PHỐI HỢP GIỮA GIA ĐÌNH VÀ NHÀ TRƯỜNG TRONG VIỆC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH Ở LỨA TUỔI THCS

PHỐI HỢP GIỮA GIA ĐÌNH VÀ NHÀ TRƯỜNG TRONG VIỆC
GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH Ở LỨA TUỔI THCS
I. ĐẶT VẤN ĐỀ.
Một thực tế mà dẫu không muốn chúng ta cũng phải công nhận: Trong
những năm gần đây tình hình về đạo đức của các em học sinh (đặc biệt là học
sinh ở cấp THCS) còn nhiều vấn đề cần được giải quyết. (Nếu như chúng ta
không muốn nói là: Có sự xuống cấp về mặt đạo đức ở lứa tuổi học trò).
Đối với chúng ta - Những người làm công tác giáo dục, những người
được Đảng và Nhà nước tin tưởng giao cho trọng trách “Trồng người” thì thực
tế đó quả là một điều nhức nhối. Không nhức nhối sao được khi hàng ngày,
hàng giờ, chúng ta phải chứng kiến những cảnh tượng thiếu văn hoá xẩy ra
không những ngoài xã hội mà ngay cả trong nhà trường. Tình trạng học sinh
lười học, bỏ học, lêu lổng, sống tự do buông thả dẫn đến vi phạm pháp luật ở
lứa tuổi vị thành niên đang là mối quan tâm của các bậc làm cha, làm mẹ, của
các thầy giáo, cô giáo và của toàn xã hội.
Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng học sinh cá biệt về mặt đạo đức có
chiều hướng gia tăng. Làm thế nào để môi trường giáo dục thực sự là môi
trường trong sạch lành mạnh? Đó là những vấn đề bức xúc đặt ra trước mắt
chúng ta, nó vừa mang tính thời sự vừa mang tính lâu dài.
Như chúng ta đã biết: Sự sa sút về mặt đạo đức của học sinh (đặc biệt là
học sinh lứa tuổi THCS) có thể quy tụ làm 3 nguyên nhân chính:
1, Vai trò, trách nhiệm của các bậc làm cha, làm mẹ trong việc giáo dục
con cái.
2, Vai trò của nhà trường được thể hiện ở chỗ: Thông qua dạy chữ để
dạy người.
3, Vai trò của các tổ chức đoàn thể ngoài trường cũng ảnh hưởng không
nhỏ đến đạo đức học sinh (gia đình - nhà trường - xã hội).
- 1 -
Môi trường giáo dục
Gia đình Xã hội Nh trà ường
Trong 3 nguyên nhân này thì nguyên nhân nào là cơ bản ?

Có nhiều ý kiến cho rằng việc giáo dục đạo đức cho học sinh thì trách
nhiệm chính thuộc về nhà trường và xã hội. Nói như vậy kể ra không sai, song
chưa đủ và có lẽ là chưa đúng. Vì như vậy vô hình chung trách nhiệm của
những người làm cha, làm mẹ đối với những đứa con của mình hoàn toàn phó
mặc cho nhà trường và xã hội hay sao ? Tương lai của con cái - niềm hi vọng
của cha mẹ hoàn toàn phụ thuộc vào nhà trường và xã hội hay sao ?
Trong phạm vi đề tài này, tôi muốn đưa ra một thực trạng về bức tranh
các gia đình hiện nay, khẳng định vai trò hết sức to lớn của gia đình trong việc
giáo dục đạo đức học sinh. Đồng thời nêu lên một số biện pháp về sự phối hợp
giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục đạo đức ở lứa tuổi THCS của
đơn vị mình bước đầu áp dụng đã thu được kết quả tốt.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
1, Bức tranh về các gia đình hiện nay.
Một thực tế phổ biến hiện nay là: Sự cách biệt giữa thế hệ cha mẹ và con
cái dường như ngày càng rộng ra. Tuy phải chung sống trong một mái nhà
song các thành viên trong gia đình có những xu hướng, sở thích và lối sống rất
khác nhau. Giữa ông bà cha mẹ và con cháu trong gia đình không có sự hoà
thuận cần thiết - không tìm được tiếng nói chung. thiếu thông cảm cho nhau
dẫn đến khó chấp nhận nhau. Nhiều gia đình cha mẹ bị con cái coi như “đồ
cổ” (“ông bô”, “bà già”) thậm chí bị con cái coi rẻ rúng, tất cả những giá trị
mà ông bà cha mẹ để lại đều không có nghĩa lý gì.
Cơ chế thị trường đã làm đảo lộn các giá trị và quan niệm về lối sống đạo
đức, tình cảm ông bà, cha mẹ, con cái có thể được đưa ra để cân đo đong
đếm ! Hầu hết trẻ em trong lứa tuổi học sinh THCS đều sinh ra sau chiến
tranh, hưởng một cuộc sống vật chất khá đầy đủ, một đời sống văn hoá hết sức
phong phú, khác và khác xa với cuộc sống của bố mẹ chúng nó trước đây:
Đầu tắt mặt tối, một nắng hai sương, tần tảo lăn lộn vì cuộc sống thường nhật,
vì sự tồn tại của cá nhân và gia đình. Trong khi lớp trẻ đang háo hức chạy theo
những giá trị mới mẻ (cả tốt lẫn xấu) thì hầu hết các bậc cha mẹ không chuyển
động kịp, họ vẫn bảo thủ mối quan hệ phong kiến giữa cha mẹ và con cái mà

họ đã được nhập tâm từ ngàn đời. Sự “khập khiễng” này dẫn đến khoảng cách
giữa con cái và cha mẹ ngày càng cách xa, khó gần gũi nhau. Nhiều gia đình
suốt cả ngày cha mẹ con cái không hề thốt ra một lời, tình trạng như vậy thử
hỏi bằng cách nào để cha mẹ giáo dục được con mình.
- 2 -
Với nền kinh tế thị trường phát triển có nhiều mặt tốt làm cho con người
sống năng động hơn, thực tế hơn và tất nhiên nó cũng mang lại một cuộc sống
vật chất đầy đủ hơn. Chúng ta đã được tiếp cận với thế giới văn minh nhiều
hơn, chất lượng cuộc sống về mọi mặt được nâng lên rõ rêt, nhưng mặt trái
của nền kinh tế thị trường đã len lỏi vào các ngõ ngách của cuộc sống hàng
ngày. Đặc biệt, mặt tiêu cực của cơ chế thị trường tác động mạnh mẽ vào quan
hệ gia đình và nền giáo dục mà đối tượng bị tác động không nhỏ chính là học
sinh (nhất là lứa tuổi THCS).
Chính vì lẽ đó mà không ít em học sinh cảm thấy bế tắc, bất lực trong
cuộc sống, dẫn đến bất cần đời, bất cần tất cả, thoát khỏi sự kiểm soát của gia
đình sống buông thả, thậm chí vi phạm pháp luật. Trường hợp anh Nguyễn
Văn Thọ ở xóm 7 - thị trấn là một ví dụ điển hình. Ở khía cạnh nào đó, kể cho
cùng gia đình anh là một trong số gia đình có hoàn cảnh đáng thương: Vợ anh
ốm đau lâu dài (bệnh nan y), những ngày còn lại trên giường bệnh chị đâu có
biết đứa con trai đầu lòng của mình thường xuyên bỏ học, trốn đi khỏi nhà
không chịu sự kiểm soát của cha mẹ và gia nhập hội “tàu chợ”. Trước lúc
nhắm mắt xuôi tay trở về cõi vĩnh hằng - Trường - niềm hy vọng của vợ
chồng anh chị đã bị chính quyền địa phương đưa vào trường giáo dưỡng. Về
phần mình: Có lẽ anh Thọ đã sám hối, song e rằng quá muộn màng. Và chính
anh - anh phải nhận trách nhiệm của mình, trách nhiệm của người làm cha -
trụ cột gia đình. Không những không có biện pháp, không quan tâm đến việc
giáo dục con cái; mà bản thân anh thiếu gương mẫu cho các con (vợ ốm đau
bệnh tật nằm bất động trên giường mà chồng đã có ý “thăm ván” từ lâu).
Tại địa bàn thị trấn, nhiều bậc cha mẹ mãi chạy theo đồng tiền, không
còn xứng đáng làm gương cho con em mình, bản thân họ cũng bị đồng tiền

làm méo mó, lệch lạc, còn đâu uy tín để giáo dục con cái trong nhà. Và cũng
vì cha mẹ như vậy mà nhiều em học sinh ở lứa tuổi THCS trong ví lúc nào
cũng xúng xính tiền mà gia đình đâu có biết. Có tiền (không biết tiền lấy đâu
ra) các cu cậu tìm đến các quầy hàng, quán bi-a, thậm chí cả quán karaoke (ô
tay) nữa. Vì mãi làm tiền, để có nhiều tiền mà cha mẹ đã quên đi nhiệm vụ
giáo dục con cái, khi biết được con mình đã hư hỏng thì e là quá muộn. Khổ
đau thay đồng tiền mà họ kiếm được dẫu bằng sự vất vả hay sự dễ dàng đều bị
con cái coi thường và trở nên vô nghĩa. Nhiều em học sinh ở tuổi THCS mà đã
có tình trạng không muốn về nhà - nơi luôn xảy ra sự bất hoà, nơi luôn xảy ra
sự cãi vã nhau, chẳng còn đâu sự yêu thương, êm ấm của mái ấm tình thương
thực thụ. Chính vì vậy mà con cái càng trở nên lạc lõng và mất niềm tin vào
gia đình, bố mẹ.
- 3 -
Những trường hợp này nếu không được ngăn chặn kịp thời thì nó dễ trở
thành những “tấm gương” tai hại và có thể biến thành trào lưu, trở thành một
nạn dịch rất dễ lây lan trong giới trẻ.
Bên cạnh, tình trạng li hôn của các ông bố, bà mẹ cũng là nguyên nhân
dẫn đến trẻ em đến với vòng tội lỗi (Qua điều tra tại địa bàn thị trấn có 3 gia
đình bố mẹ bỏ nhau có con đang đi học THCS thì cả 3 học sinh này đều ở
trong dạng có vấn đề về vi phạm đạo đức, trong đó có 1 em là nữ). Điều này
chẳng có gì khó hiểu cả: Sự chia tay của bố mẹ đã làm đảo lộn trật tự của gia
đình làm tổn thương đến tinh thần non nớt của những đứa trẻ. Chúng ta thử
nghĩ: những em gái thiếu mẹ điều gì sẽ dẫn đến khi kiến thức cuộc sống còn
chập chững, khi xung quanh bao nhiêu tệ nạn tiêu cực đang xẩy ra. Những em
trai thiếu bố ở lứa tuổi 14, 15 sẽ làm gì khi “cái gì cũng muốn biết” ?
Tóm lại: Những tác động tiêu cực của xã hội đã kéo dài khoảng cách
giữa bố mẹ và con cái, những bê bối trong nền nếp sinh hoạt gia đình cùng với
những thay đổi khó hiểu của thế hệ trẻ ngày nay càng làm cho các bậc làm
cha, làm mẹ càng trở nên lúng túng trong việc giáo dục con em mình. Trong
khi những biện pháp giáo dục cũ theo kiểu giáo huấn, áp đặt một chiều không

còn hiệu lực. Các bậc cha mẹ chưa tìm cho mình một phương pháp giáo dục
mới. Nếu như chỉ đơn thuần giáo huấn áp đặt dội từ trên xuống dưới dễ bị bọn
trẻ bỏ ngoài tai, chúng sống theo kiểu riêng của chúng đã làm cho nhiều bậc
cha mẹ phải lo lắng điên đầu. Đó là chưa kể đến nhiều bậc làm cha, làm mẹ do
không đủ kiến thức, không đủ biện pháp dạy dỗ con cái mà “chấp tay nhờ
trời” dẫn đến bỏ mặc cho số phận. Thực tế, đã có những gia đình quá khắt khe
đối với con mình “nhất cử nhất động” của chúng đều muốn được kiểm soát.
Điều này e khó thực hiện khi lứa tuổi vị thành niên là lứa tuổi: Muốn vươn lên
làm người lớn, muốn tự khẳng định mình và họ cũng không biết rằng do quá
khắt khe, cứng rắn, thậm chí dùng bạo lực đã làm cho các em bị dồn nén, tổn
thương, mất tự chủ mà nhanh chóng muốn thoát khỏi “gọng kìm” của bố mẹ
đi tìm tự do ở bên ngoài.
2, Những biện pháp chủ yếu nhằm tăng cường sự phối hợp giữa gia
đình và nhà trường trong việc giáo dục đạo đức học sinh ở lứa tuổi
THCS.
Về nhận thức và quan điểm, trước hết chúng ta thấy rằng:
- Giáo dục đạo đức cho học sinh là một yêu cầu hết sức quan trọng (đặc
biệt trong điều kiện hiện nay), nếu không đặt đúng vị trí công tác giáo dục đạo
- 4 -
đức cho giới trẻ thì e rằng đó là một thảm hoạ cho tương lai. Như Bác Hồ
muôn vàn kính yêu đã từng dạy: “Muốn xây dựng CNXH trước hết phải có
những con người XHCN”.
- Mối quan hệ giữa đạo đức và văn hoá (đức và tài):
Một hiện tượng như trở thành phổ biến trong cuộc sống là: Đại bộ phận
những em học sinh học lực vào loại khá, giỏi thì thông thường đều là những
em học sinh ngoan ngoãn, biết vâng lời cha mẹ, thầy cô, và cũng biết vâng lời
người lớn, các em lại càng có ý thức tốt trong học tập, cố gắng hết mình để đạt
được kết quả cao nhất. Ngược lại những em học sinh có học lực ở dưới mức
trung bình (đặc biệt là những em học lực vào loại yếu kém)thì thông thường
không ngoan, không biết vâng lời người lớn, thậm chí nghịch ngộ, vô lễ, có

khi còn vi phạm pháp luật. Như vậy việc giáo dục đạo đức và cung cấp kiến
thức về văn hoá cho học sinh có mối quan hệ hữu cơ, khăng khít gắn bó, tạo
điều kiện cho nhau cùng phát triển. Việc giáo dục đạo đức cho học sinh không
những đơn thuần nâng cao nhận thức về đạo đức cho các em mà trên cơ sở đó
làm cho môi trường sống của chúng ta ngày càng lành mạnh hơn, xã hội ngày
càng văn minh hơn. Cũng trên cơ sở đó các em có khả năng tiếp thu các tri
thức khoa học một cách dễ dàng hơn, tâm hồn các em thoải mái, nhẹ nhàng
hơn.
Thực tế những năm đứng trên bục giảng, chúng tôi đã đề ra một số biện
pháp chủ yếu nhằm tăng cường sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong
việc giáo dục đạo đức học sinh ở lứa tuổi THCS đó là:
2.1. Nâng cao trách nhiệm của gia đình trong việc giáo dục đạo đức học
sinh ở lứa tuổi THCS trong nhà trường.
Từ góc độ cá nhân mà nhiều người đã xem gia đình là tiểu xã hội. Trong
các cá thể sinh ra và lớn lên cho đến khi tách ra thành một tiểu xã hội riêng
cho mình. Đơn vị nhỏ nhất của xã hội này chứa đựng đầy đủ các mối quan hệ
của xã hội vi mô. Song có điều các quan hệ ấy bị chi phối bởi một yếu tố đặc
thù đó là quan hệ hôn nhân và huyết thống. Cho nên con người từ khi lọt lòng
đến khi trưởng thành luôn có tất cả các mối quan hệ xã hội nhưng đã bị khúc
xạ bởi quan hệ gia đình thông qua hoạt động thực tiễn hàng ngày của cha mẹ
dưới rất nhiều dạng khác nhau. Vai trò của gia đình - tế bào của xã hội là vai
trò quan trọng và cấp thiết trong việc cứu vãn lớp trẻ. Có một gia đình hạnh
phúc với mọi thành viên đều quan tâm vun đắp, có một gia đình với sự răn
dạy đúng mức với những tấm gương tốt học được từ cha mẹ có thể xoá lấp đi
những khoảng trống dễ bị cái xấu xâm nhập vào tâm hồn lớp trẻ. Gia đình là
- 5 -
nền tảng văn hoá vững chắc. Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hình
thành nhân cách con người. Sự giáo dục riêng của từng gia đình tạo cho con
em mình những chuẩn mực về nhận thức và hành vi trong cuộc sống. Nếu nền
nếp gia đình bị coi thường, bị sa sút thiếu sự chăm lo là nguyên nhân dẫn đến

những hậu quả đau lòng. Sự quan tâm của gia đình, nhân cách tốt của bố mẹ
trong mắt lớp trẻ là vô cùng quan trọng. Chỉ cần cha mẹ sống lành mạnh,
lương thiện, mẫu mực, nhân hậu, yêu thương, có trách nhiệm duy trì và bảo vệ
những truyền thống tốt đẹp của gia đình, chấp nhận những cái mới lành mạnh
của thời đại chắc chắn sẽ tạo được niềm tin cho con cái. Đó chính là biện pháp
tốt nhất trong giáo dục. Một gia đình ấm êm hạnh phúc, chắc chắn là liều
thuốc có sức đề kháng mạnh nhất với những ảnh hưởng xấu ngoài xã hội, cứu
được các em sớm thoát khỏi vòng tội lỗi.
Thực tế hiện nay, ở địa phương trường đóng như phần đầu đã trình bày
do nhận thức không đúng hoặc lúng túng trong biện pháp giáo dục mà không
biết gia đình đã phó mặc, khoán trắng việc giáo dục con cái cho nhà trường và
xã hội. Có ai hiểu hơn bố mẹ đối với những đứa con thân yêu của mình, bố mẹ
nào mà không thương con cái, chỉ tội chưa hiểu hoặc hiểu chưa thấu đáo nên
đành “trăm sự nhờ thầy cô” mà thôi.Trước tình hình đó, một trong những biện
pháp nhằm nâng cao nhận thức về trách nhiệm của gia đình đối với con cái mà
chúng tôi đã tiến hành có hiệu quả tốt là tổ chức các cuộc họp phụ huynh
trong năm.
* Họp phụ huynh lần thứ nhất vào đầu năm học (cuộc họp lần này chủ
yếu do Hiệu trưởng chủ trì và chịu trách nhiệm về nội dung). Vì trường lớn
(20 lớp gần 900 học sinh) nên chúng tôi tổ chức thành 2 buổi (theo các khối
lớp). Ngoài việc thông qua với toàn thể các bậc cha mẹ học sinh về những đặc
điểm cơ bản của trường trong năm học, những chỉ tiêu lớn và các biện pháp để
thực hiện, thì điều không thể thiếu là nhà trường đặt vấn đề rất cao về vai trò,
trách nhiệm của gia đình trong việc giáo dục con cái (đặc biệt về mặt đạo đức)
thông qua nội quy đối với học sinh của nhà trường và gia đình. Đồng thời
thống nhất một số quan điểm để thực hiện sự phối hợp giữa nhà trường và gia
đình. Phần thời gian còn lại trong cuộc họp phụ huynh đầu năm do đ/c GVCN
lớp điều hành (GVCN lớp làm quen với phụ huynh, thông báo các thầy cô
giáo dạy bộ môn của lớp và tất nhiên thực hiện một số nội dung của lớp).
- 6 -

* Họp phụ huynh học sinh lần thứ hai sau khi đã hoàn thành sơ kết học
kì I (lần này do GVCN lớp điều hành, tất nhiên trước đó Hiệu trưởng có hội
ýhọp toàn thể GVCN các lớp nhằm thống nhất những nội dung cần thiết sẽ
triển khai trong cuộc họp). Những vấn đề mà tất cả GVCN các lớp cần đạt đó
là: Ngoài việc thông báo về kết quả học tập tu dưỡng của từng em trong học kì
I thì một việc hết sức quan trọng là biểu dương những em đạt kết quả cao về
mọi mặt. Đồng thời trao đổi cụ thể với từng phụ huynh về đạo đức của từng
học sinh (chú ý những em còn có vấn đề về đạo đức), những chuyển biến về
mặt đạo đức của từng em trong học kì vừa qua.
* Họp phụ huynh lần thứ ba (thường tổ chức vào những ngày cuối của
năm học). Cuộc họp phụ huynh lần cuối này phần nội dung cơ bản như cuộc
họp lần thứ hai. Tuy nhiên GVCN các lớp không quên nhắc nhở thêm những
em học sinh còn chưa thật tiến bộ về mặt đạo đức, yêu cầu các bậc phụ huynh
quan tâm hơn (đặc biệt lưu ý quản lý các em trong thời gian hè).
Trường hợp phụ huynh có học sinh cá biệt, ngoài tham dự những cuộc
họp mà nhà trường đã quy định, họ còn “được” nhà trường mời đến gặp riêng
(thông thường đ/c Hiệu trưởng chịu trách nhiệm do sự đề xuất của GVCN) và
tất nhiên có những bậc phụ huynh “được” dự 5 - 6 cuộc họp trong năm.
Bên cạnh việc tổ chức chu đáo, có chất lượng các kì họp phụ huynh trong
năm, nhà trường còn sử dụng có hiệu quả “Sổ liên lạc học sinh”. Kinh nghiệm
cho thấy: Nếu quản lí không chặt chẽ thì “Sổ liên lạc học sinh” không mấy
hiệu quả có khi còn phản giáo dục nữa. Ngoài những nội dung ghi chép định
kì, thông báo định kì theo quy định của sổ, đối với những em học sinh “có vấn
đề” về các mặt (đặc biệt về mặt đạo đức) đều được GVCN lớp trao đổi kịp
thời với gia đình thông qua sổ. Đồng thời nhà trường yêu cầu cha mẹ học sinh
thông qua “Sổ liên lạc học sinh” có sự phản hồi bằng cách bố mẹ (hoặc những
người có trách nhiệm trong gia đình) trực tiếp ghi, trực tiếp mang đến gặp
GVCN. Làm như vậy thời kì đầu nhiều người cho rằng: nhà trường quá gây
khó khăn. Song sau một vài lần được gặp gỡ trao đổi cụ thể với GVCN lớp
(mà thông qua sổ không thể diễn đạt hết). Các bậc phụ huynh đều rất hài lòng,

họ đồng tình về cách làm việc của nhà trường, về tinh thần trách nhiệm của
giáo viên chủ nhiệm.
Trong thời gian qua do tổ chức tốt các cuộc họp phụ huynh của mỗi năm
học, sử dụng có hiệu quả “Sổ liên lạc học sinh” mà mối quan hệ giữa phụ
huynh học sinh với nhà trường, với giáo viên ngày càng gắn bó. Điều làm
chúng tôi vô cùng phấn khởi là hiện tượng “phụ huynh cá biệt” của trường
- 7 -
thực sự đã không còn. Hơn thế nữa những người làm cha, làm mẹ dần dần đã
nhận ra vai trò trách nhiệm của mình trong việc giáo dục con cái, họ sẵn sàng
cùng với nhà trường phối hợp để vì một mục đích chung: Sự trưởng thành về
mọi mặt của con em mình.
2.2. Nâng cao vai trò, trách nhiệm của nhà trường nhằm tạo nên
sứcmạnh trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh.
Một điều phải khẳng định: Nhà trường là môi trường giáo dục tốt nhất,
có đủ điều kiện nhất trong việc thực hiện các mục tiêu giáo dục. Nhà trường là
nơi để lại dấu ấn đậm nét nhất trong mỗi cuộc đời của chúng ta. Ai mà chẳng
trải qua những năm tháng cắp sách tới trường, kỉ niệm về trường lớp, bạn bè,
thầy cô chắc chắn là những kỉ niệm đẹp nhất theo suốt cả cuộc đời họ. Xuất
phát từ đó, mà trong thời gian qua, chúng tôi đã hết sức chú ý đến việc xây
dựng tập thể sư phạm của trường thành tập thể sư phạm kiểu mẫu, mỗi thầy cô
giáo thực sự là tấm gương sáng, là niềm tin và là chuẩn mực về đạo đức cho
học sinh. Mọi hành vi cử chỉ của thầy cô giáo phải có tác dụng giáo dục và
sức thuyết phục đối với các em. Mọi thành viên trong nhà trường phải thường
xuyên có ý thức giáo dục đạo đức cho học sinh bằng chính tấm gương của bản
thân mình.
+ Trước hết đối với cán bộ quản lí (đặc biệt là đ/c Hiệu trưởng). Hơn ai
hết: Hiệu trưởng nhà trường ngoài những tiêu chuẩn cần thiết như năng lực về
chuyên môn, năng lực quản lí thì điều cơ bản phải chuẩn mực về đạo đức. Do
nhận thức được như vậy cho nên trong thời gian qua, tôi luôn luôn đặt cho
mình một yêu cầu đối với bản thân: Làm thế nào vừa có “uy” lại vừa có “tín”.

Tôi nghĩ: Cái “uy” của mình muốn có thì trước hết cái “tín” phải cao. Uy tín
đối với đồng nghiệp, uy tín với học sinh luôn luôn cho tôi một mục tiêu để
phấn đấu. Uy tín đối với đồng nghiệp đã khó, uy tín đối với học sinh lại càng
khó hơn. Ở lứa tuổi học sinh trung học sự nhận thức đã không đơn thuần là
cảm tính nữa. Các em biết phân biệt đúng sai, người tốt, người xấu khá chính
xác và tinh tế. Cũng chính vì lẽ đó mà trong cuộc sống hàng ngày, ngoài trách
nhiệm của người quản lí tôi còn sống với các em bằng chính trái tim mình,
bằng sự thành thật và lòng bao dung của mình. Bởi vậy học sinh (kể cả những
em có khuyết điểm bị trách phạt) đối xử với tôi không những bằng tình cảm
của những học trò ngoan mà còn là tình cảm của những đứa em, đứa con thực
sự. Có lẽ đó là niềm hạnh phúc, là sự động viên lớn nhất đối với tôi trong công
tác.
- 8 -
+ Đối với các giáo viên của trường: Chúng tôi đã làm cho anh chị em
nhận thức được rằng: Nghề dạy học là nghề mà đối tượng quan hệ trực tiếp là
con người, nghề mà công cụ giáo dục chủ yếu là nhân cách, tài năng của chính
bản thân mình, ngoài năng lực cảm hoá học sinh thầy giáo còn gây ảnh hưởng
trực tiếp với học sinh về mặt tình cảm, ý chí. Cái đó có thực hiện được hay
không phụ thuộc hoàn toàn vào nhân cách, tinh thần trách nhiệm của người
thầy.
Thực tế ở trường chúng tôi trong thời gian qua về chất lượng đội ngũ
(nhất là về mặt đạo đức) không phải là không có vấn đề. Đã có đ/c từng làm
Hiệu trưởng ở đây phát biểu: “Hội đồng chúng ta còn có những đ/c chọn nhầm
nghề”. Đứng trước tình hình đó, thời gian qua nhà trường đã hết sức quan tâm
công tác chính trị, tư tưởng trong nội bộ. Qua tìm hiểu ở thời gian mới về
công tác, tôi thấy: Một vài trường hợp do đã gần đến tuổi về hưu cho nên tư
tưởng “chợ chiều” buông xuôi, có trường hợp do không được thoả mãn trong
vài nhu cầu nên có hiện tượng “phá đám”. Tìm hiểu được nguyên nhân chúng
tôi đã họp các tổ chức trong trường lại (những người có vấn đề ở tổ chức nào
mời dự họp tổ chức đó). Các tổ chức trực tiếp lắng nghe nguyện vọng, trực

tiếp trao đổi với lãnh đạo trường. Sau khi phân tích, tìm biện pháp đáp ứng
những nhu cầu (trong phạm vi có thể), đồng thời xác định với mọi thành viên
trong hội đồng: Muốn giáo dục người khác thì trước hết phải tự giáo dục
mình. Tôi đã tâm sự với đồng nghiệp: Chắc các đ/c còn nhớ những hình ảnh
của các thầy các cô dạy ta hồi còn nhỏ - đáng kính, đáng yêu lắm phải không
các đ/c ? Ta kính, ta yêu các thầy vì năng lực, trí tuệ, ta kính ta yêu các thầy vì
đức độ của một người thầy chân chính. Còn bây giờ làm thế nào để học sinh
của chúng ta có sự ngưỡng mộ như chúng ta ngày trước. Muốn học sinh tin,
yêu nghe theo mình thì trước hết thầy giáo phải đạt những chuẩn mực về kiến
thức,về đạo đức.
Bên cạnh đó với phương châm: dân chủ, công bằng, công khai trong thời
gian chưa lâu (gần 3 năm) chúng tôi đã tạo được khối đoàn kết nội bộ thực sự
đã lấy lại được niềm tin từ phụ huynh và đặc biệt là từ học sinh. Đến nay tuyệt
đại bộ phận giáo viên của trường là “tấm gương sáng” về mặt đạo đức để học
sinh noi theo.
2.3. Phát huy vai trò của tổ chức đoàn đội trong việc giáo dục đạo đức
cho học sinh.
- 9 -
Với phương châm “Đội là linh hồn của chất lượng - chất lượng toàn
diện”, tổ chức Đoàn, Đội là chỗ dựa vững chắc của nhà trường để đưa các
hoạt động các sinh hoạt giáo dục vào nền nếp. Các giáo viên chủ nhiệm (vừa
là các huynh trưởng) có nhiệm vụ cố vấn cho các em giúp các em làm quen
với những công việc của người lớn. Thường xuyên coi trọng các hình thức
hoạt động ngoài giờ lên lớp (những buổi đầu có thể do đồng chí Tổng đội
cùng với các huynh trưởng phụ trách, sau đó tập cho ban chỉ huy liên đội chủ
trì). Phải biết tôn trọng ban chỉ huy liên đội, chi đội bồi dưỡng các em công
tác, hướng dẫn các em lập kế hoạch, thống nhất nhận xét đội viên. Riêng đối
với các phân
đoàn lớp 9, giáo viên chủ nhiệm lớp lại càng phải có trách nhiệm nặng nề hơn,
phải gần gũi các em hơn, phải chú ý bồi dưỡng lí tưởng trở thành người đoàn

viên thanh niên cộng sản cho các em, phải biết hướng cho các em xây dựng
tình cảm bạn bè trong sáng (chú ý sự phát triển tình cảm sau tình bạn cho các
em).
Đoàn - Đội phải tổ chức tốt việc thi đua khen thưởng, nêu gương người
tốt, việc tốt trong địa phương ở nhà trường. Thời gian qua với cách làm nhẹ
nhàng mà có tác dụng to lớn đối với sự phấn đấu của mọi thành viên trong nhà
trường. Buổi chào cờ đầu tuần nào phút hồi hộp nhất cũng là khi Ban chỉ huy
liên đội lên công bố kết quả thi đua trong tuần. Chi đội (hoặc phân đoàn) nào
xuất sắc nhất được nhận một lá cờ đỏ có thêu dòng chữ “Tập thể xuất sắc nhất
trong tuần”. Chi đội (hoặc phân đoàn) nào còn chưa cố gắng, cũng “được”
nhận một lá cờ, nhưng là màu xanh với dòng chữ thêu “Tập thể thiếu cố gắng
trong tuần” (lá cờ đó được treo suốt cả tuần tại phòng học). Hoạt động Đoàn
Đội trong nhà trường có vai trò hết sức to lớn trong việc góp phần giáo dục
đạo đức cho học sinh. Nó lại càng có ý nghĩa to lớn hơn khi biết tổ chức hoạt
động một cách phong phú linh hoạt, cần chú ý lấy các hình thức vui chơi, giải
trí, lấy sinh hoạt văn nghệ, thể dục thể thao để thi đua giữa các lớp, để tâm
hồn các em được hồn nhiên hơn, trong sáng hơn để lấn át đi những thói hư tật
xấu đang rình rập các em.
2.4. Coi trọng tiết học: Giáo dục công dân trong nhà trường.
Một thực tế hiện nay, hầu hết các trường THCS đều chưa có giáo viên
chuyên trách môn Giáo dục công dân, mà phần lớn là do các giáo viên dạy
kiêm nhiệm. Hơn nữa do nhận thức sai lệch của học sinh (có khi có cả thầy cô
nữa) xem bộ môn này là môn “phụ”. Bởi vậy, với bộ môn bản thân nó đã nặng
- 10 -
về thuyết lí khô khan lại càng trở nên khô cứng. Rất may cho trường chúng tôi
trong số giáo viên dạy Giáo dục công dân có một đ/c được đào tạo bài bản (tốt
nghiệp Cao đẳng Văn - GDCD). Đồng thời khi thực hiện chương trình sách
giáo khoa thí điểm, tất cả các đ/c tham gia dạy các môn (trong đó có môn
GDCD) đều được dự tập huấn ở Bộ. Điều đó đã giúp nhà trường tổ chức dạy -
học môn học này có hiệu quả. Thông qua môn học này mà đã giúp các em biết

“gạn đục khơi trong”, biết sống với bạn bè đoàn kết thân ái hơn.
2.5. Phát huy vai trò của Ban đại diện cha mẹ học sinh trong việc giáo
dục đạo đức.
Trong những năm qua (nhất là năm học 2002 - 2003) hoạt động của Ban
đại diện cha mẹ học sinh nhà trường thực sự đưa lại hiệu quả to lớn giúp
chúng
tôi hoàn thành chỉ tiêu đã đề ra (đặc biệt có ý nghĩa trong việc cùng phối hợp
giáo dục đạo đức cho học sinh). Đại diện của hội cha mẹ học sinh thực sự là
người bạn đồng hành không thể thiếu của nhà trường. Ngoài việc giúp nhà
trường làm tốt công tác tham mưu với cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương
về mọi mặt, hội thực sự là cầu nối, sợi dây liên lạc đáng tin cậy đối với các gia
đình học sinh. Hoạt động của hội thực sự có nền nếp và hiệu quả. Thông
thường ngày mồng năm hàng tháng ban thường trực hội (gồm 3 người) lại tổ
chức giao ban với Ban giám hiệu trường. Đây là cuộc họp hữu ích, lãnh đạo
thường được nghe tiếng nói chân thực của các bậc phụ huynh thông qua hội,
những trăn trở trong việc giáo dục con em về thời cơ chế mở. Cũng qua cuộc
họp giao ban hàng tháng này, nhà trường sẽ cung cấp cho hội danh sách
những em học sinh có nhiều cố gắng, đạt kết quả cao về mọi mặt trong tháng.
Điều quan trọng hơn là hội nắm được cụ thể từng em học sinh của các lớp còn
có vấn đề về đạo đức rồi từ đó trực tiếp xuống tận gia đình các em để trao đổi,
đề bàn bạc giúp họ tìm cách giáo dục con em. Ngoài hoạt động có nền nếp của
Ban thường trực hội, thì các bác, các anh chi hội trưởng của các lớp không vì
“ăn cơm nhà, vác tù và hàng tổng” mà quên đi trách nhiệm của mình đã được
cuộc họp phụ huynh đầu năm bầu ra. Đều đặn cứ vào tiết sinh hoạt ngày thứ 7
của tuần cuối trong tháng dẫu có bận rộn đến đâu, các bác, các anh cũng về dự
sinh hoạt với các em. Các bác, các anh không những được nghe tiếng nói hồn
nhiên, chân thực của con em mình mà thông qua tiết sinh hoạt lớp mà các bác,
các anh càng hiểu thêm nội tình của lớp, của các em. Bác Sáng, bác Toàn, anh
Tuẩn, anh Quang … ở các lớp 6A, 7B, 8C, 9E v.v… thực sự là những người
“cha” chung của cả lớp. Các bác, các anh trong ban thường trực hội thực sự đã

- 11 -
rút ngắn khoảng cách giữa nhà trường với gia đình học sinh, làm cho cha mẹ
học sinh càng thêm tin tưởng nhà trường, các thầy, các cô trong trường, làm
cho uy tín của trường ngày càng được nâng cao.
3, Những kết quả đã đạt được.
Một điều phải nói là trường chúng tôi, đóng tại trung tâm của Huyện, có
bề dày lịch sử, đặc biệt là truyền thống tôn sư trọng đạo. Bởi vậy, so với các
trường trong huyện, chúng tôi có những thuận lợi hơn. Đó là thường xuyên
nhận được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp, các ngành, của các tổ chức đoàn
thể, trình độ dân trí ở khu vực trường đóng có thể hơn nhiều địa phương khác
trong huyện. Tuy nhiên do là trung tâm, đầu mối cho mọi sự giao lưu, tại đây
vừa có đường sắt Bắc - Nam chạy qua, vừa có tuyến đường bộ, đường thuỷ
hết sức thuận lợi. Chính vì lẽ đó mà giới trẻ dễ dàng chịu ảnh hưởng của
những tai, tệ nạn xã hội.
Đứng trước thực tế như vậy, trong thời gian qua Ban giám hiệu trường đã
coi việc giáo dục đạo đức cho học sinh là mục tiêu số một, mục tiêu then chốt.
Hội nghị triển khai thực hiện nhiệm vụ năm học 2002 - 2003 đã khẳng định:
Công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, giữ vững an ninh trật tự trong nhà
trường là việc làm hết sức quan trọng, cần thiết, cấp bách, có “ý nghĩa sống
còn” đối với trường. Cho đến bây giờ (gần kết thúc năm học) chúng tôi có thể
phấn khởi báo cáo: Chất lượng đạo đức của học sinh, tình hình an ninh trật tự
trong nhà trường đã đạt những kết quả to lớn. Nếu như ở năm học 2001 -
2002, người ta biết đến trường chúng tôi không phải vì chất lượng mũi nhọn
hay chất lượng đại trà, mà họ biết chúng tôi như một “điểm nóng” về đạo đức
của học sinh. Thế nhưng, từ chỗ toàn trường có đến vài chục em có sự sa sút
về mặt đạo đức thì hiện nay chỉ còn vài ba em, những “tiếng tăm” như “Bắc
đại bàng”, “Trường 5 chấm” thực sự không còn tồn tại trong trường. Tỉ lệ học
sinh xếp hạnh kiểm loại khá, tốt chiếm trên 90%, không có học sinh xếp hạnh
kiểm yếu kém.
Bên cạnh kết quả về mặt giáo dục đạo đức mà chúng tôi đã đạt được,

chất lượng văn hoá cũng từ đó được nâng lên. Cụ thể:
- Năm học 2001 - 2002 có 8 em học sinh giỏi tỉnh và 80 em là học sinh
giỏi huyện, hơn 200 em đạt học sinh tiên tiến và học sinh tiên tiến xuất sắc.
- Năm học 2002 - 2003 có 9 em là học sinh giỏi tỉnh và 99 em là học sinh
giỏi huyện. Gần 250 em đạt học sinh tiên tiến và học sinh tiên tiến xuất sắc.
- Đội ngũ học sinh giỏi của trường được xếp thứ 3 của toàn huyện.
- 12 -
- Các tổ chức trong trường đều đạt chỉ tiêu thi đua đã đề ra từ đầu năm:
Chi bộ đạt trong sạch vững mạnh - Công đoàn đạt vững mạnh xuất sắc (đạt
99/100 điểm). Đoàn Đội đạt xuất sắc (104/115 điểm). Trường được UBND
tỉnh cấp bằng khen về công tác PC GD THCS…
III. KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ .
1, Kết luận:
Việc giáo dục đạo đức cho học sinh ở lứa tuổi THCS trong tình hình hiện
nay quả là một việc không hề dễ chút nào, nhưng không phải là điều hoàn toàn
không thể làm được. Vấn đề cơ bản là các bậc làm cha, làm mẹ cần ý thức
được vai trò trách nhiệm của mình trong việc giáo dục đạo đức cho các em
phải chịu trách nhiệm với tương lai của con em mình.
Mặt khác, cần kết hợp một cách chặt chẽ, nhuần nhuyễn hơn nữa giữa
nhà trường và gia đình trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh ở lứa tuổi
THCS. Sự nghiệp giáo dục thực sự đưa lại hiệu quả khi chúng ta biết tạo nên
sức mạnh tổng hợp từ nhà trường và gia đình, đây là nhân tố tích cực tạo nên
mọi thắng lợi cho sự nghiệp giáo dục, với tinh thần tất cả “Vì lợi ích trăm năm
trồng người”.
2, Kiến nghị:
- Giáo dục đạo đức cho học sinh là trách nhiệm không của riêng ai.
- Các cấp có thẩm quyền cần tạo điều kiện thêm về cơ sở vật chất (sân
chơi bãi tập) nhằm thu hút các em tham gia có hiệu quả những hoạt động lành
mạnh (thể dục, thể thao, văn nghệ…)
- Cần chú ý hơn nữa đến những người làm công tác Đoàn - Đội trong các

nhà trường (đặc biệt là trường THCS) nhất là chất lượng của đội ngũ này.
- Sớm bổ sung giáo viên dạy môn Giáo dục công dân cho các trường đủ
về số lượng và chất lượng.
- Cần có chính sách khen, chê hợp lí và kịp thời mới có tác dụng giáo
dục./.
Tháng 4/2003.
- 13 -
Thực tế ở địa phương trường đóng hiện nay, có thể thấy: Bức tranh các
gia đình đang có vấn đề, tuy không thiếu những gia đình tốt dù cuộc sống đời
thường còn gặp nhiều khó khăn nhưng vẫn giữ được nền nếp, nuôi dạy con cái
thành đạt, nên người, xứng đáng là những gia đình mẫu mực, góp phần làm
trong sạch và lành mạnh xã hội. Nhưng vẫn còn nhiều vấn đề nổi cộm không
ít nhức nhối trong giáo dục gia đình khiến cho chúng ta phải quan tâm lo lắng.
Trong khuôn khổ bài này, người viết chỉ muốn đưa ra nguyên nhân chủ yếu
dẫn đến sự sa sút về đạo đức của học sinh ở lứa tuổi THCS (còn 2 nguyên
nhân đã đưa ra ở phần đầu, sẽ giành một dịp khác) và kiến nghị đôi điều với
mong muốn mỗi người (nhất là các ông bố, bà mẹ) thấy được vai trò, vị trí của
mình đối với tương lai của con cái (người viết không hề trút bỏ trách nhiệm
của nhà trường và xã hội. Đặc biệt là nhà trường trong việc giáo dục thế hệ trẻ
trở thành những chủ nhân có ích cho nước nhà).
Trước hết, như chúng ta đã biết: Chất lượng giáo dục toàn diện muốn
ngày càng được nâng cao, môi trường giáo dục muốn ngày càng trong sạch
khi và chỉ khi chúng ta biết kết hợp nhuần nhuyễn giữa gia đình, nhà trường
và xã hội. Như phần trên đã trình bày: Đối với lứa tuổi học sinh bậc THCS thì
vai trò của gia đình lại càng có ý nghĩa quyết định. Trong thực tế hiện nay mỗi
ngày các em chỉ đến trường, tối đa là 4 - 5 tiếng đồng hồ, thời gian còn lại
trong ngày chịu sự quản lý giáo dục gia đình. Bởi vậy cần đề cao hơn nữa, cần
gắn trách nhiệm cụ thể hơn nữa đối với cha mẹ trong việc giáo dục con cái,
cha mẹ phải là người chịu trách nhiệm chính với sự trưởng thành của con cái
mình. Đừng và đừng bao giờ khoán trắng việc giáo dục con cái mình cho nhà

- 14 -
trường và xã hội. Đừng bao giờ nghĩ rằng: “Trăm sự có các thầy”. Trong thời
gian qua tại địa phương trường đóng, những quyết định của địa phương có
tính đột phá, chúng tôi hoàn toàn ủng hộ.
- Trước hết: Những đồng chí cán bộ chủ trì ở địa phương (kể cả cấp xã
và cấp xóm thôn) mà để con cái hư hỏng hay nói cách khác bất lực trong việc
giáo dục con cái thì trước hết mời bố mẹ nghỉ việc ở địa phương - Cái đó có lẽ
chẳng có gì quá đáng. Con mình đẻ ra mà không giáo dục nổi thì thử hỏi trông
cậy vào ai. (Trường hợp bác Lê Văn Thuận - chủ tịch hội nông dân là một
điển hình, ở bác Thuận nổi lên một con người hiền lành, đức độ, cũng có lẽ
quá hiền lành mà bác trở nên nhu nhược trong việc giáo dục con mình. Lê
Kiều Hưng - con trai út của bác hiện nay ở trường giáo dưỡng đã vô tình hất
đi chiếc ghế của bố mình).
- Thứ hai: Cần tạo nên dư luận xã hội một cách mạnh mẽ, hơn nữa đối
với mọi hoạt động của giáo dục (thực sự là xã hội hoá giáo dục) các tổ chức,
đoàn thể ở địa phương phải thực sự vào cuộc. Việc này trong thời gian qua địa
bàn thị trấn đã làm khá tốt, nhưng như thế có lẽ vẫn chưa đủ, vấn đề giáo dục
phải là một trong những vấn đề không thể thiếu. Trong nội dung sinh hoạt
định kỳ cũng như đột xuất của các tổ chức đoàn thể ở địa phương. Họp xóm
cũng nêu, họp phụ huynh cũng nêu, họp đoàn thanh niên cũng nêu (những vấn
đề nêu lên trong các cuộc họp, điều tất yếu có cả những mặt tốt về đạo đức
của từng học sinh trong địa bàn, song điều quan trọng hơn là những em có
những biểu hiện sa sút về đạo đức thì lại cần được nêu lên cụ thể). Ở đời ai
cũng có lòng tự trọng, những bạc cha mẹ nếu không là cán bộ xã, xóm thì tối
thiểu cũng tham gia sinh hoạt một tổ chức quần chúng nào đó ở địa phương.
Con ngoan học giỏi được nêu dương, chắc chắn là điều hạnh phúc khôn tả đối
với bố mẹ, ngược lại con hư bị nhắc nhở (thậm chí nhắc nhở nhiều lần) thì
điều chắc chắn bố mẹ bị muối mặt ê chề. Điều tất yếu muốn làm được điều
này giữa nhà trường và chính quyền địa phương phải có sự phối kết hợp chặt
chẽ. Trường chịu trách nhiệm cung cấp cho chính quyền địa phương những số

liệu hết sức cụ thể chi tiết trước lúc chính quyền “bắn” về các tổ chức thôn
xóm trong khu vực (thông qua hoạt động thường xuyên của hội cha mẹ học
sinh).
- Trong thời gian qua (đặc biệt trong năm qua - năm học 2001 - 2002)
hoạt động của hội phụ huynh học sinh nhà trường thực sự đưa lại hiệu quả rõ
rệt, hội thực sự là người bạn đồng hành không thể thiếu của nhà trường. Ngoài
việc giúp trường làm tốt công tác tham mưu với cấp uỷ Đảng chính quyền địa
- 15 -
phương trên mọi lĩnh vực, hội thực sự là cầu nối, là sợi dây đáng tin cậy giữa
nhà trường và gia đình học sinh. Trên cơ sở thường xuyên, đều đặn 1 tháng 1
lần (vào tuần cuối của tháng) tham gia sinh hoạt cùng lớp, các bác, các anh
trong hội phụ huynh học sinh đã nắm bắt được nhiều vấn đề từ học sinh, đặc
biệt là về mặt đức dục. Trên cơ sở đó đề xuất với nhà trường phương án giải
quyết. Chính các bác, các anh trong hội đã nhiều lần cùng giáo viên chủ nhiệm
lớp, cùng ban giám hiệu xuống tận gia đình phụ huynh học sinh có lỗi trao
đổi, bàn bạc giúp họ tìm cách giáo dục con em.
- Việc giáo dục học sinh ở bậc THCS trong tình hình hiện nay quả là một
việc không hề dễ chút nào, nhưng không phải là điều hoàn toàn không thể làm
được. Điều cốt lõi là các bậc cha mẹ học sinh cần ý thức được vai trò và trách
nhiệm của mình đối với tương lai con cái. Có lẽ chẳng hạnh phúc nào hơn đối
với những người làm cha, làm mẹ là con cái trong gia đình ngoan ngoãn, lễ
phép, học hành tiến tới, đủ sức lực, trí tuệ làm chủ bản thân mình. Có lẽ chẳng
hạnh phúc nào hơn khi tất cả chúng ta được sống trong một xã hội dân chủ,
văn minh, ấm no, hạnh phúc, khi mà người với người sống với nhau với đầy
đủ ý nghĩa con người./.
- 16 -