trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi một bên tham gia bảo hiểm

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (7.4 MB, 101 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgkiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgkiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgkiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgkiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgkiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgkiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgkiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichg

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI NGOÀI HỢP ĐỒNG KHI MỘT BÊN THAM GIA BẢO HIỂM

Chuyên ngành: Luật dân sự và Tố tụng dân sự Mã số: 60.38.01.03

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Đỗ Văn Đại Học viên: Võ Xuân Huy

Lớp: Cao học Luật tại Phú Yên Khóa: 1

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan tồn bộ nội dung luận văn “Trách nhiệm bồi thường thiệt

hại ngoài hợp đồng khi một bên tham gia bảo hiểm” là kết quả của quá trình tổng

hợp và nghiên cứu của bản thân tôi, dưới sự hướng dẫn khoa học của GS.TS Đỗ Văn Đại. Những phần sử dụng tài liệu tham khảo trong luận văn đã được nêu rõ trong phần trích dẫn tài liệu tham khảo; các bản án, thông tin được nêu trong luận văn là trung thực và hồn tồn chính xác, đúng sự thật.

Người cam đoan

Võ Xuân Huy

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ... 1

1. Lý do chọn đề tài ... 1

2. Tình hình nghiên cứu đề tài ... 2

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ... 4

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài ... 5

5. Phương pháp nghiên cứu ... 5

6. Dự kiến kết quả nghiên cứu và giá trị ứng dụng ... 5

7. Các vấn đề cần giải quyết và bố cục luận văn ... 6

CHƯƠNG 1... 7

TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI NGOÀI HỢP ĐỒNG KHI BÊN GÂY THIỆT HẠI CÓ THAM GIA BẢO HIỂM ... 7

1.1. Phương thức bồi thường thiệt hại ... 8

1.2. Chủ thể liên quan trong quan hệ bồi thường thiệt hại ... 14

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ... 19

CHƯƠNG 2... 20

TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI NGOÀI HỢP ĐỒNG KHI BÊN BỊ THIỆT HẠI CÓ THAM GIA BẢO HIỂM ... 20

2.1. Chủ thể có trách nhiệm bồi thường thiệt hại ... 21

2.2. Quyền yêu cầu đối với người thứ ba ... 27

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ... 33

KẾT LUẬN CHUNG ... 34

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là một chế định quan trọng của luật dân sự nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh giữa bên gây thiệt hại và bên bị gây thiệt hại. Thực tiễn pháp lý lại phát sinh trường hợp trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi một bên có tham gia bảo hiểm. Đây là một vấn đề pháp lý phát sinh từ thực tiễn áp dụng pháp luật mà hiện nay pháp luật dân sự nước ta chưa có quy định hoặc hướng dẫn cụ thể. Chính vì thiếu các quy phạm pháp luật điều chỉnh vấn đề này dẫn đến việc áp dụng pháp luật khi giải quyết các tranh chấp về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng khi có một bên tham gia bảo hiểm trong các Tòa án tại Việt Nam chưa có sự thống nhất.

Việc phân tích quyền, lợi ích chính đáng của các bên chủ thể liên quan đối với trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng khi có bên tham gia bảo hiểm là cần thiết. Hai vấn đề pháp lý cần được tìm hiểu hiện nay chính là các nội dung pháp lý xoay quanh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong trường hợp bên gây thiệt hại có tham gia bảo hiểm và trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong trường hợp bên bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm.

Đối với trường hợp bên gây thiệt hại có tham gia bảo hiểm thì phương thức yêu cầu bồi thường thiệt hại nào giúp người bị thiệt hại nhanh chóng được thanh toán khoản tiền bảo hiểm: bồi thường qua yêu cầu của bên mua bảo hiểm hay bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại. Quy định pháp lý hiện nay cho thấy phương thức yêu cầu bồi thường thiệt hại thông qua yêu cầu của bên mua bảo hiểm là phương thức chính yếu. Tuy nhiên, thực tế áp dụng lại cho thấy tính bất cập của phương thức này thể hiện ở thủ tục rườm rà, mất thời gian, không đảm bảo tính kịp thời khi bồi thường thiệt hại cho người bị thiệt hại. Như vậy, liệu rằng có nên cân nhắc đến phương thức bồi thường thiệt hại trực tiếp cho người bị hại mà không cần thông qua yêu cầu của người gây thiệt hại có tham gia bảo hiểm.

Đối với trường hợp bên bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm: hiện nay, khơng có quy định pháp luật nào về việc liệu rằng người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm sẽ được hưởng khoản thanh toán nào: tiền bảo hiểm từ doanh nghiệp bảo hiểm, tiền bồi thường thiệt hại của bên gây thiệt hại hay cả hai khoản tiền vừa nêu. Thực tế xét xử tại các Tòa án hiện nay thể hiện sự không đồng nhất khi giải quyết vấn đề này.

Chính vì thế, cần có cơng trình nghiên cứu để đưa ra các kiến nghị về vấn đề pháp lý vừa nêu là điều tất yếu. Hiện nay, cũng đã có một số tác giả đề cập đến vấn

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

đề này, nhưng mỗi công trình nghiên cứu, bài viết chỉ khai thác một hoặc một vài khía cạnh khác nhau. Xuất phát từ tình hình thực tiễn trong quá trình áp dụng quy định về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong trường hợp có một bên tham gia bảo hiểm, việc tìm hiểu vẫn cịn mang tính thời sự trong giai đoạn hiện nay. Do đó, để nhận thức rõ hơn quy định pháp luật cũng như những hạn chế tồn tại trong thực tiễn áp dụng, từ đó đưa ra định hướng hoàn thiện cơ chế pháp lý về vấn đề nêu trên,

tác giả lựa chọn đề tài: “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi có một bên tham gia bảo hiểm” để làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Tuy vẫn cịn tính mới nhưng các nội dung xoay quanh đề tài “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng khi có một bên tham gia bảo hiểm” đã được

một số cơng trình nghiên cứu đề cập đến. Phải kể đến những giáo trình đại học, bài báo trên các tạp chí khoa học pháp lý, sách chuyên khảo bình luận khoa học và các luận văn, luận án:

Giáo trình:

- Trường Đại học Luật Hà Nội (2013), Giáo trình luật dân sự Việt Nam (tập

2), Nxb Công an nhân dân. Giáo trình phân tích các vấn đề lý luận chung và các trường hợp cụ thể về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng về phương diện lý luận (Chương X). Tuy nhiên, giáo trình này lại chưa phân tích sâu về các vấn đề có liên quan đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi có một bên tham gia bảo hiểm.

- Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2016), Giáo trình Pháp luật về hợp đồng và bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, Nxb Hồng Đức - Hội luật gia

Việt Nam. Giáo trình này thể hiện các vấn đề cơ bản liên quan đến trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại. Tác giả sử dụng các kiến thức cung cấp trong giáo trình để phục vụ cho việc nghiên cứu các vấn đề chung về trách nhiệm bồi thường dân sự. Tuy khơng có nội dung trực tiếp liên quan đến tách nhiệm bồi thường thiệt hại khi có một bên tham gia bảo hiểm nhưng cơng trình nghiên cứu này giúp tác giả luận văn nắm chắc lý luận về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng; từ đó định hướng kiến nghị của riêng đề tài phù hợp với nền tảng kiến thức chung.

Sách:

- Nguyễn Xuân Quang - Lê Nết - Nguyễn Hồ Bích Hằng (2007), Luật dân sự Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Các tác giả phân tích

các vấn đề lý luận chung về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng về

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

phương diện lý luận (Chương IV) nhưng chưa đề cập đến các vấn đề liên quan đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng khi một bên có tham gia bảo hiểm, cũng như các vướng mắc trong thực tiễn áp dụng. Tác giả luận văn nghiên cứu tài liệu này để làm tiền đề xây dựng các kiến nghị cho luận văn.

- Đỗ Văn Đại (2022), Luật bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Việt Nam - Bản án và bình luận bản án (tập 1, 2), Nxb Hồng Đức. Cơng trình nghiên cứu này

đã phân tích thực trạng bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong trường hợp có tham gia bảo hiểm, về các trường hợp người gây ra thiệt hại có tham gia bảo hiểm, người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm, quyền yêu cầu bồi thường (yêu cầu trực tiếp doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường hoặc yêu cầu người gây ra thiệt hại bồi thường), thời hiệu yêu cầu bồi thường, phạm vi trách nhiệm bảo hiểm, xác định người bị thiệt hại và người chịu trách nhiệm bồi thường và quyền yêu cầu đối với người thứ ba. Ngoài ra tác giả còn so sánh với quy định pháp luật nước ngoài về trường hợp này. Tác giả tham khảo nhiều vấn đề tại luận văn, đặc biệt là các nội dung so sánh pháp luật giữa các nước về vấn đề nghiên cứu. Tuy nhiên, tác giả và tác giả luận văn này phân tích thực tiễn xét xử khác nhau nên cả hai cơng trình nghiên cứu đều góp phần làm phong phú hơn vấn đề nghiên cứu.

- Đỗ Văn Đại (2016), Bình luận khoa học những điểm mới của Bộ luật Dân sự năm 2015, Nxb Hồng Đức. Công trình khoa học này giới thiệu và bình luận

chuyên sâu những điểm mới của BLDS năm 2015 so với BLDS năm 2005. Theo đó, tác phẩm này nêu lên những điểm mới trong các quy định có liên quan đến những trường hợp bồi thường cụ thể. Đồng thời, quy định mới về việc bỏ yếu tố lỗi là một trong các căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng được phân tích trong cơng trình này trực tiếp liên quan đến các phân tích về yếu tố lỗi trong luận văn này. Tác giả đi từ việc nghiên cứu những căn cứ chung để phân tích những yếu tố riêng làm phát sinh trách nhiệm bồi thường khi có một bên tham gia bảo hiểm.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

vụ án về tai nạn giao thông nhằm giải quyết triệt để các khoản thanh toán và quyền yêu cầu bồi hoàn tiền chi trả bảo hiểm.

- Đỗ Văn Đại, Nguyễn Thị Khánh Ngân (2022), “Chuyển quyền yêu cầu trong pháp luật bảo hiểm”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 06 tháng 3 năm 2022.

Bài viết đề cập và phân tích về khi một người bị thiệt hại và thiệt hại này có người chịu trách nhiệm bồi thường nhưng người bị thiệt hại có bảo hiểm do có hợp đồng với doanh nghiệp bảo hiểm, người bị thiệt hại có thể lựa chọn phương án yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm trả tiền. Trong trường hợp này, pháp luật đương đại cho phép doanh nghiệp bảo hiểm quay sang yêu cầu người chịu trách nhiệm bồi thường bồi hoàn khoản tiền mà doanh nghiệp bảo hiểm trả cho người bị thiệt hại.

Như vậy, đến thời điểm hiện tại chỉ có cơng trình của tác giả Đỗ Văn Đại

(2022), Luật bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng Việt Nam - Bản án và bình luận bản án (tập 1, 2), Nxb Hồng Đức mới đề cập đến vấn đề bồi thường thiệt hại ngoài

hợp đồng trong trường hợp một bên có tham gia bảo hiểm. Ngồi ra, chưa có cơng trình khoa học nào khác tập trung đi sâu nghiên cứu làm rõ những khó khăn, vướng mắc, bất cập và hướng khắc phục việc xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi một bên tham gia bảo hiểm. Tuy nhiên, các cơng trình nghiên cứu nêu trên cũng là nguồn tài liệu tham khảo quan trọng để tác giả nghiên cứu các vấn đề chung về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong quá trình thực hiện đề tài của mình.

Mỗi tài liệu nêu trên đều rất có ý nghĩa trong việc hình thành luận văn này. Tuy nhiên, tác giả luận văn tiếp cận vấn đề theo định hướng ứng dụng. Do vậy, trên cơ sở tham khảo các nội dung trong các cơng trình vừa nêu, tác giả luận văn cũng phân tích vấn đề theo nhận thức riêng. Từ đó, đưa ra các đề xuất có tính riêng đối với luận văn này.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

- Nhiệm vụ nghiên cứu: Phân tích quy định pháp luật về trách nhiệm bồi

thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong trường hợp có một bên tham gia bảo hiểm. Làm rõ những hạn chế, thiếu sót, khó khăn, không thống nhất trong thực tiễn xét xử các quan hệ pháp luật có tồn tại trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng khi có một bên tham gia bảo hiểm tại Việt Nam.

- Mục đích nghiên cứu: Đưa ra kiến nghị, đề xuất nhằm hoàn thiện quy định

pháp lý liên quan đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng khi có một bên tham gia bảo hiểm.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài

- Đối tượng nghiên cứu: Những quy định của pháp luật Việt Nam và thực

tiễn áp dụng của quy định đó tại Tịa án (được thể hiện thơng qua các bản án) về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng khi có một bên tham gia bảo hiểm.

- Phạm vi nghiên cứu: Trong phạm vi của đề tài, tác giả chỉ tập trung nghiên

cứu quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng trong trường hợp có một bên tham gia bảo hiểm. Từ hiểu biết thực tiễn áp dụng quy định pháp luật về đề tài nêu lên quan điểm cá nhân để hoàn thiện cơ chế pháp lý về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi có một bên tham gia bảo hiểm. Các tài liệu nghiên cứu gồm các bản án của Tòa án qua các năm. Đồng thời, có so sánh, đối chiếu pháp luật của một số nước đối với quy định về nội dung tương tự.

5. Phương pháp nghiên cứu

Khi thực hiện đề tài, tác giả sử dụng xuyên suốt luận văn bằng các phương pháp nghiên cứu sau:

- Phương pháp phân tích để lý giải, đánh giá nội dung, làm rõ quy định pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi có một bên tham gia bảo hiểm. Phương pháp này được áp dụng trong tất cả các mục của luận văn này. Mục đích sử dụng để phân tích cơ sở pháp lý, làm rõ nội dung của các bản án được dẫn chứng, đồng thời, để đưa ra bất cập trong quá trình áp dụng pháp luật.

- Phương pháp liệt kê để trình bày thực tiễn áp dụng pháp luật của các vấn đề pháp lý đề tài đề cập đến và đối chiếu với các quan điểm khác cũng như làm rõ quy định pháp luật của nước khác liên quan đến nội dung đưa ra.

- Phương pháp so sánh để so sánh hướng xét xử của TAND các huyện khác nhau tại Phú Yên và giữa các tỉnh về vấn đề nghiên cứu và so sánh một số quy định BLDS các nước khác.

- Phương pháp bình luận án được sử dụng để phân tích các bản án đã được Tịa án xét xử về vấn đề pháp lý đang nghiên cứu; từ đó tìm ra những bất cập trong quy định của pháp luật, làm cơ sở cho đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật.

- Phương pháp tổng hợp được sử dụng để đánh giá khái quát những vấn đề nghiên cứu; từ đó đề xuất được các giải pháp hoàn thiện pháp luật và đưa ra được kết luận vấn đề đã nghiên cứu.

6. Dự kiến kết quả nghiên cứu và giá trị ứng dụng

Kết quả nghiên cứu nêu ra các bất cập trong thực tiễn xét xử, áp dụng pháp luật và đề xuất hướng giải quyết. Đề tài có giá trị tham khảo đối với những người

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

hành nghề luật, như luật gia, luật sư khi tư vấn cho đương sự để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp. Ngồi ra, kết quả nghiên cứu cịn có giá trị tham khảo đối với cơ quan Công an, Viện kiểm sát, Tòa án khi giải quyết các vụ án tương tự.

7. Các vấn đề cần giải quyết và bố cục luận văn

Xuất phát từ những vấn đề pháp lý cần nghiên cứu được nêu tại phần mở đầu của luận văn, tác giả nhận thấy đối với đề tài này cần phân chia thành hai chương cụ thể để thuận tiện cho việc phân tích, bình luận và định hướng kiến nghị.

Theo đó, có thể nhận thấy nổi bật là hai vấn đề cơ bản: bồi thường thiệt hại khi bên gây thiệt hại tham gia bảo hiểm và bồi thường thiệt hại khi bên bị thiệt hại tham gia bảo hiểm: nên cho biết khác nhau cơ bản ở đâu. Đây là hai nội dung chính yếu của luận văn này, được tác giả phân chia thành hai chương nhằm khái quát nội dung chính của luận văn, đồng thời giúp triển khai nội dung cơng trình nghiên cứu phù hợp hơn.

Do vậy, ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung luận văn gồm hai chương: Chương 1: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi bên gây thiệt hại tham gia bảo hiểm.

Chương 2: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi bên bị thiệt hại tham gia bảo hiểm.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Hợp đồng bảo hiểm là sự thoả thuận giữa các bên, theo đó bên mua bảo hiểm phải đóng phí bảo hiểm, cịn bên bảo hiểm phải trả một khoản tiền bảo hiểm cho bên được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm.1

Hiện nay, ngoài các quy định chung về bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng thì BLDS năm 2015 chưa đề cập đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi bên gây thiệt hại có tham gia bảo hiểm. Nhưng có quy định nghĩa vụ của bên vận chuyển hành khách tại khoản 2 Điều 524 “Mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với hành khách theo quy định của pháp luật” và nghĩa vụ của bên vận chuyển tài sản tại khoản 4 Điều 534 “Mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật”.

Do đó, cần nghiên cứu các quy định pháp luật chuyên ngành cũng như thực tiễn xét xử khi giải quyết các tranh chấp này. Khi bên gây thiệt hại có tham gia bảo hiểm thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại sẽ khác so với trường hợp không tham gia bảo hiểm, bởi khi đó có ba bên tham gia vào mối quan hệ này: Bên gây thiệt hại, bên bị thiệt hại và bên bảo hiểm. Vậy, khi xảy ra sự kiện bảo hiểm2 thì bên bảo hiểm chi trả tiền bảo hiểm cho bên gây thiệt hại tham gia bảo hiểm hay trực tiếp cho bên bị thiệt hại, người bị thiệt hại có quyền yêu cầu bên bảo hiểm trực tiếp chi trả tiền bảo hiểm cho mình hay khơng.

Ngồi ra, khi xảy ra sự kiện bảo hiểm thì ai là người có quyền đối với số tiền bảo hiểm, trường hợp số tiền bảo hiểm nhiều hơn hoặc ít hơn thiệt hại phải bồi

1 Điều 567 BLDS năm 2005.

2 Khoản 10 Điều 3 Luật KDBH quy định: “Sự kiện bảo hiểm là sự kiện khách quan do các bên thỏa thuận

hoặc pháp luật quy định mà khi sự kiện đó xảy ra thì doanh nghiệp bảo hiểm phải trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm”. Khoản 27 Điều 4 Luật KDBH năm 2022 quy định:

“Sự kiện bảo hiểm là sự kiện khách quan do các bên thỏa thuận hoặc pháp luật quy định mà khi sự kiện đó

xảy ra thì doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, tổ chức tương hỗ cung cấp bảo hiểm vi mô phải bồi thường, trả tiền bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm”.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

thường thì ai có quyền đối với khoản chênh lệch. Bên cạnh đó, khi bên bị thiệt hại cũng đồng thời là bên gây thiệt hại thì có xảy ra sự kiện bảo hiểm hay khơng, bên bảo hiểm có nghĩa vụ chi trả tiền bảo hiểm hay không phải chi trả. Mặc dù, Luật

Kinh doanh bảo hiểm năm 2000 được sửa đổi, bổ sung năm 2010, 2019 (sau đây gọi tắt là Luật KDBH) chưa có quy định, nhưng đến nay Luật KDBH năm 2022 sắp

có hiệu lực thi hành vẫn bỏ ngỏ về các vấn đề nêu trên. Vì vậy, để làm rõ những vướng mắc, bất cập này tác giả phân chia thành hai nội dung để nghiên cứu.

1.1. Phương thức bồi thường thiệt hại

Phương thức bồi thường trong lĩnh vực bảo hiểm có thể được hiểu là cách thức mà doanh nghiệp bảo hiểm3 thực hiện chi trả tiền bảo hiểm cho bên mua bảo hiểm, người được bảo hiểm, người thụ hưởng hoặc người thứ ba bị thiệt hại.

Bên mua bảo hiểm là khái niệm pháp lý được sử dụng trong BLDS năm 2005

và được giải thích tại khoản 6 Điều 3 Luật KDBH như sau: “Bên mua bảo hiểm là

tổ chức, cá nhân giao kết hợp đồng bảo hiểm với doanh nghiệp bảo hiểm4 và đóng phí bảo hiểm. Bên mua bảo hiểm có thể đồng thời là người được bảo hiểm hoặc người thụ hưởng.”

Theo khoản 7 Điều 3 Luật KDBH thì “Người được bảo hiểm là tổ chức, cá

nhân có tài sản, trách nhiệm dân sự, tính mạng được bảo hiểm theo hợp đồng bảo hiểm. Người được bảo hiểm có thể đồng thời là người thụ hưởng”. Khoản 8 Điều 3

Luật KDBH quy định: Người thụ hưởng là tổ chức, cá nhân được bên mua bảo hiểm

chỉ định để nhận tiền bảo hiểm theo hợp đồng bảo hiểm con người.

Khoản 1 Điều 580 BLDS năm 2005 quy định: “bên bảo hiểm phải trả tiền bảo hiểm cho người thứ ba theo yêu cầu của bên mua bảo hiểm đối với thiệt hại mà bên mua bảo hiểm đã gây ra cho người thứ ba theo mức bảo hiểm đã thỏa thuận hoặc theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, BLDS năm 2015 lại bỏ chương Hợp đồng bảo hiểm, đồng nghĩa với việc bỏ đi các quy định chung về hợp đồng bảo hiểm. Do

đó, chỉ có Luật KDBH và các văn bản hướng dẫn Luật KDBH điều chỉnh vấn đề pháp lý vừa đề cập.

Khoản 5 Điều 3 Luật KDBH quy định “Doanh nghiệp bảo hiểm là doanh nghiệp được thành lập, tổ chức và

hoạt động theo quy định của Luật này và các quy định khác của pháp luật có liên quan để kinh doanh bảo hiểm, tái bảo hiểm”.

4 Theo Bộ Tài chính, hiện có 77 doanh nghiệp bảo hiểm đang hoạt động trên thị trường, bao gồm: 31 công ty bảo hiểm phi nhân thọ, 19 công ty bảo hiểm nhân thọ, 2 công ty tái bảo hiểm, 24 công ty môi giới bảo hiểm và 1 chi nhánh công ty bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài. Ngoài ra, số liệu từ Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam cho thấy, tính đến hết tháng 5/2022, tổng doanh thu phí bảo hiểm toàn thị trường ước đạt 94.279 tỷ đồng (tăng trưởng 16% so với cùng kỳ 2021), truy cập ngày 13/9/2022.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

Theo quy định tại Luật KDBH hiện hành thì khi bên gây thiệt hại có tham gia bảo hiểm, người bị gây thiệt hại có thể được bồi thường bằng số tiền bảo hiểm của bên gây thiệt hại bằng 2 cách: một là được bồi thường thiệt hại thông qua yêu cầu của bên mua bảo hiểm (tức người gây thiệt hại) với doanh nghiệp bảo hiểm; hai là, có thể được bồi thường trực tiếp từ doanh nghiệp bảo hiểm trong một số trường hợp khác do pháp luật quy định mà khơng cần u cầu của bên gây thiệt hại có mua bảo hiểm. Tuy nhiên, phương thức bồi thường và thực tiễn xét xử các vụ án liên

quan đến vấn đề này hiện nay như thế nào sẽ được phân tích dưới đây.

1.1.1. Bồi thường thiệt hại thông qua yêu cầu của bên mua bảo hiểm

Điều 57 Luật KDBH năm 2000 cũng có quy định tương tự tinh thần của quy

định tại BLDS năm 2005, cụ thể: “Theo yêu cầu của người được bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm có thể bồi thường trực tiếp cho người được bảo hiểm hoặc người thứ ba bị thiệt hại”. Điều 71 Luật KDBH năm 2022 quy định “Theo yêu cầu của người được bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngồi có thể bồi thường trực tiếp cho người được bảo hiểm hoặc cho người thứ ba bị thiệt hại.”

Như vậy, về vấn đề này thì Luật KDBH năm 2022 khơng có thay đổi gì so với Luật KDBH, theo quy định trên thì khi người mua bảo hiểm (tức người được

bảo hiểm) có u cầu thì doanh nghiệp bảo hiểm phải chịu trách nhiệm thanh toán

tiền bảo hiểm cho người bị thiệt hại. Điều này hoàn toàn hợp lý bởi vì bên mua bảo hiểm là bên có quyền định đoạt đối với khoản tiền bảo hiểm họ được nhận khi có sự kiện bảo hiểm phát sinh. Trong trường hợp này, người mua bảo hiểm đồng thời là người gây thiệt hại, người này vừa có quyền hưởng tiền bảo hiểm phát sinh theo quy định của pháp luật bảo hiểm; đồng thời lại có nghĩa vụ bồi thường cho người bị thiệt hại theo cơ chế bồi thường nghĩa vụ ngoài hợp đồng theo quy định pháp luật dân sự. Chính vì vậy, người gây thiệt hại hồn tồn có quyền chuyển quyền nhận số

tiền bảo hiểm sang cho người bị thiệt hại thông qua “quyền yêu cầu” đối với doanh

nghiệp bảo hiểm. Theo đó, doanh nghiệp bảo hiểm phải có trách nhiệm trực tiếp chuyển tiền thanh toán bảo hiểm cho bên bị người được bảo hiểm gây ra thiệt hại. Hoặc cũng có thể chuyển cho người mua bảo hiểm để họ bồi thường cho bên bị thiệt hại.

Tác giả luận văn cho rằng việc quy định như trên có cả mặt thuyết phục và khơng thuyết phục. Thứ nhất, quy định này chứng tỏ việc tôn trọng quyền định đoạt của người mua bảo hiểm đối với số tiền bảo hiểm chính họ đã mua bảo hiểm. Trong

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

mọi trường hợp, kể cả trường hợp người mua bảo hiểm đã gây thiệt hại cho bên thứ ba thì khoản tiền đã đóng bảo hiểm cũng không được tự động chuyển cho người thứ ba bị thiệt hại mà cần phải thực hiện theo yêu cầu của người mua bảo hiểm. Việc này thể hiện việc bảo vệ triệt để quyền lợi của bên mua bảo hiểm. Thứ hai, quy định này lại thể hiện một số mặt chưa phù hợp. Điển hìnhlà việc doanh nghiệp bảo hiểm

trả tiền cho bên bị thiệt hại phải trên cơ sở “yêu cầu” của người mua bảo hiểm (cũng đồng thời là người gây ra thiệt hại). Tuy nhiên, việc thể hiện “quyền yêu cầu”

ra sao thì vẫn chưa có quy định cụ thể. Có thể người mua bảo hiểm sẽ gửi cho doanh nghiệp bảo hiểm một văn bản yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm phải thanh toán tiền bảo hiểm cho bên bị thiệt hại hoặc có thể bằng các hình thức khác.

Hiện nay, pháp luật dân sự nước ta chưa có quy định cụ thể việc phương thức người mua bảo hiểm thực hiện quyền yêu cầu đối với doanh nghiệp bảo hiểm. Điều này sẽ gây ra tình trạng khơng rõ ràng, gây mất thời gian cho các bên; đặc biệt gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người bị thiệt hại. Bởi lẽ, khi việc chuyển tiền bồi thường thông qua một khâu trung gian (tức yêu cầu của bên mua bảo hiểm) sẽ ảnh hưởng đến tính kịp thời5 trong bồi thường thiệt hại cho người thứ ba bị thiệt hại. Lúc này, thiệt hại cần được bồi thường cấp thiết cho người bị hại nhưng bị các thủ tục yêu cầu rắc rối làm chậm đi thời gian bồi thường.

Chính vì thế, việc bên mua bảo hiểm gây thiệt hại cho người thứ ba có thể yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm chi trả tiền bồi thường cho bên bị thiệt hại là hoàn

hai quan điểm như sau: Thứ nhất, doanh nghiệp bảo hiểm chậm trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc

tiền bồi thường cho người được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm là thuộc trường hợp chậm thực hiện nghĩa vụ trả tiền theo quy định tại Điều 357 BLDS năm 2015. Theo đó, doanh nghiệp bảo hiểm sẽ phải trả lãi trên số tiền chậm trả tương ứng với thời gian chậm trả tính từ ngày tiếp theo của ngày đến hạn trả tiền bảo hiểm theo quy định tại Điều 29 Luật KDBH cho đến khi thanh toán xong theo mức lãi suất hai bên thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm. Nếu các bên khơng thỏa thuận thì mức lãi suất quy định tại Điều 468 BLDS năm

2015 là 10%/năm. Thứ hai, do các bên tranh chấp về số tiền bảo hiểm hoặc tiền được bồi thường nên sẽ

không phải chịu lãi trên số tiền bảo hiểm hoặc tiền bồi thường cho đến khi bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực.

Trong thực tiễn, đây là một nội dung thường có tranh chấp và văn bản chưa quy định rõ, nên thực tiễn xét xử của Tịa án cịn chưa có sự thống nhất. Vấn đề đặt ra là khoản tiền bảo hiểm hoặc tiền bồi thường được thanh toán ở thời điểm nào. Trong trường hợp hợp đồng khơng có nội dung về chủ đề này, theo quan điểm cá nhân nên theo hướng doanh nghiệp bảo hiểm phải thanh toán tiền bảo hiểm từ thời điểm nhận đủ hồ sơ. Nếu doanh nghiệp bảo hiểm vi phạm nghĩa vụ này thì phải trả lãi chậm trả tính từ ngày nhận đủ hồ sơ mà chưa thanh toán.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

toàn hợp lý nhằm đảm bảo tối đa quyền định đoạt số tiền bảo hiểm của bên mua bảo hiểm. Tuy nhiên, việc áp dụng trong thực tiễn có thể phát sinh những bất cập xuất phát từ thời gian, thủ tục để yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm thanh toán trực tiếp cho người bị thiệt hại. Vấn đề này hồn tồn có thể khắc phục được nếu các bên thiện chí thực hiện đúng các yêu cầu của quy định bảo hiểm nhưng trong trường hợp các bên không thiện chí, đây sẽ là một thực tiễn pháp lý đáng lưu tâm nghiên cứu do những bất cập về thủ tục, thời gian phát sinh trong thực tế áp dụng.

Như vậy, bất cập của phương thức thứ nhất này thể hiện ở trình tự thời gian, thủ tục kéo dài phát sinh từ thực tiễn. Trong trường hợp mặc dù bên gây thiệt hại có mua bảo hiểm nhưng không yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường ngay cho người bị thiệt hại mà người gây thiệt hại lại chờ phán quyết của Tòa án tuyên buộc về nghĩa vụ (số tiền bồi thường) hoặc nếu giữa người gây thiệt hại và doanh nghiệp bảo hiểm chưa thống nhất được mức chi trả người gây thiệt hại phải bồi thường cho bị hại thì phải mất thời gian chờ phán quyết của Tịa án thì người bị thiệt hại mới được bồi thường.

Muốn khắc phục được mặt hạn chế của phương thức bồi thường thông qua yêu cầu của bên mua bảo hiểm, ta có thể nghiên cứu tiếp phương thức thứ hai là doanh nghiệp bảo hiểm thanh toán tiền bảo hiểm trực tiếp cho người bị thiệt hại.

1.1.2. Bồi thường thiệt hại trực tiếp cho người bị thiệt hại

Ngoài việc người được bảo hiểm có u cầu thì doanh nghiệp bảo hiểm phải thanh toán tiền bảo hiểm cho người bị thiệt hại như vừa phân tích ở mục trên. Bên bồi thường thiệt hại cịn có thể bồi thường thiệt hại trực tiếp cho người bị thiệt hại mà không cần thông qua yêu cầu của bên mua bảo hiểm. Tại Khoản 2 Điều 53 Luật

KDBH quy định “Người thứ ba không có quyền trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm trả tiền bồi thường, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác”. (khoản 2 Điều 58 Luật KDBH năm 2022 quy định “Người thứ ba khơng có quyền trực tiếp u cầu doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài bồi thường, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác”). Như vậy,

ngoài nguyên tắc chung chính là người thứ ba khơng có quyền u cầu doanh nghiệp bảo hiểm trả tiền bồi thường thì điều luật có loại trừ trường hợp người thứ ba được quyền trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm phải trả tiền bồi thường mà không cần người mua bảo hiểm phải yêu cầu.

Cụ thể, khoản 1 Điều 14 Nghị định số 03/2021/NĐ-CP ngày 15/01/2021 của Chính phủ về bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới, quy định

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

“Khi tai nạn xảy ra, trong phạm vi mức trách nhiệm bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm phải bồi thường cho người được bảo hiểm số tiền mà người được bảo hiểm đã bồi thường hoặc sẽ phải bồi thường cho người bị thiệt hại.

Trường hợp người được bảo hiểm chết, mất năng lực hành vi dân sự theo

quyết định của Tòa án, doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại hoặc người thừa kế của người bị thiệt hại (trong trường hợp người bị thiệt hại đã chết) hoặc đại diện của người bị thiệt hại (trong trường hợp người bị thiệt

hại mất năng lực hành vi dân sự theo quyết định của Tòa án hoặc chưa đủ sáu tuổi)”. (Điều 14 Nghị định số 103/2008/NĐ-CP ngày 16/9/2008 của Chính phủ về bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới, quy định “Trường hợp chủ xe cơ giới chết hoặc bị thương tật toàn bộ vĩnh viễn, doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường trực tiếp cho người bị hại”). Ngoài ra, chưa tìm thấy quy định nào khác cho phép người bị thiệt hại trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm phải thanh toán tiền thiệt hại do bên mua bảo hiểm gây ra.

Đây là trường hợp ngoại lệ thể hiện sự linh hoạt của pháp luật trong thực tế cuộc sống. Để đảm bảo quyền lợi cho người bị thiệt hại khi chủ xe cơ giới (là người có mua bảo hiểm) đã chết hoặc bị tàn tật vĩnh viễn, không thể tự mình thực hiện

“quyền yêu cầu” bồi thường cho bên thứ ba thì người bị thiệt hại có thể căn cứ trên

thiệt hại thực tế do bên mua bảo hiểm gây ra để thực hiện quyền u cầu thanh tốn. Pháp luật các nước có xu hướng cho phép bên bị thiệt hại trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường cho họ thay vì thực hiện yêu cầu bồi thường thơng qua bên mua bảo hiểm. Điển hình là pháp luật dân sự nước Pháp cũng có các quy định liên quan đến vấn đề này. Pháp luật Pháp cho phép người bị thiệt hại được yêu cầu trực tiếp doanh nghiệp bảo hiểm chi trả tiền bồi thường.6 Như vậy, theo tác giả thì việc cho phép bên bị thiệt hại trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường sẽ đảm bảo được tính kịp thời trong bồi thường thiệt hại. Điều này giúp cho quyền lợi của người bị thiệt hại trong trường hợp này được đảm bảo tuyệt đối và nhanh chóng.

Như phân tích trên, hiện nay pháp luật nước ta chỉ cho phép người bị thiệt hại trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm thanh toán tiền bồi thường trong

trường hợp ngoại lệ chính là khi chủ xe cơ giới chết hoặc bị thương tật toàn bộ vĩnh viễn. Thiết nghĩ, không nên chỉ giới hạn ở một trường hợp vừa nêu mà cần xem việc

6 Đỗ Văn Đại (2022), Luật bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Việt Nam - Bản án và bình luận bản án (tập

2), Nxb Hồng Đức, tr. 842.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

người thứ ba bị thiệt hại được quyền trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm chi trả tiền bồi thường cho họ là một vấn đề pháp lý chính thức chứ khơng còn là ngoại lệ. Dĩ nhiên, việc thay đổi quy định đồng nghĩa với việc tạo ra một loạt các thủ tục mới để thi hành quy định mới. Có nghĩa muốn người bị thiệt hại có thể trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm chi trả tiền bảo hiểm cho họ như một khoản thanh toán họ đáng được hưởng từ người mua bảo hiểm gây thiệt hại thì người bị thiệt hại phải có nghĩa vụ chứng minh với doanh nghiệp bảo hiểm về thiệt hại do bên mua bảo hiểm gây ra.

Theo tác giả Đỗ Văn Đại thì trường hợp này nên khai thác chế định “thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba” được quy định tại Điều 415 BLDS năm 2015 để cho phép người bị thiệt hại yêu cầu trực tiếp người bảo hiểm. Cho rằng, người gây thiệt hại mua bảo hiểm là một trường hợp “thực hiện hợp đồng vì lợi ích của người thứ ba” và người thứ ba đó chính là người bị thiệt hại (người có nghĩa vụ là người bảo hiểm) nên căn cứ điều luật này thì người thứ ba có quyền trực tiếp yêu cầu bên có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ đối với mình. Việc giải thích theo hướng này tạo điều kiện thuận lợi cho người bị thiệt hại, tuy nhiên thực tiễn xét xử chưa được áp dụng và chưa có hướng dẫn cụ thể để thống nhất áp dụng pháp luật.7

Từ các phân tích trên, tác giả đưa ra một số kiến nghị như sau:

Thứ nhất, sau khi làm rõ những vấn đề không thống nhất trong quá trình áp

dụng pháp luật liên quan đến bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong trường hợp bên gây thiệt hại có tham gia bảo hiểm, xác định cần có hướng dẫn bằng nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hoặc án lệ về việc không nên chỉ giới hạn ở một trường hợp người mua bảo hiểm mới được quyền yêu cầu thanh toán bảo hiểm kể cả khi bên mua bảo hiểm gây ra thiệt hại hoặc bị thiệt hại. Cần xem việc người thứ ba bị thiệt hại từ người mua bảo hiểm được quyền trực tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm chi trả tiền bồi thường cho họ là một vấn đề pháp lý chính thức chứ khơng cịn là ngoại lệ theo quy định của pháp luật bảo hiểm hiện nay, các lý do đã được tác giả phân tích tại từng mục cụ thể nêu trên.

Tuy nhiên, nguyên nhân cốt lõi nhất vẫn là bản chất khoản tiền bồi thường từ bảo hiểm là để khắc phục thiệt hại do bên mua bảo hiểm gây ra. Chính vì vậy, cần thiết trao quyền yêu cầu cho bên bị thiệt hại để thiệt hại của họ được đảm bảo khắc

7 Đỗ Văn Đại (2022), Luật bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Việt Nam- Bản án và bình luận bản án (tập

2), Nxb Hồng Đức, tr. 844.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

phục nhanh nhất, kịp thời nhất. Dĩ nhiên, để thực hiện được việc này cần có những quy định, hướng dẫn mang tính hệ thống rõ ràng để quyền lợi của bên mua bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm và người bị thiệt hại đều được thực hiện có hiệu quả.

Thứ hai, trước mắt khi chưa lựa chọn được một bản án chuẩn mực để phát

triển thành án lệ thì cần tổng hợp các bản án giải quyết các tình huống pháp lý tương tự để rút ra các dấu hiệu đặc trưng, tương đồng nhằm hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật.

Thứ ba, về lâu dài để hoàn thiện pháp luật, người viết kiến nghị Quốc Hội có

chương trình, kế hoạch sửa đổi, bổ sung BLDS, Luật KDBH theo hướng bổ sung điều luật quy định cụ thể về vấn đề nêu trên.

1.2. Chủ thể liên quan trong quan hệ bồi thường thiệt hại

1.2.1. Doanh nghiệp bảo hiểm tham gia tố tụng

Vụ án thứ nhất: Lý Văn T đã mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự cho xe mô tô

của T với doanh nghiệp bảo hiểm A. Ngày 02/3/2021, T có hành vi điều khiển xe mô tô của T tham gia giao thông đường bộ, do không nhường đường cho người đi bộ, vi phạm khoản 4 Điều 11 Luật Giao thông đường bộ, đã gây tai nạn với người đi bộ là bà Nguyễn Thị N, hậu quả bà N chết. T bị khởi tố điều tra, gia đình bị hại N yêu cầu T phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự trên, do T khơng có điều kiện về kinh tế để bồi thường cho gia đình bị hại N, nên đã yêu cầu cơ quan tiến hành tố tụng phải đưa doanh nghiệp bảo hiểm A vào tham gia tố tụng trong vụ án với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan và yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm A bồi thường thiệt hại cho gia đình bị hại N, vì sau khi gây tai nạn T đã thông báo cho doanh nghiệp bảo hiểm A. Hiện nay, giải quyết yêu cầu của T có hai quan điểm như sau:

Thứ nhất, cơ quan tiến hành tố tụng phải chấp nhận yêu của của bị can T,

đưa doanh nghiệp bảo hiểm A vào tham gia tố tụng trong vụ án với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan và xem xét, giải quyết yêu cầu bồi thường thiệt hại khi xét xử.

Thứ hai, cơ quan tiến hành tố tụng không chấp nhận yêu của bị can T về việc

đưa doanh nghiệp bảo hiểm A vào tham gia tố tụng trong vụ án.

Theo tác giả Nguyễn Thúy Vân thì trong thực tiễn xét xử tại tỉnh Tuyên Quang, khi giải quyết vụ án về “Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ”, các cơ quan tiến hành tố tụng không đưa doanh nghiệp bảo hiểm vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Việc không đưa doanh

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

nghiệp bảo hiểm vào tham gia tố tụng là khơng đảm bảo quyền và lợi ích của chủ phương tiện; quyền và nghĩa vụ của các doanh nghiệp bảo hiểm. Để giải quyết triệt để vụ án vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ như đã phân tích trên, thì các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử bắt buộc phải đưa doanh nghiệp bảo hiểm vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan như quan điểm thứ nhất.8

Vụ án thứ hai: Vụ “Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ” đối

với bị cáo A là nhân viên lái xe của công ty vận tải X. Trong khi thực hiện nhiệm vụ được công ty vận tải X phân cơng, A có hành vi điều khiển xe ô tô tải đi không đúng phần đường gây tai nạn giao thông làm bị hại B chết. Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự trên, người đại điện hợp pháp của bị hại B yêu cầu Tòa án phải đưa công ty bảo hiểm Y là doanh nghiệp đã ký hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự với công ty vận tải X đối với xe ô tô tải nêu trên vào tham gia tố tụng trong vụ án với tư cách là bị đơn dân sự và yêu cầu công ty bảo hiểm Y trực tiếp bồi thường thiệt hại cho gia đình bị hại B. Giải quyết yêu cầu của người đại diện hợp pháp của bị hại B có hai quan điểm như sau:

Thứ nhất, Tịa án phải chấp nhận yêu cầu của người đại diện hợp pháp của bị

hại B, đưa công ty bảo hiểm Y tham gia tố tụng trong vụ án với tư cách là bị đơn dân sự và xem xét, giải quyết yêu cầu bồi thường thiệt hại khi xét xử vụ án.

Thứ hai, Tịa án khơng chấp nhận yêu cầu của người đại diện hợp pháp của

bị hại B, về việc đưa công ty Bảo hiểm Y tham gia tố tụng trong vụ án.

Tác giả Lê Thanh Vũ có quan điểm thống nhất với quan điểm thứ hai vì cho rằng việc giải quyết bồi thường thiệt hại trong vụ án này xuất phát từ hành vi của bị cáo A gây ra là quan hệ bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng; vấn đề bồi thường thiệt hại cho bị hại B thuộc trách nhiệm bồi thường của bị cáo A hoặc công ty vận tải X phải được giải quyết trong cùng vụ án hình sự. Cịn mối quan hệ giữa công ty vận tải X và công ty bảo hiểm Y là mối quan hệ giữa người được bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm được phát sinh từ hợp đồng bảo hiểm đã được ký kết giữa hai bên, không liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại B. Đồng thời, theo quy định tại khoản 2 Điều 53 Luật KDBH, người thứ ba khơng có quyền trực

Nguyễn Thúy Vân (2021), “Bàn về tư cách tham gia tố tụng của doanh nghiệp bảo hiểm trong việc giải quyết vụ án hình sự vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo quy định tại Điều 260 Bộ luật Hình sự”, truy cập ngày 02/8/2022.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

tiếp yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm trả tiền bồi thường, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Do đó, khơng cần thiết phải đưa công ty bảo hiểm Y vào tham gia tố tụng trong vụ án hình sự trên.9

Như vậy, các cơ quan tiến hành tố tụng chưa có sự thống nhất về việc có đưa doanh nghiệp bảo hiểm vào tham gia tố tụng trong các vụ án có xảy ra sự kiện bảo hiểm hay không, hai tác giả đã đưa ra quan điểm cá nhân nhưng chưa viện dẫn được cơ sở pháp lý thuyết phục cho quan điểm của mình.

Tác giả có cùng quan điểm thứ nhất, phải đưa doanh nghiệp bảo hiểm vào tham gia tố tụng trong vụ án khi giải quyết trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng cho người bị hại, có như thế mới đảm bảo được quyền và lợi ích cho người bị hại. Bởi, khơng ít trường hợp người gây ra thiệt hại hoặc chủ sở hữu phương tiện gây ra tai nạn khơng có khả năng bồi thường, trong khi doanh nghiệp bảo hiểm thì khơng muốn trả tiền bồi thường khi xảy ra sự kiện bảo hiểm, nên việc cơ quan tiến hành tố tụng đưa doanh nghiệp bảo hiểm vào tham gia tố tụng, giải quyết trong cùng vụ án là có cơ sở, giải quyết triệt để vụ án, không để người bị hại phải mất thời gian, công sức khởi kiện vụ án dân sự khác về vấn đề bồi thường.

Vì vậy, tác giả có kiến nghị như sau: Khi giải quyết vấn đề bồi thường thiệt

hại ngồi hợp đồng có một hoặc các bên tham gia bảo hiểm thì Tịa án buộc phải đưa doanh nghiệp bảo hiểm vào tham gia tố tụng trong vụ án.

1.2.2. Chủ thể có quyền đối với khoản tiền bảo hiểm

Có hai chủ thể được xác định có quyền đối với khoản tiền bảo hiểm, đó chính là: người mua bảo hiểm hoặc người bị thiệt hại. Hiện nay các văn bản quy phạm pháp luật không xác định vấn đề này. Tuy nhiên, cần xem xét bản chất của khoản tiền bảo hiểm để xác định chủ thể có quyền đối với khoản tiền bảo hiểm.

Trước tiên, cần khẳng định nguồn gốc hình thành nên khoản tiền bảo hiểm xuất phát từ việc một bên mua bảo hiểm. Chính vì thế, chủ thể đầu tiên có quyền đối với khoản tiền bảo hiểm phải là người mua bảo hiểm. Đây chính là nguồn gốc

của quy định về “quyền yêu cầu” của bên mua bảo hiểm để doanh nghiệp bảo hiểm

chuyển tiền bồi thường cho bên bị thiệt hại do người mua bảo hiểm gây ra. Tuy nhiên, khi bên mua bảo hiểm là người gây ra thiệt hại thì liệu khoản tiền bảo hiểm

9 Lê Thanh Vũ (2021), “Một số ý kiến trao đổi về việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự”, Tạp chí

Tịa án nhân dân điện tử, quyet-van-de-dan-su-trong-vu-an-hinh-su, truy cập ngày 02/8/2022.

ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichg ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichg ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichg ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichg

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

này có cịn thuộc sở hữu của người mua bảo hiểm hay được chuyển quyền cho người bị thiệt hại.

Về nguyên tắc người mua bảo hiểm gây thiệt hại cho bên thứ ba thì họ có trách nhiệm bồi thường thiệt hại bằng nhiều cách thức khác nhau. Nếu bên mua bảo hiểm chọn cách sử dụng số tiền bảo hiểm đã mua để chi trả cho khoản phải bồi thường cho bị hại thì số tiền bảo hiểm đã mua sẽ thuộc về người bị thiệt hại hoặc đại diện hợp pháp của người bị thiệt hại trong trường hợp người bị thiệt hại chết. Nếu số tiền phải bồi thường nhỏ hơn số tiền bảo hiểm thì người mua bảo hiểm vẫn được hưởng số tiền chênh lệch. Đây tiếp tục là một vấn đề pháp lý cần được thảo luận. Bởi lẽ nếu xác định tiền bảo hiểm chỉ thuộc về bên mua bảo hiểm thì trong trường hợp người mua bảo hiểm gây thiệt hại và chết thì có thể xác định khoản tiền bảo hiểm là di sản thừa kế của người mua bảo hiểm để lại khơng. Nếu có thì phải giải quyết theo quy định về pháp luật thừa kế. Như vậy, quyền lợi của bên bị thiệt hại sẽ bị ảnh hưởng nên phải ưu tiên thanh toán cho bên bị thiệt hại trước để đảm bảo quyền lợi của họ. Sau đó, nếu số tiền thanh tốn xong cho bị hại cịn dư thì mới xác định phần chênh lệch cịn lại là di sản của người mua bảo hiểm đã chết.

Bản chất số tiền bảo hiểm sinh ra là để thực hiện mục đích bồi thường thiệt hại khi có rủi ro xảy ra. Chính vì thế, khi bên mua bảo hiểm gây thiệt hại cho người thứ ba thì người thứ ba chính là chủ thể xứng đáng được nhận số tiền này. Tác giả cho rằng chủ thể có quyền đối với khoản tiền bảo hiểm chính là người thứ ba bị thiệt hại. Dù bồi thường theo phương thức bồi thường theo yêu cầu của bên mua bảo hiểm hay bồi thường theo yêu cầu trực tiếp của người bị thiệt hại thì suy cho cùng số tiền bồi thường cũng thuộc về người bị thiệt hại. Do đó, người bị thiệt hại có quyền đối với khoản tiền bồi thường là phù hợp với thực tế.

Như vậy, nếu đã cho rằng khoản tiền bảo hiểm thuộc về người thứ ba bị thiệt hại thì cần trao cho họ quyền được yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm trực tiếp thanh toán cho họ số tiền bảo hiểm họ đáng được hưởng là phù hợp với nội dung mà tác giả đã phân tích tại Mục 1.1 Chương 1 của luận văn này.

Hiện nay, do chưa có sự thống nhất nhận thức nên có trường hợp Tịa án xem số tiền bảo hiểm thuộc về người mua bảo hiểm, khi người mua bảo hiểm chết thì số tiền này là di sản thừa kế và được ưu tiên thanh tốn chi phí hợp lý theo tập qn cho việc mai táng10 trước các khoản phải thanh toán khác (như là tiền bồi thường

10 Bản án số 150/2016/DS-PT ngày 28-7-2016 của Tòa án nhân dân tỉnh Sóc Trăng.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

thiệt hại cho người thứ ba) là không hợp lý. Bởi khoản tiền bảo hiểm này nhằm mục đích bồi thường thiệt hại khi có sự kiện bảo hiểm xảy ra, số tiền này phải dùng vào mục đích bảo hiểm như thỏa thuận tại hợp đồng, chứ không phải là khoản tiền di sản thừa kế của người mua bảo hiểm để lại.

Do đó, tác giả kiến nghị: Hội đồng Thẩm phán TANDTC cần có giải đáp

hoặc tổ chức tập huấn trực tuyến cho toàn bộ hệ thống Tòa án các cấp trong phạm vi cả nước để thống nhất đường lối giải quyết các vụ án tương tự, theo hướng: Khi xảy ra sự kiện bảo hiểm thì người bị thiệt hại là người có quyền đối với khoản tiền bảo hiểm, chứ khơng phải người mua bảo hiểm, nên người bị thiệt hại có quyền u cầu doanh nghiệp bảo hiểm thanh tốn số tiền bồi thường.

1.2.3. Trường hợp người mua bảo hiểm cũng là người bị thiệt hại

Đây là trường hợp khơng có người thứ ba bị thiệt hại mà chính người mua bảo hiểm là người bị thiệt hại. Cụ thể, Cơng ty Thép Hậu Giang có mua hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự cho cả hai xe 54X-9388 và 52P-8057 tại Công ty bảo hiểm Bảo Long. Lái xe của Công ty lái xe biển số 54X-9388 đã gây tai nạn cho xe 52P-8057. Công ty Thép Hậu Giang đã khởi kiện yêu cầu Công ty bảo hiểm Bảo Long chi trả tiền bảo hiểm. Hội đồng xét xử sơ thẩm đã nhận định Công ty Thép Hậu Giang là chủ sở hữu của cả hai chiếc xe xảy ra va chạm với nhau. Do đó, bên mua bảo hiểm (Cơng ty Thép Hậu Giang) không thể là người thứ ba bị thiệt hại để yêu cầu bên gây thiệt hại (cũng là Công ty Thép Hậu Giang) phải bồi thường thiệt hại. Từ đó Hội đồng xét xử sơ thẩm không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Công ty Thép Hậu Giang. Công ty Bảo Long khơng có trách nhiệm thực hiện bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới trong vụ việc xe 54X-9388 va chạm với xe 52P-8057.11

Thiết nghĩ, hướng giải quyết của Hội đồng xét xử sơ thẩm trong vụ án nêu trên là đúng quy định pháp luật, đảm bảo được quyền lợi của doanh nghiệp bảo hiểm. Bởi lẽ, người bị thiệt hại trong trường hợp này cũng chính là người chịu trách nhiệm bồi thường.

11 Đỗ Văn Đại (2022), Luật Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Việt Nam – Bản án và Bình luận bản án (tập 2), Nxb Hồng Đức, tr. 851.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

Như vậy, tác giả đã đề cập đến phương thức bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng khi bên gây thiệt hại có tham gia bảo hiểm, chủ thể có quyền đối với khoản tiền bảo hiểm và chủ thể bị thiệt hại. Đối với phương thức bồi thường có hai cách là thông qua yêu cầu của bên mua bảo hiểm hoặc bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại. Cả hai cách thức này đều được quy định tại Luật KDBH. Tuy nhiên, để đảm bảo mục đích khắc phục kịp thời được thiệt hại thì cần quy định người bị thiệt hại có quyền lựa chọn phương thức yêu cầu bồi thường (yêu cầu bên mua bảo hiểm gây thiệt hại hoặc yêu cầu trực tiếp doanh nghiệp bảo hiểm chi trả). Cần thiết xác định chủ thể có quyền đối với khoản tiền bảo hiểm chính là người bị thiệt hại hoặc đại diện hợp pháp của người bị thiệt hại trong trường hợp người bị thiệt hại chết. Sẽ không phát sinh vấn đề bồi thường trong trường hợp người bị thiệt hại và người chịu trách nhiệm là cùng một chủ thể. Theo hướng kiến nghị của tác giả luận văn, cần thiết có hướng dẫn bằng nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hoặc

án lệ về vấn đề này để thực tiễn xét xử áp dụng thống nhất hơn.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

Thứ nhất, tổ chức bảo hiểm thanh tốn và có quyền u cầu người vi phạm

phải bồi hồn vì họ là người có lỗi gây ra thiệt hại và theo quy định của pháp luật dân sự thì họ phải chịu trách nhiệm bồi thường. Luật Bảo hiểm y tế quy định việc thanh tốn chi phí cứu chữa nhưng không quy định yêu cầu người gây thiệt hại phải bồi hoàn. Tuy nhiên, song đây là khoản tiền do nhà nước quản lý có nguồn gốc do người tham gia đóng bảo hiểm và một phần ngân sách Nhà nước nhằm đảm bảo an sinh xã hội. Do đó, để đảm bảo cho sự tồn tại của quỹ mang tính ổn định, đảm bảo nghĩa vụ thanh tốn thì trong trường hợp này người gây thiệt hại cho người tham gia bảo hiểm phải bồi hoàn khoản tiền mà bảo hiểm y tế đã ứng thanh toán chi phí cứu chữa của cơ sở y tế.

Thứ hai, tổ chức bảo hiểm không được yêu cầu người gây thiệt hại cho người

tham gia bảo hiểm phải bồi hồn. Trong đó, đối với thiệt hại về tính mạng, sức khỏe mà người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm y tế thì tổ chức bảo hiểm không được yêu cầu người gây thiệt hại phải bồi hồn khoản đã thanh tốn cho cơ sở y tế đối với khoản chi phí cứu chữa, vì theo quy định tại khoản 12 Điều 23 Luật Bảo hiểm y tế thì chỉ trường hơp người khám bệnh, chữa bệnh tổn thương về thể chất, tinh thần do hành vi vi phạm pháp luật của người đó gây ra (tức là họ có lỗi đối với tổn thương của mình) thì khơng đươc hưởng bảo hiểm y tế; nên trường hợp họ bị tổn thương nhưng lỗi hồn tồn do người khác gây ra thì họ được thanh toán chi trả bảo hiểm.

Do Luật Bảo hiểm y tế không quy định buộc người gây thiệt hại phải bồi hoàn cho tổ chức bảo hiểm y tế khoản tiền này nên trong trường hợp người tham gia bảo hiểm bị tổn thương do người khác có lỗi hồn tồn gây ra cho họ thì họ được thanh tốn bảo hiểm y tế theo quy định của pháp luật; tổ chức bảo hiểm không được yêu cầu người gây ra thiệt hại phải bồi hồn khoản chi phí cứu chữa; người tham gia

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

bảo hiểm y tế có thể yêu cầu người gây thiệt hại bồi thương khắc phục mọi chi phí khắc phục hậu quả về sức khỏe do hành vi của họ gây ra.

Trường hợp người bị thiệt hại tham gia hợp đồng bảo hiểm về sức khỏe thì được doanh nghiệp bảo hiểm thanh tốn theo hợp đồng bảo hiểm, ngồi ra họ cịn được quyền yêu cầu người gây thiệt hại bồi thường toàn bộ chi phí cứu chữa phục hồi về sức khỏe của họ. Tuy nhiên, đối với trường hợp bị hại tham gia bảo hiểm y tế có lỗi trong việc bị người khác gây thiệt hại, căn cứ khoản 12 Điều 23 Luật Bảo hiểm y tế thì tổ chức bảo hiểm khơng thanh tốn chi phí cứu chữa đối với họ; trong trường hợp này họ chỉ được yêu cầu người gây thiệt hại bồi thường chi phí khắc phục thiệt hại tương ứng với phần lỗi của người gây thiệt hại.

Tuy nhiên, nếu người gây thiệt hại khơng có trách nhiệm bồi hồn thì vơ hình chung chúng ta đang cổ vũ, khuyến khích cho việc gây thiệt hại về sức khỏe cho người khác, đi ngược với đường lối bảo vệ sức khỏe, tính mạng, tài sản của công dân; đồng thời tạo kẽ hở để gây thất thoát quỹ bảo hiểm y tế.12

Vậy, trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi bên bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm thuộc về ai. Nguyên tắc và phương thức bồi thường thiệt hại trong trường hợp này thế nào, tác giả sẽ nghiên cứu dưới đây.

2.1. Chủ thể có trách nhiệm bồi thường thiệt hại

Mục đích của một chủ thể khi mua bảo hiểm chính là để nhận được một

khoản tiền bù đắp rủi ro họ gặp phải. Khoản 1 Điều 12 Luật KDBH quy định: Hợp đồng bảo hiểm là sự thỏa thuận giữa bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm, theo đó bên mua bảo hiểm phải đóng phí bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm phải trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm.

Theo đó, bản chất việc thanh tốn tiền bảo hiểm khi có rủi ro xảy ra theo hợp đồng bảo hiểm là mối quan hệ trong một hợp đồng giữa bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Đồng thời, trong trường hợp bên mua bảo hiểm gặp phải thiệt hại do một bên thứ ba gây ra, thì mối quan hệ bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng sẽ phát sinh giữa bên mua bảo hiểm (tức người bị thiệt hại) với bên thứ ba gây ra thiệt hại. Như vậy, trong trường hợp này tồn tại song song hai quan hệ pháp lý thì người bị thiệt hại là chủ thể có quyền nhận được cả khoản thanh toán bảo hiểm (từ

12 Phạm Thị Thu Thủy (2020), Vấn đề bồi thường thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm trong trường hợp bị hại tham gia bảo hiểm, Tạp chí Tịa án nhân dân điện tử, truy cập ngày 28/7/2022.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

doanh nghiệp bảo hiểm) và khoản bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng (từ bên gây thiệt hại) hay khơng thì hện nay chưa có quy định pháp luật cụ thể. Tác giả luận văn nghiên cứu phạm vi người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm y tế.

Thực tiễn xét xử Tòa án các cấp còn chưa thống nhất, dẫn đến nhiều bản án bị hủy, sửa do nhận thức áp dụng pháp luật của từng Thẩm phán. Cụ thể thông qua một số bản án sau đây:

Thứ nhất, Bản án số 09/2020/HSST ngày 02/3/2020 của TAND thị xã Sông

Cầu, tỉnh Phú Yên xét xử bị cáo Hà Thị Bích Điệp về tội cố ý gây thương tích. Trong vụ án hình sự này người bị hại Nguyễn Thị Minh Tâm có tham gia bảo hiểm. Nội dung vụ án thể hiện tổng chi phí khám, chữa bệnh của bị hại là: 7.371.541 đồng, trong đó số tiền quỹ bảo hiểm y tế đã thanh toán thay bị hại là: 6.806.444 đồng, còn lại số tiền thực tế bị hại chi trả là: 565.096 đồng.

Hội đồng xét xử sơ thẩm chỉ chấp nhận số tiền chi phí khám, chữa bệnh mà bị cáo phải bồi thường cho bị hại là 565.096 đồng trong số tổng số tiền 7.371.541 đồng vì cho rằng bảo hiểm y tế đã thanh toán cho bị hại số tiền 6.806.444 đồng trước đó. Điều này có nghĩa Tịa án cấp sơ thẩm nhận định bị hại đã được bảo hiểm y tế thanh tốn thì người gây thiệt hại không cần phải thanh tốn số tiền đó cho người bị thiệt hại nữa; đồng nghĩa với việc người bị thiệt hại chỉ hưởng duy nhất một lần chi phí khám chữa bệnh.13

Tuy nhiên, sau khi người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm kháng cáo, Tịa án cấp phúc thẩm đã sửa phần trách nhiệm dân sự, buộc bị cáo phải thanh toán tổng số tiền 7.371.541 đồng (bao gồm cả tiền bảo hiểm y tế đã chi trả cho bị hại), thể hiện tại Bản án số 27/2020/HS-PT ngày 08/7/2020 của TAND tỉnh Phú Yên.14

Mặc dù, Bản án sơ thẩm và phúc thẩm đều khơng đề cập hay phân tích về lý do tại sao lại chấp nhận buộc bị cáo phải bồi thường cho bị hại số tiền khám chữa bệnh là 565.096 đồng (đối với cấp sơ thẩm) hay 7.371.541 đồng (đối với cấp phúc thẩm) nhưng qua tìm hiểu nội dung của toàn bộ hồ sơ vụ án xác định được quan điểm xét xử tại hai cấp xét xử trong vụ án này là hoàn toàn khác nhau khi nhận thức về trách nhiệm bồi thường khi bên bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm. Tác giả cho rằng nhận định và hướng giải quyết của Tòa phúc thẩm thuyết phục hơn, bảo vệ tốt quyền lợi chính đáng của người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm.

13 Bản án số 09/2020/HSST ngày 02/3/2020 của TAND thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên (Phụ lục 1).

Bản án số 27/2020/HSPT ngày 08/7/2020 của TAND tỉnh Phú Yên (Phụ lục 2).

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

Thứ hai, Bản án số 84/2019/HSST ngày 14/11/2019 của TAND thành phố

Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên xét xử hình sự sơ thẩm đối với bị cáo Phạm Văn Nhiệm về tội cố ý gây thương tích, bị hại là Đỗ Cơng Hồn có tham gia bảo hiểm y tế. Bị hại tốn chi phí khám chữa bệnh để điều trị vết thương tại bệnh viện hết: 7.605.751 đồng, bảo hiểm chi trả cho bị hại: 5.574.790 đồng, số tiền thực tế bị hại đã tự chi trả là: 2.030.961 đồng. Hội đồng xét xử sơ thẩm chỉ tuyên buộc bị cáo phải bồi thường cho bị hại về khoản chi phí điều trị tại bệnh viện là 2.030.961 đồng. Tức không bao gồm số tiền bị hại đã được bảo hiểm thanh toán.15

Sau khi tuyên án sơ thẩm, bị hại Hoàn kháng cáo. Tại Bản án số 03/2020/HSPT ngày 18/02/2020 của TAND tỉnh Phú Yên đã sửa bản án sơ thẩm đối với phần trách nhiệm dân sự liên quan đến khoản chi phí khám, chữa bệnh tại bệnh viện của bị hại. Hội đồng xét xử lập luận rằng riêng khoản tiền viện phí bị hại điều trị thực tế là 7.605.751 đồng nhưng cấp sơ thẩm chỉ chấp nhận buộc bị cáo phải bồi thường 2.030.961 đồng là chưa phù hợp. Do đó, chấp nhận kháng cáo của bị hại và đề nghị của Kiểm sát viên, buộc bị cáo phải bồi thường cho bị hại số tiền viện phí là 7.605.751 đồng.16

Thứ ba, Bản án số 17/2021/HSST ngày 10/12/2021 của TAND huyện Sơn

Hòa, tỉnh Phú Yên xét xử sơ thẩm đối với R Ô Kpá Y Vương về tội vi phạm quy

định về tham gia giao thông đường bộ. Vụ án được tóm tắt như sau: Khoảng 09 giờ

ngày 15/3/2020, Vương khơng có giấy phép lái xe nhưng uống rượu bia và điều khiển xe moto biển số 78L1-173.70 do Vương là chủ sở hữu lưu hành tại xã Eachà Rang theo hướng Bắc – Nam. Vương điều khiển xe chạy nhanh, đi không đúng phần đường quy định gây tai nạn với xe mô tô 78L1-103.90 do Sô Chi Na điều khiển ngược chiều. Hậu quả 2 xe mô tô hư hỏng và Na bị thương tích nặng. Trong vụ án bị hại Na có tham gia bảo hiểm y tế nên chi phí khám chữa bệnh tại bệnh viện đã được bảo hiểm y tế thanh toán một phần. Hội đồng xét xử sơ thẩm xét xử bị cáo về phần hình sự. Ngồi ra, đối với phần trách nhiệm dân sự, Hội đồng xét xử sơ thẩm chỉ chấp nhận phần chi phí điều trị tại bệnh viện trừ khoản bảo hiểm y tế đã thanh toán. Như vậy, quan điểm của Tòa án sơ thẩm chỉ chấp nhận một phần chi phí điều trị vì cho rằng phần cịn lại đã được bảo hiểm y tế thanh toán.17

15 Bản án số 84/2019/HSST ngày 14/11/2019 của TAND thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên (Phụ lục 3).

16 Bản án số 03/2020/HSPT ngày 18/02/2020 của TAND tỉnh Phú Yên (Phụ lục 4).

Bản án số 17/2021/HSST ngày 10/12/2021 của TAND huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên (Phụ lục 5).

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

Hiện nay, Bản án sơ thẩm nêu trên đang bị kháng nghị theo Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 01/QĐ-VKS-P7 ngày 30/12/2021 của Viện Kiểm sát tỉnh Phú Yên về phần trách nhiệm dân sự theo hướng chấp nhận tồn bộ chi phí điều trị thực tế của bị hại, bao gồm cả phần đã được bảo hiểm y tế thanh toán để đảm bảo quyền lợi của người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm y tế.18 Tuy hiện nay chưa có kết quả xét xử phúc thẩm nhưng căn cứ trên xu hướng xét xử phúc thẩm tại tỉnh Phú Yên theo các bản án đã phân tích trên thì khả năng Tịa án cấp phúc thẩm sẽ xét xử theo hướng chấp nhận kháng nghị phúc thẩm.

Thông qua các bản án vừa nêu thể hiện quan điểm xét xử chưa nhất quán giữa các Tòa án sơ thẩm và phúc thẩm tại tỉnh Phú Yên về cùng một vấn đề: tiền chi phí khám chữa bệnh trong trường hợp người bị hại tham gia bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, bản án phúc thẩm đã định hướng xét xử rất rõ ràng cho các Tòa án cấp sơ thẩm trong phạm vi tỉnh Phú Yên chính là cần chấp nhận việc người gây thiệt hại phải bồi thường khoản chi phí khám chữa bệnh cho bị hại mặc dù bảo hiểm y tế đã thanh tốn cho bị hại trước đó.

Như vậy, việc người bị thiệt hại được hưởng song song cả hai khoản thanh tốn như vừa phân tích trên là có căn cứ. Bởi lẽ, trong mỗi quan hệ pháp lý, bao gồm: quan hệ phát sinh với tổ chức bảo hiểm y tế khi có sự kiện pháp lý xảy ra và quan hệ bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng phát sinh với người thứ ba gây ra thiệt hại, người bị thiệt hại đều đáp ứng đầy đủ các căn cứ làm phát sinh trách nhiệm bồi thường dân sự BLDS năm 2015 và trách nhiệm thanh toán tiền bảo hiểm y tế theo Luật KDBH. Mục đích cuối cùng của các quy định pháp luật vẫn là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị thiệt hại, người yếu thế. Chính vì thế, việc để người bị thiệt hại hưởng song song hai khoản tiền thanh toán từ tổ chức bảo hiểm y tế và người gây thiệt hại cho thấy quyền lợi của người bị thiệt hại đang được bảo vệ triệt để trên cơ sở pháp lý chính đáng.

Vấn đề thực tế phát sinh hiện nay chính là Tịa án các cấp chưa đưa tổ chức bảo hiểm y tế vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án. Để giải quyết triệt để vấn đề nhận định tại sao người bị thiệt hại phải được thanh toán khoản thiệt hại do người gây thiệt hại gây ra và được hưởng cả phần bảo hiểm y tế chi trả. Cũng chính vì chưa đưa tổ chức bảo hiểm y tế vào tham gia tố tụng nên không đề cập đến việc bảo hiểm y tế có quyền yêu cầu đối với

18 Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 01/QĐ-VKS-P7 ngày 30/12/2021 của Viện Kiểm sát tỉnh Phú Yên (Phụ lục 6).

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

người thứ ba gây thiệt hại bồi hoàn cho bảo hiểm y tế hay khơng thì đây là một vấn đề pháp lý còn bỏ ngỏ.

Theo quan điểm của một tác giả: Thứ nhất, chi phí cho việc cứu chữa, điều trị tại bệnh viện (viện phí) là một trong những thiệt hại về sức khỏe mà người bị hại phải gánh chịu do hành vi trái pháp luật của người gây thiệt hại gây nên. Quan hệ pháp luật ở đây chính là quan hệ về việc bồi thường thiệt hại, được pháp luật dân sự điều chỉnh bởi các quy phạm về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Và theo quy định của pháp luật dân sự thì bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là một trách nhiệm pháp lý buộc người gây thiệt hại phải gánh chịu.

Thứ hai, việc tổ chức bảo hiểm y tế thanh toán khoản viện phí cho bị hại xuất

phát từ quan hệ hợp đồng dịch vụ bảo hiểm y tế giữa người bị hại và tổ chức bảo hiểm xác lập, được điều chỉnh bởi Luật Bảo hiểm y tế. Hay nói cách khác, việc tổ chức bảo hiểm y tế chi trả viện phí cho người bị hại là trách nhiệm độc lập trong quan hệ bảo hiểm y tế giữa người bị hại (người tham gia bảo hiểm y tế) và tổ chức bảo hiểm y tế khi có phát sinh sự kiện bảo hiểm khơng liên quan đến quan hệ bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thì giữa quan hệ bồi thường thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm và việc tổ chức bảo hiểm y tế thanh toán nghĩa vụ bảo hiểm là hai quan hệ pháp luật độc lập, được điều chỉnh bởi các ngành luật độc lập. Do đó, trong trường hợp người gây thiệt hại (bị can, bị cáo) phải chịu trách nhiệm bồi thường đối với các khoản viện phí mà tổ chức bảo hiểm y tế đã thanh toán; đồng thời việc các cơ quan tố tụng không đưa tổ chức bảo hiểm y tế vào tham gia tố tụng là đúng quy định pháp luật.19

Tuy nhiên, theo quan điểm cá nhân tác giả thì đối với các vụ án hình sự có người bị hại tham gia bảo hiểm y tế, cần thiết đưa tổ chức bảo hiểm y tế vào tham gia trong vụ án với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Điều này giúp giải quyết triệt để các vấn đề tại sao người bị hại khi tham gia bảo hiểm y tế thì được hưởng cả phần bảo hiểm y tế đã chi trả và phần người gây thiệt hại phải bồi thường.

Cùng quan điểm này, tác giả Nguyễn Xuân Kỳ cho rằng: cần phải đưa tổ chức bảo hiểm y tế vào tham gia tố tụng trong vụ án hình sự nêu trên. Về tư cách tham gia tố tụng của tổ chức bảo hiểm y tế sẽ có hai trường hợp: nếu tổ chức bảo

19 Văn Chiến (2018), Người gây thiệt hại về sức khỏe phải bồi thường viện phí đã được bảo hiểm y tế chi trả,

50168.html, truy cập ngày 02/8/2022.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

hiểm y tế không có đơn yêu cầu giải quyết bồi thường khoản tiền cứu chữa và điều trị thì xác định tổ chức bảo hiểm y tế là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án; nếu tổ chức bảo hiểm y tế có đơn yêu cầu giải quyết bồi thường khoản tiền cứu chữa và điều trị thì xác định tổ chức bảo hiểm y tế là nguyên đơn dân sự.20

Tìm hiểu thêm tại bài viết “ êu cầu bồi thường trong vụ án hình sự: hi bị hại đã được Bảo hiểm thanh toán” của tác giả Nguyễn Tiến Hùng đã nêu lên nhiều

quan điểm khác nhau, trong đó có hai quan điểm chính:

Thứ nhất căn cứ Điều 584, 585, 590 BLDS thì A đã được Bảo hiểm y tế chi

trả số tiền này tức đã thiệt hại đã được khắc phục. Ngoài ra theo nguyên tắc của pháp luật dân sự thì một hậu quả không thể được bồi thường hai lần nên không chấp nhận yêu cầu của người bị hại về việc buộc bị cáo phải bồi thường số tiền đã được bảo hiểm chi trả.

Thứ hai, đây cũng là quan điểm của tác giả Nguyễn Tiến Hùng, về tính chất

pháp lý của việc tham gia bảo hiểm là hợp đồng dân sự giữa người mua bảo hiểm với doanh nghiệp bảo hiểm được quy định tại Điều 275, 385 BLDS năm 2015. Tai nạn hoặc thương tích xảy ra là một sự kiện đã được hai bên thỏa thuận chọn làm điều kiện để thi hành hợp đồng. Khi nào xảy ra sự kiện, doanh nghiệp bảo hiểm sẽ thực hiện nghĩa vụ (thanh tốn khoản tiền viện phí chữa trị được thỏa thuận trong hợp đồng), do đó, đây khơng phải là nghĩa vụ bồi thường. Vì vậy, nạn nhân được hưởng số tiền bảo hiểm chi trả và khoản tiền bồi thường do hành vi trái pháp luật của người gây ra thiệt hại.

Do đó, để đảm bảo quyền lợi chính đáng của người bị thiệt hại trong trường hợp này, Tòa án cần chấp nhận yêu cầu của bị hại, buộc bị cáo phải bồi thường theo quy định tại Điều 590 BLDS năm 2015.

Tác giả luận văn đồng quan điểm với tác giả Nguyễn Tiến Hùng nêu trên. Có thể kết luận, ở đây có hai chủ thể có trách nhiệm bồi thường: thứ nhất là tổ chức bảo hiểm y tế, thứ hai là người trực tiếp gây ra thiệt hại. Cả hai chủ thể này đều cần phải bồi thường cho người bị thiệt hại bởi lẽ đã phát sinh những căn cứ hợp lý cho việc bồi thường. Việc xét xử theo hướng người bị thiệt hại được nhận song song hai khoản bồi thường từ tổ chức bảo hiểm y tế và từ người gây thiệt hại thể hiện sự phù hợp với xu hướng pháp lý hiện nay.

20 Nguyễn Xuân Kỳ (2020), Phải đưa Công ty bảo hiểm y tế vào tham gia tố tụng trong vụ án hình sự, Tạp

chí Tịa án nhân dân điện tử, trong-vu-an-hinh-su, truy cập ngày 02/8/2022.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

Như đã lập luận trên, việc để người bị thiệt hại được quyền hưởng song song hai khoản bồi thường từ người gây thiệt hại và tổ chức bảo hiểm y tế cho thấy quyền lợi của họ được xem trọng và đền bù thỏa đáng, công bằng. Bởi lẽ, nhắc lại rằng đối với người gây thiệt hại, họ là người bị thiệt hại, đủ yếu tố phát sinh trách nhiệm bồi thường ngồi hợp đồng. Cịn đối với doanh nghiệp bảo hiểm, họ là bên mua bảo hiểm, sự kiện bảo hiểm đã thỏa thuận phát sinh thì họ được quyền hưởng số tiền bảo hiểm đã thỏa thuận trước tại hợp đồng bảo hiểm.

Kiến nghị:

Qua nghiên cứu các quy định pháp luật, thực tiễn xét xử thông qua một số bản án trên, tác giả xin kiến nghị có hướng dẫn thông qua nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hoặc án lệ để thống nhất áp dụng trong thực tiễn xét xử tại Tòa án, cụ thể: Trường hợp người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm y tế thì ngồi khoản tiền bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng mà người gây thiệt hại phải bồi thường thì người bị thiệt hại vẫn được nhận khoản tiền bảo hiểm y tế theo hợp đồng bảo hiểm.

2.2. Quyền yêu cầu đối với người thứ ba

Doanh nghiệp bảo hiểm phải chi trả tiền bảo hiểm cho một sự kiện bảo hiểm do lỗi của một người thứ ba gây ra thiệt hại. Vậy, doanh nghiệp bảo hiểm có được phép địi lại tiền bảo hiểm đã thanh toán từ bên thứ ba gây thiệt hại không.

Theo điểm e khoản 1 Điều 17 Luật KDBH quy định: Doanh nghiệp bảo hiểm có quyền yêu cầu người thứ ba bồi hoàn số tiền bảo hiểm mà doanh nghiệp bảo hiểm đã bồi thường cho người được bảo hiểm do người thứ ba gây ra đối với tài sản và trách nhiệm dân sự.

So sánh với điểm e khoản 1 Điều 20 Luật KDBH năm 2022 quy định: “ êu cầu người thứ ba bồi hoàn số tiền mà doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài đã bồi thường cho người được bảo hiểm đối với thiệt hại về tài sản; lợi ích kinh tế hoặc nghĩa vụ thực hiện hợp đồng hoặc nghĩa vụ theo pháp luật; trách nhiệm dân sự do người thứ ba gây ra” thì ta thấy

luật mới vẫn giữ nguyên quyền yêu cầu bồi hoàn và bổ sung thêm thiệt hại về lợi

ích kinh tế, nghĩa vụ thực hiện hợp đồng hoặc nghĩa vụ theo pháp luật.

Khoản 1 Điều 577 BLDS năm 2005 quy định: Trong trường hợp người thứ ba có lỗi mà gây thiệt hại cho bên được bảo hiểm và bên bảo hiểm đã trả tiền bảo hiểm cho bên được bảo hiểm thì bên bảo hiểm có quyền u cầu người thứ ba hồn trả khoản tiền mình đã trả. Tuy nhiên, BLDS năm 2015 khơng có quy định cụ thể

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

về vấn đề này như đã nêu ở các phần trên mà BLDS năm 2015 lại có quy định có thể được xem là cơ sở hình thành nên căn cứ chuyển u cầu địi bồi hồn, cụ thể:

Tại khoản 1 Điều 365 BLDS năm 2015 nêu rằng: Bên có quyền yêu cầu thực hiện nghĩa vụ có thể chuyển giao quyền yêu cầu đó cho người thế quyền theo thỏa thuận, trừ trường hợp pháp luật không cho phép.

Như vậy, khi phát sinh quyền, nghĩa vụ giữa ba bên trong giao dịch dân sự, bên đã thực hiện nghĩa vụ trước đối với bên có quyền có thể yêu cầu bên có nghĩa vụ bồi hồn lại cho mình khoản tiền tương đương nghĩa vụ đã thực hiện. Việc thế quyền này sẽ làm chấm dứt mối quan hệ với bên có nghĩa vụ và không phải chịu

trách nhiệm về khả năng thực hiện nghĩa vụ của bên có nghĩa vụ.

Theo đó, muốn phát sinh quyền yêu cầu bên thứ ba bồi hoàn phải đảm bảo phát sinh các căn cứ như sau: thứ nhất, phải tồn tại hợp đồng bảo hiểm; thứ hai, phải có sự kiện bảo hiểm xảy ra mà nguyên nhân dẫn đến thiệt hại chính là do hành vi có lỗi của người thứ ba gây ra đối với tài sản được bảo hiểm, phải nằm trong phạm vi bảo hiểm; thứ ba, phải có thiệt hại thực tế xảy ra và có lỗi; thứ tư, doanh nghiệp bảo hiểm phải hoàn thành trách nhiệm bồi thường thiệt hại trước cho bên được bảo hiểm khi có thiệt hại do bên thứ ba gây ra đối với tài sản được bảo hiểm.

Như vậy, doanh nghiệp bảo hiểm được quyền yêu cầu người thứ ba bồi hoàn khoản tiền mà doanh nghiệp bảo hiểm đã chi trả cho người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm. Mục đích của việc này chính là giúp doanh nghiệp bảo hiểm được quyền đòi lại khoản tiền bảo hiểm đã bồi thường cho người được hưởng bảo hiểm trong trường hợp thiệt hại xảy ra do lỗi của người thứ ba.

Tuy nhiên, quy định tại Điều 37 Luật KDBH cũng loại trừ trường hợp người được bảo hiểm chết, bị thương tật hoặc đau ốm do hành vi trực tiếp hoặc gián tiếp của người thứ ba gây ra, doanh nghiệp bảo hiểm vẫn có nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm mà khơng có quyền u cầu người thứ ba bồi hoàn khoản tiền mà doanh nghiệp bảo hiểm đã trả cho người thụ hưởng.

Đối chiếu Luật KDBH năm 2022 thấy rằng, nhà làm luật vẫn giữ nguyên quy

định đối với trường hợp này tại Điều 38 quy định: “Trường hợp người được bảo hiểm chết, bị thương tật hoặc đau ốm do hành vi trực tiếp hoặc gián tiếp của người thứ ba gây ra, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngồi vẫn có nghĩa vụ bồi thường, trả tiền bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm mà khơng có quyền u cầu người thứ ba bồi hoàn khoản tiền mà doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

ngoài đã trả cho người thụ hưởng. Người thứ ba vẫn phải chịu trách nhiệm bồi thường cho người được bảo hiểm theo quy định của pháp luật.”

Ngoài ra, tại Bản án số 16/2017/HSST ngày 14/4/2017 của TAND huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên21 xét xử bị cáo Phạm Văn Ka và Nguyễn Duy Dũng về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ. Trong đó các xe gây tai nạn đều được mua bảo hiểm tại các Công ty bảo hiểm, cụ thể là: Công ty bảo hiểm Bảo Việt Bình Định và Công ty bảo hiểm PJCO Bình Định. Tịa án cấp sơ thẩm đã đưa Công ty bảo hiểm Bảo Việt Bình Định và Cơng ty bảo hiểm PJCO Bình Định vào tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án. Tại phiên tịa vắng mặt đại diện các Cơng ty bảo hiểm này, Hội đồng xét xử sơ thẩm đã nhận định: việc giải quyết trách nhiệm bảo hiểm dân sự của xe ơ tơ thì đương sự có quyền khởi kiện vụ án dân sự khác. Đồng thời cũng có quyền khởi kiện yêu cầu các bị cáo phải bồi hoàn. Bản án số 87/2018/HSPT ngày 30/10/2018 của TAND tỉnh Phú Yên giữ nguyên nội dung bản án sơ thẩm của TAND huyện Tuy An.22

Như vậy, Tòa án cấp sơ thẩm đã nhận định rõ về quyền yêu cầu người thứ ba phải bồi hoàn cho doanh nghiệp bảo hiểm khi doanh nghiệp bảo hiểm đã chi trả tiền bảo hiểm cho bên bị thiệt hại theo quy định pháp luật. Điều này thể hiện sự phù hợp, đồng thời là căn cứ quan trọng để giải quyết triệt để các mối quan hệ giữa các bên: doanh nghiệp bảo hiểm, người gây thiệt hại và người bị thiệt hại. Quyền yêu cầu đối với người thứ ba là một quyền quan trọng nhằm đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng của doanh nghiệp bảo hiểm.

Xác định lỗi của người thứ ba đối với thiệt hại của người được bảo hiểm

Chế định chuyển quyền yêu cầu người thứ ba bồi hoàn trong bảo hiểm tài

sản chỉ có thể được áp dụng khi người thứ ba thực hiện hành vi có lỗi gây thiệt

hại đến tài sản được bảo hiểm theo quy định tại khoản 1 Điều 49 Luật KDBH:

“Trong trường hợp người thứ ba có lỗi gây thiệt hại cho người được bảo hiểm và

doanh nghiệp bảo hiểm đã trả tiền bồi thường cho người được bảo hiểm thì người được bảo hiểm phải chuyển quyền yêu cầu người thứ ba bồi hồn khoản tiền mà mình đã nhận bồi thường cho doanh nghiệp bảo hiểm”.

Nghĩa là trách nhiệm bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm dựa trên cơ sở hợp đồng bảo hiểm đã được ký kết giữa doanh nghiệp bảo hiểm với bên được bảo

21 Bản án số 16/2017/HSST ngày 14/4/2017 của TAND huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên (Phụ lục 7).

Bản án số 87/2018/HSPT ngày 30/10/2018 của TAND tỉnh Phú Yên (Phụ lục 8).

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

hiểm, còn trách nhiệm bồi thường thiệt hại của người thứ ba phụ thuộc vào yếu tố lỗi gây ra thiệt hại về tài sản đối với bên được bảo hiểm và để thực hiện chuyển quyền yêu cầu người thứ ba bồi hồn thì người thứ ba phải có lỗi. Ta thấy, Luật KDBH chỉ nêu vấn đề có lỗi một cách chung chung mà không xác định cụ thể yếu tố lỗi. Do đó, việc xác định yếu tố lỗi phải căn cứ vào BLDS.

Tuy nhiên, việc xác định lỗi của người thứ ba trên thực tế không hề đơn giản. Chẳng hạn, trong các trường hợp hỏa hoạn gây thiệt hại đối với tài sản, dù các cơ quan chức năng đã xác định được nguyên nhân là do sự cố về điện gây cháy nhưng nguyên nhân là do khách quan hay lỗi vô ý chủ quan thì rất khó xác định vì người thứ ba luôn phủ nhận yếu tố lỗi với nhiều lý do hoặc cho rằng sự việc xảy ra là bất khả kháng nhằm chối bỏ trách nhiệm bồi thường. Ngoài ra, việc xác định lỗi của người thứ ba khơng chỉ là xác định có lỗi hay khơng mà còn là việc xác định mức độ lỗi gây ra đối với tổng thiệt hại thực tế của tài sản được bảo hiểm để xác định cụ thể mức bồi thường, điều này đã gây tranh cãi khá nhiều trong thực tế vì pháp luật chưa có quy định cụ thể.

Đối chiếu với Luật KDBH năm 2022 thì tại khoản 1 Điều 54 đã bỏ yếu tố

lỗi trong chuyển quyền yêu cầu bồi hoàn, cụ thể: “ hi xảy ra sự kiện bảo hiểm, trường hợp người thứ ba có trách nhiệm bồi thường do hành vi gây thiệt hại cho người được bảo hiểm thì thực hiện như sau: a) Sau khi doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài trả tiền bồi thường, người được bảo hiểm có trách nhiệm chuyển cho doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài quyền yêu cầu người thứ ba bồi hoàn số tiền mà doanh nghiệp đã bồi thường; b) Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngồi có quyền khấu trừ số tiền bồi thường tùy theo mức độ lỗi của người được bảo hiểm nếu người được bảo hiểm từ chối chuyển quyền yêu cầu người thứ ba bồi hoàn”.

Tuy nhiên, Điều 326 Bộ luật Hàng hải năm 2015 thì vẫn quy định có yếu

tố lỗi: “ hi đã trả tiền bồi thường cho người được bảo hiểm người bảo hiểm

được quyền truy địi người có lỗi gây ra tổn thất đó (sau đây gọi là người thứ ba)

trong phạm vi số tiền đã trả. Người bảo hiểm thực hiện quyền này theo quy định đối với người được bảo hiểm”.

Có thể thấy, các quy định nêu trên tương đối rõ ràng nhưng chưa có sự thống nhất. Do đó, trên thực tế, việc xác định chủ thể có trách nhiệm bồi hồn của cơ quan tiến hành tố tụng là chưa thống nhất, đặc biệt là trong trong quan hệ hợp

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

đồng vận chuyển hàng hải, mà nguyên nhân chủ yếu là do trong các quan hệ hợp đồng này tồn tại nhiều chủ thể: Bên thuê vận chuyển, người vận chuyển, người vận chuyển thực tế, chủ tàu, đại lý tàu.

Tác giả phân tích vụ án: Ngày 21-11-2013, Tổng cơng ty cổ phần Bảo Minh

(Bảo Minh) đã cấp đơn bảo hiểm hàng hóa vận chuyển nội địa số MCT/00651467 cho Công ty Cổ phần Vận tải I Traco (Traco) đối với 3.195,35 tấn quặng Apatit. Lô hàng trên được Traco thuê bên vận chuyển là Công ty Trường Thành. Tuy nhiên, Công ty Trường Thành không trực tiếp vận chuyển mà tiếp tục ký hợp đồng vận chuyển với Chủ tàu Hải Xuân 116 - Đơn vị vận chuyển thực tế. Ngày 25-11-2013, trong q trình vận chuyển từ cảng Hải Phịng đến Cảng Supe Long Thành, Đồng Nai, tàu Hải Xuân 116 gặp sự cố máy lái khiến tàu bị mắc cạn tại vùng biển Bình Thuận dẫn đến nước biển tràn vào hầm hàng gây tổn thất cho hàng hóa vận chuyển trên tàu. Căn cứ theo đơn bảo hiểm và kết quả giám định tổn thất, Bảo Minh đã bồi thường bảo hiểm cho Người được bảo hiểm và nhận được Giấy chuyển quyền yêu cầu người thứ ba bồi hoàn từ Traco.

Tại Bản án sơ thẩm xác định người có trách nhiệm bồi hồn cho Bảo Minh ở đây là Chủ tàu Hải Xuân 116 vì cho rằng đây là bên thứ ba có lỗi trực tiếp gây ra tổn thất. Tuy nhiên, tại Bản án phúc thẩm lại xác định người có trách nhiệm bồi hồn cho Bảo Minh là Cơng ty Trường Thành, bên trực tiếp ký hợp đồng vận chuyển với Traco. Cơng ty Trường Thành tiếp tục có quyền truy đòi Chủ tàu Hải Xuân 116 bồi thường theo các điều kiện điều khoản hợp đồng vận chuyển giữa hai công ty.

Theo đó, cùng một quan hệ tranh chấp nhưng Tòa án các cấp đã xét xử theo hai hướng hoàn toàn khác nhau, cụ thể: Tòa án cấp sơ thẩm xác định đối tượng bồi hoàn là bên trực tiếp gây ra thiệt hại, Tòa án cấp phúc thẩm xác định đối tượng bồi hoàn theo mối quan hệ hợp đồng vận chuyển các bên đã ký kết.

Thực tế, các vụ việc tranh chấp như trên xảy ra ngày càng phổ biến với tình trạng mỗi Tịa án, mỗi cấp xét xử có quan điểm khác nhau. Điều này đã gây khơng ít khó khăn cho doanh nghiệp bảo hiểm trong việc xác định chủ thể để khởi kiện đòi bồi hồn.

Thơng qua vụ việc này, tác giả cho rằng cần có quy định cụ thể và hướng dẫn của TANDTC về việc xác định người thứ ba có lỗi có trách nhiệm bồi hoàn bảo hiểm cho doanh nghiệp bảo hiểm, tránh tình trạng các Tịa án có quan điểm xét xử khơng thống nhất như hiện nay. Và gây khó khăn cho doanh nghiệp bảo hiểm trong

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

công tác kiện đòi người thứ ba bồi hoàn nhằm truy đòi khoản tiền đã bồi thường theo hợp đồng bảo hiểm.23

Xác định thời điểm thực hiện chuyển quyền u cầu địi bồi hồn

Theo quy định tại khoản 1 Điều 49 Luật KDBH, doanh nghiệp bảo hiểm phải hoàn thành xong trách nhiệm bồi thường cho bên được bảo hiểm trước khi trở thành bên thế quyền. Tuy nhiên, khoản 2 Điều này lại quy định, nếu người được bảo hiểm không bảo lưu quyền yêu cầu hoặc không chuyển giao quyền yêu cầu thì doanh nghiệp bảo hiểm có quyền khấu trừ tiền bồi thường theo mức độ lỗi của người được bảo hiểm.

Do đó, một khi bên được bảo hiểm đã nhận đủ tiền bồi thường theo hợp đồng bảo hiểm từ doanh nghiệp bảo hiểm nhưng không bảo lưu quyền yêu cầu hoặc khơng chuyển giao quyền u cầu thì khả năng doanh nghiệp bảo hiểm thực hiện được quyền khấu trừ số tiền bồi thường sẽ khó xảy ra trên thực tế, trừ khi doanh nghiệp bảo hiểm lại phải khởi kiện bằng một vụ tranh chấp khác giữa doanh nghiệp bảo hiểm và bên được bảo hiểm để đòi lại một phần hoặc toàn bộ khoản tiền bảo hiểm đã bồi thường do người được bảo hiểm không bảo lưu quyền khiếu nại hoặc không thực hiện việc chuyển quyền. Như vậy, quy định về thời điểm thực hiện quyền u cầu địi bồi hồn theo pháp luật kinh doanh bảo hiểm hiện hành đã vơ tình đưa doanh nghiệp bảo hiểm vào thế bị động trong việc áp dụng chế tài đối với người được bảo hiểm khi họ không thực hiện chuyển quyền.

Để khắc phục bất cập nêu trên, khoản 2 Điều 54 Luật KDBH năm 2022 đã quy định: “Khi doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài thực hiện quyền yêu cầu bồi hoàn đối với người thứ ba, người được bảo hiểm có trách nhiệm cung cấp cho doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài các tài liệu cần thiết và thông tin liên quan theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm”.

23 Trần Thị Chi Lan (2019), “Một số vướng mắc trong quá trình giải quyết tranh chấp hợp đồng bảo hiểm phi nhân thọ dưới góc nhìn của doanh nghiệp bảo hiểm”, truy cập ngày 13/9/2022.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2

Chương này đề cập đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong trường hợp bên mua bảo hiểm là người bị thiệt hại. Theo đó hiện nay chưa có quy định pháp luật nào ghi nhận cụ thể về vấn đề trong trương hợp này người bị thiệt hại có tham gia bảo hiểm có được nhận cả hai khoản tiền: thanh toán từ doanh nghiệp bảo hiểm và khoản tiền bồi thường từ bên gây thiệt hại hay không. Tuy nhiên, tác giả luận văn cho rằng cần thiết quy định người bị thiệt hại được hưởng song song cả hai khoản thanh toán vừa nêu trên. Nguyên nhân là vì trong mỗi quan hệ pháp lý, bao gồm: quan hệ phát sinh với doanh nghiệp bảo hiểm khi có sự kiện pháp lý xảy ra và quan hệ bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng phát sinh với người thứ ba gây ra thiệt hại, người bị thiệt hại đều đáp ứng đầy đủ các căn cứ làm phát sinh trách nhiệm bồi thường dân sự BLDS năm 2015 và trách nhiệm thanh toán tiền bảo hiểm theo Luật KDBH. Thực tiễn xét xử cũng cho thấy các Tòa án vận dụng linh hoạt và chấp nhận theo hướng người bị thiệt hại được hưởng song song hai khoản thanh toán. Ngồi ra thì sau khi bồi thường cho người bị thiệt hại, doanh nghiệp bảo hiểm được quyền yêu cầu bên gây thiệt hại bồi hoàn lại cho doanh nghiệp bảo hiểm khoản tiền mà họ đã chi trả cho bên bị thiệt hại. Chính vì thế, quy định như kiến nghị của tác giả thể hiện sự hợp lý và công bằng. Cần thiết bổ sung các quy định pháp luật như vừa kiến nghị thông qua nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hoặc án lệ.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

KẾT LUẬN CHUNG

Như vậy, tác giả luận văn đã đưa ra hai vấn đề pháp lý chính yếu cho hai Chương của luận văn này. Bằng việc nghiên cứu các quy định pháp luật và thực tiễn xét xử tại các Tòa án trong nước tác giả luận văn đã thể hiện quan điểm pháp lý về trường hợp bồi thường thiệt hại ngồi hợp đồng khi có một bên tham gia bảo hiểm.

Chương 1 của luận văn đặt ra và nêu lên kiến nghị giải quyết vấn đề: trong trường hợp bên gây thiệt hại tham gia bảo hiểm thì người bị thiệt hại có quyền lựa chọn một trong hai phương thức yêu cầu bồi thường thiệt hại chính là yêu cầu bên mua bảo hiểm gây thiệt hại bồi thường hoặc yêu cầu trực tiếp doanh nghiệp bảo hiểm thanh toán cho khoản thiệt hại của mình. Tuy nhiên, việc yêu cầu trực tiếp doanh nghiệp bảo hiểm thanh toán chỉ xuất hiện trong trường hợp ngoại lệ chứ không hề thông dụng. Cần thiết quy định người bị thiệt hại được quyền yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm thanh toán trực tiếp thiệt hại cho họ trong trường hợp bên gây thiệt hại có tham gia bảo hiểm. Ngồi ra, Chương 1 cịn đề cập đến việc cần thiết xác định chủ thể có quyền đối với khoản tiền bảo hiểm chính là người bị thiệt hoặc đại diện hợp pháp của người bị thiệt hại. Trong trường hợp người bị thiệt hại và người chịu trách nhiệm là cùng một chủ thể thì sẽ khơng phát sinh vấn đề bồi thường. Không nên bỏ yếu tố lỗi trong việc phát sinh trách nhiệm bồi thường bảo hiểm như việc bỏ yếu tố lỗi trong căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.

Chương 2 của luận văn này đề cập đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong trường hợp bên mua bảo hiểm là người bị thiệt hại. Tác giả cho rằng cần thiết quy định người bị thiệt hại được hưởng song song cả hai khoản thanh toán từ doanh nghiệp bảo hiểm (xuất phát từ hợp đồng bảo hiểm) và từ bên gây thiệt hại (xuất phát từ quan hệ bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng). Thực tiễn xét xử cho thấy các Tòa án vận dụng linh hoạt và chấp nhận theo hướng người bị thiệt hại được hưởng song song hai khoản thanh tốn do hiện nay pháp luật khơng có quy định hạn chế về việc này; đồng thời trong mỗi quan hệ pháp lý đều đủ điều kiện phát sinh việc bồi thường. Ngồi ra thì sau khi bồi thường cho người bị thiệt hại, doanh nghiệp bảo hiểm được quyền yêu cầu bên gây thiệt hại bồi hoàn lại cho doanh nghiệp bảo hiểm khoản tiền mà họ đã chi trả cho bên bị thiệt hại nếu đảm bảo được các điều kiện phát sinh quyền yêu cầu bên thứ ba bồi hồn.

Đối với các nhóm vấn đề vừa kết luận và kiến nghị tại hai Chương, tác giả cho rằng muốn các Tòa án tại các địa phương khác nhau trong nước ta áp dụng

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

thống nhất pháp luật khi xét xử các vụ án liên quan nội dung này thì cần thiết bổ sung quy định rõ ràng vào văn bản quy phạm pháp luật hiện hành tại Việt Nam về các vấn đề liên quan đã đề cập trong toàn bộ luận văn. Ngoài ra, Hội đồng Thẩm phán TANDTC có thể hướng dẫn áp dụng pháp luật thống nhất thông qua nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hoặc án lệ. Điều này thật sự cần thiết, có ý nghĩa định hướng giải quyết tranh chấp và thống nhất áp dụng pháp luật trong điều kiện thiếu các quy định rõ ràng về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi một bên tham gia bảo hiểm trong pháp luật bảo hiểm Việt Nam hiện nay.

101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM101Thursday, June 13, 20249:49:22 PM9:49:22 PM

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

</div>

trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng khi một bên tham gia bảo hiểm

<b>BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO </b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH </b>

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

<b>BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO </b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH </b>

<b>TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI NGOÀI HỢP ĐỒNG KHI MỘT BÊN THAM GIA BẢO HIỂM </b>

<b>Chuyên ngành: Luật dân sự và Tố tụng dân sự Mã số: 60.38.01.03 </b>

<b> Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Đỗ Văn Đại Học viên: Võ Xuân Huy </b>

<b> Lớp: Cao học Luật tại Phú Yên Khóa: 1 </b>

<b>TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022 </b>

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

101kiem ke dat dci va thahh lau bah do hieh trahg xu duhg dat ham 2019 tai xa huohg vi huyeh yeh the tihh bae gichgThursday, June 13, 2024

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về