TRUNG QUỐC THỜI PHONG KIẾN (2 tiết) - Giáo án lịch sử lớp 9 pot

T
T
R
R
U
U
N
N
G
G


Q
Q
U
U
Ố
Ố
C
C


T
T
H
H
Ờ
Ờ
I
I

P
P
H
H
O
O
N
N
G
G


K
K
I
I
Ế
Ế
N
N


(
(
2
2


t

t
i
i
ế
ế
t
t
)
)



I
I
.
.


M
M
Ụ
Ụ
C
C


T
T
I
I

Ê
Ê
U
U


B
B
À
À
I
I


H
H
Ọ
Ọ
C
C


1. Kiến thức
Nắm được:
- Sự hình thành xã hội phong kiến ở Trung Quốc và các quan hệ trong
xã hội.
- Bộ máy chính quyền phong kiến được hình thành, củng cố từ thời
Tần - Hán cho đến thời Minh - Thanh. Chính sách xâm lược chiếm đất đại
của các hoàng đế Trung Hoa.
- Những đặc điểm về kinh tế Trung Quốc thời phong kiến: Nông

nghiệp là chủ yếu, hưng thịnh theo chu kỳ, mầm mống kinh tế TBCN đã
xuất hiện nhưng còn yếu ớt.
- Văn hoá Trung Quốc phát triển rực rỡ.
2. Tư tưởng
- Giúp HS thấy được tính chất phi nghĩa của các cuộc xâm lược của
các triều đại phong kiến Trung quốc.
- Quý trọng các di sản văn hoá, hiểu được các ảnh hưởng của văn hoá
trung quốc đối với Việt Nam.
3. Kỹ năng
- Trên cơ sở các sự kiện lịch sử, giúp HS biết phân tích và rút ra kết luận.
- Biết vẽ sơ đồ hoặc tự vẽ được lược đồ để hiểu được bài giảng.
- Nắm vững các khái niệm cơ bản.
I
I
I
I
.
.


T
T
H
H
I
I
Ế
Ế
T
T

B
B
Ị
Ị
,
,


T
T
À
À
I
I


L
L
I
I
Ệ
Ệ
U
U


D
D

Ạ
Ạ
Y
Y


-
-


H
H
Ọ
Ọ
C
C


- Bản đồ Trung Quốc qua các thời kỳ.
- Sưu tầm tranh ảnh như: Vạn lý trường thành, Cố cung, đồ gốm sứ của
Trung Quốc thời phong kiến. Các bài thơ Đường hay, các tiểu thuyết thời Minh -
Thanh.
- Vẽ các sơ đồ về sự hình thành xã hội phong kiến Trung quốc, sơ đồ
về bộ máy Nhà nước thời Minh - Thanh.
I
I
I
I
I
I

.
.


T
T
I
I
ế
ế
N
N


T
T
R
R
Ì
Ì
N
N
H
H


T
T
ổ
ổ

C
C
H
H
ứ
ứ
C
C


D
D
ạ
ạ
Y
Y


-
-


H
H
ọ
ọ
C
C

1. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: tại sao nói "khoa học đã có từ lâu nhưng đến thời Hy Lạp,
Rôma khoa học mới trở thành khoa học"?
2. Dẫn dắt bài mới
GV khái quát phần kiểm tra bài cũ và dẫn dắt HS vào bài mới, nêu
nhiệm vụ nhận thức bài mới như sau:
Trên cơ sở thuộc mô hình các quốc gia cổ đại phương Đông, Trung
Quốc vào những thế kỷ cuối công nguyên do sự phát triển của sản xuất, xã
hội phân hoá giai cấp nên chế độ phong kiến ở đây đã sớm hình thành. Nhà
Tần đã khởi đầu xây dựng chính quyền phong kiến, hoàng đế có quyền tuyệt
đối. Kinh tế phong kiến trung quốc chủ yếu là nông nghiệp phát triển thăng
trầm theo sự hưng thịnh của chính trị. Cuối thời Minh - Thanh đã xuất hiện
mầm mống quan hệ sản xuất TBCN nhưng nó không phát triển được. Trên
cơ sở những điều kiện kinh tế xã hội mới, kế thừa truyền thống của nền văn
mình cổ đại, nhân dân Trung Quốc đã đạt nhiều thành tựu văn hoá rực rỡ.
Để hiểu được quá trình hình thành chế độ phong kiến ra sao? Phát
triển qua các triều đại như thế nào? Sự hưng thịnh về kinh tế gắn với chính
trị thế nào? Tại sao có các cuộc khởi nghĩa nông dân vào cuối các triều đại.
Những thành tựu văn hoá rực rỡ của Trung quốc là gì? Bài học hôm nay
giúp các em nắm bắt được những vấn đề trên.
3. Tổ chức các hoạt động trên lớp

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
Hoạt động 1: hoạt động cá nhân

- Trước hết GV gợi lại cho HS nhớ lại kiến
thức đã học ở bài các quốc gia cổ đại phương
Đông, về các giai cấp cơ bản trong xã hội, sau
đó đặt câu hỏi:
- Việc sử dụng công cụ bằng sắt ở Trung
quốc vào thế kỷ V TCN có tác dụng gì?
Cho HS cả lớp xem sơ đồ treo bảng và gọi
một HS trả lời, các HS khác bổ sung cho bạn.








HS dựa vào những kiến thức đã học ở
 Chế độ phong kiến thời tần -
Hán

Quý tộc
Quý t
ộ
c

Nông
dân
công
xã
Nông
dân
lĩnh
canh
ND
giàu
ND
tự canh

ND
nghèo
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
những bài trước và dựa vào sơ đồ để trả lời.
GV củng cố và giải thích thêm cho HS rõ:

- Trong xã hội Trung Quốc, từ khi đồ sắt
xuất hiện, xã hội đã có sự phân hoá, hình
thành hai giai cấp mới địa chủ và nông dân
lĩnh canh, từ đây hình thành quan hệ sản xuất
phong kiến, đó là quan hệ bóc lột giữa địa
chủ và nông dân lĩnh canh thay thế cho quan
hệ bóc lột quý tộc và nông dân công xã.
- Nhà Tần - Hán được hình thành như thế
nào? Tại sao nhà Tần lại thống nhất được
Trung Quốc?
Cho HS đọc SGK, gọi một HS trả lời và
các em khác bổ sung.
GV củng cố và chốt ý: Trên lưu vực Hoàng
Hà và Trường Giang thời cổ đại có nhiều
nước ngỏ thường chiến tranh xâu xé thôn tính
lẫn nhau làm thành cục diện Xuân Thu chiến









a. Sự hình thành nhà Tần - Hán:

- Năm 221 - TCN, nhà Tần đã
thống nhất Trung Quốc, vua Tần
tự xưng là Tần Thuỹ Hoàng.
- Lưu Bang lập ra Nhà Hán 206 -
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
quốc. Đến thế kỷ IV - TCN, Nhà Tần có tiềm
lực kinh tế, quân sự mạnh hơn cả đã lần lượt
tiêu diệt các đối thủ. Đến năm 221- TCN, đã
thống nhất Trung quốc, vua Tần tự xưng là
Tần Thuỷ Hoàng, chế độ phong kiến Trung
Quốc hình thành. Nhà Tần tồn tại được 15
năm sau đó bị cuộc khởi nghĩa của Trần
Thắng và Ngô Quảng làm cho sụp đổ.
- Lưu Bang lập ra Nhà Hán 206 TCN -
220. Đến đây chế độ phong kiến Trung quốc
đã được xác lập.
- GV cho HS quan sát sơ đồ tổ chức bộ
máy Nhà nước phong kiến và trả lời câu hỏi:
Tổ chức bộ máy Nhà nước phong kiến thời
Tần - Hán ở Trung Ương và địa phương như
thế nào?
GV đặt câu hỏi: Hãy kể tên các cuộc khởi
nghĩa của nhân dân ta chống lại sự xâm lược
220 TCN.
Đến đây chế độ phong kiến Trung
Quốc đã được xác lập.

b. Tổ chức bộ máy nhà nước thời
Tần - Hán


- Ở TW: Hoàng đế có quyền tuyệt
đối, bên dưới có thừa tướng, thái
uý cùng các quan văn, võ.
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
của Nhà Tần, Nhà Hán? (gợi ý VD cuộc khởi
nghĩa của nhân dân ta chống quân Tần TCN,
cuộc khởi nghĩa Hai Bà trưng chống quân
Hán năm 40…).

- Ở địa phương: Quan thái thú và
Huyện lệnh. (Tuyển dụng quan lại
chủ yếu là hình thức tiến cử).



- Chính sách xâm lược của nhà
Tần - Hán: xâm lược các vùng
xung quanh, xâm lược Triều Tiên
và đất đai của người Việt cổ.

Hoàng
đế

Thừa tướng Thái uý
Các
chức
quan
khác
Các
quan
văn
Các

quan võ

Qu
ậ
n

Huyện

Các
chức
quan
khác
Huyện

Qu
ậ
n

Huyện

Huyện

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững



Hoạt động 2: Hoạt động theo nhóm
- GV nêu câu hỏi cho từng nhóm:

+ Nhóm 1: Nhà Đường được thành lập
như thế nào? Kinh tế thời Đường so với các
triều đại trước? Nội dung của chính sách
Quân điền?
+ Nhóm 2: Bộ máy Nhà nước thời Đường
có gì khác so với các triều đại trước?
+ Nhóm 3: Vì sao lại nổ ra các cuộc khởi
nghĩa nông dân vào cuối triều đại nhà
Đường?
HS thảo luận từng nhóm đọc SGK, tìm ý
trả lời và thảo luận với nhau.
Sau đó đại diện các nhóm lên trình bày,
các nhóm khác nghe và bổ sung.
 Sự phát triển chế độ phong
kiến dưới thời Đường












a. Về kinh tế:
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm

vững
- Cuối cùng GV nhận xét và chốt ý:
+ Nhóm 1: Sau Nhà Hán, Trung Quốc lâm
vào tình trạng loạn lạc kéo dài, Lý Uyên dẹp
được loạn, lên ngôi Hoàng đế, lập ra Nhà
đường (618 - 907).
- Kinh tế nhà Đường phát triển hơn các
triều đại trước đặc biệt trong nông nghiệp có
chính sách quân điền (lấy ruộng đất công và
ruộng đất bỏ hoang chia cho nông dân. Khi
nhận ruộng nông dân phải nộp thuế cho Nhà
nước theo chế độ tô, dung, điệu, nộp bằng
lúa, ngày công lao dịch và bằng vải). Ngoài ra
thủ công nghiệp và thương nghiệp thịnh đạt
dưới thời Đường.
+ Nhóm 2: Bộ máy Nhà nước nhà Đường
tiếp tục được củng cố từ TW đến địa phương
làm cho bộ máy cai trị phong kiến ngày càng
hoàn chỉnh. Có thêm chức Tiết độ sứ. Chọn
+ Nông nghiệp: chính sách quân
điền, áp dụng kỹ thuật canh tác
mới, chọn giống … dẫn tới năng
suất tăng.
+ Thủ công nghiệp và thương
nghiệp phát triển thịnh đạt: có các
xưởng thủ công (tác phường)
luyện sắt, đóng thuyền.
 Kinh tế thời Đường phát triển
cao hơn so với các triều đại trước.

b. Về chính trị
- Từng bước hoàn thiện chính
quyền từ TW xuống địa phương,
có chức Tiết độ sứ
- Tuyển dụng quan lại bằng thi cử
(bên cạnh cử con em thân tín
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
quan lại bên cạnh việc cử con em quan lại cai
quản ở địa phương còn có chế độ thi tuyển
chọn người làm quan.
- Nhà Đường tiếp tục chính sách xâm lược
láng giềng, mở rộng lãnh thổ. Nhà Đường đã
từng đặc ách thống trị lên đất nước ta và đã bị
nhân dân ta vùng lên khởi nghĩa trong đó có
cuộc khởi nghĩa tiêu biểu của Mai Thúc Loan
(năm 722), chống lại sự đô hộ của nhà
Đường.
+ Nhóm 3: Cuối triều đại Nhà Đường,
mâu thuẫn xã hội giữa nông dân với địa chủ
quan lại ngày càng gay gắt dẫn đến khởi
nghĩa nông dân và nhà Đường sụp đổ.

xuống các địa phương).

- Mâu thuẫn xã hội dẫn đến khởi
nghĩa nông dân thế kỷ X khiến
cho nhà Đường sụp đổ.

Hoạt động 3: Hoạt động tập thể và cá nhân

GV đặt câu hỏi cho cả lớp: Nhà Minh, nhà
Thanh được thành lập như thế nào?
 Trung Quốc thời Minh -
Thanh
a. Sự thành lập nhà Minh - nhà
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
- Cho HS tìm hiểu SGK và trả lời, gọi một
HS trả lời, HS khác bổ sung.
- GV nhận xét và chốt ý: sau nhà Đường
đến nhà Tống, nhà Nguyên.
- Phong trào khởi nghĩa nông dân của Chu
Nguyên Chương đã thành lập nhà Minh
(1638 - 1644). Khởi nghĩa của Lý Tự Thành
làm cho nhà Minh sụp đổ, giữa lúc đó bộ tộc
Mãn Thanh ở phía Bắc Trung quốc đã đánh
bại Lý Tự Thành lập ra nhà Thanho (1644 -
1911).
- GV đặt câu hỏi: Dưới thời Minh kinh tế
Trung quốc có điểm gì mới so với các triều
đại trước? Biểu hiện?

- GV cho cả lớp thảo luận và gọi một HS
trả lời, các HS khác có thể bổ sung cho bạn.
- GV nhận xét và chốt lại: Các vua triều
Minh đã thi hành nhiều biện pháp nhằm khôi
Thanh:
- Nhà Minh thành lập (1638 -
1644), người sáng lập là chu
Nguyên Chương.
- Nhà Thanh thành lập 1644 -
1911.






b. Sự phát triển kinh tế dưới triều
Minh: Từ thế kỷ XVI đã xuất hiện
mầm mống kinh tế TBCN:
+ Thủ công nghiệp: xuất hiện
công trường thủ công, quan hệ
chủ - người làm thuê.
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
phục, phát triển kinh tế. Đầu thế kỷ XVI quan
hệ sản xuất TBCN đã xuất hiện trong các
ngành nông nghiệp, thủ công nghiệp, thương
nghiệp. Các thành thị mọc lên nhiều và rất
phồn thịnh. Bắc Kinh, Nam Kinh không chỉ

là trung tâm chính trị mà còn là trung tâm
kinh tế lớn.
- GV có thể giải thích thêm: Sự thịnh trị
của Nhà Minh còn biểu hiện ở lĩnh vực chính
trị: ngay từ khi lên ngôi, Minh Thái Tổ đã
quan tâm đến xây dựng chế độ quân chủ
chuyên chế TW tập quyền (quyền lực ngày
càng tập trung vào tay nhà vua, bỏ chức thừa
tướng, Thái uý, giúp việc cho vua là 6 bộ, vua
tập trung mọi quyền hành trong tay, trực tiếp
chỉ huy quân đội).
GV đặt ra câu hỏi: Tại sao Nhà Minh với
nền kinh tế và chính trị thịnh đạt như vậy lại
+ Thương nghiệp phát triển thành
thị mở rộng và phồn thịnh.














c. Về chính trị: Bộ máy Nhà nước

phong kiến ngày càng tập quyền.
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
sụp đổ?
- Gọi HS trả lời và GV nhận xét và phân
tích cho HS thấy: Cũng như các triều đại
phong kiến trước đó, cuối triều Minh ruộng
đất ngày càng tập trung vào tay giai cấp quý
tộc, địa chủ còn nông dân ngày càng cực khổ
ruộng ít, sưu cao, thuế nặng cộng với đi lính
phục vụ cho các cuộc chiến tranh xâm lược,
mở rộng lãnh thổ của các triều vua, vì vậy
mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ ngày
càng gay gắt và cuộc khởi nghĩa nông dân
của Lý Tự Thành làm cho nhà Minh sụp đổ.
GV đặt câu hỏi: Chính sách cai trị của
Nhà Thanh?
Gọi 1 HS trả lời, các HS bổ sung sau đó
GV nhận xét, chốt ý: Người Mãn Thanh khi
vào Trung Quốc lập ra nhà Thanh và thi hành
chính sách áp bức dân tộc, bắt người Trung
Quyền lực ngày cáng tập trung
trong tay nhà vua.
- Mở rộng bành trướng ra bên
ngoài trong đó có sang xâm lược
đại Việt nhưng đã thất bại nặng
nề.

d. Chính sách của nhà Thanh:

- Đối nội: Ap bức dân tộc, mua
chuộc địa chủ người Hán.
- Đối ngoại: thi hành chính sách
"bế quan toả cảng".
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
Quốc ăn mặc và theo phong tục người Mãn,
mua chuộc địa chủ người Hán, giảm thuế cho
nông dân nhưng mâu thuẫn dân tộc vẫn tăng
dẫn đến khởi nghĩa nông dân khắp nơi.
- Đối ngoại: thi hành chính sách "bế quan
toả cảng" trong bối cảnh bị sự nhóm ngó của
tư bản phương Tây dẫn đến sự suy sụp của
chế độ phong kiến. Cách mạng Tân Hợi năm
1911 đã làm cho nhà Thanh sụp đổ.

 Chế độ phong kiến Nhà Thanh
sụp đổ năm 1911.

Hoạt động 4: Làm việc theo nhóm
GV chia cả lớp làm 2 nhóm chính và giao
nhiệm vụ cho mỗi nhóm:
- Nhóm 1: Những thành tự trên lĩnh vực tư

tưởng của chế độ phong kiến Trung Quốc?
- Nhóm 2: Những thành tựu trên các lĩnh
vực sử học, văn học, khoa học kỹ thuật?
GV cho đại diện nhóm trình bày, và bổ
 Văn hoá Trung quốc







Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
sung cho nhau, sau đó GV nhận xét và chốt ý:

+ Nhóm 1: Nho giáo giữ vai trò quan
trọng trong lĩnh vực tư tưởng. Người khởi
xướng nho học là Khổng Tử. Từ thời Hán
Nho giáo đã trở thành công cụ thống trị về
mặt tinh thần với quan niệm về vua - tôi, cha
- con, chồng - vợ, nhưng về sau Nho Giáo
càng trở lên bảo thủ, lỗi thời và kìm hãm sự
phát triển của xã hội.
- Phật giáo cũng thịnh hành nhất là thời
Đường. Thời Đường, vua đường đã cử các
nhà sư sang Ấn Độ lấy kinh phật như cuộc
hành trình đầy gian nan vất vả của nhà sư
Đường Huyền Trang.

+ Nhóm 2: bắt đầu từ thời Tây Hán, sử
học đã trở thành lĩnh vực độc lập, người đặt
nền móng là Tư Mã Thiên với bộ sử ký.
Văn học: Thơ phát triển mạnh dưới thời

a. Tư tưởng:
- Nho giáo giữa vai trò quan trọng
trong hệ tư tưởng phong kiến công
cụ tinh thần bảo vệ chế độ phong
kiến, về sau Nho giáo càng trở lên
bảo thủ, lỗi thời và kìm hãm sự
phát triển của xã hội.
- Phật giáo cũng thịnh hành nhất
là thời Đường.



b. Sử học:
Tư Mã Thiên với bộ sử ký.

c. Văn học:
+ Thơ phát triển mạnh dưới thời
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
đường với những tác giả tiêu biểu: Đỗ Phủ,
Lý Bạch, Bạch Cư Dị, tiểu thuyết phát triển
mạnh ở thời Minh - Thanh với các bộ tiểu
thuyết nổi tiếng như Thuỷ Hử của thi Nại
Am, tam Quốc diễn nghĩa của La Quán

Trung, Tây Du Ký của Ngô Thừa An, Hồng
Lâu Mộng của Tào tuyết Cần, các tiểu thuyết
của Trung Quốc đều dựa vào những sự kiện
có thật và hư cấu thêm "7 thực, 3 hư", nó
phản ánh phần nào đời sống của nhân dân
Trung Quốc và các mối quan hệ xã hội thời
phong kiến (nếu còn thời gian GV có thể kể
ngắn gọn nội dung của một tác phẩm …).
Khoa học kỹ thuật: Người Trung Quốc đạt
được nhiều thành tựu rực rỡ trong lĩnh vực
hàng hải như bánh lái, la bàn, thuyền buồm
nhiều lớp. Nghề in, làm giấy, gốm, dệt, luyện
sắt, khai thác khí đốt cũng được người Trung
Đường.
+ Tiểu thuyết phát triển mạnh ở
thời Minh - Thanh.








d. Khoa học kỹ thuật: Đạt được
nhiều thành tựu trong lĩnh vực
hàng hải, nghề in làm giấy, gốm,
dệt, luyện sắt và kỹ thuật phục vụ
cho chế độ phong kiến.

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
Quốc biết đến khá sớm (GV có thể cho HS
quan sát các tranh sưu tầm về đồ gốm, sứ,
hàng dệt, cho HS nhận xét và GV phân tích
cho HS thấy trình độ cao của người Trung
Quốc trong việc sản xuất ra những sản phẩm
này).
- GV cho Hs xem tranh Cố cung Bắc Kinh
và yêu cầu HS nhận xét. Sau đó GV có thể
phân tích cho HS thấy uy quyền của chế độ
phong kiến, nhưng đồng thời nó cũng biểu
hiện tài năng và nghệ thuật trong xây dựng
của nhân dân Trung Quốc.
4. Sơ kết bài học
GV kiểm tra hoạt động nhận thức của HS với việc yêu cầu HS nêu lại
sự hình thành xã hội phong kiến Trung Quốc, sự phát triển của chế độ phong
kiến Trung Quốc qua các triều đại, điểm nổi bật của mỗi triều đại? Vì sao
cuối các triều đại đều có khởi nghĩa nông dân? Những thành tựu văn hoá tiêu
biểu của Trung Quốc thời phong kiến?
5. Bài tập - Dặn dò về nhà
- Học bài cũ, làm bài tập trong SGK, đọc trước bài mới.
- Bài tập:
 Kể tên các triều đại phong kiến Trung Quốc, thời gian tồn tại?
Triều đại nào chế độ phong kiến đạt đến đỉnh cao? Biểu hiện?
 Những thành tựu văn hoá chủ yếu của Trung Quốc thời phong
kiến? Tìm hiểu tác phẩm Sử ký của Tư Mã Thiên.