Áp-xe gan ở trẻ em do giun ppsx

Áp-xe gan ở trẻ em do giun

Giun chui ống mật (GCOM) là một bệnh không hiếm gặp ở trẻ. Trên lâm
sàng, giun chui ống mật có thể bị chẩn đoán nhầm với nhiều bệnh như viêm ruột
thừa, sỏi mật, viêm túi mật Ngoài ra, nếu giun chui ống mật không được phát
hiện và xử trí kịp thời có thể gây áp-xe gan ở trẻ em. Thống kê cho thấy GCOM là
bệnh cấp cứu ở trẻ chiếm vị trí thứ hai sau cấp cứu viêm ruột thừa.
Giun chui lên ống mật bằng cách nào?
Có nhiều nguyên nhân làm cho giun từ ruột non đi ngược lên tá tràng rồi
chui vào ống dẫn mật, túi mật. Nguyên nhân hay gặp nhất là dùng thuốc tẩy giun
không đủ liều làm cho giun không bị liệt hẳn mà kích thích làm rối loạn vận động
của giun, giun sẽ chuyển động không định hướng từ ruột non đi lên tá tràng rồi
chui vào đường dẫn mật, túi mật. Cũng có ý kiến cho rằng do dịch vị dạ dày bài
tiết kém cho nên giun mới có điều kiện chui ngược dòng đi lên, bởi vì dịch vị có
độ axit rất thấp cho nên không thích hợp với nhiều loài vi sinh vật nói chung và cả
loài giun nói riêng. Cũng có ý kiến cho rằng do môi trường của ruột thay đổi như
trong bệnh tiêu chảy hoặc táo bón dài ngày làm cho giun đi tìm một môi trường
thích hợp hơn để sống và tồn tại. Một số ý kiến qua kết quả xét nghiệm và siêu âm
cho thấy, đối với trẻ bị GCOM là do số lượng giun trong ruột quá nhiều làm cho
chất dinh dưỡng đối với chúng thiếu, vì vậy giun đi tìm môi trường mới thích hợp
hơn.

Nhận biết bệnh GCOM
Triệu chứng của bệnh GCOM rất rầm rộ, thường đau bụng vùng thượng vị,
lệch sang phải, đau đột ngột, dữ dội hoặc đau từng cơn. Cơn đau dữ dội làm cho
trẻ vã mồ hôi, mặt tái xanh, tái nhợt, quằn quại. Thường trẻ nằm chổng mông (tư
thế phủ phục) để làm giảm cơn đau, tay ôm bụng hoặc cào cấu quần áo, cào cấu
vào vùng thượng vị. Với trẻ nhỏ khi bị GCOM, trẻ thích bế vác lên vai và áp bụng
vào vai bố, mẹ để đỡ đau hơn. Đau bụng thường kèm theo buồn nôn hoặc nôn. Trẻ
có thể bị sốt cao do giun mang vi khuẩn từ phân đi lên làm viêm nhiễm đường dẫn
mật. Cơn đau đột nhiên dịu hẳn đi nhưng trẻ thì bị mệt lả, khát nước nhưng uống

vào lại nôn ra hết rồi lại xuất hiện cơn đau khác, cứ như vậy lặp đi lặp lại nhiều
lần. Khám bụng thấy có phản ứng vùng thượng vị, nhất là vùng dưới sườn bên
phải, ấn mũi ức rất đau. Trong một số trường hợp điển hình, bác sĩ giàu kinh
nghiệm có thể sờ thấy búi giun.

Nếu có điều kiện chụp Xquang tá tràng có thuốc cản quang có thể thấy hình
ảnh của giun trong tá tràng hoặc phần II của tá tràng; nếu Xquang có cản quang túi
mật và đường dẫn mật có thể thấy hình ảnh của giun trong túi mật hoặc trong
đường dẫn mật; xét nghiệm dịch mật hút từ tá tràng có thể thấy trứng giun đũa; xét
nghiệm phân có thể thấy nhiều trứng giun đũa. Xét nghiệm công thức máu, nhất là
trường hợp có sốt thấy bạch cầu tăng cao, đặc biệt là bạch cầu đa nhân trung tính
và bạch cầu ái toan. Chỉ hết triệu chứng đau dữ dội ngay chừng nào giun ra khỏi
ống dẫn mật.

GCOM liên quan tới cơ quan nào trong cơ thể?
- Đau bụng, buồn nôn, nôn, sốt ở trẻ nhỏ rất dễ nhầm với viêm ruột thừa.
Đau bụng vùng thượng vị có thể nhầm với hội chứng dạ dày (mặc dù tỷ lệ trẻ em
mắc bệnh về dạ dày thấp, nhưng không phải không gặp). Tắc ruột, lồng ruột cũng
có các triệu chứng đau bụng, buồn nôn
- Nếu giun không ra khỏi ống dẫn mật, vẫn nằm trong đó hoặc chui vào túi
mật có nguy cơ làm tắc ống dẫn mật kèm theo có vi khuẩn từ ruột đi cùng sẽ gây
viêm đường dẫn mật, viêm túi mật gây nên sốt cao. Người ta thấy rằng nếu giun
không xuống được tá tràng mà đi vào túi mật thì gây đau bụng liên tục kèm trướng
bụng, sốt, ứ mật và vàng da dễ nhầm với sỏi mật (sỏi mật cũng là một nguyên
nhân do giun chui vào túi mật chết ở đó rồi biến thành sỏi). GCOM cũng có thể
làm liên lụy đến tụy vì rất có thể gây viêm tuyến tụy, viêm tụy gây đau vùng
thượng vị (nguyên nhân viêm tuyến tụy còn do nhiều nguyên nhân khác nữa).
GCOM cũng có thể gây nên áp-xe gan do giun, là một bệnh có thể gặp sau khi bị
GCOM.

Đưa ngay trẻ đến cơ sở y tế khi nghi bị GCOM
Khi xác định trẻ bị GCOM, bác sĩ sẽ có hướng xử trí thích hợp. Không phải
mọi trường hợp trẻ bị GCOM đều phẫu thuật lấy giun trừ khi bệnh diễn biến lâu
ngày, giun không ra khỏi ống dẫn mật làm tắc mật hoặc có nguy cơ gây áp-xe gan
bởi vì sau phẫu thuật rất có thể giun từ ruột lại chui lên theo hướng "có mùi
hương" để lại của giun lên lần trước. Người ta nghiên cứu thấy giun đũa đi đến
đâu là nó tiết ra một chất hương(pheromone). Chất hương này sẽ có tác dụng lôi
kéo các con giun khác đi theo.Vì vậy sau khi bị GCOM mà không có biện pháp
tiêu diệt giun (tẩy giun) trong ruột thì bị GCOM tái phát là rất có thể. Do đó biện
pháp tẩy giun triệt để sau khi trẻ đã khỏi bệnh GCOM là hết sức cần thiết.

PGS.TS.BS. BÙI KHẮC HẬU