LUẬN VĂN: Phát triển du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, thực trạng và giải pháp pptx

LUẬN VĂN:

Phát triển du lịch sinh thái trên
địa bàn tỉnh Ninh Bình, thực
trạng và giải pháp






MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay du lịch đã trở thành một nhu cầu cần thiết trong đời sống xã hội. Về mặt
kinh tế, du lịch đã trở thành một ngành quan trọng của nhiều nước công nghiệp phát triển.
Với một số quốc gia, du lịch được coi là một cứu cánh để vực dậy nền kinh tế.
Tuy nhiên, do việc khai thác tài nguyên không hợp lý và thiếu khoa học để phục vụ
cho phát triển kinh tế xã hội mà môi trường và tài nguyên du lịch ở nhiều nước trên thế
giới, trong đó có Việt Nam đang phải chịu những tác động tiêu cực, nó đã và đang trong
quá trình cạn kiệt, suy thoái những tác động tiêu cực của thiên tai ngày càng tăng và diễn
ra ở nhiều nơi. Du lịch là một ngành có mối liên hệ chặt chẽ với môi trường. Trong phát
triển du lịch môi trường là yếu tố quan trọng bậc nhất ảnh hưởng đến tốc độ phát triển và
hoạt động, là nguồn động lực để thu hút khách du lịch. Cùng với sự phát triển của đời sống
kinh tế xã hội, du lịch cũng có những sự thay đổi để phục vụ nhu cầu ngày càng đa dạng
của con người. Một trong những loại hình du lịch mới ra đời và chiếm được sự quan tâm
ngày càng cao của xã hội là du lịch sinh thái. Du lịch sinh thái chú trọng vào tài nguyên và

nguồn lực địa phương, chú trọng đến hoạt động bảo tồn và đảm bảo phát triển cộng đồng
dân cư địa phương điều này làm cho du lịch sinh thái trở nên hấp dẫn với các nước đang
phát triển. Du lịch sinh thái được xác định là loại hình du lịch đặc thù, là tiềm năng thế mạnh
của du lịch Việt Nam. Mặc dù vậy đến nay việc khai thác những tiềm năng tài nguyên du lịch
sinh thái còn ở mức sơ khai, tự phát. Trước đây và thậm chí ngay cả thời điểm hiện tại, thuật
ngữ du lịch sinh thái vẫn đang được hiểu một cách “lờ mờ”, không rõ ràng. Người ta lạm
dụng những từ mang ý nghĩa vì môi trường như: “xanh - green”; tiền tố “sinh thái - eco” để
ghép với một danh từ khác như: Chương trình du lịch sinh thái - eco tour, lữ hành sinh thái -
eco travel, nghỉ hè sinh thái - ecovation và du lịch sinh thái - eco - tuorism mà không
hiểu (hoặc cố tình không hiểu) ý nghĩa đích thực của nó. Ý tưởng của các nhà đầu tư, chủ
kinh doanh trong lĩnh vực du lịch này là tích cực. Nhưng kiến thức về môi trường sinh thái
và cách thể hiện sự phục vụ của họ đôi khi lại trái ngược với các nguyên tắc, đặc điểm
trong phát triển du lịch sinh thái.

Ninh Bình là một tỉnh thuộc đồng bằng châu thổ sông Hồng cách thủ đô Hà Nội
không xa, có một tiềm năng to lớn để phát triển du lịch. Có thể nói, ít có địa phương nào
trên cả nước với diện tích đất không rộng, người không đông nhưng lại tập trung nhiều
nguồn tài nguyên du lịch có giá trị như Ninh Bình: Khu di tích danh thắng Tam Cốc- Bích
Động, Kinh đô cũ của hai triều Đinh - Lê, Nhà thờ đá Phát Diệm, rừng quốc gia Cúc
Phương, khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long đã đạt đến mức độc đáo và
quý hiếm.
Trong những năm qua, kinh tế xã hội của tỉnh nói chung và du lịch nói riêng đã có
những tiến bộ đáng kể nhưng trên thực tế nó vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh
hiện có của tỉnh. Một số chỉ tiêu về kinh tế: Như tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu
người còn ở mức thấp so với bình quân chung của cả nước, cơ cấu kinh tế chuyển dịch còn
chậm chạp, đặc biệt là các chỉ tiêu về du lịch như: số lượng du khách, cơ sở vật chất kỹ
thuật phục vụ dịch vụ du lịch còn nhỏ bé. Hầu hết các hoạt động du lịch của tỉnh chỉ
dừng lại ở việc khai thác các nguồn tài nguyên tự nhiên sẵn có mà chưa có sự đầu tư để
phát triển bền vững. Hoạt động du lịch sinh thái bước đầu đã đi vào hoạt động nhưng vẫn
mang tính tự phát là chủ yếu, việc tổ chức các hoạt động du lịch sinh thái đã bắt đầu bộc lộ

những yếu kém, gây tác động xấu đến cảnh quan, môi trường. Nguyên nhân là do các cấp,
các ngành, đơn vị, cá nhân làm du lịch chưa thật sự hiểu rõ về du lịch sinh thái và những
lợi ích mà nó mang lại, không chú trọng đầu tư (cả về cơ sở hạ tầng, nhân lực và kiến thức
khoa học), thiếu quy hoạch, chiến lược phát triển, hoặc quy hoạch chưa đồng bộ, chưa tiến
hành khảo sát kỹ lưỡng và toàn diện về tài nguyên du lịch tự nhiên cũng như các điều kiện
khác để phát triển DLST.
Với những tiềm năng sẵn có của tỉnh Ninh Bình việc chú trọng đầu tư để phát triển
kinh tế du lịch đặc biệt là phát triển DLST không chỉ mang lại những hiệu quả thiết thực
cho nền kinh tế của tỉnh mà còn phù hợp với xu thế phát triển của xã hội. Việc nghiên cứu,
tìm ra những giải pháp để phát triển DLST là cần thiết, không chỉ với lý luận mà còn có
giá trị thực tiễn cao. Do vậy tác giả chọn đề tài “Phát triển du lịch sinh thái trên địa bàn
tỉnh Ninh Bình, thực trạng và giải pháp” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sỹ chuyên
ngành Kinh tế phát triển của mình.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài

Trong thời gian qua đã có nhiều công trình khoa học cả trong nước và quốc tế nghiên
cứu về du lịch và phát triển du lịch trong đó có du lịch Ninh Bình:
- “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình 1995-2010”, Viện nghiên
cứu chiến lược phát triển du lịch Việt Nam.
- Trần Đức Thanh, “Cơ sở khoa học trong việc thành lập các bản đồ phục vụ quy
hoạch du lịch cấp tỉnh ở Việt Nam (Lấy ví dụ ở Ninh Bình)”. Luận án PTS, Hà Nội 1995-
170 trang.
- Vũ Tuấn Cảnh (Chủ trì) “Tổ chức lãnh thổ du lịch Việt Nam”. Đề tài nghiên cứu
khoa học cấp nhà nước 1998-2000. (Tài liệu lưu trữ tại viện nghiên cứu phát triển du lịch.
Tổng cục du lịch Việt Nam.)
- Trần Quốc Nhật, “Quản lý nhà nước về du lịch trong giai đoạn phát triển mới của
nền kinh tế Việt Nam”, luận án thạc sỹ kinh tế,1996.
- Lê Thạc Cán “Đánh giá tác động môi trường - phương pháp luận, kinh nghiệm
thực tiễn.” Nxb KH và KT, Hà Nội 1994.
- Phạm Trung Lương “Đánh giá tác động môi trường trong phát triển du lịch của

Việt Nam”. Tuyển tập báo cáo hội thảo lần thứ nhất về “đánh giá tác động môi trường”
Trung tâm khoa học tự nhiên và công nghệ quốc gia, Hà nội 6-7/6/1997.
- Phan Trung Lương, “Cơ sở khoa học phát triển du lịch sinh thái Việt Nam.” Báo
cáo đề tài khoa học cấp ngành, Hà Nội, 1998
- Kreg Lindberg và Dolnal E-Hawkins (1999), “du lịch sinh thái: Hướng dẫn cho
các nhà lập kế hoạch và quản lý”
- Tổng cục du lịch Việt Nam “Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam giai đoạn
2001-2010” tháng 10/2001.
- Và một số công trình khoa học, bài viết khác.
Nhìn chung các công trình nghiên cứu và các bài viết trên chỉ đề cập đến vấn đề du
lịch dưới các góc độ và phạm vi rộng hẹp khác nhau. Chưa có công trình nào đi sâu nghiên
cứu có hệ thống và toàn diện về phát triển du lịch sinh thái ở Ninh Bình. Đề tài: “Phát
triển du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, thực trạng và giải pháp” không
trùng lắp với bất cứ luận văn hoặc đề tài khoa học nào đã công bố.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ của luận văn

* Mục tiêu:
Góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về du lịch sinh thái, đưa ra những
phương hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch sinh thái ở Ninh
Bình tương xứng với tiềm năng sẵn có của tỉnh.
* Nhiệm vụ:
+ Nghiên cứu và tổng hợp một số vấn đề lý luận cơ bản về du lịch sinh thái
+ Phân tích và đánh giá thực trạng của du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Ninh Bình
và kinh nghiệm phát triển du lịch sinh thái ở một số địa phương trong nước và một số quốc
gia trên thế giới.
+ Đề xuất phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển du lịch sinh thái ở
Ninh Bình.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu Du lịch sinh thái trên địa bàn tỉnh Ninh Bình
- Luận văn tập trung nghiên cứu số liệu từ năm 1995 đến nay.

5. Phương pháp nghiên cứu
- Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ
nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Vận dụng những quan điểm cơ bản của Đảng,
nhà nước về phát triển du lịch
- Luận văn sử dụng phương pháp hệ thống, phương pháp thống kê, so sánh và
phương pháp phân tích, tổng hợp.
6. Đóng góp của luận án
- Góp phần hệ thống hoá một số vấn đề lý luận cơ bản về du lịch sinh thái.
- Đánh giá tiềm năng và thực trạng du lịch sinh thái ở Ninh Bình từ đó đề xuất phương
hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát triển du lịch sinh thái của tỉnh.
- Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan hoạch định chính
sách phát triển du lịch, đặc biệt phát triển du lịch sinh thái ở tỉnh Ninh Bình và dùng làm
tài liệu tham khảo trong nghiên cứu và giảng dạy.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn có 3
chương, 9 tiết.

Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ DU LỊCH SINH THÁI

1.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA DU LỊCH SINH THÁI
1.1.1. Khái niệm về du lịch sinh thái
Cho đến nay, du lịch sinh thái đã và đang phát triển nhanh chóng ở nhiều quốc gia
trên thế giới và ngày càng thu hút được sự quan tâm rộng rãi của các tầng lớp xã hội, đặc
biệt là đối với những người có nhu cầu tham quan du lịch và nghỉ ngơi. Ngoài ý nghĩa góp
phần bảo tồn tự nhiên, bảo vệ đa dạng sinh học và văn hóa cộng đồng; sự phát triển du lịch
sinh thái đã và đang mang lại những nguồn lợi kinh tế to lớn, tạo cơ hội giải quyết việc
làm, nâng cao thu nhập quốc gia và thu nhập cho cộng đồng dân cư địa phương, nhất là đối
với vùng sâu, vùng xa, nơi có cảnh quan thiên nhiên, văn hóa hấp dẫn. Mặt khác, DLST
còn góp phần vào việc nâng cao dân trí và sức khoẻ cộng đồng thông qua giáo dục môi

trường, văn hóa, lịch sử và nghỉ ngơi giải trí. Là loại hình du lịch có xu thế phát triển
nhanh trên phạm vi toàn thế giới, ngày càng chiếm được sự quan tâm của nhiều người,
nhiều quốc gia bởi đây là loại hình du lịch có trách nhiệm, có ảnh hưởng lớn đến việc
“xanh hoá” ngành du lịch thông qua các hoạt động nâng cao nhận thức về bảo vệ môi
trường, phát triển phúc lợi cộng đồng và đảm bảo cho sự phát triển bền vững.
Do tạo được sự quan tâm của xã hội nên nhiều tổ chức, cá nhân tham gia nghiên
cứu về loại hình du lịch này, mỗi tổ chức cá nhân khi nghiên cứu đều đưa ra những định
nghĩa của riêng mình:
- Một trong những định nghĩa được coi là sớm về du lịch sinh thái mà đến nay vẫn
được nhiều người quan tâm là định nghĩa của Hội Du lịch Sinh thái Quốc tế đưa ra năm
1991: “Du lịch Sinh thái là loại hình du lịch có trách nhiệm đối với các vùng tự nhiên, bảo
vệ môi trường và duy trì cuộc sống yên bình của người dân địa phương” [12, tr.11].
Định nghĩa này đề cao trách nhiệm của du khách đối với khu vực mà họ đến thăm
đó là trách nhiệm giữ gìn, tôn tạo, tránh sự ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường tự nhiên, hệ
sinh thái, và cả cuộc sống của cư dân địa phương.
- Theo quỹ bảo tồn động vật hoang dã (WWF - World Wild Fund): "Du lịch sinh
thái đề cập tới các hoạt động du lịch đi tới các khu vực thiên nhiên hoang dã, gây tác động

tối thiểu tới môi trường tự nhiên và cuộc sống của các loài động thực vật hoang dã trong
khi mang lại một số lợi ích kinh tế cho cộng đồng địa phương và những người bản địa
phục vụ tại đó" [12, tr.11].
Ở định nghĩa này cũng đề cập đến địa điểm có thể tổ chức các tuor du lịch sinh thái,
đó là các khu vực tự nhiên hoang dã, và điều quan trọng là giảm thiểu những tác động tiêu
cực tới môi trường tự nhiên và đặc biệt là mang lại những lợi ích kinh tế cho cộng cư dân
địa phương và những người bản địa làm việc trực tiếp trong ngành du lịch.
- Theo tổ chức du lịch thế giới (WTO - World Tourism Organisation):
Du lịch sinh thái là loại hình du lịch được thực hiện tại những khu vực tự
nhiên còn ít bị can thiệp bởi con người, với mục đích để chiêm ngưỡng, học hỏi
về các loài động thực vật cư ngụ trong khu vực đó, giúp giảm thiểu và tránh
được các tác động tiêu cực tới khu vực mà du khách đến thăm. Ngoài ra, DLST

phải đóng góp vào công tác bảo tồn những khu vực tự nhiên và phát triển những
khu vực cộng đồng lân cận một cách bền vững đồng thời phải nâng cao được
khả năng nhận thức về môi trường và công tác bảo tồn đối với người dân bản
địa và du khách đến thăm [12, tr.11].
Có thể nói đây là một định nghĩa đầy đủ nhất nội dung cũng như những đặc điểm
của DLST, đó là địa điểm để tổ chức được một tuor du lịch, mục đích chuyến đi của du
khách đặc biệt là việc giáo dục và nâng cao nhận thức cho du khách cùng với nó là trách
nhiệm của các tổ chức cũng như du khách trong việc bảo tồn giữ gìn môi trường tự nhiên
và môi trường văn hoá để đảm bảo cho sự phát triển bền vững ở những nơi mà du khách
tới thăm quan.
Tại hội thảo xây dựng chiến lược quốc gia về phát triển DLST tháng 9-1999 tại Hà Nội:
"Du lịch sinh thái là một loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên và văn hóa bản địa, gắn với giáo
dục môi trường, có đóng góp cho nỗ lực bảo tồn và phát triển bền vững với sự tham gia tích cực
của cộng đồng địa phương" [36, tr. ].
Có thể nói đây là một định nghĩa đầu tiên của Việt Nam về du lịch sinh thái, nó
mang đầy đủ những ý nghĩa và nội dung của loại hình du lịch này. Nó được coi là cơ sở lý
luận cho các nghiên cứu và ứng dụng thực tế việc phát triển du lịch sinh thái ở Việt Nam.

Mặc dù có thể khác nhau về diễn đạt và cách thể hiện nhưng trong các định nghĩa
về DLST đều có sự thống nhất cao về nội dung ở bốn điểm:
Thứ nhất, phải được thực hiện trong môi trường tự nhiên còn hoang sơ hoặc tương
đối hoang sơ gắn với văn hoá bản địa.
Thứ hai, có khả năng hỗ trợ tích cực cho công tác bảo tồn các đặc tính tự nhiên, văn
hoá và xã hội.
Thứ ba, có tính giáo dục môi trường cao và có trách nhiệm với môi trường.
Thứ tư, phải mang lại lợi ích cho cư dân địa phương và có sự tham gia của cộng
đồng cư dân địa phương.
Ngày nay, người ra rất hay xử dụng thuật ngữ du lịch sinh thái để giới thiệu, quảng
bá cho các điểm du lịch, tuor du lịch bởi vậy khi xem xét, đánh giá chúng ta cần phải dựa
vào các đặc trưng của mỗi loại hình du lịch để có thể phân biệt đúng về hoạt động du lịch

đó là Du lịch sinh thái hay là du lịch dựa vào thiên nhiên vì các loại hình này có hình
thức tương đối giống nhau nếu không hiểu rõ bản chất người ta sẽ dễ bị nhầm lẫn.
1.1.2. Phân biệt du lịch sinh thái với một số loại hình du lịch tương tự
* Phân biệt DLST với DL tự nhiên (nature tourism):
Du lịch tự nhiên, theo tổ chức du lịch thế giới (WTO) là loại hình du lịch với động
cơ chính của khách du lịch là quan sát và cảm thụ tự nhiên.
Khái niệm du lịch tự nhiên cho thấy nó mang một ý nghĩa rất rộng bao trùm cả
DLST và các loại hình du lịch khác. Theo đó, bất cứ hoạt động du lịch nào liên quan đến
thiên nhiên đều được coi là du lịch tự nhiên. Kèm theo đó không có yêu cầu mang tính
trách nhiệm đối với cộng đồng dân cư địa phương hoặc ràng buộc nào khác đối với tổ
chức, cá nhân tham gia hoạt động du lịch. DLST đòi hỏi tính trách nhiệm cao đối với môi
trường và cộng đồng cư dân địa phương.
* Phân biệt DLST với du lịch mạo hiểm (adventure tourism):
Theo tổ chức du lịch Quebec, Canada: du lịch mạo hiểm là hoạt động thể chất ngoài
trời hoặc các hoạt động kết hợp diễn ra tại một khu vực tự nhiên nhất định (khu vực hoang
dã, tách biệt hoặc đặc thù…). Những hoạt động này thường có tính mạo hiểm và mức độ
rủi ro tuỳ thuộc vào điều kiện môi trường (sự cách ly, các tính chất địa lý…) bản chất của
các hoạt động và các phương tiện vận tải được sử dụng.

Khái niệm này cho thấy đây là loại hình du lịch đến với thiên nhiên. Điểm chú ý là
loại hình du lịch này không chú ý đến việc tìm hiểu về hệ sinh thái mà khai thác tài nguyên
thiên nhiên để phục vụ mục đích mạo hiểm, chinh phục thiên nhiên, thậm chí sẵn sàng sử
dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại để hỗ trợ. Loại hình du lịch mạo hiểm nhằm chứng
tỏ khả năng chinh phục tự nhiên của con người, nó hoàn toàn khác với DLST vì DLST đi
tìm sự hoà hợp, cùng chung sống hài hoà giữa con người với thiên nhiên (các hệ sinh thái
có các loài động thực vật cùng cư ngụ trong đó)
* Phân biệt DLST với các loại hình du lịch có chọn lựa (alternative tourism):
Du lịch có chọn lựa là loại hình du lịch mới, được đưa ra nhằm thúc đẩy sự trao đổi
thông qua du lịch giữa các thành viên của các cộng đồng khác nhau. Nó tìm kiếm sự hiểu
biết, gắn kết và bình đẳng giữa các thành viên tham gia trong đó.

Đây là một tập hợp các loại hình du lịch được đưa ra để phân biệt du lịch đại trà
(Du lịch truyền thống). Du lịch đại trà đã dần bộc lộ các tác hại tiêu cực của nó tới văn
hoá, xã hội và môi trường ở nơi đến du lịch. Các loại hình du lịch lựa chọn ra đời một mặt
nhằm thoả mãn đúng hơn các mong muốn của người tiêu dùng du lịch trong bối cảnh toàn
cầu hoá. Với ý nghĩa này DLST thực chất là một trong những loại hình du lịch lựa chọn.
1.1.3. Đặc điểm của du lịch sinh thái
Mặc dù chưa có một khái niệm thống nhất về DLST. Nhưng trong nội hàm của các
khái niệm đều hàm chứa bốn đặc điểm cơ bản và sự khác biệt của DLST với các loại hình
du lịch khác. DLST không đơn giản chỉ là đưa ra một loại sản phẩm mới của ngành du lịch
mà hơn thế nữa nó là động lực của sự phát triển, là một nhân tố để phát triển bền vững.
DLST có những đặc điểm chủ yếu sau đây:
Thứ nhất, DLST được thực hiện tại những nơi hoang sơ hoặc tương đối hoang sơ và
có môi trường tự nhiên đa dạng phong phú.
Bởi vì khách du lịch sinh thái khi thực hiện một chuyến đi họ mong muốn trở về với
những nơi có môi trường trong lành và chưa bị tác động nhiều bởi con người ở đó họ được
hoà mình với thiên nhiên để được khám phá, được nghiên cứu tự nhiên và văn hoá bản địa
và được thưởng thức bầu không khí trong lành, thoát khỏi cuộc sống đầy áp lực của công
việc và ô nhiễm môi trường.

Những nơi có môi trường tự nhiên là những nơi có bề dày về sự hình thành và phát
triển của các hệ động thực vật và con người. Một vài ha rừng thậm chí hàng ngàn ha rừng
tự trồng cho dù có mang ý nghĩa tích cực như “phủ xanh đất trống đồi trọc” cũng không
thể nói có thể làm DLST được. Để có thể làm được DLST phải là nơi có tài nguyên tự
nhiên dồi dào mà cụ thể là các hệ sinh thái được làm giàu bởi rất nhiều các loài động thực
vật khác nhau. Những yếu tố từ cây cối, nguồn nước, bầu khí quyển, đất đai cũng được
tính đến. Điểm chú ý ở đây là môi trường tự nhiên được đề cập phải là những nơi còn
tương đối nguyên sơ, chưa bị hoặc ít bị can thiệp bởi bàn tay con người. Những tài nguyên
đó được hiện hữu dưới hình thức là các vườn quốc gia, các khu dự trữ thiên nhiên hay các
khu vực văn hóa lịch sử có gắn với không gian và tài nguyên thiên nhiên phong phú.
Rất nhiều thứ được con người làm ra trong thời đại khoa học - công nghệ phát triển.

Thậm chí con người có thể làm ra những rôbốt có khả năng như người thật với mục đích
phục vụ cho cuộc sống của họ. Nhưng hai chữ “sinh thái” trong DLST đề ra một nguyên
tắc bất dịch: “hãy để thiên nhiên như nó vốn đã thế”, đó là quyết định thông minh nhất
trong thỏa thuận cùng tồn tại giữa con người và thế giới tự nhiên.
DLST không cho phép con người can thiệp vào các hệ sinh thái tự nhiên, cho dù đó
là những can thiệp mang lại lợi ích kinh tế-xã hội cho con người và cho dù con người chấp
nhận đền bù bằng vật chất cho những thiệt hại mà họ định gây ra đối với tự nhiên
Như vậy, DLST thường được thực hiện ở các khu bảo tồn tự nhiên, các vườn quốc
gia, ở những nơi có mật độ dân số thấp và tài nguyên thiên nhiên phong phú, ở những khu
vực có giá trị cao về môi trường tự nhiên như: hệ sinh thái tự nhiên điển hình với tính đa
dạng sinh học cao và cuộc sống hoang dã phong phú.
Thứ hai, Du lịch sinh thái hỗ trợ tích cực cho công tác bảo tồn các đặc tính tự
nhiên, văn hóa, xã hội tại điểm thăm quan.
Các nhà kinh doanh DLST ngoài việc phải quan tâm nuôi dưỡng, quản lý chặt chẽ
nguồn tài nguyên để nó tồn tại và hấp dẫn du khách, họ phải đóng góp tài chính cho chính
quyền sở tại, những cơ quan quản lý các tài nguyên từ những khoản lợi nhuận thu được từ
hoạt động kinh doanh du lịch của mình. Những nguồn tài chính này làm tăng thêm ngân
sách cho các khu vực nơi tổ chức hoạt động DLST để bù đắp cho các khoản chi phí như:
quản lý, trồng thêm cây xanh, tôn tạo, trùng tu… Bên cạnh đó, những tiêu chí và đòi hỏi

cao hơn của DLST đối với công tác bảo vệ môi trường, giữ gìn các hệ sinh thái khiến các
nhà kinh doanh du lịch sinh thái phải chuẩn bị kỹ lưỡng và đưa ra những yêu cầu cao hơn
đối với những hướng dẫn viên và với các khách du lịch mà mình phục vụ.
Du khách của loại hình DLST thường là những người yêu mến, thân thiện với thiên
nhiên, họ muốn đi du lịch là để được tìm hiểu và nghiên cứu những nơi họ đến. Họ xác
định nhu cầu du lịch của mình là tìm hiểu và thưởng ngoạn các hệ sinh thái vì thế họ luôn
cố gắng hạn chế việc xâm hại và phá huỷ những tài nguyên quý hiếm cả về mặt hữu hình
lẫn vô hình của môi trường. Ý thức đúng đắn khi đi du lịch giúp du khách cân nhắc và suy
nghĩ trước mỗi hành động có khả năng tác động tới môi trường xung quanh. Do đó trong
và sau mỗi chuyến đi họ thường có những tổng hợp đánh giá của riêng mình. Những hoạt

động nghiên cứu, khám phá, tổng hợp của họ ít nhiều cũng có những đóng góp và giúp ích
cho công tác bảo tồn các đặc tính tự nhiên, văn hoá, xã hội nơi họ đến thăm quan.
Những du khách, nhất là du khách nước ngoài khi đến thăm quan vườn quốc gia
Cúc Phương họ có thể nghiên cứu về loài bướm, về voọc quần đùi trắng, về các loại thực
vật điển hình của vườn như: chò chỉ. Kim giao… hay du khách khi đi thăm quan các bản
làng dân tộc (như bản Lác, Mai Châu - Hoà Bình; chợ Tình Sapa…) việc họ đến thăm
quan những nơi này thực sự làm sống lại các làn điệu hát múa dân gian truyền thống của
dân tộc Mường, hay làm sống lại các ngành nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, nấu rượu
cần…bản thân họ cũng tham gia vào việc sưu tầm tư liệu, nghiên cứu thậm chí xuất bản
những cuốn sách có giá trị về các nền văn hoá đặc trưng nơi họ đến thăm, đưa ra những
sáng kiến bảo tồn và phát huy những nền văn hóa đó.
Các tổ chức, cá nhân sau khi tham gia vào các tour DLST họ được tận mắt chứng
kiến cảnh quan môi trường, tài nguyên thiên nhiên nơi họ đến thăm và đặc biệt được giáo
dục, được hiểu biết thêm về môi trường và tầm quan trọng của hệ sinh thái họ có thể đóng
góp các nguồn lực tài chính, hỗ trợ về mặt kiến thức khoa học, kinh nghiệm quản lý cho
các rừng quốc gia, các khu dự trữ thiên nhiên phục vụ cho du lịch sinh thái.
Cư dân địa phương có thu nhập từ việc tham gia vào hoạt động du lịch sinh thái từ
đó sẽ hạn chế việc khai thác tài nguyên mang tính tiêu cực như: săn bắn động vật quý
hiếm, chặt cây đốn củi, phá rừng làm rẫy… gây ảnh hưởng xấu tới các loài động, thực vật
có giá trị về thẩm mỹ và kinh tế cũng như môi trường sống xung quanh họ.

Tất cả những điều trên nói lên rằng DLST có khả năng hỗ trợ tích cực cho công tác
bảo tồn các đặc tính tự nhiên, văn hoá, xã hội tại điểm thăm quan.
Thứ ba, Các hoạt động mang tính giáo dục, giảng giải nâng cao nhận thức về hệ sinh
thái và môi trường sống là nội dung quan trọng của Du lịch sinh thái.
DLST là một phương tiện tốt để truyền đạt thông tin vì nó có khả năng đưa con
người tiếp cận trực tiếp và thấy rõ vai trò của thiên nhiên đối với đời sống con người.
Một trong những đặc điểm nổi trội và khác với các hình thức du lịch khác là DLST
đẩy mạnh các hoạt động mang tính giáo dục về các hệ sinh thái và môi trường sống. Các
hoạt động giáo dục này bao gồm việc giảng giải về lịch sử, nguồn gốc hình thành, tập quán

sinh hoạt, mối quan hệ tương tác qua lại giữa các loài động thực vật và vai trò của chúng
trong thiên nhiên. DLST hướng dẫn cách thức để những người làm du lịch và khách du lịch
tiến hành hoạt động du lịch đúng cách với thái độ trân trọng, giữ gìn và bảo vệ môi trường
sống. Các hoạt động giáo dục, chỉ dẫn cách thức du lịch đúng đắn mà DLST thực hiện có thể
bằng nhiều cách khác nhau: phương pháp hướng dẫn, thuyết minh trực tiếp từ hướng dẫn
viên tới khách du lịch, các tờ giới thiệu, tờ bướm thông tin về du lịch, các mô hình, mô
phỏng, các phương tiện nghe nhìn.
Thứ tư, Dựa vào việc khai thác tiềm năng tự nhiên và nhân văn du lịch sinh thái
mang lại lợi ích cho cộng đồng dân cư bản địa.
Khi du lịch phát triển và mở rộng, nhiều địa phương đã thoát khỏi cảnh đói nghèo,
người dân được tiếp cận với các dịch vụ giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng như: Điện thắp sáng,
đường giao thông, hệ thống cấp thoát nước và thông tin liên lạc Nhưng những lợi ích
được DLST mang lại mà những người trong cuộc gồm cả cá nhân và tổ chức trước đó hầu
như không có được.
Nếu như du lịch đại trà tập trung vào phát triển, mở rộng quy mô kinh doanh của họ
mà không quan tâm đúng mức đến vai trò và sự có mặt của người dân bản địa trong việc
triển khai các dự án và các chương trình du lịch tại những nơi có tài nguyên thiên nhiên như
rừng quốc gia, các khu dự trữ thiên nhiên thì DLST đã khơi dậy và đánh thức những tiềm
năng sẵn có này để mang lại thu nhập đáng kể cho cư dân địa phương bằng các hoạt động
dịch vụ du lịch như: phục vụ lưu trú, ăn uống bán hàng lưu niệm và các dịch vụ bổ trợ khác.

Khi du lịch đại trà phát triển các khách sạn, nhà nghỉ mọc lên ngày càng nhiều với
mục đích mang về nhiều lợi nhuận, những vật liệu xây dựng có mục đích chính đảm bảo
độ bền vững, kinh tế mà không chú trọng đến việc thân thiện với môi trường và đảm bảo
cho phát triển bền vững thì ngược lại DLST luôn quan tâm đến việc tôn tạo cảnh quan
thiên nhiên và bảo vệ môi trường sinh thái để phát triển bền vững chính những hoạt động
này đảm bảo cho hệ thống rừng cây, hệ động thực vật được bảo đảm, làm giảm thiểu sự tác
động của thiên nhiên đến đời sống của người dân bản địa như hạn chế được xói mòn, lũ
quét và những thiên tai địch hoạ khác.
Những người làm DLST đã nhận ra vấn đề, thấy được chính những người dân bản

địa, họ sinh ra và tồn tại cùng với các hệ sinh thái và môi trường thiên nhiên xung quanh từ
bao đời lại có được kiến thức truyền thống văn hoá quý giá của cha ông họ để lại về thiên
nhiên và môi trường xung quanh, họ có văn hóa, phong tục tập quán riêng của dân tộc
mình. Nếu chỉ quan tâm đến thiên nhiên, bảo vệ và tôn tạo các giá trị tài nguyên để phát
triển du lịch mà không quan tâm đến lợi ích của người dân bản địa thì sẽ không có được
nền chính trị ổn định và kinh tế công bằng mà điều này lại chính là những nhân tố và động
lực quan trọng thúc đẩy phát triển DL.
Một biện pháp mà DLST góp phần mang lại các lợi ích kinh tế, phát huy các giá trị
văn hóa và xã hội của những người dân bản địa là: sử dụng những người dân bản địa làm
các dướng dẫn viên du lịch tại những khu DLST. Khuyến khích người dân gìn giữ và phát
triển những nghề truyền thống của mình như dệt thổ cẩm, thêu ren, làm hàng thủ công mỹ
nghệ, trồng các loại cây đặc sản của địa phương… để khách du lịch được chiêm ngưỡng,
học hỏi và mua sắm các sản phẩm nơi họ đến thăm quan. Các lễ hội, phong tục tập quán
cần được gìn giữ và phát huy vì đó là những nét đặc trưng riêng của vùng sinh thái du lịch,
là điểm nhấn để thu hút khách tham quan. DLST giúp người dân bản địa chủ động làm
kinh tế cùng với việc gìn giữ bản sắc văn hóa của mình bằng việc cung ứng dịch vụ lưu trú
trong hành trình của khách du lịch. Rất nhiều điểm DLST người ta tổ chức cho khách lưu
trú ngay trong nhà dân, du khách được ăn cùng mâm, ngủ cùng nhà với người dân địa
phương, thậm chí còn tham gia vào một số công đoạn sản xuất hàng hoá truyền thống của
địa phương, được thưởng thức các món ăn, tìm hiểu phong tục, tập quán lối sống cũng như
sinh hoạt của cư dân; tiêu chí của DLST là khai thác tối đa nguyên liệu sẵn có tại địa

phương để tạo ra dịch vụ và hàng hóa phục vụ khách du lịch chính những nguyên liệu địa
phương cùng với các sản phẩm đặc thù là những nguyên nhân làm hấp dẫn du khách. Theo
đó DLST đã mang lại nhiều lợi ích cho người dân địa phương.
1.1.4. Du lịch sinh thái ở một số quốc gia trên thế giới và một số loại hình du
lịch sinh thái thịnh hành ở Việt Nam
* Du lịch sinh thái ở một số quốc gia trên thế giới:
Tuỳ vào điều kiện môi trường sinh thái của các quốc gia mà người ta phát triển các
loại hình DLST khác nhau, các loại hình du lịch sinh thái rất đa dạng và phong phú:

- Ở Trung Quốc: Người ta phát triển loại hình DLST cho những người quan tâm
nghiên cứu khoa học, địa chất do các giáo sư môn khoa học địa chất của các trường đại
học hướng dẫn. Ngoài ra ngưòi ta còn tổ chức các hình thức du lịch như ngồi bè đi dọc
sông Trường Giang để khám phá và thưởng ngoạn phong cảnh hai bên bờ sông.
- Tại Tanzania: Du lịch sinh thái được tổ chức dưới hình thức cho du khách đi bộ
trong 17 ngày, đoạn đường 240 km với sự hướng dẫn của người dân địa phương dân tộc
Massai để thăm quan thung lũng Otwai nổi tiếng với thảo nguyên mênh mông xem voi,
ngựa vằn, hươu, sư tử, hổ…
- Inđônêxia: Là một đất nước có địa hình đa dạng với trên 3.000 hòn đảo lớn nhỏ.
Nền văn hoá phong phú và đầy màu sắc riêng nó làm cho du lịch đặc biệt là DLST ở quốc
gia này rất phát triển. Có rất nhiều loại hình du lịch sinh thái được áp dụng ở đây nhưng
độc đáo hơn cả là loại hình DLST đi tìm các bộ lạc bị lãng quên trong rừng sâu.
- Ở Mêhicô: là đất nước với nền văn hoá phong phú, đa sắc tộc, địa hình tự nhiên,
môi trường sinh thái đa dạng nhất là môi trường biển bởi thế hình thức DLST lặn biển để
thăm quan hang động rất được quan tâm và phát triển ở quốc gia này.
- Ở Mông Cổ: Là một đất nước với địa hình sa mạc là chủ yếu, cuộc sống du mục
tạo ra một nền văn hoá riêng có ở Mông Cổ. Rất nhiều du khách quan tâm đến du lịch ở
quốc gia này ở đây người ta đưa ra loại hình DLST độc đáo là săn bắn chim ưng cùng
người du mục địa phương.
- Ở Braxin: nơi có nhiều hang động, và thiên nhiên nguyên sơ, những vùng núi
rừng, nông thôn với nền văn hoá độc đáo, điển hình. DLST rất phát triển, công ty Aretic
Edge Tour chuyên tổ chức các tour du lịch du lịch sinh thái dựa vào thiên nhiên nhưng tích

cực bảo vệ thiên nhiên. Họ đưa ra nguyên tắc tổ chức: Không được sử dụng động thực vật
tại điểm du lịch làm thức ăn; Thực phẩm đem theo được đóng gói sẵn; Nước bẩn phải đổ
ra xa nguồn nước sạch; Rác đốt tại chỗ hoặc đem đi; Đi hàng một trên đường mòn; Không
cắm trại ở nơi tập trung các đoàn thú hoang; Dọn sạch nơi cắm trại trước khi đi.
* Một số loại hình du lịch sinh thái thịnh hành ở Việt Nam:
+ Tham quan miệt vườn: Mặc dù mới chỉ ở bước ban đầu của hình thức DLST
nhưng loại hình này đã thu hút đựơc nhiều khách du lịch trong và ngoài nước. Thông

thường khách du lịch tới đây được tổ chức thăm quan miệt vườn với các hình thức như:
- Đi thuyền trên kênh rạch nghe đờn ca tài tử, ngắm các vườn cây, thưởng thức các
món ăn Nam Bộ, thăm chợ trên sông.
- Đi thuyền trên kênh rạch sau đó đổ bộ lên vườn, thăm vườn ngắm cảnh và ăn quả
tuỳ thích (miễn phí). Trong vườn có các nhà nghỉ dạng phỏng sinh học.
- Nghỉ đêm ở các vườn với thời gian tương đối dài để cùng sống và sinh hoạt với
dân cư miệt vườn.
+ Thăm quan vườn chim: Những vườn chim ở Nam Bộ đã có từ lâu, diện tích rộng, số
lượng đàn chim lớn, thành phần phong phú có những loài quý hiếm cần được bảo vệ. Nơi đây đã
thu hút nhiều nhà khoa học và khách đến thăm quan.
Những vườn chim ở Miền Bắc ít và mới hình thành, thành phần đàn chim không
phung phú nhưng lại có lợi thế ở gần Hà Nội nên thu hút được nhiều khách du lịch và nhà
khoa học đến nghiên cứu.
+ Thăm bản làng dân tộc: Đây là nguồn tài nguyên nhân văn ở các khu sinh thái tự
nhiên. ở các làng bản dân tộc nét độc đáo thu hút khách du lịch trong và ngoài nước đó là cộng
đồng dân cư với vốn văn hoá truyền thống của họ như: các món ăn đặc sản, kiến trúc nghệ
thuật, lối sống, sinh hoạt lễ hội và văn hoá dân gian…loại hình này rất hấp dẫn du khách nước
ngoài; một số địa chỉ mà du khách đặc biệt chú ý là: Bản của người Thái ở thung lũng Mai
Châu - Hoà Bình, Các bản dân tộc Giao, Thái, Nùng… ở vùng núi Tây Bắc như SaPa - Lao
Cai, Yên Bái, Điện Biên… và các buôn, sóc, ấp ở núi rừng Tây nguyên
+ Du lịch bằng thuyền: Sông nước Việt Nam rất đa dạng và phong phú do đó việc
tổ chức những loại hình du lịch hấp dẫn như là các tuor du lịch trên sông nước Cửu Long,
du ngoạn trên thuyền tại sông Hồng. Loại hình du lịch này đang phát triển mạnh và thu hút

nhiều du khách đặc biệt là du khách nước ngoài khi đến thăm quan vùng sông nước miền
Tây Nam bộ. Ở miền Bắc, các công ty lữ hành của Hà Nội đã tổ chức tuor du lịch đi thuyền
trên sông Hồng thăm quan phong cảnh hai bên sông, trong chuyến đi du khách được tham
gia vào chương trình đi thăm quan và thưởng thức các điệu dân ca quan họ Bắc Ninh, thăm
làng gốm Bát Tràng, làng Mộc Đồng Kỵ… tour du lịch này hấp dẫn du khách nhất là du
khách nước ngoài khi đến thăm quan Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng vì trong cùng

một tuor du lịch du khách có thể tham gia vào nhiều hoạt động, thăm viếng khác nhau thoả
mãn nhu cầu đa dạng khác nhau: Thưởng thức văn hoá dân gian, nghiên cứu các làng cổ
Việt Nam, mua sắm hàng lưu niệm, thưởng thức các món ăn Việt Nam khi đi trên thuyền…
+ Du lịch trong rừng: Là hoạt động du lịch sinh thái được ưa thích ở nhiều nước
trên thế giới. ở nước ta đi bộ trong rừng là hoạt động chủ yếu kết hợp với các mục đích
tham gia nghiên cứu các khu bảo tồn thiên nhiên và rừng nguyên sinh. Hiện nay loại hình
này thường được phát triển cho du khách đi thăm quan, đi dạo trong các khu rừng thông,
trồng mới, và có thể là các khu rừng Cao su…
+ Tham quan, nghiên cứu rừng nguyên sinh: Đây là loại hình du lịch sinh thái phổ
biến thu hút nhiều nhóm thị trường khách khác nhau. Đặc biệt là các nhà nghiên cứu, học
sinh sinh viên, khách du lịch nước ngoài. Những địa điểm thu hút nhiều du khách là: Rừng
quốc gia Cúc Phương, Cát Bà, Ba Vì ở Miền Bắc; Cát Tiên ở miền nam; Bạch Mã ở Miền
Trung…
+ Du lịch sinh thái biển: ở nước ta thời gian gần đây bắt đầu phát triển một số loại
hình du lịch sinh thái biển như lặn biển tại Nha Trang, đảo Phú Quốc, thăm quan hang
động trên biển ở Hạ Long, leo núi và thăm quan nghiên cứu các vùng san hô…Đây cũng là
loại hình du lịch mới ở nước ta và thu hút du khách tham gia tương đối nhiều.
Đó chỉ là một số loại hình DLST tiêu biểu hiện có và đang được nhiều du khách
trong và ngoài nước quan tâm. Trên thực tế còn nhiều hình thức khác đã và dang được các
công ty lữ hành và du khách quan tâm và từng bước đi vào khai thác.
1.2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI
* Nhận thức của xã hội:
Trong lịch sử nhân loại, du lịch được ghi nhận như là một sở thích, một hoạt động
nghỉ ngơi tích cực của con người. Ngày nay, du lịch đã trở thành một nhu cầu không thể

thiếu trong đời sống, văn hóa, xã hội ở các nước có nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên, để
Du lịch nói chung và DLST nói riêng được quan tâm và phát triển đúng với những những
gì mà nó vốn có đưa lại thì việc nhận thức và quan tâm đúng đắn là một vấn đề hết sức
quan trọng.
Về mặt kinh tế, du lịch (trong đó có DLST) đã trở thành một trong những ngành

quan trọng của nhiều nước công nghiệp phát triển. Rất nhiều quốc gia ngày nay coi phát
triển du lịch là một ngành kinh tế quan trọng mang lại nguồn thu chủ yếu cho ngân sách
quốc gia vì thế chính quyền luôn quan tâm đầu tư có chiến lược phát triển một cách khoa
học vì thế nó ngày càng có vị trí quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội của các quốc
gia.
Phát triển du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, giải trí, nghỉ dưỡng, đồng thời
nó góp phần nâng cao đời sống dân trí, tạo việc làm và phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước, cho nên hoạt động của DLST có mối quan hệ tương tác đến các lĩnh vực kinh tế,
chính trị, văn hóa, xã hội… Bản thân du lịch mang lại rất nhiều lợi ích cho các địa phương
đón khách.
Về mặt xã hội, việc phát triển du lịch trong đó có DLST tăng cường giao lưu, trao
đổi giữa các dân tộc, các quốc gia trên thế giới làm tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau.
Như vậy để du lịch thực sự góp phần vào việc bảo vệ thiên nhiên đòi hỏi phải có sự
suy nghĩ và hành động đúng không những của những người làm du lịch mà còn là toàn xã
hội. Nếu nhận thức của xã hội về DLST tốt thấy rõ được tác dụng của nó thì mọi người sẽ
đồng tâm thúc đẩy nó phát triển, ngược lại nếu chưa nhìn nhận được hết giá trị của nó thì
người ta sẽ không ủng hộ thậm chí có thể gây khó khăn trong quá trình phát triển DLST.
Người dân, chính quyền địa phương và du khách cần phải nhìn thấy những lợi ích
của DLST có thể mang lại thông qua những hoạt động và những cơ hội mà loại hình du lịch
này tạo nên mà mục tiêu cơ bản của DLST là phát triển bền vững. Nghĩa là: "Đảm bảo đáp
ứng những nhu cầu hiện tại mà không làm cản trở đến việc đáp ứng nhu cầu của các thế hệ
tương lai" [26].
Để tạo điều kiện và kích thích loại hình du lịch này phát huy tác dụng của nó. Ngoài
những vấn đề lớn không thể không làm như quy hoạch, quản lý sự phát triển DLST ở mức
độ thích hợp, thì vấn đề giáo dục cộng đồng đóng vai trò không kém phần quan trọng, góp

phần hỗ trợ các mối quan hệ tích cực hai chiều của DLST và bảo tồn tự nhiên cũng như
DLST và cộng đồng địa phương. Cần phải làm cho tất cả các thành phần trong xã hội nhất là
cư dân địa phương hiểu được những tác động tích cực của DLST đến địa phương đó là:
- Góp phần làm thay đổi chất lượng cuộc sống cộng đồng nhất là những ai tham

gia trực tiếp vào ngành này, trong đó bao gồm cả sự cải thiện những dịch vụ xã hội như:
y tế, nhà cửa, hệ thống giao thông, cấp - thoát nước, điện năng,…
- Giúp cho việc bảo vệ và tôn tạo các di sản văn hóa lịch sử, làm tăng niềm tự hào
của địa phương vào ý thức cộng đồng.
- Góp phần làm tăng danh tiếng địa phương, giúp cho du khách khám phá những ý
tưởng mới, giá trị mới và cách sống mới.
- Tạo điều kiện giao lưu, hiểu biết lẫn nhau giữa các cộng đồng, các quốc gia, phá
vỡ ngăn cách về văn hóa và dân tộc thông qua quan hệ này.
- Du lịch sinh thái còn có tiềm năng mang lại lợi ích kinh tế cho nhân dân địa
phương.
Sẽ rất có tác dụng nếu như các đối tượng sau đây được tuyên truyền hiểu biết và
nhận thức sâu sắc về DLST: Những nhà lập kế hoạch và đầu tư; Những các tổ chức quản
lý ở các khu bảo tồn, khu dự trữ sinh quyển…; Các cán bộ điều hành của các công ty du
lịch; Các hướng dẫn viên du lịch, nhân viên khách sạn, nhà hàng; Cư dân địa phương;
Khách du lịch.
* Tài nguyên:
Du lịch là một ngành kinh tế có định hướng tài nguyên rõ rệt, DLST còn có mối liên
hệ mật thiết hơn bởi khi muốn thiết lập một chuyến đi điều quan tâm đầu tiên của du khách
đối với địa điểm mà họ có ý định tới thăm quan là cảnh quan quan thiên nhiên tươi đẹp, môi
trường trong lành, sự đa dạng, đặc sắc của văn hoá truyền thống bản địa, nghành nghề truyền
thống đó là những điều kiện hết sức quan trọng để tạo nên sự hấp dẫn của một điểm DLST.
Tài nguyên của DLST gồm: tài nguyên tự nhiên và tài nguyên nhân văn hai yếu tố
này gắn kết với nhau tạo nên sự hấp dẫn của DLST, cụ thể tài nguyên của DLST bao gồm:
Cảnh quan thiên nhiên, vùng núi có phong cảnh đẹp, các hang động, di tích lịch sử,
di tích văn hoá, giá trị nhân văn, công trình lao động sáng tạo của con người, các di tích tự
nhiên, các vùng khí hậu đặc biệt các điểm nước khoáng, suối nước nóng, hệ sinh vật, các

vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, các hệ sinh thái độc đáo, môi trường văn hóa bản
địa… đó là các yếu tố tạo ra sự hấp dẫn và hình thành các điểm du lịch, khu DLST. Môi
trường, tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên nhân văn càng phong phú càng hấp dẫn càng thu

hút khách tham quan nhiều hơn.
Tài nguyên du lịch ảnh hưởng trực tiếp đến tổ chức hoạt động, lãnh thổ cũng như cơ
cấu và chuyên môn của khu, điểm du lịch sinh thái. Với mỗi loại tài nguyên có thể tổ chức
loại hình du lịch với những đặc trưng riêng, loại hình riêng để phục vụ các nhu cầu và mục
đích khác nhau của du khách.
Quy mô hoạt động du lịch của một điểm, một khu, một vùng, một quốc gia du lịch
được xác định trên cơ sở khối lượng, chất lượng nguồn tài nguyên du lịch. Tài nguyên là
yếu tố cơ bản tạo ra sản phẩm của DLST và nó cũng tham gia vào việc tạo ra tính mùa vụ
trong hoạt động du lịch, quyết định tính nhịp điệu của dòng khách, thị trường khách du
lịch.
Tài nguyên du lịch được xem là tiền đề để phát triển du lịch sinh thái. Thực tế cho
thấy, tài nguyên du lịch càng phong phú, càng đặc sắc bao nhiêu thì sức hấp dẫn và hiệu
quả hoạt động du lịch càng cao bấy nhiêu. DLST, loại hình du lịch gắn liền với thiên nhiên
và môi trường nên nguồn tài nguyên lại càng quan trọng hơn và cũng có nguy cơ thường
xuyên bị đe doạ xâm hại và tàn phá. Muốn phát triển DLST một cách bền vững thì một
hoạt động mang tính nguyên tắc là việc khai thác phải đi đôi với việc bảo vệ và nuôi
dưỡng tài nguyên, đảm bảo nguyên tắc sức chứa.
Một quốc gia, một khu vực được du khách quan tâm chỉ khi ở đó có nguồn tài
nguyên về du lịch phong phú, hệ động, thực vật đa dạng được bảo tồn và phát triển, môi
trường thiên nhiên trong lành, môi trường văn hóa xã hội độc đáo. Vì vậy việc bảo tồn và
phát triển nguồn tài nguyên cho DLST có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi vì chính tài
nguyên là cơ sở quan trọng để phát triển các loại hình và là một bộ phận cấu thành quan
trọng của các tổ chức lãnh thổ du lịch.
* Dân cư và lao động trong lĩnh vực du lịch sinh thái:
Trong DLST, số lượng dân cư và chất lượng lao động ảnh hưởng rất lớn đến hoạt
động kinh doanh và quan trọng hơn là ảnh hưởng tới môi trường sinh thái, hệ động thực

vật. Hệ sinh thái, môi trường tự nhiên sẽ rất dễ bị phá vỡ nếu mật độ dân cư quá đông,
trình độ dân trí thấp.
Với DLST, sự tham gia của cư dân địa phương đóng một vai trò quan trọng. Trong

khi các đơn vị điều hành du lịch, các khách sạn và chính quyền địa phương cố gắng tiếp thị
sản phẩm du lịch của mình, trong đó có những nội dung, hoạt động không phù hợp với
nguyên tắc của DLST, người ta phớt lờ đi khả năng quản lý tài nguyên thiên nhiên cũng
như sự đóng góp của cư dân bản địa đến hoạt động DLST. Hậu quả của cách làm này sẽ
trở nên đáng lo ngại. Các hình thức kinh doanh như vậy không chóng thì chày sẽ đi đến
giai đoạn thoái trào do không bảo vệ được cảnh quan thiên nhiên, môi trường sinh thái.
Trên thực tế mối quan hệ giữa người dân bản địa và các nguồn tài nguyên thiên nhiên là
một quan hệ gắn bó được thiết lập lâu đời. Ở nhiều nơi người dân địa phương sử dụng tài
nguyên thiên nhiên như phương tiện sống hay một kế sinh nhai của mình và họ biết cách
để bảo vệ, kiểm soát việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên để tránh đi tình trạng tàn phá tài
nguyên.
Yếu tố quan trọng đối với một điểm DLST thành công hay không đó là lao động
làm việc trong các đơn vị này ngoài những kiến thức về chuyên môn nghiệp vụ về du lịch
đơn thuần, họ còn phải là các chuyên gia về môi trường, sự hiểu biết sâu rộng về hệ động
thực vật tại khu vực mà họ làm việc, giảng giải thuyết minh cho khách tham quan.
Rõ ràng vai trò của dân cư và ngồn nhân lực là rất quan trọng, phải có những chiến
lược để quy hoạch dân cư và phát triển nguồn nhân lực một cách khoa học có như vậy mới
đảm bảo cho hoạt động DLST đi đúng hướng của nó.
* Môi trường luật pháp và cơ chế chính sách:
Xây dựng cơ chế, chính sách về quản lý một cách đồng bộ, khuyến khích việc khai
thác các tiềm năng DLST đặc biệt là ở các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên thiên…phải
được cụ thể hóa bằng các văn bản pháp lý, từ các cơ quan quản lý nhà nước như: Bộ Nông
nghiệp và phát triển tài nguyên, Bộ Tài chính, Tổng cục Du lịch…Thực tế, mặc dù nhiều
nước, nhiều quốc gia vùng lãnh thổ có tiềm năng rất lớn về DLST nhưng sự nhìn nhận của
các cấp lãnh đạo, những nhà hoạch định chính sách và đầu tư chưa thật sự sâu sắc do đó
không có cơ chế, chính sách thích hợp để quy hoạch, tập trung đầu tư để phát triển du lịch

do đó đã làm lãng phí nguồn tài nguyên thậm chí có thể bị lãng quên hoặc bị tàn phá do
không có cơ quan đơn vị hay người quản lý các nguồn tài nguyên đó.
Để DLST phát triển thì việc nhận ra thế mạnh và phát huy nó là một vấn đề cần được

quan tâm. Vấn đề này chỉ được giải quyết khi các nhà hoạch định chính sách, các cấp quản
lý nhận thức rõ và đưa ra cơ chế, chính sách hợp lý để phát triển. DLST chỉ phát triển khi nó
có được một cơ chế chính sách hợp lý và pháp luật đồng bộ. Đó là nghiên cứu quy hoạch,
đầu tư và khuyến khích đầu tư, cơ chế xúc tiến quảng bá, cơ chế phối hợp và phân chia một
cách hài hòa lợi ích giữa người dân địa phương với các cơ quan quản lý, các công ty lữ
hành. Cơ chế mà qua đó hoạt động DLST tạo điều kiện cho người dân địa phương bảo vệ
môi trường, gìn giữ phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Cơ chế thuận lợi làm cho DLST phát triển tạo ra công ăn việc làm cho cư dân địa
phương và nâng cao đời sống của họ, có như vậy mới ngăn chặn được tận gốc nạn chặt phá
rừng và săn bắn của cư dân địa phương. Một cơ chế, chính sách đúng sẽ vừa khuyến khích
bảo tồn phát triển tài nguyên môi trường vừa phát triển DLST một cách bền vững đảm bảo
đời sống của cư dân địa phương.
Để đạt được các mục tiêu phát triển, các cơ chế chính sách và luật pháp cần được
hướng tới là:
- Khuyến khích phát triển các nguồn lực du lịch về phương diện sức hấp dẫn thiên
nhiên cũng như các điểm lịch sử, khảo cổ và văn hóa, chú trọng đến chất lượng cùng với
hệ thống thông tin có hiệu quả và có nhận thức về khả năng thu xếp nơi nghỉ cho du khách.
- Có sự điều phối để tạo ra sự hợp tác giữa tất cả các bên liên quan, nhấn mạnh đến
việc thúc đẩy tinh thần trách nhiệm đối với hệ sinh thái và việc tổ chức các tour sẽ không
gây thiệt hại hay huỷ hoại môi trường.
- Xây dựng nhận thức về loại hình du lịch mà có góp phần vào sự nghiệp bảo tồn và
có sự hoàn trả thích hợp cho hệ sinh thái.
- Triển khai lập kế hoạch, cải tiến và xây dựng nguyên tắc và quy định, tổ chức,
quản lý hiệu quả du lịch sinh thái, từ đó coá thể tạo nên sự hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau
giữa Chính phủ, khối tư nhân và người dân địa phương.
- Có chính sách, cơ chế động viên cộng đồng địa phương tham gia trực tiếp vào quá
trình và thu được lợi ích từ du lịch.

* Hoạt động xúc tiến quảng bá:
Xúc tiến, tuyên truyền, quảng bá là một khâu quan trọng trong quá trình phát triển

và xây dựng thương hiệu, hình ảnh của một sản phẩm hay điểm đến. Đối với DLST việc
tuyên truyền quảng bá và hoạt động xúc tiến thương mại lại còn quan trọng hơn.
Chương trình quảng bá, xúc tiến phải là làm thế nào khuyến khích du khách có mong
muốn được đi du lịch theo hình thức DLST. Trên thực tế nhu cầu đi du lịch, nhất là DLST của
con người ngày càng tăng nhưng nếu một điểm du lịch hay một khu du lịch dù có cảnh quan
thiên nhiên độc đáo, hấp dẫn, môi trường trong lành, hệ sinh thái da dạng có thể nói đó là một
điểm du lịch lý tưởng nhưng nếu những thông tin về nó không được quảng bá, không đến được
với du khách thì chắc chắn điểm du lịch đó cũng không có nhiều khách đến thăm.
Hoạt động xúc tiến, tuyên truyền, quảng bá phải được thông qua các kênh quảng
cáo khác nhau. Có rất nhiều hình thức quảng bá hữu hiệu, nhưng tiết kiệm và hiệu quả
nhất đó là việc quảng bá trực tiếp ngay tại các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch. Một
trong những đặc điểm của dịch vụ du lịch, trong đó có DLST là nó chỉ xuất hiện khi
khách hàng, khách du lịch đến sử dụng, thăm quan… Ngày nay với sự phát triển vượt
bậc của khoa học - kỹ thuật, sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện thông tin, do
đó có rất nhiều hình thức quảng bá xúc tiến phát triển du lịch. Việc xây dựng, duy trì và
nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ, môi trường cảnh quan thiên nhiên độc đáo hay
thái độ phục vụ, hành vi ứng xử có văn hóa của nhân viên phục vụ, cộng đồng dân cư
địa phương đó là những phương thức quảng bá hữu hiệu nhất.
Nếu như công tác quảng bá được chú trọng đúng mức, duy trì thường xuyên thì nó
sẽ là một nhân tố quan trọng cho việc phát triển DLST.
* Cơ sở hạ tầng:
Cơ sở hạ tầng kỹ thuật phục vụ DLST là toàn bộ phương tiện vật chất tham gia vào
việc tạo ra và thực hiện dịch vụ hàng hoá du lịch nhằm đáp ứng mọi nhu cầu của khách du
lịch. Với DLST nó bao gồm các hoạt động nhằm cung cấp các sản phẩm, dịch vụ đáp ứng nhu
cầu đi lại, ăn uống, lưu trú, mua sắm, giải trí, thông tin liên lạc, các hoạt động giảng giải,
hướng dẫn, nghiên cứu thiên nhiên và văn hoá… của khách du lịch. Vì vậy phạm vi hoạt động
kinh doanh rất rộng, bao gồm hệ thống các cơ sở lưu trú du lịch, nhà hàng, các điểm vui chơi
giải trí, cho đến hệ thống giao thông vận tải, điện, nước, thông tin liên lạc…

Mặc dù DLST là hình thức du lịch dựa nhiều vào thiên nhiên khai thác kinh doanh

DLST phải đảm bảo nguyên tắc hạn chế tối đa việc tác đến môi trường thiên nhiên và hệ
sinh thái. Tuy nhiên, đây là một hoạt động dịch phục vụ “con người” trong khi họ đi ra khỏi
nhà dù muốn hoà mình vào thiên nhiên nhưng họ vẫn cần có những nhu cầu thiết yếu do đó
cơ sở kỹ thuật hạ tầng là một trong những nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển và thu hút
khách du lịch đó là: đường sá giao thông, phương tiện đi lại, cơ sở lưu trú, dịch vụ y tế, các
dịch vụ bổ sung như hệ thống thông tin liên lạc, các hoạt động vui chơi giải trí, hàng lưu
niệm… đặc biệt vấn đề thông tin liên lạc là một khâu quan trọng đối với phát triển du lịch
nói chung và phát triển DLST nói riêng. Mặc dù muốn tách khỏi sự ồn ào của đời sống đô
thị công nghiệp tuy nhiên du khách vẫn cần có thông tin liên lạc để liên lạc với người thân,
bạn bè và giải quyết công việc làm ăn.
Do các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên… những nơi có điều kiện cho phát
triển DLST thường nằm ở vùng sâu, vùng xa việc đi lại thường gặp nhiều khó khăn, vì vậy
đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng để du khách có thể đến được những điểm thăm quan là rất
cần thiết. Tuy nhiên nếu việc quy hoạch, xây dựng cơ sở hạ tầng không hợp lý và khoa học
thì sẽ dễ dẫn đến phá vỡ cảnh quan môi trường. Vì vậy, việc lập quy hoạch xây dựng cơ sở
hạ tầng cho phù hợp, thân thiện với môi trường là vô cùng quan trọng. Ví như các lối đi
phải được thiết kế để chống xói mòn và đảm bảo nơi cư trú cho động thực vật, triệt để sử
dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng, các thiết bị xử lý chất thải, nước thải phải được sử
dụng phù hợp, hệ thống khách sạn, nhà nghỉ, nơi vui chơi giải trí là những hạng mục cơ sở
hạ tầng cần được đặc biệt coi trọng về mặt thiết kế cũng như việc sử dụng vật liệu xây
dựng và địa điểm xây dựng… Đó là yêu cầu quan trọng không chỉ đảm bảo cho sự phát
triển DLST bền vững mà còn có cả ý nghĩa kinh tế xã hội. Xây dựng cơ sở vật chất đảm
bảo cho việc cung cấp và làm thỏa mãn nhu cầu của khách tham quan cũng đồng thời với
việc đảm bảo cho phát triển bền vững là yêu cầu quan trọng của DLST.
Cơ sở hạ tầng là những hấp dẫn thứ cấp bổ xung cho những hấp dẫn chính là tài
nguyên thiên nhiên của khu du lịch, nếu không có các hấp dẫn thứ cấp này có thể sẽ mất đi
một lượng không nhỏ những du khách cần đến chúng như một điều kiện cho chuyến đi của
mình.
1.3. Ý NGHĨA CỦA PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI

* Góp phần bảo vệ tài nguyên môi trường và phát triển du lịch bền vững:
Chức năng của du lịch nói chung và DLST nói riêng là mang lại sự vui chơi giải trí, phục
hồi sức khoẻ cho con người. Với DLST còn là giáo dục du khách ý thức bảo vệ môi trường và
thấy rõ môi trường sinh thái là yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển cho thế hệ tương lai.
Thế hệ tương lai có quyền được hưởng một cuộc sống trong môi trường trong lành. Sự gắn bó
hữu cơ giữa môi trường tự nhiên với con người là sự gắn bó mật thiết không thể tách rời.
Tiêu chí cũng như nội dung của DLST đó là góp phần bảo vệ đa dạng sinh học, sử dụng
các nguồn tài nguyên một cách bền vững, tập trung cho việc giáo dục và học hỏi… bởi vậy
ngoài việc các cơ quan quản lý nhà nước ở các khu bảo tồn thiên nhiên, rừng quốc gia, các
khu vực DLST phát triển phải thường xuyên được giáo dục về ý thức bảo vệ tài nguyên
môi trường, về đa dạng sinh học thì du khách sau khi thực hiện chuyến đi họ được hướng
dẫn giảng giải, giáo dục kiến thức về môi trường, ý thức của họ về việc bảo vệ tài nguyên,
đa dạng sinh học được nâng lên họ sẽ thực hiện việc sử dụng theo cách không phá hoại tài
nguyên thiên nhiên và động vật hoang dã, họ sẽ đóng góp cho khu vực thăm quan thông
qua sức lực và các biện pháp tài chính với mục đích làm sao để có lợi trực tiếp đến việc
bảo tồn nói chung và đối với những nhu cầu cụ thể của từng địa phương nói riêng.
Trên thực tế việc bảo tồn đa dạng sinh học thường bị coi là một trở ngại cho phát triển
kinh tế, muốn bảo tồn đa dạng sinh học thì phải hạn chế đến mức thấp nhất sự can thiệp tiêu cực
của con người vào tự nhiên. Việc phát triển hệ thống giao thông, các nhà máy xí nghiệp công
nghiệp những cơ sở để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất cho con người nhưng đó lại
là nơi sản sinh nhiều nhất chất thải độc hại, gây ô nhiễm môi trường nó ảnh hưởng tiêu cực tới
môi trường, tới việc bảo tồn và đa dạng sinh học. Để đảm bảo vừa phát triển kinh tế, vừa bảo vệ
nguồn tài nguyên, đảm bảo cho môi trường trong lành thì hướng đi hiệu quả là phát triển loại
hình DLST.
Một vấn đề nữa là những người dân địa phương ở gần các khu bảo tồn thiên nhiên,
các khu vực có nguồn tài nguyên đa dạng phong phú cho phát triển du lịch thường là
những người nghèo, cuộc sống của họ phụ thuộc nhiều vào việc săn bắn hái lượm, khai
thác gỗ, đốt rừng làm rẫy Để hạn chế việc này cần phải cho họ cơ hội việc làm, có thu
nhập trên chính nơi mà họ sinh ra từ những nguồn tài nguyên mà họ từng gắn bó bao đời
nay. Công việc mà họ có thể làm đó là tham gia vào các hoạt động hướng dẫn khách du

lịch, sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ mang đặc tính riêng có của địa phương, làm các món
ăn đặc sản, kinh doanh dịch vụ lưu trú tại gia đình họ….
Rõ ràng, DLST là một trong những phương tiện để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và phát
triển bền vững vì cùng một lúc có thể đáp ứng được đòi hỏi phát triển kinh tế xã hội giải quyết
việc làm tạo thu nhập cho người dân địa phương và bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ tài
nguyên môi trường. Vừa đáp ứng được nhu cầu của thế hệ hiện tại là giải quyết việc làm thu
nhập vừa không cản trở đến việc đáp ứng nhu cầu của thế hệ tương lai là đảm bảo an toàn cho
môi trường, hệ sinh thái đảm bảo cho sự phát triển bền vững của ngành du lịch.
* Góp phần xoá đói giảm nghèo và cải thiện phúc lợi cho nhân dân địa phương:
Khi thành lập các khu bảo tồn thiên nhiên, người ta có thể phải thu hồi đất đai, đồng
cỏ, nguồn nước của cư dân quanh khu vực bảo tồn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến đời
sống sản xuất và sinh hoạt của cư dân địa phương, nhất là đối với ngành trồng trọt và chăn
nuôi.
Để đảm bảo phát triển kinh tế, ổn định cuộc sống của cư dân địa phương tại những
nơi này, DLST là một trong những giải pháp tích cực nhất. Những nguồn tài nguyên hoang
sơ, những muông thú quý hiếm, không khí trong lành, nền văn hóa độc đáo là tiền đề để
phát triển DLST, từ đó sẽ tạo ra cơ hội để phát triển kinh tế ở địa phương. Khi DLST phát
triển người dân được nhận vào làm tại các cơ sở kinh doanh du lịch trở thành hướng dẫn
viên hoặc tham gia phục vụ du lịch tại địa phương. Điều này làm giảm sức ép đối với các
khu bảo tồn hơn so với khi trước người dân không còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc tàn
phá tài nguyên thiên nhiên để kiếm sống.
Thông qua phát triển DLST ngân sách địa phương được nâng lên từ đóng góp của
các đơn vị kinh doanh du lịch, từ đó có điều kiện để đầu tư phát triển y tế, giáo dục, và
phát triển cơ sở hạ tầng.
DLST phát triển không những đem lại kinh tế trong vùng mà đời sống văn hoá người
dân, trình độ dân trí được nâng lên, người dân được giao tiếp với du khách, giao lưu, trao đổi
văn hóa từ đó họ có thể học hỏi nhiều hơn, tri thức được mở mang từ các hoạt động như
phim ảnh, ca hát, thể thao…