theo nếu ngân hàng khơng có đủ tiền dự trữ cho nhu cầu rút vốn bất ngờ của khách hàng. Mặt khác, khi ngân hàng cho vay nhiều nhưng chất lượng tín dụng khơng được chú trọng, nợ xấu tăng thì chi phí trích lập dự phịng, chi phí thẩm định và chi phí theo dõi khoản vay đều tăng, làm giảm lợi nhuận của các NHTM. Một số nghiên cứu thực nghiệm cho thấy tỷ lệ dư nợ trên tổng tài sản tác động đến KSNL của NHTM theo 2 hướng. Đầu tiên, gia tăng tỷ lệ này dẫn tới rủi ro tín dụng cao, giảm tính ổn định và KNSL của NHTM (Bourkhis & Nabi, 2013). Ngược lại, mức gia tăng hợp lý danh mục cho vay sẽ làm tăng thu lãi mà không làm tăng rủi ro, từ đó KNSL tăng lên (Trujillo – Ponce, 2013). Nhìn chung, các nghiên cứu về tác động của dư nợ cho vay cho kết quả chưa thống nhất.

Quy mô ngân hàng

Trong hầu hết các lý thuyết về tài chính thì tài sản của ngân hàng được xem như là đại lượng để đo lường quy mô của ngân hàng. Các ngân hàng có quy mơ lớn có thể hưởng lợi nhờ tính kinh tế theo quy mô khi tiết kiệm được chi phí bình qn và có khả năng quản lý hoạt động chun nghiệp. Tăng quy mơ cũng có thể giúp NHTM phát triển đa dạng các sản phẩm dịch vụ chuyên biệt như dịch vụ ngân hàng điện tử, tăng sức mạnh thương hiệu để thu hút được nhiều khách hàng. Tác động tích cực của quy mơ tài sản tới KNSL của các NHTM được tìm thấy ở nhiều nghiên cứu như Naiwei & cộng sự (2018), Lê Hồng Nga & Nguyễn Thành Đạt (2021). Tuy nhiên, ngân hàng mở rộng quy mô quá mức đi kèm với bộ máy quản lý cồng kềnh, quan liêu thì sẽ phát sinh thêm nhiều chi phí về quản trị dẫn tới giảm lợi nhuận. Nghiên cứu của Athanasoglou & cộng sự (2008) cho thấy đường chi phí trung bình của ngân hàng có dạng hình chữ U, nghĩa là KNSL lúc đầu sẽ tăng cùng quy mơ, nhưng sau đó sẽ giảm. Ngoài ra, Trương Vũ Tuấn Tú (2018) cho kết quả quy mô ngân hàng khơng có ý nghĩa thống kê với suất sinh lời của các NHTM.

Theo Shen & cộng sự (2009) thì quy mơ ngân hàng là một trong những yếu tố quyết định của rủi ro. Các ngân hàng có quy mơ lớn thường ổn định hơn do có năng lực quản lý rủi ro trong giao dịch hiệu quả hơn, đồng thời có điều kiện để đầu tư nguồn nhân lực chất lượng cao. Bên cạnh đó, quy mô ngân hàng lớn cùng với thị phần cao cho phép các NHTM

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

có thể đa dạng hóa danh mục tín dụng của mình, từ đó giúp giảm thiểu rủi ro tín dụng (Salas & Saurina, 2002). Tuy nhiên, Barros & cộng sự (2007) nhận thấy rằng các ngân hàng nhỏ hơn và chuyên biệt có thể giảm bớt các vấn đề thông tin bất cân xứng vay nhiều hơn các ngân hàng lớn, từ đó đối mặt với rủi ro hoạt động ít hơn. Athanasoglou & cộng sự (2008) cũng cho rằng quy mô ngân hàng nếu lớn vượt qua một ngưỡng nhất định thì sẽ mang lại rủi ro lớn do bộ máy quản trị cồng kềnh thiếu hiệu quả.

Chi phí hoạt động

Chi phí hoạt động bao gồm phí quản lý, lương trả cho nhân viên, chi phí tài sản khơng bao gồm những thiệt hại do nợ xấu gây ra. Mối quan hệ ngược chiều giữa chi phí hoạt động và KNSL của NHTM thường được kỳ vọng vì chi phí tăng thì sẽ kéo theo lợi nhuận của NHTM giảm. Theo bài nghiên cứu của Lê Đồng Duy Trung (2020) thì chi phí hoạt động, đại diện bởi tỷ lệ chi phí hoạt động/tổng thu thập là nhân tố có tác động ngược

chiều mạnh nhất tới KNSL của NHTM. Tuy nhiên, chi phí hoạt động cũng có thể tác

động thuận chiều đến KNSL. Lý do là chi phí hoạt động tăng lên nhưng lợi nhuận tăng nhanh hơn do các ngân hàng sử dụng chi phí một cách có hiệu quả. Đơn cử là trường hợp chi phí trả lương cao giúp người lao động có thêm động lực làm việc hiệu quả hơn, tăng lợi nhuận cho NHTM (Nguyễn Phạm Nhã Trúc & Nguyễn Phạm Thiên Thanh, 2016).

Đối với rủi ro, khi chi phí hoạt động tăng lên, ngân hàng sẽ phải sử dụng thêm tài sản để đưa vào kinh doanh nhằm bù đắp chi phí hoạt động, đồng nghĩa với việc rủi ro sẽ tăng. Nedal & Phil (2018), Phạm Quốc Việt & Lê Ngọc Hải Vân (2020) đều cho kết quả CIR tác động ngược chiều tới Z_SCORE, tức khi chi phí hoạt động tăng làm tăng rủi ro của các NHTM.

Rủi ro tín dụng

Rủi ro tín dụng là khoản lỗ tiềm năng khi luồng thu nhập mang lại từ khoản vay của ngân hàng không đúng như dự tính cả về số lượng và thời hạn. Cụ thể hơn, rủi ro tín dụng là tổn thất có thể xảy ra do khách hàng khơng thực hiện hoặc khơng có khả năng thực hiện một phần hoặc tồn bộ nghĩa vụ trả nợ theo cam kết (Thơng tư 11/2021/TT-NHNN).

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

Rủi ro tín dụng có thể được đo lường bằng tỷ lệ nợ xấu hoặc tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro. Nợ xấu là các khoản nợ nhóm 3, 4, 5 theo quy định của Thơng tư 11/2021/NHNN (nợ quá hạn trên 90 ngày). Dự phòng rủi ro là khoản tiền được trích lập theo tỷ lệ % NHNN quy định đối với từng nhóm nợ (tỷ lệ này tăng lên từ nợ nhóm 2-quá hạn từ 10 đến 90 ngày cho tới nợ nhóm 5-quá hạn trên 360 ngày), nhằm dự phòng cho các tổn thất khi không thu hồi được nợ quá hạn. Tỷ lệ trích lập dự phịng rủi ro trên tổng dư nợ cao đồng nghĩa với tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu tăng lên hay rủi ro tín dụng cao. Đây là một trong các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến KNSL của NHTM vì trích lập dự phịng rủi ro là một khoản chi phí làm giảm lợi nhuận của ngân hàng. Sufian (2011), Trần Việt Dũng (2014) cho thấy tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng so với tổng tín dụng càng cao thì KNSL ngân hàng càng thấp. Ngược lại, bài nghiên cứu của Đặng Hoàng Nhật Tâm & Phạm Thị Tuấn Linh (2020) tìm thấy mối quan hệ cùng chiều giữa dự phịng rủi ro tín dụng và KNSL của ngân hàng. Khi các nhà quản trị nhận thức rõ ràng rủi ro phát sinh từ hoạt động kinh doanh sẽ xây dựng một mơ hình quản trị rủi ro tồn diện và hiệu quả hơn. Đồng thời, các ngân hàng có thể giảm lãi vay ở mức có thể chấp nhận được nhằm tăng cường khả năng tiếp cận nguồn vốn, tạo động lực tăng KNSL.

2.5.3. Nhóm yếu tố vĩ mô

Mức độ tập trung thị trường

Mức độ tập trung thị trường đo lường vị trí tương đối của các doanh nghiệp lớn trong ngành cũng như tính cạnh tranh của thị trường, thường được thể hiện bởi tỷ trọng tổng tài sản của một nhóm NHTM lớn trong tổng thể. Saona (2016) cho thấy tại thị trường Mỹ Latinh khi mức độ tập trung thị trường càng tăng thì KNSL của NHTM càng giảm. Bài nghiên cứu của Petria & cộng sự (2015), Phạm Duy Phú Thịnh & cộng sự (2021) cũng cho kết quả tương tự. Thị trường tập trung cao đồng nghĩa với động lực từ cạnh tranh giảm, các nhà quản lý ngân hàng ít có động cơ để thực hiện các khoản đầu tư rủi ro cao - lợi nhuận nhiều, do đó KNSL của các NHTM giảm. Ellive & cộng sự (2020) chỉ ra rằng tăng tập trung thị trường làm tăng mức độ chấp nhận rủi ro của các NHTM.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

Ngược lại, bằng chứng về mối quan hệ thuận chiều giữa mức độ tập trung và KNSL được tìm thấy ở các nghiên cứu của Trujillo – Ponce (2013), Phan Thị Hằng Nga (2017). Thị trường tập trung cao địi hỏi các NHTM quy mơ nhỏ cần quản lý tốt hơn và có cấu trúc chi phí hiệu quả để tăng KNSL. Phạm Quốc Việt & Lê Ngọc Hải Vân (2020) chỉ ra rằng tăng tập trung thị trường giúp giảm rủi ro vỡ nợ.

Tăng trưởng kinh tế

Tăng trưởng kinh tế là một trong những chỉ số kinh tế vĩ mô đặc biệt quan trọng và nó thường được đo bằng tốc độ tăng hàng năm của tổng sản phẩm quốc nội (GDP thực). Nền kinh tế có tốc độ phát triển cao sẽ kéo theo sự tăng trưởng cầu của các sản phẩm truyền thống như tín dụng cũng như các dịch vụ ngồi lãi khác. Từ đó, các NHTM với vai trò tài trợ vốn chủ đạo cho nền kinh tế sẽ được hưởng lợi nhuận gia tăng. Ngược lại, kinh tế tăng trưởng kém có thể làm giảm chất lượng danh mục khoản cho vay, tăng dự phòng rủi ro tín dụng và giảm KNSL của ngân hàng. Kết quả nghiên cứu của Nguyễn Phạm Nhã Trúc & Nguyễn Phạm Thiên Thanh (2016), Phan Thị Hằng Nga (2017), Lê Hồng Nga & Nguyễn Thành Đạt (2021) đều cho thấy tăng trưởng kinh tế có tác động cùng chiều đến KNSL của NHTM.

Tác động của đại dịch COVID-19

Đại dịch COVID-19 xuất hiện đã ảnh hưởng đáng kể đến kinh tế tồn cầu. Trong đó, ngân hàng là một trong những ngành được nhận định bị tác động mạnh mẽ nhất bởi COVID-19 (Anh & Gan, 2020). Nhiều nghiên cứu gần đây đã xem xét tác động của đại dịch COVID-19 đến giá chứng khoán - con số phần nào thể hiện cái nhìn của nhà đầu tư về KNSL của doanh nghiệp. Đại dịch diễn ra khiến người dân giảm nhu cầu sử dụng sản phẩm hoặc dịch vụ tài chính khiến cho doanh số bán hàng của NHTM giảm và lợi nhuận cũng sẽ giảm tương ứng nếu chi phí hoạt động không được quản lý hiệu quả. Đồng thời, thanh khoản của các ngân hàng cũng bị ảnh hưởng khi số lượng người đi rút tiền gia tăng trong một thời gian ngắn (Goodell, 2020). Do vậy, sự xuất hiện của đại dịch COVID-19 có thể làm giảm giá cổ phiếu ngân hàng. Đồng thời, Antonio & Giuseppe (2020) khi nghiên cứu tại một số nước châu Âu và Mỹ cho kết quả các ngân hàng có vốn hố tốt hơn

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

nhưng lợi nhuận nhận được chưa cao trong bối cảnh bị quản lý chặt chẽ do đại dịch. Tuy nhiên, theo thời gian, khi tin tức có xu hướng bão hịa, thơng tin về dịch bệnh sẽ khơng cịn “mới” và “bất ngờ” nên sẽ khơng cịn ảnh hưởng nhiều đến KNSL của NHTM. Việc áp dụng biện pháp giãn cách xã hội phù hợp và các chính sách phản ứng nhanh chóng của Chính phủ các quốc gia cũng sẽ gia tăng niềm tin của nhà đầu tư, từ đó làm tăng tỷ suất sinh lời. Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Anh & Gan (2020) và cũng đúng với thực trạng thị trường Việt Nam khi lợi nhuận của các NHTM vẫn tăng trong 2 năm 2020, 2021. Dù vậy, tỷ lệ nợ xấu tăng mạnh trong 2 năm đại dịch có thể là một chỉ báo cho việc dịch bệnh làm tăng rủi ro tín dụng trong hệ thống NHTM tại Việt Nam. COVID-19 có thể làm giảm thu nhập của người đi vay, làm gia tăng nợ xấu tại các ngân hàng.

2.6. Một số nghiên cứu thực nghiệm 2.6.1. Trong nước

Bài nghiên cứu của Võ Xuân Vinh & Trần Thị Phương Mai (2015) đánh giá tác động của đa dạng hoá thu nhập thơng qua phân tích lợi nhuận và rủi ro của 37 NHTM Việt Nam giai đoạn 2006-2013. Nhóm tác giả đã sử dụng phương pháp hồi quy thông qua mơ hình FEM, REM và GMM. Kết quả nghiên cứu cho thấy nếu chỉ xét yếu tố lợi nhuận, các ngân hàng càng tăng đa dạng hố thu nhập thì lợi nhuận ngân hàng càng cao. Tuy nhiên, nếu xem xét cả yếu tố rủi ro thì việc tăng đa dạng hoá thu nhập khiến lợi nhuận điều chỉnh rủi ro thấp hơn và rủi ro cao hơn. Ngoài ra, tỷ lệ dư nợ trên tài sản và quy mô ngân hàng chưa thể hiện chiều tác động chắc chắn đến KNSL của NHTM trong mẫu nghiên cứu.

Võ Đức Thọ (2017) đã nghiên cứu ảnh hưởng của đa đạng hóa đến nợ xấu và tính ổn định kém hiệu quả của 25 NHTM ở Việt Nam trong giai đoạn 2001 – 2015. Kết quả cho thấy đa dạng hóa tiền gửi, đa dạng hóa tín dụng và đa dạng hóa tài sản tăng kéo theo sự gia tăng về rủi ro nợ xấu, rủi ro thanh khoản, rủi ro ổn định kém hiệu quả. Tác giả nhận định điều này là phù hợp với nền kinh tế mới nổi và nhiều bất ổn như thị trường Việt Nam. Nghiên cứu cũng cho thấy tăng quy mô ngân hàng giúp suy giảm các khía cạnh của rủi ro. Ngược lại, khi NHTM gia tăng chi phí vận hành sẽ dẫn đến rủi ro cao hơn, đặc biệt là rủi ro nợ xấu. Khi tiếp tục nghiên cứu về ảnh hưởng của đa dạng hóa đến

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

hiệu quả hoạt động, tác giả chỉ ra rằng đa dạng hoá tiền gửi, tín dụng, tài sản có tác động tích cực đến tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) của NHTM. Tuy nhiên, đa dạng hóa thu nhập tăng sẽ làm giảm ROA của ngân hàng. Ngồi ra, quy mơ ngân hàng, rủi ro tín dụng, chi phí hoạt động/thu nhập, mức độ thanh khoản của tài sản, thị phần của ngân hàng, vốn/tổng tài sản đều có ảnh hưởng tiêu cực tới ROA. Các nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy dữ liệu bảng ở trạng thái tĩnh (GLS) và trạng thái động (GMM).

Võ Xuân Vinh (2018) đã phân tích tác động của sự đa dạng nguồn vốn đối với thu nhập và rủi ro của ngân hàng ở 37 ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn 2006–2015. Tác giả nhận thấy các ngân hàng có nguồn vốn đa dạng hơn sẽ có lợi thế trong việc cải thiện KNSL nhưng cũng có xu hướng tham gia vào các hoạt động chấp nhận rủi ro nhiều hơn. Phát hiện này mâu thuẫn với quan điểm các NHTM tiếp cận với nguồn tài trợ đa dạng có thể cải thiện KNSL mà không làm tăng mức độ chấp nhận rủi ro của họ.

Bài nghiên cứu của Dương Thúy Hà (2021) sử dụng mẫu dữ liệu 25 NHTM giai đoạn 2010-2020 và phương pháp hồi quy Logistic đơn để phân tích tác động của đa dạng hóa thu nhập tới rủi ro kinh doanh của các NHTM Việt Nam. Kết quả cho thấy đa dạng hóa thu nhập có tác động ngược chiều tới rủi ro kinh doanh của ngân hàng. Ảnh hưởng tương tự được tìm thấy ở các biến khác bao gồm rủi ro thanh khoản, tiền gửi/tổng tài sản, tăng trưởng kinh tế, lạm phát. Trong khi đó, việc tăng quy mô ngân hàng, tỷ lệ dư nợ/tổng tài sản sẽ làm tăng rủi ro của NHTM.

Phạm Khánh Duy & cộng sự (2021) đã xem xét tác động của đa dạng hóa tài sản, đa dạng hố nguồn vốn, đa dạng hoá thu nhập cùng sự kết hợp của các yếu tố trên đối với hiệu quả hoạt động và rủi ro của 34 NHTM Việt Nam giai đoạn 2005-2019. Kết quả hồi quy mơ hình GMM cho thấy đa dạng hóa thu nhập, nguồn vốn giúp cho lợi nhuận của ngân hàng tăng và rủi ro giảm đáng kể, nhưng đa dạng hóa tài sản khơng có ý nghĩa thống kê. Ngoài ra, khi sử dụng biến kết hợp các yếu tố đa dạng hóa với nhau để đo lường hiệu quả hoạt động ngân hàng, chỉ có sự kết hợp giữa đa dạng hóa thu nhập và nguồn vốn có tác động tích cực đến KNSL và tiêu cực tới rủi ro ngân hàng.

Bài nghiên cứu của nhóm tác giả Phạm Duy Phú Thịnh & cộng sự (2021) đánh giá sự tác động của đa dạng hóa đến KNSL của 21 NHTM trong giai đoạn 2007- 2018. Các

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

mơ hình được sử dụng để kiểm định bao gồm: Pool OLS, FEM, REM và mơ hình khắc phục các khuyết tật GLS. Kết quả cho thấy đa dạng hóa thu nhập tác động tích cực đến tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE). Ý nghĩa tương tự được tìm thấy ở các biến tốc độ tăng trưởng tài sản, quy mô ngân hàng, tốc độ tăng trưởng kinh tế và khủng hoảng tài chính. Ngược lại, khi mức độ tập trung thị trường càng tăng thì KNSL của ngân hàng càng giảm. Đặc biệt, đa dạng hoá tài sản khơng có ý nghĩa thống kê trong mơ hình nghiên cứu.

2.6.2. Nước ngồi

Bài báo của nhóm tác giả Chien-Chiang & cộng sự (2013) nghiên cứu tác động của các hoạt động phi lãi tới lợi nhuận ngân hàng và rủi ro với dữ liệu NHTM tại 22 quốc gia ở Châu Á trong giai đoạn 1995–2009. Áp dụng phương pháp GMM, tác giả nhận thấy các hoạt động phi lãi của các ngân hàng châu Á làm giảm rủi ro, nhưng không làm tăng lợi nhuận trên cơ sở mẫu rộng. Cụ thể hơn, hoạt động phi lãi làm tăng rủi ro cho NHTM ở các nước thu nhập cao nhưng lại làm tăng lợi nhuận và giảm rủi ro cho NHTM ở các nước thu nhập trung bình và thấp. Bài nghiên cứu chỉ ra rằng việc đa dạng hóa các nguồn thu nhập bằng cách chuyển hướng sang các hoạt động phi truyền thống đóng vai trị rất quan trọng trong việc đánh giá lợi nhuận và rủi ro của NHTM.

Syed & cộng sự (2018) nghiên cứu về tác động của đa dạng hóa thu nhập và đa dạng hóa tài sản tại các nền kinh tế mới nổi của ASEAN từ 2011 đến 2015. Kết quả cho thấy các ngân hàng Indonesia và Thái Lan được hưởng lợi nhiều nhất từ các chiến lược đa dạng hóa khi cả đa dạng hóa thu nhập và tài sản đều có tác động tích cực đến KNSL và tác động ngược chiều đến rủi ro ngân hàng. Các ngân hàng tại Phillippines, Việt Nam và Malaysia được hưởng lợi từ đa dạng hóa thu nhập, tuy nhiên lại chịu ảnh hưởng khác nhau từ đa dạng hóa tài sản. Cụ thể, đa dạng hóa tài sản giúp các ngân hàng Phillippines cải thiện hiệu quả chi phí, nhưng khơng cải thiện KNSL. Đa dạng hóa tài sản cũng tác động tiêu cực đến KNSL của các ngân hàng Malaysia dù giúp ngân hàng giảm rủi ro. Ở thị trường Việt Nam trong nghiên cứu, đa dạng hóa tài sản khơng có tác động đáng kể.

Bài nghiên cứu của Faisal & cộng sự (2021) sử dụng phương pháp GMM để xem xét sự tác động của đa dạng hóa thu nhập, tài sản và nguồn vốn đối với chi phí và lợi nhuận

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

hiệu quả hoạt động của các NHTM Hoa Kỳ từ 2002 đến 2019. Kết quả cho thấy đa dạng hóa nguồn vốn có tác động tiêu cực và đa dạng hóa thu nhập có ý nghĩa tích cực với hiệu quả lợi nhuận ngân hàng. Trong cuộc khủng hoảng tài chính tồn cầu, đa dạng hóa tài sản khơng có lợi cho ngân hàng, trong khi đa dạng hóa nguồn vốn có tác động tích cực đến hiệu quả lợi nhuận.

Mohammad & cộng sự (2021) phân tích những ảnh hưởng của đa dạng hóa ngân hàng (bao gồm đa dạng hóa thu nhập và đa dạng hóa tài sản) đối với KNSL của 32 ngân hàng Bangladesh từ 2007 đến 2016. Kết quả nghiên cứu chỉ ra mối liên hệ tích cực đáng kể giữa đa dạng hóa thu nhập và đa dạng hóa tài sản đối với KNSL của ngân hàng. Tương tự, tính thanh khoản, vốn hóa, mức độ tập trung thị trường và GDP mang lại ảnh hưởng tích cực đến KNSL của NHTM. Mặt khác, quy mơ ngân hàng, rủi ro tín dụng, quản lý chi phí và lạm phát có tác động tiêu cực đến KNSL.

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

CHƯƠNG III: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU

3.1. Dữ liệu nghiên cứu

Dữ liệu nghiên cứu được thu thập trong giai đoạn từ 2010-2020. Các yếu tố ảnh hưởng là đặc trưng ngân hàng và mức độ tập trung thị trường được tính tốn từ số liệu thu thập trong báo cáo tài chính hợp nhất đã kiểm toán, báo cáo thường niên của các NHTM trên trang web chính thức. Các NHTM được lựa chọn là các ngân hàng có đầy đủ các báo cáo cần thiết để đáp ứng số liệu cho bài nghiên cứu trong giai đoạn 2010- 2020, bao gồm đa dạng các loại hình sở hữu ngân hàng tại thị trường Việt Nam (3 NHTM quốc doanh, 23 NHTM Cổ phần Việt Nam ngoài quốc doanh và 2 chi nhánh NHTM nước ngoài) để đảm bảo loại bỏ vấn đề thiên chệch. Tốc độ tăng trưởng GDP được thu thập từ số liệu của World Bank từ 2010 tới 2020. Với yếu tố tác động của dịch COVID-19 đến hoạt động ngân hàng, nghiên cứu sử dụng số liệu giả định cho năm xảy ra dịch bệnh (2020) là 1 và các năm còn lại (2010 - 2019) là 0.

Kích thước mẫu nghiên cứu là vấn đề quan trọng trong một mơ hình hồi quy dữ liệu bảng. Theo Tabachnick & Fidell (2007), kích thước mẫu cần đủ lớn để có thể mang tính đại diện cho tổng thể, từ đó đề xuất một công thức cỡ mẫu như sau:

3.2. Các biến nghiên cứu 3.2.1. Các biến phụ thuộc:

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

Bài nghiên cứu sẽ sử dụng 2 nhóm biến phụ thuộc là nhòm tỷ suất sinh lời (ROAA, ROAE) và nhóm các tỷ suất sinh lời có hiệu chỉnh rủi ro (AROAE, AROAA, Z_SCORE). Mục đích của việc sử dụng cả 2 nhóm này là nhằm đánh giá được việc thúc đẩy đa dạng hố có làm tăng KNSL của NHTM hay không? Và việc tăng KNSL có đi

kèm với giảm thiểu rủi ro, hay chính là KSNL có bền vững trong dài hạn khơng?

3.2.1.1. Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu bình quân (ROAE)

ROAE là một chỉ tiêu đo lường mức thu nhập các cổ đông của ngân hàng nhận được từ vốn góp. ROAE càng cao chứng tỏ thu nhập mà các cổ đông nhận được từ việc đầu tư vào ngân hàng càng lớn. Lợi nhuận sau thuế khá dễ để xác định và ít bị ảnh hưởng từ bên ngoài, tuy nhiên VCSH lại biến thiên theo nhiều yếu tố không chỉ riêng lợi nhuận sau thuế của ngân hàng. Vì vậy, Goddard & cộng sự (2008) cho rằng việc sử dụng trung bình hàng năm giá trị VCSH thể hiện tình hình hoạt động chính xác hơn giá trị cuối năm. Nghiên cứu của Lee & cộng sự (2014), Võ Xuân Vinh & Trần Thị Phương Mai (2015) cũng đều đo lường KNSL bằng lợi nhuận sau thuế trên VCSH trung bình hai năm liền kề của ngân hàng ở thời điểm cuối năm tài chính. Kế thừa cách tiếp cận này, nhóm đã sử dụng cơng thức tính lợi nhuận theo VCSH như sau:

𝐑𝐎𝐀𝐄 = 𝐋Ợ𝐈 𝐍𝐇𝐔Ậ𝐍 𝐒𝐀𝐔 𝐓𝐇𝐔Ế𝐕Ố𝐍 𝐂𝐇Ủ 𝐒Ở 𝐇Ữ𝐔 𝐁Ì𝐍𝐇 𝐐𝐔Â𝐍

3.2.1.2. Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản bình quân (ROAA)

ROAA là phiên bản điều chỉnh của chỉ số lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA). ROAA thường được các ngân hàng hay các tổ chức tài chính sử dụng như một phương tiện để đánh giá hiệu quả tài chính. ROAA càng cao thể hiện tính hiệu quả quản lý càng tốt hay khả năng của hội đồng quản trị ngân hàng trong quá trình chuyển tài sản của ngân hàng thành thu nhập ròng cao. Chỉ số này xác định bằng tổng lợi nhuận trước thuế trên tổng tài sản trung bình hai năm liền kề của ngân hàng ở thời điểm cuối năm tài chính. Bài luận áp dụng cơng thức tính ROAA giống như nghiên cứu của Chiorazzo & cộng sự (2008), Lee & cộng sự (2014), Võ Xuân Vinh & Trần Thị Phương Mai (2015), cụ thể:

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

𝐑𝐎𝐀𝐄 = 𝐋Ợ𝐈 𝐍𝐇𝐔Ậ𝐍 𝐒𝐀𝐔 𝐓𝐇𝐔Ế𝐓Ổ𝐍𝐆 𝐓À𝐈 𝐒Ả𝐍 𝐁Ì𝐍𝐇 𝐐𝐔Â𝐍

3.2.1.3. Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu bình quân có hiệu chỉnh rủi ro (AROAE)

ROAE càng lớn chứng tỏ ngân hàng đã cân đối một cách hài hòa giữa VCSH và vốn vay để khai thác lợi thế cạnh tranh trong q trình huy động vốn. Do đó khi hệ số ROAE càng cao thì cổ phiếu càng hấp dẫn các nhà đầu tư nhưng bản thân chỉ số này không tính được khả năng rủi ro xảy ra khi NHTM sử dụng vốn cổ đơng để thu lợi nhuận. Chính vì vậy mà các nghiên cứu của DeYoung & Roland (2001), Chiorazzo & cộng sự (2008) còn đo lường KNSL bằng tỷ suất sinh lời đã hiệu chỉnh rủi ro (AROAE). AROAE càng cao chứng tỏ KNSL của NHTM càng tốt, rủi ro càng giảm. AROAE được đo lường theo cơng thức:

𝐀𝐑𝐎𝐀𝐄 = 𝐑𝐎𝐀𝐄Ϭ𝐑𝐎𝐀𝐄

Trong đó:

- ROAE: tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu bình quân.

- σ(ROAE): độ lệch chuẩn của ROAE trong toàn bộ thời gian nghiên cứu.

3.2.1.4. Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản bình qn có hiệu chỉnh rủi ro (AROAA)

Tương tự như ROAE, ROAA thường được dùng để đo lường KNSL của NHTM. Tuy nhiên, chỉ số này này vẫn chưa bao hàm mức rủi ro hoạt động của ngân hàng. Goddard & cộng sự (2008), nghiên cứu về sự đa dạng hóa đến hoạt động tài chính của các TCTD tại Mỹ đã đưa ra cách đo lường lợi nhuận trên tổng tài sản có hiệu chỉnh rủi ro (AROAA). Gần đây, Võ Xuân Vinh & cộng sự (2015) khi nghiên cứu mơ hình dữ liệu đánh giá yếu tố đa dạng hóa đến lợi nhuận và rủi ro của NHTM tại Việt Nam giai đoạn 2006-2013 cũng đã sử dụng biến đo lường lợi nhuận có hiệu chỉnh rủi ro AROAA. Khi một NHTM có AROAA cao nghĩa là ngân hàng có lợi nhuận tăng và rủi ro tiềm ẩn của ngân hàng được hạn chế. Cụ thể, công thức tính AROAA như sau:

𝐀𝐑𝐎𝐀𝐀 = 𝐑𝐎𝐀𝐀Ϭ𝐑𝐎𝐀𝐀

Trong đó:

115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:02 AM10:20:02 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:03 AM10:20:03 AM

115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM115Tuesday, June 11, 202410:20:06 AM10:20:06 AM

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

</div>

tác động của đa dạng hóa đến khả năng sinh lời và rủi ro của ngân hàng thương mại tại việt nam

<b>BỘ GIÁO DỤC-ĐÀO TẠO BỘ CÔNG THƯƠNG </b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP.HCM KHOA TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG </b>

<b> </b>

<b>KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP </b>

<b>TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI VÀ RỦI RO CỦA </b>

<b>CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM </b>

<i><b>Người hướng dẫn: ThS. NGUYỄN VỸ BẢO YẾN Người thực hiện: LÊ THỊ THU HUYỀN </b></i>

<b>MẠC BÙI PHƯƠNG UYÊN NGUYỄN NGỌC NHÃ UYÊN </b>

<b>Lớp: DHTN14ATT Khố: 2018-2022 </b>

<i><b>THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022 </b></i>

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

<b>BỘ GIÁO DỤC-ĐÀO TẠO BỘ CÔNG THƯƠNG </b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHIỆP TP.HCM KHOA TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG </b>

<b> </b>

<b>KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP </b>

<b>TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI VÀ RỦI RO CỦA </b>

<b>CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM </b>

<i><b>Người hướng dẫn: ThS. NGUYỄN VỸ BẢO YẾN Người thực hiện: LÊ THỊ THU HUYỀN </b></i>

<b>MẠC BÙI PHƯƠNG UYÊN NGUYỄN NGỌC NHÃ UYÊN </b>

<b>Lớp: DHTN14ATT Khoá: 2018-2022 </b>

<b>THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022</b>

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

<b>LỜI CẢM ƠN  </b>

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

<b>DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT </b>

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

<b> </b>

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

<b>CHƯƠNG II: CƠ SỞ LÝ THUYẾT </b>

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

<b>CHƯƠNG III: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU </b>

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

1151Tac dong cua da dang hoa den kha nang sinh loi va rui ro cua ngan hang thuong mai tai Viet NamTuesday, June 11, 2024

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về