RÈN KĨ NĂNG ĐỌC VÀ CHỈ BẢN ĐỒ CHO HỌC SINH

PHÒNG GIÁO DỤC HƯƠNG THUỶ
TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THUỶ THANH
Sáng kiến kinh nghiệm:
RÈN KĨ NĂNG
ĐỌC VÀ CHỈ BẢN ĐỒ CHO
HỌC SINH
PHẦN HAI: HỌC SINH LỚP 7 & 8
1
Người thực hiện: NGUYỄN DUY ĐỀ
Giáo viên : Địa lí
NĂM HỌC: 2006-2007
RÈN KỸ NĂNG ĐỌC VÀ CHỈ BẢN ĐỒ
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ
PHẦN HỌC SINH LỚP 7 & 8





A. Đặt vấn đề:
1. Cơ sở lí luận :
Địa lí là một môn học tổng hợp. Nó kết hợp chặt chẽ giữa các môn
học tự nhiên và các môn học xã hội. Bởi vậy muốn học được tốt và muốn hiểu
biết và giải thích được các sự vật và hiện tượng địa lí một cách thành thạo học
sinh cần xét trong mối quan hệ biện chứng giữa các yếu tố tự nhiên và xã hội,
tự nhiên với tự nhiên, xã hội với xã hội
Một trong những phương pháp học tập tốt môn học địa lí là biết đọc
bản đồ , lược đồ , sơ đồ Đọc bản đồ, sơ đồ không phải thuần tuý là các em
đọc được các kênh chữ, kênh hình mà các em phải hiểu biết chúng trong mối
tương quan gắn bó chặt chẽ với nhau. Ví dụ : Địa hình của đồng bằng trung
tâm Châu Mĩ như một máng nghiêng khổng lồ, theo hướng Tây Bắc- Đông

Nam nên sự xâm nhập của các khối khí từ Bắc xuống Nam cũng như từ Nam
lên Bắc sâu sắc hơn, làm cho sự phân hoá thực vật càng phong phú theo.
Xuất phát từ cơ sở lí luận trên để học sinh học được tốt môn Địa lí
ngoài việc nâng cao và bồi đắp không ngừng vốn kiến thức về tự nhiên và xã
hội, đặc bịêt là vốn kiến thức Địa lí thì các em cần rèn luyện cách đọc bản đồ,
lược đồ một cách thành thạo. Đây là một kỉ năng cơ bản nhất của môn học
Địa lí, đồng thời sẽ giúp cho các nem học tốt môn Địa lí. Ngoài ra từ sự hiểu
biết đó học sinh cần rèn luyện cách chỉ bản đồ cho đúng yêu cầu, thể hiện sự
hoàn hảo và chuẩn mực khi trình bày cho người khác hiểu và nắm bắt được
vấn đề mình muốn trình bày.
2. Cơ sở lý luận thực tiễn:
Trên cơ sở các em được lĩnh hội và rèn luyện một cách có hệ thống
và khoa học những kiến thức và kĩ năng trong chương trình Địa lí lớp 6. Ở lớp
nầy tập trung với những khái niệm cơ bản nhất về bản đồ và các thành phần
tự nhiên nên đa phần các em chỉ được tìm hiểu và nắm bắt những vấn đề
chung nhất của Địa lí Tự nhiên đại cương. Về kĩ năng đọc và chỉ bản đồ các
em chưa được tiếp xúc và rèn luyện nhiều bởi nội dung chương trình ít liên
quan đến những bản đồ và lược đồ .Đặc biệt là những lược đồ và bản đồ Địa
lí tự nhiên và Địa lí kinh tế xã hội của các khu vực và trên thế giới.
Do vậy trong chương trình Địa lí lớp 7 & 8 chủ yếu là nghiên cứu
Địa lí kinh tế thế giới , khu vực và Địa lí tự nhiên Việt Nam nên các em có điều
kiện để tiếp xúc với bản đồ , lược đồ nhiều…
Tuy vậy , do bước đầu mới tiếp xúc , những kiến thức về bản đồ đã
mai một, với tâm lí lúng túng và nhiều em có cảm giác sợ khi phải học với bản
đồ nên đã hạn chế rất lớn về kĩ năng đọc và chỉ bản đồ cho các em học sinh
lớp 7 & 8.
Xác định được BẢN ĐỒ với vai trò rất lới trong việc cung cấp kiến
thức về Địa lí cho các em. Đọc và chỉ bản đồ tốt các em dễ dàng nắm bắt kiến
thức và chắc chắn sẽ học được tốt môn học và có niềm đam mê môn học. Do
vậy trong quá trình dạy học bản thân đã chủ động tạo nhiều cơ hội nhất cho

các em được làm việc cùng bản đồ, đồng thời hình thành kĩ năng chỉ bản đồ
và trình bày kiến thức mình nắm bắt một cách đúng đắn và hiệu quả nhất…
Từ thực tế với những thuận lợi đáng kể về sách giáo khoa và trang
thiết bị Địa lí khá đầy đủ , phong phú và khoa học. Tuy nhiên kích cở còn qúa
nhỏ và sơ lược, chưa đồng bộ và thống nhất với sách giáo khoa phần nào tạo
khó khăn cho học sinh nắm bắt và báo cáo bằng bản đồ , đặc biệt còn nhiều
học sinh đang ở mức độ yếu và trung bình trong lĩnh vực đọc và chỉ bản đồ
của chương trình Địa lí lớp 7.
Bởi vậy trong năm học này nhằm củng cố và phát huy các kỉ năng về
bản đồ bản thân tiếp tục chú trọng rèn luyện kĩ năng đọc và chỉ bản đồ cho
chủ yếu là học sinh lớp 7 và lớp 8.
B. Biện pháp thực hiện:
1. Tích luỹ kiến thức:
Giáo viên thường xuyên nhắc nhở các em cần học bài soạn bài đầy
đủ, cần thờng xuyên tiếp xúc với sách giáo khoa, bản đồ, lược đồ nhằm tích
luỹ kiến thức địa lí. Vì không có kiến thức cần thiết thì các khó lòng nắm bắt
được các sự vật, hiện tượng địa lí một cách rạch ròi chứ chưa nói đến cách
đọc bản đồ, lược đồ để tìm kiến thức.
Mặt khác giáo viên cần trang bị cho các em kiến thức địa lí kinh tế
tổng hợp, đặc biệt mối quan hệ biện chứng giữa vị trí địa lí, điều kiện tự
nhiên, điêù kiện xã hội để hiểu sự phát triển kinh tế của một lãnh thổ nào
đó.Đây là những kiến thức rất cần thiết và trọng tâm của chương trình địa lí
lớp 7 (Chủ yếu tìm hiểu địa lí kinh tế thế giới và khu vực).
2. Rèn kĩ năng:
Trong những giờ lên lớp cần gọi từ 3 -5 em lên chỉ bản đồ, phân tích
về vị trí, hình thái, đặc điểm…của từng đối tượng trong mối quan hệ biện
chứng của chúng để các em hình thành cách học trên bản đồ ( ở lớp) và đối
chiếu ở lược đồ trong sách giáo khoa để tìm ra kiến thức và lĩnh hội kiến thức
từng giờ học. Trong từng lúc như vậy cần tập cho học sinh bên dưới nhận xét .
bổ sung điều chỉnh những thao tác sai. Chưa phù hợp nhằm củng cố và phát

huy tính hoạt động cho học sinh.Đối với những học sinh khá giỏi giáo viên có
thể cho các em trình bày một vấn đề nào đó thông qua bản đồ trước lớp nhằm
nâng cao kĩ năng đọc và chỉ bản đồ cho học sinh, thông qua các hoạt động
như giải quyết các bài thực hành, câu hỏi củng cố hay câu hỏi kiểm tra bài
cũ…Ví dụ câu hỏi “Vì sao ở Nam Phi khí hậu lại dịu mát hơn ở Bắc
Phi ?”.Đối với câu hỏi này nếu các em dựa vào bản đồ để trả lời thì không
phải là khó.
Đặc trưng của môn học địa lí nhằm giải quyết các câu hỏi : ở đâu ?
như thế nào ? tại sao ở đó? Thì vai trò của lược đồ, bản đồ rất lớn, đồng thời
rèn luyện được cách báo cáo trình bày trên bản đồ thông qua thao tác chỉ
chính xác các đối tượng địa lí trong khu vực.
Phần ở nhà : Đây là phần các em tự rèn luyện và học tập không có
sự bảo ban của người thầy nên giáo viên thường hướng dẫn kĩ càng các bài
tập và công việc để các em có thể tự tìm hiểu kiến thức qua các lược đồ để
củng cố kiến thức mới vừa học và chuẩn bị kiến thức mới hôm sau.
Chương trình địa lí lớp 7 đa phần trang bị cho các em những kiến
thức địa lí kinh tế thế giới thông qua các hoạt động sản xuất của con người
.Do vậy cac em được làm quen với các bản đồ, lược đồ từ tự nhiên, xã hội,
kinh tế của từng khu vực cụ thể . Đây là lớp hình thành khá đầy đủ những
kiến thức về bản đồ cho các em. Rèn luyện tốt các thao tác chuẩn mực về đọc
và chỉ bản đồ sẽ giúp cho các em học tốt và có niềm yêu thích môn học trong
chương trình địa lí lớp 7 & 8 cũng như các lớp sau này.
C. Kết quả:
Qua hai năm thực hiện đề tài , tôi nhận thấy về kĩ năng đọc và chỉ
bản đồ của các em đã có nhiều tiến bộ đáng kể. Thể hiện qua các thao tác khá
chuẩn khi chỉ các đối tượng địa lí từ kí hiệu điểm, đường, diện.Học sinh đã
biết tìm kiến thức qua phân tích các sự vật, hiện tượng trong mối quan hệ biện
chứng, như từ vị trí địa lí để suy xét về đặc điểm khí hậu, cảnh quan hay giao
lưu hội nhập với các nước trên thế giới và khu vực…
Đa số các em đã học với bản đồ nhiều hơn, mạnh dạn khi tiếp xúc

với bản đồ, lược đồ đánh mất đi phần nào cảm giác sợ khi học với bản đồ.
D. Bài học kinh nghiệm
Giáo viên cần tạo không khí nhẹ nhàng, thoải mái trong giờ học để
từ đó các em có niềm yêu thích môn học.
Thường xuyên theo dõi, bảo ban, uốn nắn kịp thời những sai sót của
học sinh, đồng thời động viên, khen thưởng những tiến bộ vươn lên trong học
tập.
Cần đặt nhiều câu hỏi kích thích tính tò mò của học sinh và tạo
nhiều cơ hội để các em được làm việc nhiều với bản đồ và lược đồ.
Sự học là một nổ lực không ngừng. Rèn luyện được kĩ năng này
không phải một sớm một chiều là được mà đòi tính kiên trì, bền bỉ trong ý thức
vươn lên trong học tập
Trên đây là một số suy nghĩ và biện pháp chỉ mang tính lí luận nhiều
hơn vì thực tiễn giảng dạy mới chỉ hai năm thực hiện đề tài nên để đánh giá
hết tính hiệu quả của nó nhất là việc hình thành được kĩ năng kĩ xảo về đọc và
chỉ bản đồ cho học sinh chắc sau một vài năm nữa sẽ chính xác hơn. Do vậy
bản thân còn phải tiếp tục hoàn chỉnh đề tài này và rất mong nhiều đóng góp
chân thành cuả đồng nghiệp.
Thuỷ Thanh ngày 15 tháng 5 năm
2007
Người thực hiện
Nguyễn Duy Đề